De legende van Uilenspiegel

XX

Simon vroeg eens aan Uilenspiegel?

- Hebt gij moed, broeder?

- Ik heb er genoeg, antwoordde Uilenspiegel, om eenen Spanjaard te geeselen tot dat de dood er op volge, om een moordenaar te dooden, een beul onschadelijk te maken.

- Zoudt gij, vroeg de drukker, geduld genoeg hebben om in eenen schoorsteen te blijven, ten einde te luisteren wat in eene kamer gezegd wordt?

Uilenspiegel antwoordde:

- Wijl ik door de gratie Gods stevige lenden en fikse beenen bezit, kan ik, als de katten, blijven staan waar ik wil.

- Hebt gij geduld en geheugen? vroeg Simon.

- De assche van Klaas klopt op mijne borst, antwoordde Uilenspiegel.

- Nu, luister, sprak de drukker; neem deze aldus geplooide speelkaart en ga naar Dendermonde, daar zult gij tweemaal hard en eenmaal zachtjes kloppen aan de deur van het huis, van hetwelk de gevel hierop is geteekend. Iemand zal opendoen en U vragen of gij de schouwvager zijt; gij zult antwoorden dat gij mager zijt en de kaart niet verloren hebt. En gij zult ze hem toonen. Dan, Thijl, moet gij doen wat er hoeft. Groote rampen zweven over Vlaanderenland. Men zal U eene schouw toonen die op voorhand bereid en gevaagd is, daar zullen goede krammen voor uwe voeten zijn en, om te zitten, een berd dat stevig vastgemaakt is. Als degene die U opengedaan heeft, U

[p. 313]

zegt van in de schouw te kruipen, zult gij het doen, en zult gij daar stil blijven wachten. Adellijke heeren zullen daar bijeenkomen in de kamer, voor de schouw in dewelke gij zijn zult. Het zijn Willem de Zwijger, de prins van Oranje, de graven van Egmond, van Hoorne, van Hoogstraten en Ludwig van Nassau, de dappere broeder des Zwijgers. Wij, hervormden, willen weten wat die heeren willen en kunnen ondernemen voor de redding onzer landen.

Nu, den eersten April, dede Uilenspiegel zooals men hem had geheeten. Hij was tevreden te zien dat er geen vuur in den heerd brandde en zeide tot zich zelven dat hij des te beter zoude hooren als er geen rook was.

Weldra werd de deur van de kamer geopend, en hij voelde een tocht door de schouw trekken. Doch hij liet zich hierdoor niet ontmoedigen, integendeel, hij zeide dat het frisch was.

Vervolgens hoorde hij de heeren van Oranje, van Egmond en de anderen de kamer binnentreden. Zij begonnen te spreken over hunne vreeze, over de gramschap des konings en over het slecht beheer van 's lands gelden en penningen. Een hunner sprak op bitsen, hoogmoedigen, helderen toon. Het was Egmond. Uilenspiegel herkende hem, gelijk hij ook Hoogstraten herkende aan zijne heesche stem; graaf Lodewijk van Nassau aan zijne mannelijke, krijgshaftige taal; en de Zwijger aan de langzame wijze waarop hij zijne woorden uitsprak, alsof hij elk hunner vooraf wilde wegen.

Graaf van Egmond vroeg waarom men hen eene tweede reize bijeenriep, terwijl zij te Hellegat hadden kunnen beslissen wat er te doen stond.

Hoorne antwoordde:

- De uren loopen snel voorbij, de koning wordt grammoedig, wij moeten ons wel wachten van te talmen.

Toen sprak de Zwijger:

- De landen verkeeren in gevaar; wij moeten ze verdedigen tegen de aanvallen van vreemde strijdmachten.

[p. 314]

Egmond antwoordde driftig dat hij het zonderling vond dat de koning of meester een leger meende te moeten zenden, als wanneer alles bevredigd was door de zorgen der heeren en namelijk door de zijne.

Maar de Zwijger sprak:

- Philips heeft in de Nederlanden veertien benden, waarvan al de soldaten verkleefd zijn aan hem, die hen aanvoerde te Gravelingen en te Saint-Quentin.

- Ik begrijp niet, sprak Egmond.

De prins hervatte:

- Ik wil er niets bijvoegen, maar aan U en de andere vergaderde heeren zal lezing gegeven worden van zekere brieven, die van den armen gevangene Montigny, om te beginnen.

In zijne brieven, schreef messire van Montigny:

‘De koning is uiterst vergramd over hetgeen in de Nederlanden gebeurd is, en op tijd en stond zal hij de daders der woelingen straffen.’

Daarop zei Egmond dat het koud was en men diende een groot houtvuur aan te steken. Zoo werd gedaan, terwijl beide de heeren spraken over de brieven.

Het vuur ging niet, ter wille van het al te groot beletsel dat de schouw versperde, en de kamer was vol rook.

Hoestend las toen de graaf van Hoogstraten de onderschepte brieven van den Spaanschen gezant te Parijs, don Francis d'Alava, aan de landvoogdes geschreven.

‘De gezant, sprak hij, schrijft dat al het kwaad dat in de Nederlanden overkomt, te wijten is aan de heeren van Oranje, van Egmond en van Hoorne. Gij moet, schreef hij, hen in den waan brengen dat Zijne Majesteit die verraders voor zijne trouwste dienaren houdt. De hertogin werd dus gelast dezelfde houding jegens dit drijtal aan te nemen, als de koning jegens de Nederlandsche gezanten, Bergen en Montigny aangenomen had, wien hij de meeste voorkomenheid bewees, doch die hij onophoudelijk liet bewaken en die hij zeker niet levend uit Spanje zoude laten ontsnappen.’

[p. 315]

- Ha! sprak Uilenspiegel, ik heb nog liever in eene rookende schouw in Vlaanderenland, dan in een goed verlucht gevang in Spanje te zitten; want daar verrijzen schavotten tusschen de vochtige muren.

De gezant van Spanje voegde er bij dat de koning in Madrid gezegd had:

‘Door al hetgeen in de Nederlanden voorgevallen is, is onze koninklijke faam verminderd, de dienst van God verlaagd, en nog liever zullen wij al onze andere landen in de waagschaal stellen, dan een dergelijk oproer ongestraft te laten. Wij zijn besloten in eigen persoon naar de Nederlanden te gaan en de hulp des Pausen en des keizers te vorderen. Het kwaad van heden moet het goede van morgen baren. Wij zullen de Nederlanden onder onze algeheele gehoorzaamheid terugbrengen en zullen er, naar eigen believen, staat, godsdienst en regeering wijzigen.’

- Ha! koning Philippus, sprak Uilenspiegel tot zich zelven, kon ik u naar eigen believen wijzigen, zeker zoudt gij, onder mijn Vlaamschen stok eene merkelijke wijziging ondergaan aan uwe dijen, armen en beenen; ik zou uwen kop met twee nagelen in het midden van uwen rug vastmaken, opdat gij aldus het kerkhof kondt zien dat gij achter U laat en naar eigen believen uw liedeken van gewelddadige wijziging zoudt kunnen zingen.

Wijn werd opgebracht. Hoogstraten stond recht en sprak: ‘Ik drink op onze landen!’ Allen deden als hij, die er bijvoegde, terwijl hij zijn ledigen beker nederzette: ‘De rampspoed is gekomen voor den Belgischen adel. Wij moeten middelen beramen om ons te verdedigen.’

Hij wachtte een antwoord en keek naar Egmond; deze sprak echter geen woord.

Maar de Zwijger sprak:

- Wij zullen wederstaan, als Egmond die te Saint-Quentin en te Gravelingen Frankrijk tweemaal beven dede, en die alle

[p. 316]

gezag over de Vlaamsche soldaten bezit, ons helpen wil om den Spanjaard te beletten in onze landen te komen.

Messire van Egmond antwoordde:

- Ik heb een al te eerbiedigen dunk van den koning om te meenen dat wij ons als rebellen tegen hem moeten wapenen. Dat zij die zijne gramschap duchten, deze landen verlaten. Ik zal blijven, want zonder zijne hulp kan ik niet leven.

- Philippus kan zich snoodelijk wreken, sprak de Zwijger.

- Ik heb vertrouwen, antwoordde Egmond.

- Ook voor uw hoofd? vroeg Lodewijk van Nassau.

- Mijn hoofd, mijn lijf en mijne toewijding, sprak Egmond, alles is zijn.

- Bemind en getrouw onderdaan, doe ik als gij, sprak Hoorne.

De Zwijger sprak:

- Men moet de gebeurtenissen voorzien en ze geenszins afwachten.

Toen antwoordde messire van Egmond met drift:

- Te Geeraardsbergen dede ik twee en twintig hervormingsgezinden ophangen. Als de preeken ophouden, als de beeldstormers gestraft worden, zal de woede des konings zich stillen.

- Dat is eene hoop op dewelke men geenszins mag steunen, antwoordde de Zwijger.

- Wapenen wij ons met vertrouwen, sprak Egmond.

- Wapenen wij ons met vertrouwen, sprak Hoorn.

- 't Is met ijzer en geenszins met vertrouwen dat wij ons dienen te wapenen, hervatte Hoogstraten.

Daarop dede de Zwijger teeken dat hij wilde vertrekken.

- Vaarwel, prins zonder land, zegde Egmond.

- Vaarwel, graaf zonder hoofd, antwoordde de Zwijger.

Toen zegde Lodewijk van Nassau:

- De slachter is voor het schaap en de roem voor den moedigen strijder die den grond der vaderen redt!

- Ik mag noch ik wil, sprak Egmond.

[p. 317]

- Het bloed van de slachtoffers valle op het hoofd van den hoveling, sprak Uilenspiegel.

De heeren verlieten de kamer.

Toen kwam Uilenspiegel uit zijne schuilplaats; hij ging rechtstreeks bij Praet en vertelde hem wat hij gehoord had.

- Egmond is verrader, God is met den prins, zegde Praet.

De hertog! de hertog te Brussel! Waar zijn de geldkisten die vleugelen hebben?