Interest van Holland, ofte gronden van Hollands-Welvaren

Cap. XLII.
Dat Holland gantsch ongefortificeerde Steden blijvende behouden, en alleenlik met Uitrecht vereenigt zijnde, zich zeer wel tegen alle Potentaten dezes werelds zoude konnen beschermen.

⁺MAar ik zal nu een geval nemen, het ergste dat zoude konnen gebeuren, namentlik, dat de Regeerders der groote Hollandsche steden zullen hebben versuimt, ieder hare eigen Stad in posture van defentie te stellen, en dat de Staten d'andere mindere Hollandsche Steden ofte Advenuen niet zullen hebben gefortificeert. Als mede zal ik presupponeeren, dat de Regeerders der Provintien Gelderland, Zeeland, Vriesland, Over-Yssel en Groeningen, zoo onvoorzichtig en boosaardig zullen wezen, dat zy zullen kiezen een, en de zelve Stadhouder en Kapitain Generaal hunner Republiken, en dat de Gedeputeerden ter Generaliteit zullen aanspan-

+ Tegen het allerquaadste geval dat ooit zoude konnen gebeuren, zoude Holland, met Uitrecht gevoegd zijnde, zeer lichtelik konnen voorzien.

[p. 227]

nen met dat eminent Hooft, om het zelve te maken Heer der gemelde Republiken, en dat desselfs blinde ambitie alzoo groot zal wezen, als die van Lodowyk Sforza: zulks hy met eenige conquesteerende Sweedsche krijgs-macht, ofte eenige andere zich voegende, zoude trachten Holland schielik in zijnen boezem te brengen een machtig vyandig Heer, om dus Holland te dwingen, en onder zich te verdeelen: en des niet te min zoude ik trachten te bewijzen, dat Holland eenige voor zorge doende, zeer wel tegen alle dat geweld zoude konnen bestaan.

Maar ik zal, om kortheids wille, alleenelik⁺ zeggen, dat de twee Provintien, namentlik Holland en Uitrecht, in weinig tijds, en met weinige kosten, in zoodanigen sterkte en posture van defentie tegen alle geweld zouden konnen werden gebracht, dat het, menscheliker wyze gesproken, onmogelik zoude zijn, die door eenige macht van buiten te overweldigen; en zoude die positie konnen werden gesterkt met het gevoelen van den Heer Prins Willem de oude, die ik voor dezen of gelezen, of verstaan hebbe, altijd van dat oordeel geweest te zijn, en ook daar op met de ervarenste Ingenieurs van die eeuwe eenige projecten gemaakt

+ Maar werd om kortheids wille verzwegen hoe.

[p. 228]

te hebben: hoewel ik anderssins het zelven zeer particulierelik zoude konnen aanwijzen, als mede dat het zelve wel driemalen minder zoude kosten, als eene belegeringe van 's Hertogenbossche, en dat het zeer weinig om te onderhouden ofte te bewaken zoude vereischen.

⁺Eindelik zal misschien iemand zeggen, dat hier werd gepresupponeert, dat het Sticht, ofte ten minsten de Stadt Uitrecht, zich altijd met Holland zoude voegen, en dat nochtans zoude konnen gebeuren, dat die Stad met onze vyanden zoude aanspannen om Holland te ruïneeren. Waar op ik beken, Si caelum rueret multae caperentur alaudae, dat alle die dingen wel mogelik zijn; maar dat het een groot mirakul zoude wezen, indien alle de zelve quamen te gebeuren; immers is niet waarschijnlik, dat de stad Uitrecht, een vrye Regeeringe genietende, ooit Holland beoorlogen zal: want de interesten dezer twee Provintien oneindelik door onderlinge gemeene schade en baat aan een zijn gekoppeld; en daarenboven heeft die machtige stad zich van ouds zoo qualik met een-hoofdige regeeringe bevonden, dat zy altijds goed Hoeks is geweest, en meer als eenige andere, na een vrye regeeringe heeft getracht, niet konnende ofte niet wil-

+ En Uitrecht is onafscheidelik gekoppeld aan Hollands interest, en door situatie en door Regeeringe.

[p. 229]

lende haren nek buigen onder het juk der Bisschoppen, Heeren, ofte Stadhouders; gelijk kennelik is, dat de inwoonders daar door alleen de naam van Meuitemakers hebben verkregen: want die met Geestelike of Wereldlike groote Heeren gemeene kerssen eet, moet lijden dat zy de grootste kiezen, en hem met de steenen schieten; of indien hy zich daar tegen steld, werd hy als een ketter geexcommuniceert, en als een meuitemaker gestraft: en eindelik is het Sticht in zich⁺ zelven zoo weereloos, dat voor het zelve, na alle menschelike schijn, geen gewenster zaak, als zoodanige fortificatie, zoude konnen voor-vallen. En vermits in geen Staat dezes werelds zodanige zekerheid is, dat niet eenige onzekerheid zoude overblijven, zoo dunkt my, dat ik alrede met zoo vele redenen heb bewezen, dat Holland op zich zelven, tegen alle zijn' naburen, zoude konnen bestaan, dat men het zelve nauweliks van eenigen Staat ter wereld met meerder zekerheid zoude konnen bewijzen. En indien hier noch eenige twijffeling mochte overig wezen, zoo zal ik trachten de zelve in het volgende Capittel wech te nemen.

+ zulks eindelik besloten werd, dat Holland veel beter als andere Staten of Potentaten, op zich zelven zal konnen bestaan met een vrye Regeeringe.