Logo DBNL
Zedekunst dat is wellevenskunste (1942)

Zedekunst dat is wellevenskunste

(1942)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dertienste hoofdstuck
Vande vriendschappe

1. Bloedmaghen werden oock ghemeenlyck, maar oneyghelyckaant., vrienden ghenoemt. Van deze zeytmen:

 
Dat vrienden moghen kyven,
 
Maar moeten vrienden blyven.

Tis wel zo dat deze moeten maghen blyven ende dat die behoren

vrienden te wezen ende te blyven, maar men ziet gheen dinghen minder gheschieden dan die meest behoren te gheschieden. Zo bevint zich mede dat tusschen ghebroederen zelve de vriendschap zelden is. Dit en derft oock gheen redene. Want maghen werden ons angheboren, maar vrienden werden by ons verkoren.

2.2 Nu is ghelyckheyd van zinnen int ghoede oorzake van vriendschap. Want ghaerne verzelt zich ghelyck by ghelyck. Zo moghen dan oock die ghelyckzinnighe licht vrienden worden ende blyven. Nadien men lichter vint ghelyckheyd van zinnen ende zeden onder een ghantse landschappe, oock in een groote Burgherije, dan in een smal huysghezinde, zo en ist gheen wonder dat meest elck meer vriendschaps heeft met vreemden verkoren vrienden dan met huyslycke angheboren maghen.

3. Dats dan d'onderscheyd tusschen maaghschap ende vriendschap. Deze is warachtigh of valsch. Die warachtighe vriendschap is een rechtvaardighe wille, die vry is ende endtaant. op des gheliefden lief.

4.4 Rechtvaardigh noeme ick deze wille, overmidsaant. d'een mensche (immers byzonder d'een vriend) d'ander ghoedwillicheyd schuldigh is ende dat zonder alle eyghen ghezoeck of nut, maar zo vry, dat de menschen niet zyn zelfs, maar zyn vriend het endt is daar toe die ghoede wille zich strecket.

5. Want dan is gheen loonzuchtigh of knechtlyck, maar een vry endt, daar uyt dan oock de name vriend schynt ghesproten te wezen.

6.§6 Of de name vriend, dat mede ghenaamt wordt vrend, komt uyt het voorneemlyxte werck vande vrendschap, twelck is vereenighen; zulx dat alle vrendschap vereent, twelck dan int verkorten ghezeyt werdt vrend, als die met zynen vriend is vereent of vereynt, zomen tot zommighe plaatsen uytspreeckt.

7.7 Want die vrendschap zelve is ende werdt oock ghenoemt een vereenighinghe met liefde in godlycke ende menschelycke zaken, een vereenighinghe van twee willen int ghoede, of een eendracht der ghemoeden met een standvastighe wille om d'een d'ander wel te doen.

8.8 Zo komet door die gheheele vereenighinghe der ghemoeden datmen met ghoeden rechte een recht vriend ghemeenlyck noemt eenen tweden Ick. Zulx noemde Alexander de grote zynen vriend Hephestion, die by dolinghe van Syngambris, Darius moeder, vereert was voor Alexander zelve. De welcke, als hy merckte dat zy verstaande zulcke hare dolinghe bekommert was, zeyde tot haar: tis gheen zwaricheyd, moeder, want dees is oock Alexander.

9.9 Dat verstond de Koning oock te recht, want eenheyd van wille maackt van velen een; nu is de hooghste eyghenschap van vriendschappe alleens te willen ende alleens niet te willen, immers elck vriend heeft ander lief niet anders dan zich zelf. Zo en ist dan oock noch gheen volmaackte vriendschappe, daar d'een niet en is des anders Ick.

10.10 Zo waar deze ware vereeninghe des herten is, daar is des eenen

lief ende leedt oock des anders lief ende leedt. Verblyt zich d'een, d'ander is vrolyck; bedroeft zich d'eene, d'ander is truerigh. Huer voorspoed is ghemeen, huer teghenspoed is ghemeen ende huer have (of schoon elck de zyne waarneemt) is in henluyder herten ghemeen, zo een Poëet wel zeyt:

 
Tis een zeer oud, maar warachtigh woord
 
Dat des vriends haaf zynen vriend oock hoort.

11.11 Deze ware vereenighinghe maackt dat vrienden oock afwezende teghenwoordigh zyn, die behoeftighe inden welhebbenden ryck zyn, de ziecken inden ghezonden ghezond zyn, ja dat (twelck vreemd luydet) die dooden inden levendighen noch levendigh zyn, in wiens wandel des dooden vriends loflycke zeden ende in wiens herte des ghestorven vriends ziele, dueghde ende jonste noch ghestadelyck leven.

12. Zo vriendhoudt ende recht vriendelyck is de ware vriendschappe eens vriends tot zynen vriend, dat hy liever al des werelds have ontberen dan hy die zo hebben zoude, dat hy daar af zynen vrienden niet met deylen en zoude moeten.

13.§13 Waart zo (sprack een oude), dat de wysheyd zelf my anboot in my te wonen ende my te zalighen, midsaant. nochtans dat ick haar niemand en zoude moghen met deylen, ick en zoudese niet begheren. Want gheen bezittinghe is lustigh zonder ghezelle. Zo ghants ghezelligh ende metdeyligh is de rechte aard vande milde vriendschappe.

14.14 Daar uyt komet dat vrienden beter zyn dan alle gheld. Dat zoude inde kist vergheten blyven legghen, zonder zyn meester te willen ofte konnen helpen in zynen noode, daar een arm vriend 'tgheld zoude bedelen om zyn vriend uyt nood te verlossen. De vriendschap is dan dalder zekerste, beste ende edelste have ter wereld, ende en zyn by eenen waren vriend gheen aardsche schatten te ghelycken.

15.§15 Dit verstond oock Darius, der Persen Koning, als hy voor dalder dierbaarste schat ter wereld wenschte te hebben zo vele Zopyren (dit was hem een ghetrouw vriend) als daar kernen waren in een groote Granaatappel die hy opende.

16.§§16-18 Die vriendschap is als haar oorzake; is deze bestendigh, die vriendschap ist mede, maar is d'oorzake onbestendigh, zulx is oock de vriendschap. Onbestendigh is der menschen schoonheyd, vrolyckheyd ende have. Want deze dinghen verdwynen door oudheyd ende teghenspoet.

17. Diemen dan vriend was alleen ter oorzake der voors. of eenighe der zelver dinghen, en maghmen in des vriends leelycke oudheyd, ellendighe droefheyd of behoeftigh gebreck niet meer vriend blyven. Want men magh daar niet meer ghenieten eenighe lust, vrueghde of bate. Dit waren des vriendschaps oorzaken. Deze zyn dan verdwenen; magh oock het ding blyven als zyn oorzake verghaan is?

18. Immers, zulcke schyn-vriendschappe en was noyt den name van vriendschap waardigh. Want daar werdt lief ghehad niet de vriend, maar des vriends schoonheyd, vermakelyckheyd of have. Zo lieft de valsche vriend niemand dan zich zelve.

19.19 Of nu d'ander dezen schyn-vriend al te recht vriend ware, zo maght in d'ander wel liefde ghenaamt werden te recht, maar gheenssins vriendschap. Want daar niet over weder zyden ware liefde en is, en maghmen gheen vriendschappe noemen. Die liefde en is niet over de zyde van deze eyghenzoeckelyke schyn-vriend. Zo is dit oock gheen vriendschap. Van zulcke schyn-vrienden heeft een Poëet wel ghezeyt:

 
Dewyl ghy ryck zyt zuldy veel vriendekens tellen,
 
Maar wordy arm, ghy mist al de tafel ghezellen.

20.20 Zodanigher schyn-vrienden vintmer veel, maar ware vrienden zyn zo zeltsaam als dierbaar. Want dezer luyder vriendschappe wort veroorzaackt uyt een ding dat zeltsaam is ende dierbaar. Wat is dat? Die onsterflycke, onveranderlyke, ghetrouwe ende schoone dueghde.

21. Haar schoonheyd, haar vrueghde ende haar ghoedheyd blyft eeuwelyck, ja wast ende vermeert eeuwelycken inden ooghen van hare liefhebbers. Want zy is oneyndlyck. Daar om komet oock dat, hoemense meer kent, hoe zy meer zuverlyck, vrolyck ende ghoed werdt bevonden.

22. Daar wast ende neemt dan toe zo langher zo meer de oorzake vande liefde totter dueghden inden ghenen dieze eens inder waarheyd komen te kennen. Zo moet dan altyd in zodanighen zo langher zo meer die liefde ter dueghden grooter, ende zulck liefhebber der dueghden altyd meer ende meer toenemen in dueghden ende dueghdlycker worden. Dits het zoete kruydeken datmen noemt: hoe langher hoe liever.

23. Dit valt ontwyfelyck altyd in alle recht dueghdlycken menschen. Waar dan de vriendschap tusschen zulcke twee in d'een tot d'ander ter oorzaken van elck anders dueghde werdt gheboren, daar en magh die vriendschappe nemmermeer verminderen, ick zwygheaant. verghaan.

24. Immers zy en magh oock niet op d'eerste trap vande liefde blyven bestaan, maar zy moet stadelyck meerderen ende toenemen met het vermeren ende toenemen van des vriends dueghde, 'twelck in beyden altyd overweder zyden gheschiet.

25. Want daar altyd d'oorzake van vriendschap wast, daar moet oock noodzakelyck altyd die vriendschap wassen. Dat is ware vriendschappe, ende die is inder waarheyd onbrekelyck, gheduyrigh, ghestadigh, ja ghants onsterffelyck ende daar by oock zeer zeltsaam.

26.§26 Daarom oock deze ware vriendschaps aard noyt en mocht te recht ghekent zyn gheweest byden ghenen die daar zeyde: weest zo vriend, dat ghy oock vyand moeght worden.

27.27 Zeer zeltsaam, zegghe ick noch, is zodanighe ware vriendschappe. Want haar oorzake is zeer zeltsaam onder den luyden. Wat vintmen doch zeltsamers dan recht dueghdlycke menschen? Dezer luyder vriendschappe en spruyt niet uyt ontfanghen weldaden, maar huer weldoen komt uyte milde vriendschappe. Des vriends lust is zich vanden vriend te laten ghenieten, niet vanden vriend iet te ghenieten.

28.28 Hier door komet dat de verstandighe int verkiezen eens vriends niet en ziet op des vriends ryckdomme, maar op zyn dueghde. Zo ziet een verstandigh paerde koper niet opter paerden chierlyck ghereyd of behanxsele, maar opter paerden stercke snelheyd. Dus ghaat byden vroeden int annemen der vrienden die liefde niet voor 't oordeel, maar zy volght dat.

29.§29 Dit wast dat een oude prees, maar het jeghendeel ernstlyck lachterdeaant. inde zeden der menschen. Die en kopen, zeyde hy, gheen vat om eenigh dierbaar nat in te doen, zy en riecken eerst oft oock een quade lucht heeft ende verzoecken met inneghietinghe van water oft oock dicht is. Ist dan niet een grote dwaasheyd dat zy tot vrienden annemen luyden, zonder eerst te weten of huere zeden oock stincken ende of huere monden oock dicht zyn om een verholen nood, diemen huer betrout, in stilheyd te bewaren?

30.30 Het is immers een vande voorneemste vruchten der vriendschappen dat vriend tot vriend zyn herte zo naacktaant. magh uytspreken,

als by zich zelf naackt dencken. Daar dit gheschiet is gheen achterdencken altoosaant. van dat de vriend vyand worden ende zulx an anderen openbaren zal.

31. Dit meynt oock het raadsel: wat is eenen alleen te enghe, drie te ruym, maar twee te passe? Want het lastigh valt zynen heymelycken nood alleen zwyghende te draghen. Het valt zorghelyckaant. die zelve twee luyden te openbaren, maar troostlyck ist datmen die eenen vriend alleen tot raadpleghinghe veylighlyck magh ontdecken.

32. Zo proeft dan de verstandighe voort annemen eens vriends desselfs zwyghende dichtheyd, met innestortinghe eerst vant water van eenighe onzorghlycke verholentheyd om hem dicht vindende oock te moghen betrouwen het dierbare nat van eenighe zorghlycke heymelyckheyden.

33. Want zeker, die niet en kan zwyghen 'tgheen hem zyn vriend betrout ende 'tmelden van dien schadelyck waant, is zo onwys, dat hy niet en weet wat hy spreken of zwyghen zal, of zo weynigh vriend, dat hy door zyn onnodigh gheklap zyns vriends schade niet en voorhoed. Zulck een toont zich mitsdien zo gheck of zo onvriendelyck, dat hy niet waardigh en is een ghoed mans vriend te wezen.

34.34 Die zo zynen toekomenden vriend eerst beproeft, doet voorzichtelyck. Dit heetmen een mudde zouts te eten metten ghenen diemen tot een vriend wil verkiesen, voort annemen tot een vriend.

35.35 Men vint dierkens die 's marghens worden ende t'savons sterven, maar een eycken boom wordt langsaam, zy duyrt lang ende verghaat oock langsaam. Want langsaam wordt dat duyrt. Zo schilderde Zeusis lang over zyn werck, maar het duyrde oock lang. Die zo langsaam zyn int annemen van vrienden, zyn zelf lang ende ghestadelyck vriend ende kryghen oock langduyrighe ende ghestadighe vrienden.

36. Daar teghen werden zy lichtelyck vyanden die lichtelyck vrienden worden. Want wat haastaant. wordt, dat ontwordtaant. oock haast. Dit valt by lichtvaardighe, onwyze ende eyghenzoeckelycke luyden. Die

oordelen den man ghoed eer zy hem kennen, verkiesen rycke voor ghoede vrienden, ende zoecken der vrienden have, niet die vrienden zelve. Dat maackt zulcke vriendschap oock lichtvaardigh ende onghestadigh, ja gheen vriendschappe ende niet dan een ghierighe woeckerije.

37.37 Want die, zo haast zy den waan-vriend bevinden ontrouw, ghierigh of arm, de vriendschap verlaten. Zodanighe vriendschap is meest beghonnen om baat of lusts willen, die eynd daar de bate ende luste eynden.

38. Want dat ryckdom ende blydschap verghadert, dat scheydet d'armoede ende droefheyd. Zo doet de zoete zomer den zwaluwe voort komen, die inden strenghen winter ghaat wanderen. Dits Koopluyder, minnaren ende kinderen vriendschappe. Voorspoed maackt, maar teghenspoed breeckt zulcke vriendschappe. By zulcke vrienden werdt die kuysche name vande ghetrouwe vriendschappe door d'ontrouwe hoere des valschen vriendschaps schandelyck mesbruyckt.

39.39 Dus en verzelschapt de ghewaande vriend zynen vriend niet voorder dan totten dorpel toe vant huys der armoeden, des teghenspoets ende des noods. Maar ware vrienden tonen zich eerst te recht ende blyven by in d'armoede, in duyterste nood, ja oock tot inder dood. Zo werdt een trouw ende wisse vrend ter nood int onghewis bekent, als Ennius recht heeft ghezeyt.

40.4040/41 Alzo liet Arcesilaus een kasse met ghelds onder de peluwe van

Stesibulo, zynen armen vriend; zo zeyde Xenocrates totten Tyran Dyonisio, die Plato dreyghde 'thoofd te doen afslaan: dat en zuldy niet eer doen, voor dat du myn hoofd zulste afgheslaghen hebben; ende zo werdt die doodlycke borchtochte volbracht tusschen Damon ende Pythias, daar d'een in d'anders boeyens ghing zitten, op dat d'ander zyn huyszaken beschicken, weder komen ende ghedood worden zoude, of dat hy zelf by zyn vriends achterblyven in zyn vriends plaatse gedood zoude worden.

41. Welcke ghetrouwe vriendschap, zo inden borghe als inden verborghden wederkomer, teghen alle mans vermoeden ghebleken zynde, hadde zodanighen kracht, dat de Koning Dyonys hem niet alleen 'tleven schenckte, maar oock begheerde de derde ghezelle in huere beyder vriendschap te wezen. Zo edel is de dueghd dat zy oock eerwaardigh is by hare vyanden zelve. Van zulcke vriendschap tuyght het oude rymken:

 
Vriend inder nood, vriend inder dood.
 
Vriend achter rug, gheen vaster brug.

42.42 Doch en werdt gheen ware vriendschappe tusschen den onvromen luyden, maar alleen tusschen dueghdlycke menschen, oock zeer zelden tusschen die zeer onghelyck, maar meest tusschen die ghenoeghaant. van ghelycken state zyn. Ghelyck verzelt zich ghaerne met ghelyck.

43.43 Oock en magh gheen treflycke vriendschappe wezen tot velen teffensaant.. Want dan worden die krachten der zielen te breet verspreyt ende mitsdien slapper, ghelyck een Riviere zich in vele beecken verspreyende tragher dan anders afstroomt; zo is oock de wind door een smale tocht krachtigher dan inde ruyme lucht. Immers het ghaat in dezen na 'tghemeene spreeckwoord: alle mans vriend, niemands vriend. Zo heeft een ghemeyne hoere niemand lief van al die tot haar inne ghaan.

44. Zo is dan der vrienden veelheyd eenrehande verslappinghe van hertelycke vriendschappe. Maar argher zyn de dinghen die de vriendschappe verhinderen of vernielen. Deze zyn voorneemlyck eyghen baat, quaad vermoeden ende pluymstryckerije of schyn-vriendschappe, drie pestilentiale vyanden van ware vriendschappe.

45. Zeker, nadien die ghoeden onder den vrienden ghemeen zyn, zo en magh gheen ware vriendschap worden, ick zwygheaant. blyven, daar d'een van d'ander bate zoeckt voor zich zelve. Ghemercktaant. des vriends aard is den vriend in zynen node oock zyn eyghen ghoed mede te deylen.

46. Immers, een vriend acht alle dat hy heeft, oock zich zelve, zyns vriends eyghendomme te wezen. Dus waart onmoghelyck datter rechte vriendschappe worden of blyven zoude, daar d'een des anders have tot zynen eyghendomme voor zich zelfs alleen begheert.

47. Het ghemoet des menschen is beter dan zyn have of ghoed. Nu zyn ware vrienden ghantselyck een metten ghemoeden, dat het beste is; zouden zy dan niet een wezen metten ghoeden, die 'tsnoodste zyn? Maar hoe moghen zy int beste een blyven, daar zy int snoodste zo oneens worden, dat d'een des anders have begheert?

48. Nu en gheschiet dit niet opentlyck, maar bedecktelyck, onder een valsche schyn van vriendschappe, daarmen een spiering gheeft om een kabbelau, zomen zeyt. Zulcke vriendschap is tusschen den visscher ende visschen. Daar gheeft hy den visch een kleyn zoet aasken, niet om den visch te voeden, maar om hem te vanghen.

49.49 Het tweede was quaad vermoeden, voorwaar een quaad venyn van rechte vriendschappe. Deze en is niet inde liefde, want die en denckt niet arghs, maar zy vermoed na haar herte van anderen, dat is niet dan alle ghoed te willen ende te doen.

50. Het quaad vermoeden strydt oock plataant. jeghen die vereeniginghe, die d'eyghen natuur is vande vriendschappe. Want niemand magh meer quaads duchten van zynen vriend, die zyn twede Ick is, dan van zich zelve. Zoude hy zelf zyn vriend quaad willen doen, zo is hy zelf quaad, scheyd zich van zynen ghoeden vriend ende en is niet meer met hem een.

51.51/5251 Vermoed hy dan oock zulx van zyn vriend, hoe magh hy voor zyn vriend houden, die hy meynt dat hem quaad wil doen? Zulck quaad vermoeden op zyn vriend valt een recht vriend hart als de dood zelve. Dat heeftmen moghen zien an Dion, die den Tyran Dionysium verdreef.

52. Deze vernam dat Calippus, een zynre vrienden, die hy aldermeest betroude, stond na zyn leven, maar en mocht zulx gheenssins ghelooven, zegghende ten laatsten: het sterven waar my liever dan dat ick, levende, my voor myne vrienden als voor myne vyanden zoude moeten wachten. Ende zeker, deze man was waardigh ware vrienden te hebben, als dien liever sterven dan zyn vrienden mestrouwen wilde.

53.53 De pluymstrykerije of (om beter te zegghen) valsche schyne was het derde letsel vande ware vriendschappe. Deze is ghetrouw, openhertigh ende zo hoogh nut inde wereld, datmen de zonne daar uyt zoude schynen te nemen, die haar (te weten) de vriendschap uyte wereld wilde nemen.

54.54 Hier teghen is de pluymstryckerije ontrou, dubbelt, onnut ende boven alle dinghen ter wereld verderflyck. Wat is de pluymstrycker doch anders dan een quade toeverlaat? Een tafelvriend? Ende een ghezelle, niet vanden vriend, maar vant voorspoet? Daar met komt hy, daar met ghaat hy. Eyndlyck verlaat hy den verarmden vriend, daar af hy nu gheen weeldigh onderhoudt en verwacht. Zo verlaten oock de luyzen het doode lyf, daar uyt zy gheen bloed meer en moghen zuyghen.

55. Voorts, daar de rechte vriend met zynen vriend rondelyck handelt

ende hem daart gheleghen is waarheyd zeyt tot zyn verbeteringhe, ende daar by vrienden plaatse heeft het spreeckwoord:

 
Zo wie my zeyt dat my missteytaant.,
 
Dats myn vriend, al waart my leyt;

daar verkoopt d'onschameleaant., smekende ende schoonpratelycke pluymstrycker om die vette beten niet dan gladde, honighzoete ende venynighe loghenen.

56. Zo vult hy zynen leckeren buycke, ydeltaant. der dwazen borssenaant. ende vult huere ydeleaant. hoofden met die zotte verwaantheyd. Het is een oud zegghen datmen om wel te leven van noode heeft of een zeer ghetrou vriend, of een hatelyckaant. vyand, ghemercktaant. men tot welleven noodlyck behoeft waarheyds kennisse. Een recht vriend derfaant. waarheyd spreken tot zynen vriend, zonder zyn gramschap te ontzien. Dat derf oock wel ter kuereaant. doen een quaad vyand.

57.§57 Maar de pluymstrycker is noch vriend noch vyand. Die verberght doorghaansaant. de waarheyd ende buyght zynen gladden tonghe na de lust van der verdoordenaant. oren, klappet al naden mond, pryst dat scheldens waart is, zeyt ja alsmen ja, neen alsmen neen wil hooren, hangt den huycke na den wind, ende verandert zich in allen na 'tbehaghen vanden rycken zot, ghelyck het dier Polypus zynen verwe verandert na de plaatse daart inne komt.

58.58 Zo zuypt de hongherighe pluymstrycker den rycken dooraant. uyt zyn have, ghelyck een door uyt een ey. Wat zyn deze pluymstryckers doch anders dan Acteons honden? Werden deze Acteons niet oock van huere panleckers al levende verslonden?

59. Waar toe zyn deze vrucht verderflycke sprinckhanen doch nut? Wat vrucht doen deze guychelyckeaant. zinnen doch in een huys? Zy en wachten niet als een hond, zy en draghen gheen last als een Ezel, noch zy en ploeghen niet als een Osse. Maar als spotlycke apen den rycken alles na apende, doen zy niet dan grynsen, lachen ende bootsen, ontguychelendeaant. den ghulden schapen (ick meyn den rycken dwazen) hueren ghulden vliezenaant. uyten buydel. Zo is de pluym-

strycker niet alleen onnut, maar oock schadelyck boven allen dinghen,

 
Want als hy wil de dwazen verdorenaant.,
 
Pryst hy huer zo dat zyt anhoren.

60. Zo maken zy den zotten vroed dat zy wys zyn. Die ghelooven dat lichtelyck, worden waan-wys, staan na gheen wysheyd, ontberen die stadelyck ende verouden in huer zotheyd. Is dat niet een ghesuyckert venyn?

61. Dit ist noch niet alleen. Want daar zy mercken dat zulck verdoortaant. mensch noch vrienden heeft, die hem de waarheyd zouden derrenaant. zegghen, die maken zy met valsche loghenen zulx dezen zotten te vyand, dat zy schoon waarheyd komende te zegghen, gheen gheloove met allen by henluyden en zouden hebben. Zo houden zy den zot in zyne zotheyd, om huer zelf inde weeldighe koken te houden.

62. Op die kreng hebben 't ooghe deze hongherighe ghieren. Zulx dat het minder quaad is een voedsel der Ravens dan der pluymstryckers te worden, want die verslinden maar 'tlichaam, deze de ziele der menschen. Zy slachten de hoeren die wenschen huere boelen wel ryckdom, maar gheen wysheyd; zo is mede de ryckdom der zotten het voedsel dezer ja-heeren.

63. Eyndlyck, om weder vande pluymstryckerije ende dandere letselen der vriendschappe tot haar te komen, zo heeft de vriendschappe oock zulcken onderscheyd vande jonste, dat zy niet, maar de jonste wel magh wezen tot onbekende luyden.

64.64 Want men hoorende eenighen dueghd vertellen van luyden diemen niet en kent, volght noodlyck een gheneyghde hertstochte tot zodanighe luyden. Maar datmen iemands vriend zoude moghen wezen diemen noch niet te recht en kent van zinnen ende zeden, stryd jeghen des vriendschaps eyghen aard, zo voor is ghezien.

65.65 Voorts ist een rechte vriends aard dat hy gheen scherpe rekeninghe zynre weldaden en houde met zynen vriend, ten ware dan dat hy zyn vriends weldaden an hem bewezen nemmermeer, maar de

zyne anden vriend ghedaan terstont verghete. Want deze vriendelycke rekeninghe den vrienden wel betaamt ende een onsterflyck voedsel is van ware vriendschappe.

66.§66 en 67 Maar voor allen dinghen is een verstandigh vriend omzichtigh int voorhoeden dat hy gheen oorzake en gheve tot oneenicheyd. Deze zyn styfzinnighe kibbelinghen, bittere berispinghen, spotlycke verachtinghe, zwaarhoofdicheydaant., toornicheyd ende baricheydaant..

67. Maar den vriend te vermanen zonder strengheyd met een zoete ernst is des vriendschap eyghen nature. Want het zeltsaam ghevalt datmen zodanighe vrienden vint, daar inne niet altoosaant. te berispen en is.

68.§68 Zo ghevallet oock by wylen dat een vriend, of uyt onbedachtheyd, of uyt onverstandicheyd wat begheert van zynen vriend, dat niet behoorlyck noch eerlyck en is. Daar inne en moetmen den vriend gheenssins bewillighen, maar zegghen:

 
Ick ben u vriend, maar Godes meer,
 
Ghebied myn macht, in dueghd en eer.

69.§§69, 7069 Hier door zeyde Photion, verzocht zynde van Antipatro om wat te doen dat strydigh was teghen de rechtvaardicheyd, totten zelven: ghy en moeght, O vriend, my niet teffensaant. ghebruycken als een vriend ende als een pluymstrycker.

70. Dat was zeker wel ghezeyt. Want een vriend ghehoorzaamt in al dat dueghdlyck is ende eerlyck. Ten betaamt oock gheenen vriend iet onrechts van zynen vriend te begheren. Maar een pluymstrycker is tot alle schandelycke boosheyd willigh.

71. Zo dan oock by iemand ghedoolt magh zyn (twelck menschelyck is) int verkiezen eens vriends, de vriend en zal niet dolen, zo hy allen vriendelycken vlyte doet om zynen vriend tot verstandicheyd ende dueghdelyckheyd te vorderenaant., ende zynen zwacken vriend zo langhe draghe alst de eere (om door zyn vriends schandelycke wandel niet te schanden te worden) eenighsins magh ghedoghen.

72.72 Langsaam zal vriend an vriends beteringhe vertwyfelen. Want rechte liefde hopet ende verdraghet al, maar wilt eyndlyck zo grof worden dat het met eeren niet en magh zyn gheleden, zo zal een verstandigh mensche die vriendschappe met zulcken een allenxkens afternen, maar niet haastelyck afscheuren, ende alzo door dien oock wat min ontdecken zyn zelfs oneere vant onvoorzichtelyck annemen eens vriends.

73. Dan staat te dencken dat, ghelyckmen gheen onghezonde spyze magh in houden zonder quetseaant. van ghezondheyd, noch uytbraken zonder moeyelyckheyd, alzo magh gheen onwaardigh vriend zonder quetse van eere ghehouden, noch zonder onlust verlaten worden. Dits dus verde ghehandelt vande vriendschap, nu kome ick ande vyandschap, haar teghendeel.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs