Zedekunst dat is wellevenskunste

Tienste hoofdstuck
Vande ondanckbaarheyd

1.¹ Dit is zodanighen schandelycken, leelycken, hatelyckenaant. ende lasterlyckenaant. ongherechticheyd dat, zomen iemand voor ondanckbaar scheldet, de zelve teffensaant. met allen lasterenaant. werdt beschuldighet, zulx dat oock d'ondanckbare luyden metter dood pleghen ghestraft te worden by die van Lacedemonien.

2. Want wat vintmen doch strydigher teghen alle gherechticheyd dan het vergheten, het niet verschulden of oock het ontkennen van ontfanghen weldaad? Dit is ondanckbaarheyd, een vyand van alle eerbaarheyd, een anvoerster tot alle onschamelheydaant. ende een wortel van alle twist, vyandschappe ende boosheyd.

1 zulx dat ... Lacedemonien vgl. Stobaei Florilegium p. 215.

[p. 270]

3. Want d'ondanckbare niet alleen niet en ghedenckt, noch veel min vergheldet d'ontfanghen weldaad, maar hy loontse dickwils oock met mesdaad, zomen heeft ghezien an de moorders van Pompeio, Cicerone ende velen anderen, door de welcke die ondanckbare zelve vander dood verlost waren.

4. Hier uyt komt oock het spreeckwoord:

Dit is van ouds des werelds staat:
Doet ghy my ghoed, ick doe dy quaadt,
Doetstu my eer, ick doe dy lachteraant.,
Zetstu my voor, ick zet dy achter

ende zo de oude fabel ons leert:

Ick arm schaap, bedwonghen van myn herder dwaas,
Zuyghe met myn elders t'alder uur
Twolfken fel om worden zyn roofghierigh aas.
Gheen weldaad verandert die natuur.

5.⁵ Dit is oock recht verstaan gheweest by Senecam, daar hy zeyt vande ondanckbare dat zy alder meest haten den ghenen die hen meest weldaads betoont hebben, want zy dancken onghaerne. Oock zyn zy onghaerne ghemaant. Dit manen valt zo dickmaal als zy zien den ghenen die huer wel ghedaan hebben.

6. Hier uyte komet dat de ghene die eenighe grote Heeren veel ghetrouwe diensten bewezen hebben, in plaatse van bedanckt te worden, met eenen ghezochten stock meest uyt ghedreven worden als vyanden. Dit vintmen oock zo ghemeen by 'tghemeen volck, dat zy zelf ghemeenlyck zegghen: men leent zyn vriend, maar men maant zyn vyand.

7. Dats de rechte eyghenschap alder ondanckbaren luyden. De verleden ontfanghen weldaden achten zy kleyn, de toekomende daar op zy 't ooghe hebben, houden zy groot ende hopen vele, maar ghedencken luttel.

Zo zyn d'ondanckbare als een vat vol ghaten,
Waar in men 'twater veel stort, maar 'tmaght niet vatenaant..

8.⁸ Watmen huer doet, dat is verloren. Tis ghezaeyt op een steenklip. Altyd te ontfanghen, maar nemmermeer te gheven is henluyder aard.

5 by Senecam Sen. de benef. III. 1. 1: ...adeoque in contrarium itur, ut quosdam habeamus infestissimos non post beneficia tantum, sed propter beneficia.

8 der hellen ... sluyten vgl. Virg. Aen. 6, 127sq.: noctes atque dies patet atri ianua Ditis; sed revocare gradum superasque evadere ad auras, hoc opus, hic labor est.

[p. 271]

Daar inne dit helsche ghespuys wel navolght der hellen aard, welcker doren zich voor den inkomenden van zelfs openen, maar voor die uyt willen altyd sluyten.

9. Daar uyt komet oock dat zulcke eyghen baatzoeckers niemands vriend en moghen wezen, zo wederom niemand zulcke ondanckbare rekels vriend en is. Al gheheel anders ist metten milden luyden, daar toe ick my nu gha keeren vande ondanckbare, welcker snode aard als het jeghendeel zynde vande danckbaarheyd uyt haar beschryvinghe hier naast voor meer dan ghenoegh magh verstaan worden.