|
| |
| |
| |
Aanteekeningen en verbeteringen.
| |
Teeuwis de Boer.
Rössing vermeldt in zijne nog onuitgegeven studie over Samuel Coster, dat ‘de oudste uitgave van deze klucht dagteekent van 1612.’ In zijne Letterkunde (3e druk, III, 105) neemt Jonckbloet dit over. Ik geloof, dat Rössing's mededeeling op een misverstand berust (vgl. Van der Plasse's woord ‘Tot den Leser’, blz. 7 dezer uitgave).
Blz. 3, regel 12 van boven in die. Drukfout; lees: die in.
Blz. 4, reg. 15 v.b. Mit rout. Drukfout; lees: Mi rout.
Blz. 6. Het Sonnet is van Tymen Kornelisz Houthaeck.
Blz. 8. Reghel. Vgl. Tijsken van der Schilden vs. 68-73 (blz. 497).
Reg. 83. De beteekenis is: ‘Au, au! (ik moet mij houden, of ik mij bezeerd had, zij is zoo'n onnoozel schaap)’.
Reg. 163. ontwerveleje. Lees met de varianten: ontwervele je.
Reg. 188. Hennetaster - zeurpot, vervelende kerel. (Het woord komt o.a. nog voor in Jan Vos' Oene en C. Biestkens' Claas Kloet, IIIe deel).
Reg. 231. Modde van gompe. Modde is slet, smerig vrouwspersoon. Modde van gompe: vuile slet. Vergel. Brederoo's lied ‘Van Gierighe Gerrit en Modde van Gompen.’ (Boertigh Liedtboeck, blz. 16; overgedrukt in Moltzer's Studiën en Schetsen van Nederl. Letterk., blz. 146).
Reg. 275. soe toe mit - zoo temet.
Reg. 278. zmihir (varianten: suuk seer; zou). Waarschijnlijk te lezen: zwinir of zwiner - zwijnenhoeder (Kil. swijner).
Reg. 283. schruer - kleermaker. Kofkeerl - koopman.
Reg. 285. eyn sinnelijck te verbeteren in eynsinnelijck (aanzienlijk).
Reg. 288. mir meyt. Te verbeteren in mer neyt (maar neen 't).
Reg. 290. ordonnant. Lees met de variant: adamant.
Reg. 315. Bedorven plaats. Beste lezing in II.
Reg. 333. een wenschen - een weinigje.
Reg. 341. de vult - volop.
Reg. 363. Lijsjen waar is Jan - een sukkel. Zoo ook in Abrah. de Koning's Spel van Sinne 1616 (II, 1): ‘...de jonghes lopen my niet na, as se Lijsien waer is Jan doen.’
Reg. 376. die so. Lees met de variant: dier so.
Reg. 377. proveretgen. Drukfout; lees: poveretgen.
Reg. 396. uyt vom etwas. Lees met II: uyt om etwas. (Deze variant is bij het afdrukken uitgevallen).
| |
| |
Reg. 411. Kats hoer. Harrebomée geeft in zijne Nederl. Spreekwoorden op: Het is er Katshoer (I, 312a). Eene verklaring wordt niet gegeven. De beteekenis moet zijn: Er wordt vinnig gekeven.
Reg. 453. We blijfst. Drukfout; lees: Wo blijfst.
Reg. 456. dat het hem hem. Drukfout; lees: dat het hem.
Reg. 465. guudt voor guwt, evenals in 464 stuudt voor stuwt. Guwen is staren.
Reg. 489. Daer haes. Waarschijnlijk te lezen: Daer baes.
Reg. 505. Fobert, ja je bent me ien vrient. Deze woorden schijnen tot een der honden gericht te zijn.
Reg. 549. vaen - zekere biermaat. De bierhuizen hingen dikwijls een houten vlagje of vaantje uit.
Reg. 631. met vier blaetgiens nemen uyt de nest. Uyt de nest nemen - beetnemen (zie b.v. Hooft's Warenar, ed. Leendertz II, 275); met vier blaetgiens - met eene kleinigheid? Misschien is blaetgien het verkleinwoord van blaet - bluf, grootspraak.
Reg. 696. mert. Misschien het Fransche merde? Anders te verbeteren in mest.
Reg. 731 hoe kenje je toch soo houwen. Lees (rijmshalve) met V: hoe kenje toch soo hoven.
Reg. 761. Ick sey. Lees met II: Ick segh.
Reg. 785. De beteekenis is: Nochtans zou hij mij willen snijden en afzetten, zooveel hij maar kon.
Reg. 813. Zent her. Lees met de variant: Zint her - zijn het hun, hebben zij.
Reg. 819 en 820. Bedorven plaats. Met II zal 819 wel moeten luiden: doe 'k lest met die goelijcke brock peep. Misschien kan de uitdrukking ‘met iemand pijpen’ hetzelfde beteekenen als ‘iemand een pijp draaien’ iemand een pots spelen (Vgl. Tijsken v.d. Schilden, reg. 623). De laatste helft van reg. 820 kan ook volgens II verbeterd worden.
Reg. 830. van Delft te Leyen krijghen beteekent: straf oploopen. Verg. Claas Kloet (IIIe deel, laatste bladz.): ‘Daar (d.i. naar den schout) moetje heen, om wat te krijgen van Delft tot Leyen.’
Reg. 840. ien dubbelde Lijsbet. Een muntstuk.
Reg. 864. quis eloquencij mee. Lees: quis eloquencior me.
Reg. 874. toef, toef, bello. Woorden tot zijnen hond gericht.
Reg. 875. notatum. Lees met de var.: notatu. - in de mergene. Lees: in margine.
Reg. 876. subilissima. Waarschijnlijk te lezen: subtilissima.
Reg. 877 en 878. Lees met de var.:
Selver sellen vatten kennen, kloeck by gort, ja me deus amat, Necesse est, dat ick dien bloet iens beschaam wat.
Reg. 882. Zie de var. De plaats is niet duidelijk.
Reg. 885; 888; 891. Zie de varianten.
Reg. 898. In de variant staat: brief. Drukfout; lees: briet.
Reg. 915. fort - scheet.
Reg. 934. Die oock wel weten waer Oost leyt - die ook wel verstand van de zaken hebben.
Reg. 957. Seck - zeg ik (uitroep). Evenals sick. (Het Moortje, ed. Oudemans, reg. 665).
Reg. 981. Lees met de var.:
Hebbense half soo veel harts, so hebbense.
Reg. 989. Lees met V:
| |
| |
En met huer as 't gedaen lijckt, wort 't eerst.
Reg. 1009. Te verbeteren volgens II.
Reg. 1022. reyt. Te verbeteren, volgens de var., in rept, of anders in regt (van regten, procedeeren).
Reg. 1023. Pandatat. Lees met de var. Pandecta. - tabulorum. Lees met de var. tabularum (rijmwoord op waerom).
Reg. 1024. moment. Lees met de var. momenti. Dus ook in
Reg. 1025. visemetent met de var. te veranderen in visemetenti.
Reg. 1030. war les. Te verbeteren in warnes.
Reg. 1033. Habet. Lees met V: Habeo.
Reg. 1037. schuylhoecken. Lees met de var. schuilhoeckjen.
Reg. 1076. perdiel - bordeel.
Reg. 1134. Te verbeteren volgens de var.:
Onse Keesien ken ooc wel lezen, had ick sien (d.i. Bartelt's) boecken maer wat te lien.
Reg. 1141. De beteekenis is: Om van dezelfde gelegenheid te profiteeren.
Reg. 1181. Krijdt Ben. Een korf of mand was het kenteeken van den bedelaar. Zoo in Abr. de Koning's Spel van Sinne (1616): ‘En rijcke Coopluy meed .... die .... bedelen met de mandt (I, 1). In Claas Kloet (III, laatste bladz. ‘Ick sel mit ien mangt om broot gaan.’
Reg. 1192. Huyssitten vaer, hier comt noch ien paer. Een bekend rijmpje. (Zie den Rijcke-man, reg. 771).
Reg. 1219. Lees met V: datje mijn.
Reg. 1316. ghesoen - gezoden.
Reg. 1319. wit - vreugde, vreugdbetooning.
Reg. 1360. De ‘heyligen’, hier bedoeld, zijn de vaten.
Reg. 1361. de Koster houter duyven op solder - de waard heeft meisjes bij zich aan huis. (Zie b.v. Van Vloten, Kluchtspel III, 308).
Reg. 1369. 'k Las iens in ien Almanach ‘Weeldigh man songder wijff’. Een referein van Anna Bijns.
Reg. 1374. Lees met de variant: datser.
Reg. 1383. De beteekenis is: Zou hij mij (als gevangene) wel in de stad kunnen houden?
Reg. 1398. Sus Keesjen. Deze woorden dienen waarschijnlijk weg te vallen (zie Var. II); anders zijn zij gericht tot een der getuigen.
Reg. 1399. Een, twee, drie treetgens in een saciertgen, 't vierde op de cant. Het woord saciertgen zal sauskommetje (saucière-tje) beteekenen. Er wordt dan bedoeld: vier zeer kleine stapjes. Vergel. Willem Leevend II, 122: ‘En hij schikt zich ook niet op als de Meisjes, drie treedjes op een tafelbord.’
Reg. 1400. Constius. Lees met II: conscius.
Reg. 1405. ordsis. Lees met de var.: adsis.
Reg. 1430. sy. Versta: syn.
Reg. 1447. haelt. Drukfout; lees: hael.
Reg. 1452. moonders - schuldeischers, maners.
Reg. 1465. De komma achter dezen regel moet wegvallen.
Reg. 1503. Teeuwissen. Drukfout; lees: Teeuwis sen.
Reg. 1524. geefje me. Lees met V: geefje em.
Reg. 1525. Comweer. Lees met de var.: Compeer.
| |
| |
Reg. 1534. Desse Keerels seijnt eylingh heym doet was mit fessen is to slichten. Verbeter: do etwas mit fressen.
Reg. 1587. De komma achter dezen regel moet wegvallen.
Reg. 1627. van voor. Lees met de variant: tot voor.
Reg. 1667. 'k selme. Lees met de var.: 'k seltme.
Reg. 1689. Het hier bedoelde liedje luidt:
‘De Vastelavent die comt an, ho, man, ho!
Geeft ons een pannekoeck uyt de pan,
Soo mijnheer, alsoo, hey soo mijnheer, alsoo.
Geeft ons een stuck dat rustich is, ho, man, ho!
Al om een hertje dat lustich is,
Soo mijnheer, alsoo, heysoo, myn Heer, alsoo, enz.’
(Het bovenstaande komt voor in Baron's Klucht van Lichthart en Aersgat sonder sorgh, 1653. Zie Van Vloten, Kluchtspel III, 6).
Reg. 1698. muerien. Lees met de var. neuryen.
Reg. 1740. gulde. Voor hulde.
Reg. 1766. De Latijnsche woorden Injuria ulciscenda obliuione fecit zijn niet duidelijk. Desnoods zou men ze aldus kunnen vertalen: De beleediging (of het onrecht) heeft (dingen) voortgebracht, die door vergetelheid gewroken worden(?!)
| |
Ithys.
Blz. 79. Iihys. Drukfout; lees: Ithys.
Reg. 42. hoetjes - kransjes.
Reg. 142. warmer laken. Lees met II: Watmer laken (grof soort laken).
Reg. 157. haan - hadden.
Reg. 179. van mijn. Lees met I van min.
Reg. 221. Diens lijckheyt trouw. - Vertrouw op de gelijkheid van die.
Reg. 323. De groote blixem - Jupiter.
Reg. 371. schout - schuwt.
Reg. 550. vereelden - bederven, verachtelijk worden? Evenzoo 960. Zie ook blz. 606, reg.29.
Reg. 617. Biscon de Rivier. De var. heeft: Traco. Misschien zweefde Coster de Trauos (Travus)voor den geest, eene rivier in Thracië, die uitmondt in het Bistonische meer.
Reg. 629. onheeselijck - gruwelijk, vreeselijk.
Reg. 669. Panidon - Pandion, de vader van Progne en Philomela.
Reg. 899. 't niet mach wel hebben. III heeft: 't niet wel mach hebben. Lees: 't niet wel mach wel hebben.
Reg. 977. vry - bevrije.
Reg. 1113. van aert 't en. Lees: van aert, 't en.
Reg. 1211. wat zal ick maken las! Plaats achter maken eene komma.
Reg. 1287. wrack (om te straffen). Eigenlijk: vrekkig; het tegenovergestelde van mild; vandaar loom, traag.
Reg. 1298. en. Versta: een.
Reg. 1327 en 1328. Versta: De wraak, die mij het naast aan 't hart ligt, weegt in mijn gemoed méér dan de lijdzaamheid, die (eigenlijk) het zwaarst wegen moest.
Reg. 1341. Maer veracht, noch deel. Te lezen: Maer verwacht noch deel (?).
| |
| |
Reg. 1389. swarte Godt - Pluto.
Reg. 1390. de blicxem - Jupiter.
Reg. 1445. achterdocht - nadenken; bezorgdheid voor de toekomst.
Reg. 1459. Zy staet. Versta: Zyn staet.
Reg. 1488. Lees met I: Daer sy ons loos me komen by.
Reg. 1548. Die. Versta: Welke ziel.
Reg. 1692. nae - hiernamaals.
Reg. 1756. Klaarblijkelijk is het Coster's bedoeling, dat Progne en Philomela hier door Tereus worden gedood. Vgl. 1770.
Reg. 1829. ghezich. Drukfout; lees: ghezicht.
| |
Rijcke-man.
Zie over de Loterijen ten behoeve van het Oude-mannen-en-vrouwen-gasthuis o.a. Wagenaar, Amsterdam, II (fol. uitgave van 1765), blz. 302b.
Reg. 114. Wt zuyv're Liefd dan. Plaats achter Liefd eene komma.
Reg. 189. Rijcke w. Versta: Rijcke wrect.
Reg. 247. gin'ken - spottend grimlachen.
Reg. 322. waerhz., dat in I telkens voorkomt in plaats van waerheyt (zooals in II), schijnt waerheytszin te moeten beteekenen.
Reg. 429. sy overdaet. Versta met II: syn overdaet. Vgl. 455 (van my staet), 523 (my onderrecht) enz.
Reg. 553. spaer 'ghen. Drukfout; lees: spaer'ghen.
Reg. 568. Mosscheljaet - muskus.
Reg. 596. Se. Lees Sie of (met II) Siet.
Reg. 633. 'Kond. Lees Kond'.
Reg. 707. kinetjen - kinnetje, achtste deel van een vat.
Reg. 771. Vergel. Teeuwis, 1192.
Reg. 822. Wt Eyderste van daen - Van de ganzenmarkt.
Reg. 934, Plaats achter gaen eene komma.
Reg. 1050. stnck. Drukfout; lees: stuck.
Reg. 1117. slemken. Lees met II: slempen.
Reg. 1167. Lees: Juyst so rechtvaerdich enz.
Reg. 1251. verpiersters. Lees met II: verspiesters.
Reg. 1275. pachtich - onbeschaamd, indringend? Zie ook Polyxena 1342.
Reg. 1470. Lees: Ach! Ach! hoe bang is mij.
Reg. 1496. Lees met II nerghens.
Reg. 1504. àfe. Waarschijnlijk wordt bedoeld: ave.
Reg. 1505. Iura adios. Misschien is de bedoeling: Juro ad deos.
Reg. 1516. Lees: de terra medicum.
Reg. 1534. Misschien is de bedoeling: At quid perdisco haec.
Reg. 1538. Lees. Mundus vult decipi.
Reg. 1570. Colicompas - koliek.
Reg. 1587. zin. Lees: zien.
Reg. 1590. je my. Lees: jemy.
| |
| |
| |
De Clucht van Meyster Berendt.
De taal van deze ‘Klucht’ is hier en daar totaal bedorven.
Reg. 12. wem - als een.
Reg. 17. kinckt. Lees: kickt.
Reg. 21. Wo ledt - wat mankeert.
Reg. 27. Hase coppen - Scheldnaam, dien de Moffen aan de Nederlanders gaven (Vgl. den Vermakelijken Avanturier, 5e druk, 1722. II, 293).
Reg. 34. bruueck - broek.
Reg. 46. letten - lijken, gelijken.
Reg. 62. uurdt - plaats.
Reg. 63. henie. Lees: hent (of hente).
Reg. 80. deç. Lees: det (of dat).
Reg. 90. onk. Lees: ond.
Reg. 107. upper heusen - bovenbroek.
Reg. 108. stuup - vertrek, kamertje.
Reg. 146. prachters - bedelaars.
| |
Iphigenia.
Blz. 218. Uit den en druk van Jonckbloet's Geschiedenis der Nederl. Letterk. (III, 259 noot) blijkt, dat op de kaart, die eene uitnoodiging bevat tot het bijwonen van de Iphigenia, ‘geen jaartal wordt gevonden.’ Waarschijnlijk is die kaart van 1621. Al geeft Jonckbloet toe, dat de Iphigenia misschien in 1617 werd geschreven, hij acht het niet waarschijnlijk, dat het stuk toen reeds werd gedrukt; ‘of, zooal gedrukt, dan toch wegens de bijomstandigheden niet uitgegeven.’ Tegen de onderstelling, dat de oudste druk niet van 1617 is, valt, dunkt mij, wel het een en ander in te brengen. Uit eene vergelijking van reg. 161-200 van Niemant Ghenoemt Niemant Gheblameert met reg. 912-951 van de verschillende uitgaven der Iphigenia, blijkt duidelijk, dat de eerste druk van dit treurspel ouder is dan het genoemde gelegenheidsstuk. Verder zijn alle 4o uitgaven van Coster's drama's, die tijdens het bestaan der Academie het licht zagen, voorzien van het wapen van Coster en dat der Academie, of van één dezer twee, terwijl de oudste druk van de Iphigenia (evenals de Tijsken van 1613 en 1615, de Ithys van 1615 en de Rijcke-man van 1615) een ander vignet op het titelblad heeft. Vermoedelijk is dus de Iphigenia nog vóór de opening der Academie in 't licht verschenen. Indien het hekelspel nog in 1617 op de Academie werd vertoond, gaf het zeker aanleiding tot de klachten der predikanten (den 30en Nov.
| |
| |
1617!) over ‘eenighe spelen van Commedien..., die niet en connen profytelijck of stichtelijck zijn.’
Blz. 226. Reg. 10 v.o. vaers ken. Drukfout; lees: vaersken.
Reg. 33. prachten - hoogmoedigen.
Reg. 533. nauw ghezet - bekrompen.
Reg. 603-605. Arme lieden studeerden meermalen in de theologie, op kosten eener gemeente of van particulieren. Ds. Cloppenburgh b.v. had gestudeerd op kosten van de stad Amsterdam. Vondel noemt hem: ‘Stadsbeed'laar, die, nu opgewassen, Zijn voedsterheeren wil verbassen.’
Reg. 902 Zie de vorige aanteekening.
Reg. 993. begaep. Lees: begaept.
Reg. 1001. wercken schijn. Lees met de var.: werck een schijn (blijk).
Reg. 1013. klabbeck - valsche diamant.
Reg. 1027. warrar - onruststoker, ontevredene.
Reg. 1059, Variant: Testorides - Calchas, de zoon van Thestor.
Reg. 1166. her hertjen. Drukfout; lees: het hertjen.
Reg. 1180. Tintaride (beter de variant: Tindaride). Clytaemnesta was de dochter van Tyndareus.
Reg. 1188. verzocht - met ondervinding.
Reg. 1191. Citemnestra. Drukfout; lees: Clitemnestra. In I staat: Chitemnestra.
Reg. 1689. gheuytert. In III en IV ge-UYTERT. Klaarblijkelijk eene toespeling op Utrecht. Eene der Aanteeken. op het Wtnodende Tafereel voor de Inwying van den Arminiaensche-Christelosen Tempel te Amsterdam (1630) luidt: ‘Of Coster in het 5 bedrijf twede Tonneel onder den naem van Achilles sijne G. Graeff Ernst op sijn Tonneel onder de schijn van eenich loff geen dappere scheuten geeft, laet ick den verstandigen oordeelen: want waertoe besondere groote letters in dat woord (ge-W-tert) dan om te kennen te geven, als met een nota-bene, dat dit den Gouverneur van Wtert aengaet o Comoedianten stoutheyt.’ (Gallée, Academie en Kerkeraad, 43; vergel. ook blz. 46). Misschien doelde Coster op een brief van Ernst Casimir van Nassau aan de Regeering te 's Hage, waarin de Luitenant-Gouverneur van Utrecht de bedoelingen ontsluierde van den magistraat van genoemde plaats, die eene bezending naar de Hollandsche steden had doen gaan, om deze tot eene omwenteling te bewegen. Hierdoor zou ‘een beslissing tegen Utrecht, dat overhoop lag met de Algemeene Staten, worden ontgaan.’ (Vgl. Arend, Algem. Gesch. des Vaderl. III, 446-465).
Blz. 294, reg. 20-22 v.b. In de Aanteekeningen op Vondel's Palamedes en Hekeldichten wordt Trigland (Eurypylus) genoemd onder de ‘verloope monnikken en leerlingen van Jesuiten, (die) in dit landt... den meester (maakten) boven anderen.’
Blz. 294, reg. 11 en 10 v.o. In de reeds genoemde Aanteekeningen op het Wtnodende Tafereel (1630) leest men, dat Coster ‘D. Triglandium in sijn Iphigenia Eurypylum, dat is wijde poorte noemt, omdat hij tege de goddeloose Enghe poorte Ed. Puppii predikt’: (de Arminiaansche predikant Eduard Poppius was bekend door zijn werk De Enge Poort, dat door Trigland in
| |
| |
zijn Cracht der Godsaligheid bestreden werd) ‘oock met den naem van verloopen Paep in 't laeste bladt, dien hij heet gaen nae Trojen. En daer Pultarxis, dat is Cloppenburgh en Ariadeps, dat is Ariaen Smoutius sijne vrienden haer hebben nedergeset.’
| |
Isabella.
Blz. 297. De uitgave van 1619 (I) is gepagineerd van 1 tot 70.
Blz. 298. Een blijspel Isabella van Ariosto bestaat niet.
Blz. 301, reg. 9 v.b. op een Toneel, en op een tijdt. Versta: op een zelfde tooneel (plaats) en op een zelfden tijd.
Er pleit veel voor Jonckbloet's onderstelling, dat Coster met zijne Isabella een tegenhanger van Rodenburg's Rodomont en Isabella wilde leveren en dat de Voorrede van Coster's treurspel in 't bijzonder tegen Rodenburg gericht was.
Reg. 2. Bij Hooft: En moet je een.
Reg. 54. Bij Hooft staat achter dezen regel een vraagteeken.
Reg. 145. drijven - beweren.
Reg. 162. ongekomen - niet gekomen.
Reg. 213. Astolf, een Engelsche prins, was door de toovenares Alcina in eenen mirt veranderd (Orl. Fur., Cant. VI).
Reg. 381. De beteekenis is: Aan allen hier brak het doodszweet uit.
Reg. 394. Isabella was door Roeland uit de handen van roovers gered (Orl. Fur., Cant. XIII). Het vraagteeken achter dezen regel dient te worden vervangen door eene komma.
Reg. 395. Doet - Toen het.
De komma achter heldt vervalt. Achter den regel een vraagteeken.
Reg. 414. schors - het buitenste; hier: wapenrusting.
Reg. 499. Achaia vertegenwoordigt den ‘Rey van Staat-dochters’, die onder de ‘Personagien van 't Spel’ wordt vermeld.
Reg. 531. Doralice, de verloofde van Rodomont, was door Mandricard, koning van Tartarije, ontvoerd.
Reg. 535. Argier. De bedoeling is: Algerijn. Rodomont was de koning van Algerije.
Reg. 829. de bocxens voeren - wat in de broek doen.
Reg. 831. Her rang. Waarschijnlijk voor heran, hierheen.
Reg. 837 gefalueert. Waarschijnlijk bedoelt Jan Hen gefalieerd (gefailleerd) - mislukt.
Reg. 844. Zie de Aanteek. op reg. 231 van den Teeuwis.
Reg. 867. lensen - steken (eigenl. harpoenen).
Reg. 868. Ick tyer after heur garen - Ik zal ze achter de broek zitten.
Reg. 908. lause voor loese - leus.
Reg. 968. vestre. Lees: vestrae.
| |
| |
Reg. 985. is allelia gheleyt - (woordelijk:) is de lofzang onaangenaam gemaakt, hatelijk geworden.
Reg. 1053. geaart - begraven.
Reg. 1613. Terdos. Lees: tardos.
Reg. 1622. Benamen - Voornamelijk.
Reg. 1657. half en tijdt. De bedoeling schijnt te zijn: (den) halven tijd.
Reg. 1673. De zin is niet duidelijk. Misschien moet gata worden veranderd in grata.
Reg. 1680. Versta: valitudinaris, praebe manum.
Reg. 1742. juyteren - tieren.
| |
Polyxena.
Blz. 377. Polymnestor, Coning van Tracien. Coster bedoelt blijkbaar het Aziatische of Bithynische Thracië, ten N. van Phrygië.
Reg. 101. mannen doen - mannenwerk.
Reg. 165. hem ontwaardigen - zich niet verwaardigen.
Reg. 220. en de. Lees ende.
Reg. 283. noor. Vergrootende trap van noode.
Reg. 284. lods - loom.
Reg. 325. Mayae soon - Mercurius.
Reg. 328. den blixem - Jupiter.
Reg. 536. vreghe - vredige, vreedzame.
Reg. 589. het schat - de schaduw (onderw. van den zin).
Reg. 730, 997. Salii - priesfers (bij de Romeinen), die bij de uitoefening van hun ambt dansten en zongen. In 't bijzonder priesters van Mars.
Reg. 778. oort - oir.
Reg. 833. Zoo ghy. Waarschijnlijk te lezen; Zoo 'y (voor Zoo hy).
Reg. 846. Plaats achter hert eene kommapunt.
Reg. 1018. Derde Bedriif. Derde Toneel. In I en II staat (evenals boven het vorige tooneel): Derde Bedriif. Tvveede Toneel. In III ontbreekt de verdeeling in tooneelen.
Reg. 1090. Derde Bedriif. Vierde Toneel. In I en II: Derde Bedriif. Derde Toneel.
Reg. 1098. Als. Lees: Al.
Reg. 1238. ghedachteu. Drukfout; lees: ghedachten.
Reg. 1286. schocken - verslinden.
Reg. 1331. Dis - Pluto.
Reg. 1605. in haar deer stellen - minachten.
Reg. 1801. Het vraagteeken dient te worden veranderd in eene komma.
Reg. 1810. elen - edel worden.
Reg. 1900. prantse voor prangtse - drukt, knelt ze.
| |
| |
| |
Duytsche Academi.
Reg. 24. van wonder - wonderbaarlijk, verwonderingwekkend.
Reg. 34. In 't wroegen 't. Lees: In 't wroegend'.
Reg. 242. snottekel. Te lezen: snottebel?
Reg. 244. De punt achter dezen regel moet worden vervangen door eene komma.
Reg. 280. lijf wt - houten klaas?
Reg. 308. vermenghje. Lees: vermeughje.
Reg. 343. Missilinaas - missilia, geschenken, die de Romeinsche keizers onder het volk wierpen.
Reg. 367. krits - luister, praal.
Reg. 378. duymkruyt - geld.
Reg. 419. alzulcke. Lees: als zulcke.
Reg. 425. koterus. Dit woord is mij onbekend. Moet het misschien in verband worden gebracht met het ww. koteren, waar b.v. ook het woord kotering (uitschot, afval) van is afgeleid?
Reg. 438 en 439. Zinspeling op Th. Rodenburg's Eglentiers Poëtens Borst-weringh (1619).
Reg. 482 Natuurlijk met den naam van een treurspel in te vullen.
| |
Niemant ghenoemt, niemant gheblameert.
Blz. 474. Rederiicker H. - Rederiicker B. De bedoeling zal zijn: Rederijker Hollandsche Kamer en Rederijker Brabantsche Kamer.
Reg. 118. aan anderhalf - aan de andere zijde, (dus:) elders.
Reg. 161-200. Zie Iphigenia 912-951.
| |
Tiisken vander Schilden.
Reg. 73. waarlijck - wereldlijk.
Reg. 123. blaetjen - kaart.
Reg. 137. de aep - het geld.
Reg. 144. 't oorloch heeft een gat - de oorlog is tijdelijk gestaakt.
Reg. 207. hoochtijt. Lees: hooch tijt.
Reg. 236. Plaats achter dezen regel een vraagteeken.
Reg. 259. harnas ton. Waarschijnlijk eene met ijzer beslagen ton.
Reg. 261. bock - schuit.
Reg. 274. blinde namen - monniken en nonnen (die hun eigen naam niet meer voeren)?
Reg. 296. 't gelt u de waghen huer - gij behoeft u alleen de moeite te geven, ergens heen te gaan (de baas betaalt het gelag toch)?
Reg. 396. hier hangt nergens wat uyt. - Geen uithangbord namelijk.
Reg. 405. feynt - vent (of is de bedoeling veinzerij, Fr. feinte?)
Reg. 415. een paertjen - Versta: een paardje schijtgeld.
Reg. 523. 't broot met de deuvick snijden - drinken bij 't eten.
Reg. 529. wit - vroolijkheid.
Reg. 561. gheloof. Woordspeling: geloof beteekent zoowel religie als crediet.
Reg. 669. voet - manier van doen.
| |
| |
Reg. 701. een vroeghe May maken - met de Noorderzon vertrekken.
Reg. 710. om een dackschaer stueren - voor den gek houden.
Reg. 736. de greep mienen - de handvol (gelds) onderstellen, zoeken
Reg. 741. en den, en aer. Lees: en den aer.
Reg. 805. ghebeten worden van de Delfsche hont - dronken worden van Delftsch bier.
Reg. 856. op de leen rijden - invloed uitoefenen op, den baas spelen over.
Reg. 921. het hayr vanden hond soecken - strijdlustig, twistziek zijn.
Reg. 988. drumpel jongwijf - treuzelachtige dienstmeid.
Reg. 1043. mient houwen - meedoen, medegerekend worden.
Reg. 1044. tijen - verwijten.
Reg. 1070. Karstelingh - soort luchtig gebak.
Reg. 1071. Roscieljes - roquilles, confituren met oranjeschillen.
Reg. 1072. Blos van Oranges - oranjebloesem.
Reg. 1074. schillen Backades. Misschien staat het woord Backades in verband met Lat. bacca, bes, vrucht. - Mirabelaen. Waarschijnlijk: gelei van mirabelpruimen.
Reg. 1077. Pasca de Genua. Misschien eene drukfout voor pasta - gebak, pastei. Melindes. Waarschijnlijk voor het Spaansche melindre - honigkoek.
Reg. 1078. Panadieljes. - Waarschijnlijk eene soort van gebakjes.
Reg. 1096. de vult - volop.
Reg. 1186. te benieren - manieren te leeren.
Reg. 1299. doe moet. Drukfout; lees: die moet.
Reg. 1356. een schip dat op Capo de Grijp vaert - een kaperschip.
Reg. 1379. soost - makker, kameraad.
Reg. 1607. koome - koopman.
| |
Ghezelschap der Goden op de Bruyloft van Apollo met de Academie.
Misschien zweefde den schrijver bij de inkleeding van dit gelegenheidsstuk het werk van Marcianus Capella voor den geest: De Nuptiis Philologiae et Mercurii.
Blz. 552. De ‘vrouwelijke figuur’, die ik voor Themis aanzag, stelt het beeld voor, dat op het tooneel der Academie, rechts van den toeschouwer, geplaatst was. Aan den linker kant stond een oude man, leunende op eene kruk en met een houten been. De plaat van 1618 is vervaardigd door Claes Jansz. Visscher (vgl. Wybrands, t.a.p., blz. 45).
Reg. 17. leet- zijn. Lees: leet-zijn.
Reg. 30. rotst - rijdt.
Reg. 175. Zinspeling op het Twaalfjarig Bestand.
Reg. 238, 239. Hebe, de dochter van Juno.
Reg. 329. Syberigsche. Waarschijnlijk voor Sygberigsche van Siegberg of Siegburg (ten N.O.v. Bonn).
Reg. 476. Poly. Moet eene vergissing zijn; lees: Clio.
Reg. 488. Cali. Moet eene vergissing zijn; lees: Erato.
Reg. 527. Prins Maurits vereerde de Academie in 't laatst van Mei 1618 met een bezoek.
Reg. 584. Podalirius, beroemd geneesheer in 't Grieksche leger voor Troje.
Reg. 611. Met den Egelantier wordt blijkbaar de Academie bedoeld.
| |
| |
| |
Vertoninghen van 1618.
Uit het feit, dat Coster de Vertooningen van 1618 beschreven heeft, volgt natuurlijk nog niet, dat hij de vervaardiger is van al de gedichtjes, die in zijne beschrijving voorkomen.
Reg. 179. echter - voortaan.
Reg. 194 en 195. Deze regels zijn genomen uit de Iphigenia, reg. 544 en 545.
Reg. 235. haar ontdancken - berouw hebben over.
Reg. 283. Versta: die zelfs aan de spoken en geesten uit deze streken bijna niet bekend zijn.
Reg. 296. onverleemd - uitstekend, waar niets op valt af te dingen.
Reg. 365. Princen. Lees: Prince. De beteekenis van reg. 364 en 365 is: Uw dagelijksch werk is het, trotsche Prins, de slavernij van u zelven en van uwe onderdanen te verachten en met voeten te treden.
Reg. 415. dat de Duytsche Academie dit vvt last van Burgemeesteren deden. Dit valt moeilijk te rijmen met hetgeen vermeld is op blz. 578 en met Coster's woorden ‘dit ons vrye en zelfs bekostigde vverck’ (bl. 580).
| |
Vertoninghen van 1648.
Reg. 57. hetzoet. Drukfout: lees: het zoet.
| |
Gedichten.
Blz. 608. Op een rol, reg. 6. Daar gij niet van hebt vergeten. De bedoeling is: Waarvan gij niets vergeten zijt, daar gij er nooit iets van hebt geweten.
Blz. 609, reg. 12. En die 't oock wreken door Prins Maurits zijn zoon. Men moet uitspreken Mau-e-rits of verbeteren: zijnen zoon.
Blz. 613, reg. 8 en 9. De uitdrukking konink of keutel beteekende: Alles of niets. Vgl. Tiisken v.d. Schilden, reg. 943.
Blz. 614, reg. 5. Tooveraar. Coster bedoelt hem, die van tooverij wordt beschuldigd.
Blz. 616, reg. 7 en 8. Er werd zoowel in de Katholieke als in de Protestantsche Kerk veel getwist over den Antichrist. Sommigen ‘die zich van de gemeenschap der Roomsche kerke nooit wilden afscheiden, hebben ook den Antichrist in etlijke Pauzen van Rome gezien, en derven aanwijzen’... ‘Anderen, zelfs ook Protestanten meenden dat men den Antichrist ook buiten de Roomsche kerke kon vinden’ (G. Brandt, Kort Verhaal der Reformatie, Amst. 1663, Aanteekeningen, bl. 9).
| |
Voorrede tot de Spelen van G.A. Bredero.
Blz. 20. Choerilo - Choirilos, een Grieksch dichter.
|
|
Auteursrechtvrij