Vijftigh lustighe historien oft nieuwigheden Joannis Boccatij

[p. 2F4r]

Vrou Dianora begeerde van Messire Ansaldo te hebben eenen boomgaert in Januario, soo lustigh als inden Meye. Messire Ansaldo hem selfs verbindende aen een swert constenaer, leverde haer sulckx. De man liet Dianora toe Messire Ansaldos believen te doen. De welcke aenmerckende de Mans mildigheydt de Vrouwe haers beloftens quiteerde. Dies de Nigromancien Messire Ansaldo mede ontsloegh sonder yet van 't zijne te begheeren.

De seven-en-veertighste Historie.

Vermanende, dat de Vrouwen die haer cuysheydt bewaren willen, gheen dinck en sullen belooven onder eenighe voorwaerden, hoe onmoghelijck die oock mogen schijnen. Item datmen voorsichtigh sal zijn in 't beloven maer 't beloofde houwen.

IN 't Landt van Frioul (twelck niet teghenstaende zijn koutheydt, nochtans lustigh is van boschachtich geberghte, van visch-rijcke Rivieren, ende van klare Fonteynen) is een landeken genaemt Vdine: al waer voormaels woonde een schoone ende edele Vrouwe ghenaemt Vrou Dianora: ende was huysvrouwe van een seer rijck man, die uyter maten vriendelijck ende goetaerdigh was, ghenaemt Guillebert. Dese vrouwe verdiende door haer over groote gaven der natueren innerlijck bemint te werden van een Edel ende groot Baroen gheheeten Messire Ansoldo Gradense, twelc een grootdadigh man was, en over al soo deur zijn vroomheydt ter wapen, als oock deur zijn loflijck vermaert. Dese beminde de voorghenoemde Vrouwe vierighlijck, ende niet teghenstaende hy alle dat in zijnder macht was dede om wederom van haer bemint te werden, ende haer menighmael door heymelijcke boden aensochte, soo wast nochtans al verloren moeyte. Daer om als de Vrouwe ten laetsten door dit gequel van aensoecken verdrietigh wert, ende wel sach dat zijn liefde ende aensoeck door 't weygeren van alle zijn begeerten niet op en hielt noch en minderde: soo heeft zy voorgenomen door een seltsame ende (in haren sinne) een onmogelijcke begeerte hem den rugghe te bieden, ende vander hant te slaen, segghende teghens een vrouwe daer door zy dicmaels van zijnen wegen aengesocht wert in deser manieren: Ghy hebt my dickmael, goede Vrouwe, voorseecker gheseyt dat Messire Ansaldo boven alle dinghen my bemint, ende my ooc veelmael rijckelijcke gaven van zijnen wegen aengeboden: alle dewelcke ick wil dat by hem blijven, overmidts ick hem nimmermeer om zijn giften beminnen oft yet te wille doen sal. Maer mocht ickt seker zijn dat hy my soo seer, als ghy segget, bemint: ick soude sonder twijfele ooc begeven om hem mede te beminnen, ende te doene dat hem aengenaem ware. Daerom indien hy my daer af, met voldoeninghe mijnre begeerten wil versekeren: ick sal ooc bereyt zijn om zijn bevelen te gehoorsamen. De Coppelersse sprac: wat ist dan, mijn vrouwe, dat ghy door hem begheert ghedaen te sullen werden? 't gene ick begeere antwoorde Dianora, is ditte: Ick wil dat hy hier buyten de stede in dese aenstaende Maent Januario doe komen eenen Boomgaert vol groene cruydekens, vol bloemkens ende vol boomen met versche bladen, niet anders ghedaen dan oft inde Meyemaendt ware: maer ist dat hy sulcx oock niet en volbrenghet, soo seght hem dat hy u noch niemandt anders van nu voorts aen my en seynde: Want indien hy my dan noch meer aensoeckt, soo dencke ick niet anders dan ickt nu voor mijnen man ende maghe verholen hebbe, hun allen zijne doen te openbaren ende my zijnder te ontslaen. De Ridder zijnder vrouwe begeer-

[p. 2F4v]

te ende daer benevens haer toesegginghe verhoorende, 't welc hem swaer ende genoech onmogelijck scheen om te volbrenghen, sulckx dat hy dit wel verstondt om gheen ander saecke vande Vrouwe hem voor gehouden te wesen dan om hem aan 't verwerven zijnre begheeren te doen vertwijfelen, dies al niet teghenstaende nam hy voor hem te versoecken alle dat hem in des te doene moghelijck soude wesen. Alsoo heeft hy aen alle hoecken vander werelt uytgeschickt om yemant te mogen vinden die hem eenighen raet hier toe te geven wiste: sulcx datter ten laetsten een wert ghevonden, die hem 't selve te doene vermat door swerte konsten, by al dien men hem dies wel wilde loonen: metten welcken Messire Ansaldo om een over groote somme ghelts den koope maeckte om sulckx te doen, ende verbeyde voorts met groot verlangen nae de maent Januarius: Als nu dese maent gekomen, den winter bitterlijcken kout, het water met ys ende alle dinck met sneeu wit bedeckt was, zoo heeft dese Nigromancien den eersten nacht der voorschreven Maendt met zijnder konsten ghemaeckt dat daer dicht buyten de stede in een schoon veldt des anderen daeghs scheen te wesen (soo vanden ghenen diet ghesien hebben ghetuycht wert) een de alder lustigste boomgaert die oyt van Menschen gesien was, met groene kruyden, met boomen ende met alderleye manieren van vruchten. Messire Ansaldo dit met uytghenomen blijschappe ghesien hebbende, heeft daer de schoonste vruchten ende bloemen uyt doen plucken die daer inne waren, de welcke hy heymelijcken sandt tot zijnder vrouwen, ende dede haer nooden om dien boomgaert te komen besien: op dat sy daer by soude moghen kennen dat hy haer beminde, ende zy oock gedachtigh mochte zijn haerder beloftenisse aen hem gedaen ende oock by eede bevestight om hem sulckx, als een Vrouwe van haer woort te voldoen. De vrouwe hadde nu al veel vanden wonderlijcken boomgaert hooren seggen: dies sy dese gesende bloemen ende vruchten siende, groot berou began te gekrijgen van haer toegheseyde beloften. Maer niet tegenstaende alsulck leetwesen, is sy oock uyt nieus-gierigheyt metten anderen joncvrouwen vander stede buyten ghegaen om dien boomgaert te besien: ende zy die selve metten anderen niet sonder groote verwonderinghe ghepresen hebbende, is druckiger dan oyt vrouwe was, wederom t'huyswaerts ghekeert als die nu eerst te spade overdacht, waer toe sy haer selfs deur dien boomgaert verbonden hadde: welcke hare droefheyt sulckdanigh was, dat die selfde, niet mogende van haer geheelt werden, lichtelijck gemerckt wert: sulcx dat haren man dit vernemende, van haer gantschelijc d'oorsake daer af wilde weten. Langhe heeft de Vrouwe dat uyt schaemten geswegen: maer ten laetsten ghedronghen zijnde, ontdeckte sy haren man de sake alsoo die gevallen was.

Guillebert wert ten eersten als hy dit hoorde, met allen seere verstoort: maer daer na aenmerckende het oprechte voornemen zijnder vrouwen in desen gehadt, heeft met beteren rade zijnen toorn verjaeght ende sprack: Dianora het en was gheen daet eens verstandigen ende eerbaren vrouwe nae sulckdanighe bootschappen, als dat waren, te luysteren, ende noch al veel minder, met yemandt verdinghe te maken van u cuyscheyt. De woorden deur den ooren inder herten ontfanghen hebben al veel meerder machts dan men wel waent: oock is den minnaer by nae alle dinghen moghelijck: daerom hebdy eerst qualijck ghedaen dat ghy hem ghehoor gaeft, ende daer nae noch qualijcker dat ghy voorwaerde met hem maeckte. Maer want my d'onnoselheydt uwer herten wel bekent is: soo sal ick u toelaten u beloften te houwen, het welck een ander mogelijck niet doen en soude: maer den ancxt dringht my daer toe dien ick hebbe voor die Nigromancien de welcke indien hy Messire Ansaldo bedruckt

[p. 2G1r]

sage overmits hy van u bespot ware, ons ter avontuere deur eenich quaet stuck in groot lijden soude mogen brengen. Dus wil ick dat ghy tot hem gaet ende u beste doet, om (ist mogelijck) u belofte volbrenghende, u cuysheydt te bewaren, maer macht immers anders niet wesen, zoo leent hem voor dese reyse u lichaem, maer 't herte niet. De vrouwe haer man hoorende began te weenen ende weygherde sulcx te doene, segghende dat sy sulckdanighen gratie van hem niet en begeerde te ghenieten: maer niet tegenstaende der vrouwen ernstelijcke weygeringe, wast nochtans des mans believen dat sulckx geschieden soude. Daerom zy des anderen daegs metten dageraet, sonder haer eenichsins te verchieren met twee dienaren voor haer, ende een dienst-wijf achter haer gegaen is ten huyse van Messire Ansaldo: de welcke hoorende dat zijn vrouwe tot hem gecomen was, hem dieshalven boven maten seere verwonderde: dies hy op ghestaen zijnde ende den Nigromancien by hem doen roepen hebbende totten selven sprac: Nu sal ick u toonen wat grooter goet my u conste heeft doen verwerven. Daer nae is hy haer, sonder eenighe onbescheyden begheerten te toonen, int ghemoete ghegaen, heeft haer met waerdigher eerbiedinghe ontfanghen, met alle 't gheselschappe in een schoon Camere by een groot vier ghebracht, daer benevens haer doen sitten ende aldus aengesproken: Nu bidde ick u mijn waerde Vrouwe, indien mijn langhe liefde, dien ick u ghedraghen hebbe, eenighen danck verdient mach hebben, dat u niet lastich en valle my de waerachtighe oorsake te vertellen, die u te deser uren hier heeft doen comen ende met sulck gheselschappe. De Vrouwe wert schaemroot ende heeft hem met de tranen inden oogen liggende, aldus geantwoort. Messire het en is door gheen liefde dien ick t'uwaerts soude moghen draghen, noch oock niet door eenige ghetrouheydt mijnder gheloften dat ick alhier come, maer comt alleenlijck doort bevel mijns Mans: de welcke meer acht nemende op't ghequel van u onbehoorlijcke minne, dan op zijn ende mijn eere, my hier heeft doen gaen: ende ben door zijnen bevele voor dese reyse bereyt om te doen al 't ghene dat u sal believen. Was Messire Ansaldo te voren verwondert gheweest, hy verwonderde hem nu noch veel meer als hy de vrouwe aldus hoorde spreken, dies hem de liberaelheyt van haren man Gilberto alsoo beweechde, dat zijn vierighe minne in medoogentheyt began te veranderen, ende seyde: Dat en moet Godt nemmermeer ghehengen, mijn vrouwe (nae dien de sake also staet, als ghy my segt) dat ick een schender soude zijn van des Mans eere, die met mijn liefde te lijden is, daerom meuchdy hier wesen zoo lange alst u believen sal, niet anders dan oft ghy mijn vleesschelijcke suster waert: ende sult oock mogen tot uwen wille wederom vry na huyswaerts keeren: met voorwaerden dat ghy uwen man van mijnen weghen van sulcke groote beleeftheyt, als de zijne nu geweest is, zoo hoochlijck bedancken sult als ghy sult mercken sulckx te behooren, ende hem daer beneven seggen dat hy my van nu voortaen altijdt houde voor zijnen Broeder ende dienaer. De Vrouwe dese woorden hoorende, was meer verblijt dan oyt haer daghen ende sprack: alle de werelt en soude my, siende op beleeftheyt uwer seden, niet vroet gemaeckt hebben, datter yet anders uyt mijn comste alhier tot u ghevallen soude hebben, dan't ghene ick nu sie van u gedaen te wesen, daer door ick ooc mijn leven lanck in u ghehouden sal zijn.

Daer na heeft sy oorlof aen hem genomen en is eerlijck verselschapt zijnde wederom ghekeert tot haeren man Gilberto, dien zy vertelde hoe't daer ghevaren was, het welcke hem ende Messire Ansaldo met een onscheydelijcke ende getrouwe vriendtschappe te samen verbonden heeft. Als nu Messire Ansaldo gereet-

[p. 2G1v]

schap maecte om den Nigromancien zijnen besproken loon te betalen, heeft die selve, aengemerckt hebbende de beleeftheydt van Messire Gilberto aen Ansaldo ende van Ansaldo aen de Vrouwe bewesen, aldus tot hem gheseyt: Dat moet Godt verbieden, na dien ick gesien hebbe Gilberto met zijn eere, ende u met u liefde milt geweest te zijn, dat ick oock mede met mijnen verdienden loon niet milt en soude wesen: ende daerom aenmerckende dat ghy sulcx wel waerdich zijt, wil ick dat het u eyghen sal blijven. De Ridder wert dies beschaemt ende dede zijn uyterste beste om den Nigromancien t'bedongen gelt oft ten minsten een deel daer af te doen ontfanghen: maer siende dat hy te vergeefs arbeyde, heeft hy den Nigromancien (na dat die selve des derden daechs zijnen Boomgaert hadde doen verdwijnen) oorlof ghegheven tot zijnre begeerten om te vertrecken, ende hem Gode bevolen: ende also werdt den brant zijnder oncuysscher minnen, door een eerlijcke ende oprechte liefde gantschelijc uytgebluscht.