Werken

[p. 141]

Spel vande Rijcke-Man.aant.

[p. 143]

In het jaar 1600 werd te Amsterdam eene ‘Lotery (gehouden) om te bouwen voor de Arme oude Mannen en Vrouwen een grooter en bequamer Gast-Huys’¹⁾. Vijftien jaren later kon dit gasthuis reeds niet meer in de bestaande behoefte voorzien, daar het getal der verpleegden van 25 tot bij de 190 was geklommen²⁾. Wederom besloten de Regenten eene loterij op touw te zetten om aldus den nood der ouden te lenigen; de prijs zou een zilveren servies wezen ‘van goede keur’, ter waarde van 1400 gulden, het lot zou een schelling kosten. Om de inwoners van Amsterdam tot het nemen van loten aan te sporen, werd de dichter Abraham de Koning aangezocht door den ‘opper Kollecteur..., beneffens van de Hoofden der Brabantsche Reden-Rijck-Kamer om de goede Ghemeynte, ende de Gelt-hebbende-rijcke te beweghen, stichten en te vermaecken, om mildelijcker in dese Lotery den Armen te gedencken, siende en hoorende (zijn) Gerijmt’³⁾. De Koning dichtte hierop zijn Spel van Sinne, dat door de Brabantsche kamer 't Wit Lavendel werd opgevoerd.

Ook de kamer In Liefd' Bloeyende bracht er het hare toe bij om den weldadigheidszin der Amsterdammers op te wekken; een harer leden, Samuel Coster, vervaardigde het Spel vande Rijcke-Man, dat reeds in 1615 door vander Plassen gedrukt werd. Deze eerste uitgave (I) kwam zonder Coster's naam en waarschijnlijk ook zonder zijn medeweten

1) Zie de Voorrede van Abraham de Koning tot zijn Spel van Sinne, Vertoont op de Tweede Lotery van d'Arme Oude Mannen ende Vrouwen Gast-Huys (Amsterdam 1616).

2) t.a.p. II^e Bedrijf, 3^e tooneel.

3) t.a.p. Voorrede.

[p. 144]

in het licht. Een tweede druk (II) verscheen in 1621 bij denzelfden uitgever onder een eenigszins gewijzigden titel, die nu ook den naam van den dichter vermeldde. Verscheidene veranderingen zijn in de uitgave van '21 aangebracht; maar ook hier ontbreekt eene voorrede van Coster zelven, zoodat de vraag, of de tweede druk door hem bezorgd is, niet met zekerheid kan worden beantwoord. De titel en een gedeelte van den inhond zijn ontleend aan Lukas XVI, vers 19-31.

[p. 145]

Spel vande RIJCKE-MAN, Ghespeelt op de Lotery van 't Oude Mannen ende Vrouwen Gast-huys, binnen Amsterdam. 1615.

Op kermisse.

Luce capit. 16, vers. 9.
Maeckt u Vrienden van den onrechtveerdighen Rijckdom, op dat, wanneer u lieden ontbreken sal, zy u lieden mogen ontfanghen in de eeuwighe Woonstede.

t'Amsterdam, By Cornelis Lodewijcksz. vander Plassen, Boeckvercooper aende Beurs, in d'Italiaensche Bybel. Anno 1615.

Varianten. De titel van II is als volgt:

S. COSTERS RIJCKE-MAN, Ghemaackt op het misbruyck van tydelijcke Have, ende op het onbehoorlijck onderhouden van den Armen.
Ghespeelt op de Loterye van 't oude Mannen ende Vrouvven Gast-Huys.

Over.al. Thvys.

t'Amsterdam, Voor Cornelis Lodovvijcksz. vander Plassen, aande Beurs, inden Italiaanschen Bybel. 1621.