Zedekunst dat is wellevenskunste

Seste hoofdstuck
Vande wederspannicheyd

1. Het jeghendeel vande ghehoorzaamheyd, waar af nu is ghezeyt, is de wederspannicheyd. Dit is een vrywillighe overtreding des wets, die men hadde moghen ende behoren te ghehoorzamen. Deze noemtmen veel alzo ofte oock overhoricheydaant..

2. Men noemste wederspannicheyd, om dat zy wil teghen Godes

[p. 236]

wille, ghelyck een wederspannigh inghespannen paerd inde waghen recht anders wil dan zyn voerman. Maar overhoricheyd werdt zy gheheten, om dat zy doet overtreden 'tgheen ghehoort is inde wet datmen moet doen of laten.

3. Het ghoede werdt daar gheboden, maar 'tquade verboden. Zo behoortmen dan 'tghoede te doen ende 'tquade te laten. Het jeghendeel doet de wederspannicheyd, doende 'tghene quaad ende latende dat ghoed is.

4. Ghoed ist voor den mensche zelf dat hy Godt lief heeft, want daar door werdt hy ghoed. Maar dit en doet de wederspannighe mensche niet, want hy en kent de schoonheyd noch de ghoedheyd Godes niet.

5. Die en magh oock niet ghekent werden vanden menschen die niet af en laten d'oghen haars ghemoeds te verblinden metten etter der zonden, daar mede verblindt alle wederspannighe zynen ooghen. Die dan zulcke zyne blindheyd niet anmercken noch verstaan en wil, maar verstyven in zyn waan van dat hy zeer klaarlyck ziet, en magh oock zo lang die waan in hem blyft niet begheren dat zyne ooghen ghezuyvert worden. Ende en magh zodanigh mensche, zo langhe hy zo blyft, met zulcke zyne verblinde ooghen Gode niet kennen noch lieven.

6. Die dan God niet lief en heeft, en magh oock ter liefden van Gode gheen mensche lieven. Want hy lieft alleen zich zelf, als of hy wat schoons ende wat ghoeds, ja 'tbeste ghoed ware, ende mitsdien alle wat hy anders schynt lief te hebben, alleen om zich zelfs willen, hoewel hy niet schoons noch ghoeds, maar wat leelyx ende quaad gheworden is, ende dit alleen door zyn bedrieghlyke waan ende valsch oordeel, 'tquaad voor ghoed ende 'tleelycke voor schoon anziende.

7. Zulck liefhebber zyns zelfs en zoeckt dan in al zyn doen ende laten niet anders dan zyn eyghen wille te volghen ende zyne blinde lusten te dienen. Magh zulck mensche, zo langhe zulcke valsche wane ende verkeert oordeel in hem blyft, oock wille hebben om iemand anders dan zich zelve, het zy dan God of mensche, te gehoorzamen? Deze worden te recht ghenaamt eyghenwillighe, styfzinnighe, wederspannighe, wrevelighe, ja oock (by wylen) hardneckighe luyden, als die onbuyghelyck zyn ende niemanden dan huer eyghen kop en volghen.

[p. 237]

8. Nu is zulcke eyghenwillicheyd dwaas; daarom wil zy oock altyd recht anders dan de alwyze God wil ende ghebiet. Wil God dat deze dwaas (om hem tot kennisse zynre zotheyd te brenghen) arm, zieck of veracht zy, hy wil daar teghen ryck, ghezond ende hoogh gheacht wezen, wanende (maar dwaselyck) zulx het alderbeste voor zich te wezen. Godes Almoghende wille gheschiet, zyn ydele wille niet, dit veroorzaackt zyn verdriet.

9. Godt ghebiet hem onderdanicheyd zynre gheboden op straffe. Maar deze mensche wil onderdanigh zyn niet Godes gheboden, maar zyn zelfs dwaze lusten, ende dat noch onghestraft.

10. Nu heeft die Almoghende wille vande straffing altyd haren voortghang. Die quelt ende pynight den wederspannighen altyd. Die wordt daarom Gode of ten minsten zyn gherechticheyd zo vyand, dat hy, om te moghen onghestraft zondighen, wel zoude willen datter gheen God, of dat God niet rechtvaardigh ware.

11. Deze zotte wensch of wille is vergheefs, maar niet die straffende wille Godes, want de straf al komende komt ende blyft niet uyt. Zo en magh hy de straf niet myden, die moet hy zyn ondanx lyden, zo wel inde vreze vant eeuwigh verdoemen hier namaals, als nu teghenwoordelyck zo int pynlyck ghevoelen van zyn hongherigh onghenoeghen, als van zyn ghewissens verdoemelyck wroeghen.

12. Deze teghenwoordighe straf inder tyd alhier en werdt van alle wederspannighe, zo die is, niet altyd voorzien eer dat hy zondight. Dit maackt dat vele zondaren de straffinghe na dezen leven onbedachtelyck verachtenaant., ende stoutelycken overtreden de gheboden Godes op hope van onghestraftheyd.

13. Daar beneven laten zy by wylen te overtreden eenigher menschen gheboden, uyt vreze vande ghereede burgherlycke straffe, doch overtreden zy des niet te min zulcke gheboden in huere herten metten wille ende zondighen daar door oock teghen God ende den menschen.

14.¹⁴ Maar want vant zondighen, dat oock wederspannicheyd is, hier voor, zo int Hoofdstuck vande zonde als int stuck vande onrechtvaardicheyd int alghemeen na noodurft is ghehandelt, wil ick nu daar van hier niet meer zegghen.

15. Te min noch overmidsaant. alle zulx oock niet zwaar om te mercken

14 hier voor zie III 2 en IV 2.

[p. 238]

en valt uyt het ghene by my terstond hier voor is ghezeyt vande ghehoorzaamheyd, als wezende het platteaant. jeghendeel van de wederspannicheyd. Ende kome nu vant twede tot het derde stuck vande rechtvaardicheyd, namentlyck tot de waarheyd.