|
| |
Mitridanes benijdende Nathans mitheyt, ginck hem soecken om te
dooden, metten welcken hy (sonder hem te kennen) gesproken heeft: ende van hem
selfs onderwesen zijnde hoe hy dat verstaen soude, heeft hy Nathan daer nae in
een Bosschageken ghevonden, soo hy hem te voren gheseydt hadde: dies hy hem
kende, hem selven schaemde ende Nathans vriendt wert.
| |
De vijf-en-veertighste Historie.
Betoonende, dat de deughde, stantvastelick in een grootmoedig herte
blijvende, oock dickwils van hare benijders ghe-eert wert.
HEt is gants gewis ende seker (indienmen de
woorden van sommighe Genevoysers ende andere mannen, die
in dat lant geweest zijn geloove mach geven, datter eertijts in't Landt van
Cathay is gheweest een van edelen afkomste ende soo rijcke datmen zijns
ghelijcke niet en vandt, ghenaemt Nathan: de welcke een deel lants hadde liggen
benevens des Heeren wech dien yeghelijck, die uytten westen nae Orieten
oft uyt Orienten nae westen | |
| |
wilde trecken, door moeste lijden:
ende want hy milt ende grootdadigh van herten zijnde, 't selve metter
daet begeerds te doen blijcken, vergaderde hy vele timmerlieden, ende maecte in
luttel tijts het schoonste grootste ende rijckelijckste Palays dat oyt gesien
was: 'twelck hy oock op 't alder chierlijckste dede voorsien met alreleye
behoeften om edellieden te ontfanghen ende eere te bewijsen. Nu hielt dese
Nathan een groot ende schoon huysghesinne, door welck hy eenen yegelijck, die
lancx den wege quam ende ginck, nae hunlieder begheeren feestelijck dede
ontfanghen en dienen: in welcke loflijcke zede ende miltheyt hy soo lange
volharde dat zijn fame niet alleen door gantsch Orienten, maer oock in 't
geheele westerlant bekent ende in eeren vermaert was. Maer als hy nu vol jaren
was, sonder nochtans in 't pleghen van zijn gasterije beleeftheyt eenighsins
verslapt te zijne, soo ist ghevallen dat zijn looflijcke fame ten ooren is
gekomen van een jonckman ghenaemt Mitridanes woonende in een landt dat niet
verde van daer gheleghen en was: dewelcke bevoelende hem selven niet minder van
machten, dan Nathan was, te wesen, des selvens goede name ende deughde began te
benijden: ende nam voor hem, die selfde met meerder mildigheydt ofte te
vernielen oft te verduysteren. Ende hebbende doen bouwen sulckdanigen Paleys
als Nathans was began hy aen alle den genen die daer deure reden, die
onmatelijckste miltheydt te betoonen daer oyt af gehoort was: sulcx dat hy
onghetwijfelt in weynigh tijdts oock met allen seere vermaert is geworden. Nu
ist op eenen dagh ghebeurt, als Mitridanes alleene op de plaetse zijns Palays
was, datter een schamele vrouwe deur een van des Palays Poorten binnen quam
bidden om eenen aelmisse die zy verwerf: tot de welcke, nae dat zy twaelfmael
achter een door verscheyden Poorten ontfanghen hebbende, de derthiende mael
noch wederom quam bidden, Mitridanes gheseyt heeft goede Vrouwe ghy zijt
neerstigh ghenoegh int bidden, doch beval hy datmen haer geven soude: Dat oude
wijf dit gehoort hebbende sprack, O hoe wonderlijcken is Nathans miltheydt?
daer ben ic deur dertigh verscheyden pooten van 't Paleys, die daer oock als
hier zijn, binnen ghekomen, hebbe hem dertighmael om aelmisse ghebeden ende die
(sonder van hem bekent te werden) verkreghen: maer hier noch niet deur derthien
Poorten gekomen zijnde, ben ick terstont ghekent ende berispt gheweest: ende
dit gesproken hebbende is sy wech gegaen sonder wederomme te keeren. Mitridanes
der oude vrouwen woorden verstaende, wert met een rasende gramschappe ontsteken
als die hem liet beduncken dat de goede fame die hy van Nathan hoorde, een
verminderinghe was van de zijne, dies hy tot hem selven sprack: Ach onsalighe
Man wanneer soude ick Nathan in loflijcke gerucht doch mogen volghen hoe soude
ick hem (daer ick om arbeyde) in eeren mogen te boven gaen, gemerckt ick hem
daer inne niet ghelijck en mach worden? waerlijck ick quelle my selfs te
vergheefs indien ick hem niet van kant en helpe: het welcke, overmits het hem
van zijn ouderdom niet ghedaen en werdt, sonder langher vertreck van mijn
eyghen handen moet gheschieden. Alsoo is hy met sulcker verstoornisse
opghestaen, sonder hem met yemandt te beraeden, met weynigh gheselschaps te
Paerde gheseten, ende des derdendaeghs ghekomen daer Nathan woonachtigh was.
Daer heeft hy zijn volck bevolen dat sy hun niet ghelaten en souden van zijn
ghesinne te wesen noch hem te kennen: ende dat zy erghens ter herberghe souden
gaen ende blijven tot dat sy tijdinghe van hem vernamen. Mitridanes dan spade
in den dagh alleen ghekomen zijnde niet wijt van dat schoone Paleys, heeft hy
daer Nathan sonder eenighe pomposighe kleederen ghe- | |
| |
vonden alleen
gaen wandelen, den welcken hy niet kennende, vraeghde oft hy hem niet en wist
te wijsen waer Nathan woonde. Nathan antwoorde hem blydelijck: In alle dese
contreye, lieve sone, en is niet een Mensch die u dat, beter soude konnen
wijsen, daeromme wil ick u (ist u believen) daer gheerne brenghen. Mitridanes
sprac dat hy hem daer hoogelijc af dancken wilde: maer hy en soude niet geerne
(indient mogelijck ware) van Nathan gesien oft bekent wesen: Ende dat
sal ick ooc geerne doen, nadien sulcx u ghelieven is, sprack Nathan. Alsoo is
Metridanes vanden paerde ghesteghen, ende met Nathan, die hem terstondt in een
vriendelijcke kout brachte, na 't schoone paleys gegaen: Daer gekomen
zijnde, heeft hy des jonghen mans Paert doen nemen door een van zijnen
dienaren: den welcke hy heymelijck in 't oore beval onder alle 't gesinne te
bestellen, dat niemant desen jongen man en soude te kennen geven dat hy
Nathan ware: het welcke terstont alsoo gedaen wert. Als sy op 't Paleys
waren, bracht Nathan Mitridanem op een seer schoone kamer, daer hem
niemant en mochte sien dan de gene die van hem bestelt waren om Metridanem te
dienen: ende bevolen hebbende datmen den selven groote eere soude bewijsen,
hielt hy selfs hem gheselschappe: Hy aldus by Metridanem blijvende, wert van
den selven jongen man (niet tegenstaende die hem als een vader eerde) gevraecht
wie hy ware: Ick ben, antwoorde hem Nathan een van zijn simpele dienaren, de
welcke van mijnder jonckheydt af tot in mijn grauwe outheyt, mijnen tijdt in
zijnen dienste versleten hebbe: sonder yet meer dan ghy sien meucht, van hem
verbetert te wesen: dies ick my niet teghenstaende hy van alle ander
menschen hoochlijck ghepresen wert, zijnder niet seer beloven en mach.
Dit woordt bracht Metridani eenighen hoop om met meerder raets ende minder
perijckelen voor boose voornemen te moghen volbrengen: den welcken Nathan daer
werder heusselijck op vraeghde wie hy ware, ende waeromme hy daer gekomen was:
hem daer benevens sijnen raet ende hulpe, van 't ghene in zijnder
machten was, aenbiedende. Doen sweech Metridanes een goede wijle eer dat hy hem
antwoorde: ende ten laetsten in hem selfs besluytende desen ouden
dienaer zijn saken te betrouwen, heeft hy den selven met een lange ommeloop van
woorden doen beloven hem ghetrou te sullen wesen met raet ende daet:
ende heeft hem daer na geheel ende al ontdeckt wie hij was, waeromme gekomen,
ende oock waer deur daer toe beweeght: Nathan dese woorden ende het
wreede voornemen van Metridane hoorende, veranderde gheheel in zijnen ghemoede:
dies niet te min heeft hy sonder vertreck met wel getrooster herten, ende met
onversaeghden gelate geantwoort aldus: Metridanes, u vader was een edelman,
vanden welcken ghy (sulcken treffelijcken saecke voorghenomen hebbende als ghy
doet) niet af bastaerden en wilt, te weten dat ghy u milde herte elckerlijck
bestaet te betoonen. Dies prijse ick den nijt hoogelijck die ghy op Natans
deughde dragende zijt, overmidts de ellendige werelt haest vol welvaren soude
zijn, by aldien daer veel Menschen van sulcken sinne waren: Aengaende uwen
aenslach dien ghy my ontdeckt hebt, sal onghetwijfelt verholen blijven, daer
toe ick u wel eenen nutten raedt dan eenige hulpe toe mach geven, ende is
dese.
Ghy meught van hier sien een kleyne Bosschagie staen, dat
ontrent een half mijlken van hier is gheleghen, daer inne Nathan by nae alle
morgen alleene gaet wandelen, alwaer hy dan een goede wijle tijdts in blijft,
aldaer ghy hem lichtelijck sult moghen vinden, ende u believen met hem doen.
Ende ist saecke dat ghy hem doodt slaet, soo meughdy (om sonder eenigh behinder
t'huys te moghen gheraecken) wederomme keeren, niet door den wech die ghy
ghe- | |
| |
komen zijt, maer door den anderen wegh dien ghy daer ter
slincker handt uyt het Bosschagiken siet strecken: want al ist dat zy niet soo
seer als d'ander ghebaent is, so is sy nu nochtans veyliger oock naerder om
t huys te komen. Metridanes dit onderwijs ontfanghen hebbende, heeft nae dat
Nathan van hem ghescheyden was, zijn gheselschappe heymelijck doen weten (soo
sy oock daer binnen gelogeert waren) waer dat sy hem verbeyden souden den
naestvolghenden dagh. Als nu den morgen gekomen was en hadde Nathan sijn
voornemen niet verandert van den raet dien hy Mitridanes ghegheven hadde: maer
in die selve meeninghe blijvende, is hy alleen getreden na 't
bosschageken om vermoordt te werden. Oock mede is Metridanes opgestaen,
nam zijnen boghe ende swaert (alsoo hy anders geen wapen en
hadde) steegh op zijn Paert, ende is nae 't Bosschageken ghereden. Daer komende
sach hy van verde Nathan alleen gaen wandelen in 't selve Bosschageken, ende
nam voor, dat hy hem wilde sien ende hooren spreken al eer hy hem soude
bespringhen: dies hy naer hem toe gherent is, ende greep hem byden bant die om
zijnen hoofde was, segghende: Hou grijsaert, ghy moet sterven. Daer op hem
Nathan niet anders en antwoorde, dan, waer mede heb ick dat verdient?
Metridanes hem horende ende het aensicht siende, wert hem kennende voor
den genen die hem so goedertierlijck ontfangen, so vriendelijc
verselschapt, ende so getrouwelijck geraden hade. Daerom zijnen evelen
moet terstondt nedergeseten ende zijnen toorn in schaemte verandert is:
sulckx dat hy 't Sweert nu al om te slaen uytghetoghen zijnde, ter aerden
wierp, ende voort vanden Paerde ghespronghen, heeft hy hem selfs al weenende
voor Nathans voeten neder laten vallen ende tot hem gheseydt: Nu bekenne ick
opentlijck (alderwaertste Vader) u over natuerlijcke miltheydt, aenmerckende
met welcke listen ghy hier gekomen zijt om my u leven te schencken daer ick my
selfs teghens u gierigh nae ghetoont hebbe om u dat te benemen, sonder daer
nochtans eenigh recht oft redene toe te hebben. Maer Godt mijnder meer sorge
draghende dan ick selve, heeft my ten selven ogenblick, alst aldermeest van
noode was, mijne oogen gheopent: die my van die ellendige nijdigheyt
gesloten waren: daeromme ic my dies so vele te strafwaerdigher bekenne
in mijn misdaet: als ick u bereyt gevonden hebbe om my dienst ende liefde te
bewijsen: dus zuldy nu over my sulckdanige wrake nemen, als betamelijck is over
mijn groote sonde. Terstont heeft Nathan Metridanes op doen staen, ende hem
teederlijcken omhelst, gecustende seggende: Ten is van genen noode mijn sone,
vergiffenisse te bidden, noch te vergeven u voornemen, of ghy dat oft quaedt
oft anders soudet willen noemen, gemerckt zulck opset niet spruytende en is uyt
hate die ghy my draeght, maer uyt een eergierige begeerte van beter geacht te
wesen: Leeft daeromme mijnent halven sonder sorghen lieve soone, ende hout vry
voor ghewis datter gheen Mensch en is op der aerden die u meer bemint dan ick
doe: overmits het aenschou dat ick hebbe op die hoogheyt van uwen gemoede, 't
welc niet en strect (so de ellendige menschen meest doen om gelt te vergaderen
maer om 't vergaderde looflijc te verteeren. En schaemt u oock niet dat ghy my
hebt willen doot slaen, noch en meynt ooc niet dat ick my dies
verwondere? want de moghende Keyseren ende door Coninghen en hebben heure
rijcken ende van gelijcken hunlieder namen by na gheerne andere middelen
groot gemaeckt oft vermeert dan metten dootslage, niet van eenen Mensche, soo u
opset was, maer van ontallijcke vele Volcken, met gantsche Dorpen te verbranden
ende met steden te vernielen daeromme en hebt ghy, die om u selven vermaerder
te maken my hebt willen dootslaen niet met allen selt- | |
| |
saems noch nieus, maer 't gene dat oudt ende ghemeene is
bestaen. Metridanes zijn boose opset niet met allen ontschuldigende, maer die
beleefde verantwoordiginghe van Nathan voortghebracht, hoogh prijsende, is met
hem soo verde te woorde gekomen, dat hy seyde grootelijc te verwonderen hoe
Nathan hem selven totter doot hadde konnen schicken, ende daer oock selve raedt
hadde toe moghen geven ende middel toe vinden. Daer op Nathan gheseydt heeft:
Ick en wil niet Metridanes, dat ghy van mijnen raedt ende aenslach verwondert:
want na dat ick mijns selfs machtigh was, ende het selve dat ghy nu mede doet,
te doen bestaen hadde: soo en quam noyt Mensch in mijn huys dies begeeren van
my gheweyghert is gheweest, van 't ghene in mijn vermoghen was. Nu quaemt ghy
hier begeerlijc zijnde na mijn leven welcke ic vermerckende, was terstont
bereyt u dat te geven: op dat ghy de gene alleen niet en soudet wesen die
sonder zijne begheerten verworven te hebben, uyt mijn huys soudet scheyden.
Ende op dat ghy dat ymmers soudet moghen ghekrijgen, gaf ick u sulckdanigen
raet, door welcke ick my liet duncken dat ghy mijn leven soudet hebben moghen
verwerven, sonder het uwe te verliesen: daeromme segghe ende bidde ick u noch
indien ghy dat begheert, dat ghy 't my beneemt, ende u selven daer mede
vernoeght: want ick niet en verstae hoe oft waer ick mijn leven bat soude
moghen besteden: Ick hebt nu al tachentigh Jaeren lanck ghebruyct ende
met vreughden ende geneuchten overgebracht: ende ben wel
versekert naer den loop der natueren, ende nae dat het met alle menschen gaet,
dat het my nu voortaen van selfs niet langhe by blijven en sal: daerom acht ick
't veel beter yemant wech te schencken, soo ick altijdt met mijne andere
schatten ende goeden ghedaen hebbe: dan dat so lange te willen bewaren, tot dat
het my vander natueren, mijns ondanckx, benomen soude werden, het is een kleyne
saecke yemant hondert Jaren te schencken, waeromme soudet dan doch wat groots
wesen ses oft acht jaren (die ic noch op 't lanckste leven mach) te schencken,
nemet daerom van my indien ghy daer begeerte nae hebt dat bidde ick u: want ick
tot noch toe geleeft hebbe sonder dat oyt yemant mijn leven van my begheerde,
noch en weet oock niet lichtelijcken yemandt te vinden die nae mijn leven
staet, ten zy dat ghy my beneemt, als die daer nae staet. Ende oft daer noch
namaels yemant anders na staen mochte soo is my wel kont dat het altijdt, hoe
ick 't langer beware, minder van waerde sal werden: dus is mijn begeeren dat
ghyt my benemen wilt eer dat het noch onwaerder oft snooder werdt. Metridanes
was seer beschaemt ende sprack, dat moet Godt verbieden dat ick 't leven van u
scheyden ende u sulcken waerden dinck benemen soude: want ick dat niet meer en
begheere zoo ick onlanckx hier voor onrechtelijck ghedaen hebbe: ende soude u
liever een deel van mijn Jaren daer toe schencken indient wesen mochte dan u
vanden uwen berooven: Daer Nathan terstont op seyde: ende soudet ghy dan
(indien ghy mocht) daer noch toe voeghen, soudet ghy my dan tegens u doen
bedrijven 't geene dat ick noyt mijn daghen tegens yemandt anders en pleeghde?
te weten, dat ick, die noyt mensch en beloofde, u vant uwe berooven soude: Jae
voorwaer sprac Metridanes sonder vertreck daer weder op. Doen seyde Nathan tot
hem: Ghy sult dan doen soo ick u segghen sal: Ghy, alsoo jonck zijnde als ghy
zijt, sult hier binnen mijnen huyse blijven, ende Nathan ghenaemt wesen: maer
ick sal gaen woonen binnen uwen huyse, en my tot alle tijden Metridanes doen
noemen.
Waert sake antwoorde hem Metridanes, dat ick soo wel konste
doen, als ghy kondt ende oyt gekonnen hebt, ick soude sonder vertreck van
beraedt, dat | |
| |
voorwaerden aengaen die ghy my biedet: maer want
ick wel voorseecker weet dat mijn doen een verminderinghe van Nathans fame
soude zijn, ende mijn meeninghe niet en streckt om in eenen anderen te
verderven 't ghene ick in my selven niet en weet te maecken, soo en wil ickt
niet aengaen. Dese ende andere meer deser gelijcke vriendelijcke
redenen onderlingen ghehadt hebbende zijn sy door Nathans believen te
samen wederomme ghekeert na den palayse: alwaer Nathan veel daghen lanck
Metridanes hoogelijck eerde ende heeft hem met alle verstant ende kloeckheydt
in zijn loffelijck ende hoogh opset gesterckt. Ten laetsten als Metridanes met
zijn ghesinne begheerde nae huys te trecken, heeft hem Nathan oorlof ghegeven,
na dat hy hem metter daet bewesen hadde dat Nathan van Metridane met miltheydt
niet en mochte verwonnen werden.
|
|
Auteursrechtvrij