|
| |
| |
| |
Boëthius
Van de vertróósting der wysheid uyt latyn op nieus vertaalt
| |
J. Rym óf lied.
Myn groene Jueghd met vrueghden voormaals zang,
Ghedichten zoet, nu truert myn klaaghlyck schryven.
Doort rymen droef des gheests bedroeft en bang,
Voor lieve lust doet leed my d'óghen wryven.
Gheen angst en magh uyt myn ghezelschap jaghen.
Dees Kunst-góddin; myn liefken al te trouw,
Wel eer myn eer, myn heyl myn blyde daghen,
Die my nu tróóst met vrueghd gheschept uyt rouw.
Want d'oudheyd zwaar komt vroegh door t'quaad versnelt,
Heel onbewaant met haar bedroefde Jaren.
Het zwacke lyf is dor en ruym ghevelt,
Te vroegh ist hóófd bezaayt met witte haren.
d'Heylzame dóód kan zoete jueghd wel sparen,
En komt óóck dick begheert in gróót verdriet:
Maar t'dóve óór keert zy van myn bezwaren.
t'Betraande óógh wil zy my sluyten niet.
Doe t'Avontuur ontrou met ghoeden licht,
My jonstigh was, bestond zy my te dóden.
Maar nu dat keert, van my zyn valsch aanzicht
Spint zy te lang myn levens draad vol nóden.
Als ick hóógh stond in weelden onbestendigh,
Heeft my elck vrund gheluckzaligh gheacht,
Nu leg ick neer, in teghenspoed ellendigh:
Nóyt stond hy vast, die vallen moght onzacht.
| |
| |
| |
j. Prose.
Als ick deze dinghen zwyghende in my zelve overleyde, ende ick die weenlycke beklachte na schryvens aard aantekende; zó docht my dat boven mynen hóófde neven my stond een vrouwe van zeer eerwaardighen aanzichte: met brandende óghen, ende boven t'ghemene vermoghen der menschen doorzichtigh, óóck van levender verwen, ende van onuytsceppelycker kracht: hoe wel zy zó vol was van Jaren, dat zy gheenssins en scheen van onzer ghewoonlycker oudheyd te wezen: óóck was haars lichaams langde van wezen: óóck was haars lichaams langde van twyfelycken onderscheyde: want bywylen voeghde zy haar zelve na de ghemeyne mate der menschen; dan scheen zy wederomme metten oppersten tóppe haars hóófds den Hemel te raken: maar wanneer zy t'hoofd hógher op buerde, doordrang zy den Hemel ende bedroogh t'ghezichte der menschen na haar ziende. Hare klederen waren van d'alderfynste draden met scherpzinnigher konste, ende van onverscheydelycker stóffe volmaackt: die zy zelve (zó ick namaals uyt haar verstond) met hare eyghen handen hadde gheweven, welcker ghedaante, ghelyck alst metten beróóckten beelden plagh te zyn, door eenrehande verzuymde ouderdom was verdonckert. In welcker benedenste bóórde ingheweven zynde ghelezen worde een Griexe II. ende inde bovenste een T. óóck scheenen tus- | |
| |
schen deze twee letteren, opte wyze van een Ladder, ghetekent te wezen eenighe trappen, waar door men van d'onderste tótten oppersten letter mochte klimmen. Nóchtans hadden de handen eenigher gheweldigher dat zelve kleed gheschuert, ende de lapkens, die elck mochte kryghen, daar af wegh ghedraghen. Metten Rechterhand droegh zy hare boexkens, maar metten slinckere een Koninglycke staf. Deze vrouwe, als zy die Poëtelyke Konstgóddinnen zagh staan by mynen bedde, dichtende wóórden ghevoeghlyck tót mynen gheweene, als wat beweeght, ende ontsteken zynde, sprack zy met grouzamen óghen: Wie heeft deze batementelycke Hoerkens toeghelaten te komen by dezen kranke? die niet alleen zyne droefheyden niet en verzachten met eenighen Heylzamen Rade, maar die veel eer voeden met zoeten venyne. Want dit zynze die mette onvruchtbare dóórnen der hertstoringhen, het vruchtbare kóórn des redens dóden, ende der menschen herten tót zieckten wennen, maar niet daar af bevryen. Dóch óft zó waar, dat uwe smekinghen ons eenigh Leeck-mensche ontoogh, zó dat ghemeenlyck gheschiet, ick zoudet minder moeyelyck achten, om te ghedóghen. want daar inne en zoude niet van onzen arbeyd ghequetst worden. Maar ghy hebt dezen aanghetast, die opghevoedt is, inde Leringhe van Aristoteles ende Plato. Wegh dan van hier ghy Meerminnen, die
| |
| |
zoet zyt ten verderven: Verlaat hem, om van mynen gedichte bezórght ende ghenezen te worden. Dat ghezelschap hier mede berispt zynde, sloegh het truerighe aanzicht ter aarden, beleedt haar schaamte met róden wanghen, ende ghing droevigh uyter dueren. Maar ick, wiens ghezichte inden tranen zwemmende verduystert was, en mochte niet bekennen wie deze vrouwe was, van zó ghebiedelycker gróótachtbaarheyd. Des ick verbaast was, ende t'aanghezicht ter aarden houwende, al stille beghan te verwachten wat zy vóórt aan bestaan zoude. Doe is zy naarder komende opt uyterste van mynen bed-sponde ghezeten, ende anschouwende myn aanghezichte zwaar van druck ende door droefheyd ter aarden gheboghen, heeft zy die verstoornisse myns ghemoeds beklaaght met deze vaerssen.
| |
ij. Rym.
Helaas hoe blind is t'herte steyl ghedaalt
In droefheyds graf, vervreemt van s'hemels lichte:
Daar streckt zyn ghang na uyt met óghen dichte,
Alst d'aartsche wind navólght en driftigh dwaalt,
Dan meert de zórgh oneyndelyck en quelt.
Dees man, die plach den Hemel te doorwandren,
Hem open als een gheest Hemelsch ghestelt,
En zagh daar t'licht dat niet en magh verandren.
Hy zagh den glants der zonnen róód als ghoud
Hy zagh de Maan met hare hóórnen bleecke,
En d'ander vyf die niet en houden streecke
| |
| |
Doort zwerven snel int wyde luchtigh woud.
t'Ghetal huers lóóps was hem ghewislyck kond
Ja óóck de zaack van alt' gheruysch der winden.
Die t'water weeck beroeren tót de grond
En zwellen doen hóógh aander wolcken inden.
Hy wist wat gheest de wereld staagh omwendt
Óóck waarom dat, de avond-ster moet dalen
Int water diep, en smórghens vroegh haar stralen,
Als póst des daaghs, weer uyten óósten zendt.
Hy wist wie ons die zoete lenten gheeft,
Die t'aardryck groent, en ciert met bloemen schóne
Wie d'herfst bevrucht, haar dracht te dancken heeft
Van terwe gheel, met wyn der vrueghden króne.
Dit onderzócht ghewoonlyck zyn ghedacht
Óóck d'óórzaack diep van der naturen zaken.
Nu leyt hy mat, en kan t'licht niet ghenaken.
t'Ghemoed zyght neer, verdruckt van d'aartsche nacht,
Dit zwaar ghewight buycht zwaarlyck zynen hals,
Die d'Hemel plach te zien met snelder vaarde.
Hy ziet ghekromt, door last zyns onghevals
Met droefheyd zwaar, helaas die snóde aarde.
| |
ij. Prose.
Maar t'es, zeyde zy, veel eer tyd van ghenezen, dan van klaghen: ende doe op my streckende haar ghezichte, sprack aldus; Bistu niet de zelve, die eertyds met onzen melcke ghelaaft, ende met onzen spyze ghevoedt zynde, opghewassen waardste tótter kracht des manlycken ghemoedes? dien wy óóck voorzien hadden met zó- | |
| |
danighe wapenen, dat zy dy, zó du die niet eerst en hadste verworpen, in onverwonnen vasticheid beschermt zouden hebben ghehadt? Kendy my niet? wat zwyghdy? zydy verstomt uyt schaamten, óf uyt verbaastheid? Liever waart my uyt schaamten; maar verbaastheid (zó ick zie) heeft dy verdruckt. Als zy my nu niet alleen wóórdelóós, maar ghants tongelóós, immers stom zagh te zyn, leyde zy liefelyck haar hand op myn borste: seggende, Daar en is gheen zórghelikheyd altóós, hy heeft die Lethargie, óf onbevoelycke domme slaap-zucht, de ghemeyne zieckte der bedroghener herten. Hy heeft zich zelfs wat vergheten, lichtelyck zal hyt weder ghedencken, als hy ons maar te voren ghekendt zal hebben. Op dat hy zulcx vermoghe, zó laat ons een luttel zyne óghen afvagen, verdonckert zynde vermits den wolcke der aartsche dinghen. Dit ghezeyd hebbende voude zy haar cleed, ende dróóghde myne óghen, die van tranen overvloeyden.
| |
iij. Rym.
Doe was die zwarte nacht verdreven,
De duysterheyd verdween óóck snel:
Myn óghen zaghen klaar en wel,
Den klaren Hemel hóógh verheven,
Recht als de zuur Nóórdwester winde
Die Reghen wolcken ommedryft,
Dat Zon en Ster verborghen blyft,
| |
| |
En maeckt des Hemels óghen blinde,
Dan valt op d'aard de zwarte nachte,
Ghelyck een deken uyt ghestreckt
An d'Hemel, daar zy t'licht bedeckt,
Tót dat haar weer des Nóórdens iachte
Dees bezem kan de lucht reyn veghen:
T'besloten licht zy rasch ontsluyt.
Dan schiet de Zon zyn stralen uyt,
En helpt den klaren dagh op weghen,
| |
iij. Prose.
Niet anders des droefheyds nevelen uyt my verstróyt zynde, zagh ick den Hemel, ende verkreegh verstand, om myn gheneesters aanschyn te kennen. Derhalven als ick myn óghen op haar gheslaghen, ende myn ghezichte ghevest hadde, zagh ick myne voedstere de Philosophie; in wiens woninghe ick van jonghs opghehouden was, ende zeyde: O alder dueghden Meestresse, waar toe zydy vanden oppersten Hemel afdalende, in deze eenzaamheid onzes ballingschaps ghekomen? zoudy dan óóck wel, als ick, met valsche beschuldighinghe belast zyn? Maar zoud'ick (sprack zy) dy, o myn voedsterkindt, verlaten, ende den last, die du door den hate myns namens hebste ghedragen, met ghemeenmakinghe des arbeyds, tusschen dy ende my, niet deelach- | |
| |
tigh werden? Het en zoude voorwaar de Philosophie niet betamen den wegh des onnózelen onverzelt te laten. Zoude ick ontzien ghelastert te worden? ende daar af, als óf daar wat nieus gheschiede, grouwelen? Maar waandy dat nu eerst de Wysheid byden quaden menschen met ghevaarlickheid wert ghetercht? Hebben wy óóck niet byden ouden ten tyden Platonis dickmaal gróten krygh ghevoert teghen de vermetelheid des dwaasheids? Als hy nóch leefde heeft zyn meester Socrates in myn teghenwóórdicheid, die zeghe eens onschuldighen dóóds verdient: Wiens erfvenisse de ghemeene hóópe der Epicuren der Stojicienen ende andere bestonden elck voor zyn deel tót zich te trecken: ende als zy my daar teghen sprekende ende worstelende mede als voor een deel des róófs tót henluyden wilden rucken, hebben zy gheschuert het kleed, dat ick met mynen handen hadde gheweven: ende elck een lapken daar af gheruckt hebbende, waande my elck gheheel te hebben, ende zyn wegh gheghaan. Ende overmits in henluyden eenrehande schyn onzes wezens worde ghemerckt, zó heeft de onwysheid ghewaant, dat zy waren van mynen ghezinde; ende heeft zommighe van hare ongheleerde menichte door dolinghe verleid. Só du dan niet en weetste vande vlucht Anaxagore, vant venyn Socratis, ende vande pynighinghen Zenonis, om dat het uytlandighe zyn: zó hebdy nóchtans wel moghen
| |
| |
weten van Canio, van Seneca, ende van Sorano, welcker ghedenckenisse niet zeer oud nóchte onvermaard en is: de welcke nerghens anders door en quamen int lyden, dan om dat zy onderwezen zynde in onze zeden, den wandel der onvromen onghelyck waren. Alzó en staat dy niet te verwonderen, dat wy in dezen Zee des levens aan allen hoecken met vlieghende buyen bestormt werden: ghemerckt ons hóóghste voornemen is, den alder quaadsten luyden te meshaghen: Welcker heyrlegher, al ist van grote menichten, nóchtans te verachten staat: alzó t'zelve van gheen Veld-overste beleedt en werdt, maar alleenlick herwerts ende derwerts roeckelózelyck gheruckt, door een verwerrende dolinghe. Maar óf zy nóch al t'enigher tyd haar slaghóórden stellende ons crachtigher aanvielen; zó vergagadert onze kryghs-overste hare hópen opten burght: ende zyluyden zyn dan bezich int plunderen vande onnutte packen. Maar wy belachenze van boven, om het rapen der aldersnoodste dingen: ende zyn veyligh voor alle huere verwoede beroerten: als wezende met zulcke wallen bevestight, dat het die Razende zótten niet gheóórlóft en is daar an te raken.
| |
iiij. Rym.
Wie mannelyck met waarheid heeft vertreden,
Des nóódschickings verwaande strenge zeden;
En recht anschout fortuyne quaad en ghoed,
| |
| |
Verwint, en blyft ghelyck in zuur en zoet.
Gheen baren hóógh, nóch dreyghen onbestierigh
Des diepen zees, nóch óóck gheen vlammen vierigh
Van Ethna heet, die brandighe asch uyt schiet,
En magh dees mans gherustheid storen niet.
Zó óóck en doet de Blixem snel en duchtigh,
Die neder velt veel tóórnen vast en luchtigh.
Veel minder magh, der bózer Heren kracht.
Dus acht niet meer, des dollen hóófts onmacht.
Maar hoopt niet liefs, óóck wilt gheen leed meer vrezen,
Dit bloot van weer der fellen toorn mesprezen.
Maar wie vervaart nóch vreest, óf vrolyck hoopt,
Verliest zyn rust, zyn vryheid hy verkoopt.
Zyn schild versaaght ontzyght zyn blóde handen,
Hy ruymt het veld, en wyckt te rug met schanden;
En breydt den strick tót zyne boeyens vast,
Dees willigh slaaf verzwaard zyn zware last.
| |
iiij. Prose.
Ghevoelstu, zeyde zy, deze dingen niet, ende en vallenze niet in dynen ghemoede? óf bistu hier een Ezel aanden Liere? Wat weendy? wat druypstu van tranen? opent dyn ghebreck: zó du des Meestressen hulpe verwachtste, moetstu dyn ghebreck ontdecken. Ick doe wat moeds ghenomen hebbende, zeyde: Behoevet nóch vermaan, óf en blyckt van zelf niet ghenoeghzaam over my des verwoedighen fortuyns strengheid? Is dit de Boeck-plaatse óf Librye, de welcke ghy zelve u tót een d'alder zekerste stede in mynen
| |
| |
huyze haddet verkoren? Daar ghy dickmaal met my zittende redene haddet vande kennisse der gódlycker ende menschelycker dinghen? Was t'ghewade ende ghelate dusdanigh, als ick met u der Naturen verholentheyden naspoorde; als ghy my met een Landmeters roede der Sterren lóóp beschreeft, als ghy myne zeden ende alle den wandel myns levens na den voorbeelde des Hemelschen schickings aanstelde? Zullen wy u ghehóórzamende, daar voor aldusdanighen lóón ontfanghen? Ghy zelve hebt door Platonis mond bevestight deze spruecke: Dat dan t'ghemeene beste zalich is, als de liefhebbers der Wysheid heerschappen: ófte als die t'selve heerschappen na wysheid spueren. Ghy hebt door desselven mans mond vermaant een nóódlycke zake te wezen voor den wyzen, dat zy des ghemeenbestens bestieringhe aanvaarden; op dat het bestier der steden den onvromen ende quaden burgheren open ghelaten zynde, zy den ghoeden niet en zouden verstrecken een pestilentie ende verderfnisse. Ick navólghende deze lere, hebbe ghewenscht te wercke te stellen inde openbare bedieninghe des ghemenen besten, t'ghene ick inde verborghen stilheyd van u gheleerd hadde. Ghy ende God, die u inder wyze luyder ghemoeden heeft ghezaayt, zyt des myne tuyghen, dat ick my tót het ampt der Overheid niet en heb begheven, dan alleen uyt alghemeene liefde tot allen ghoeden luyden. Daar uyt komen my
| |
| |
deze zware ende onverbiddelicke twisten metten onvromen: ende om t'recht te beschudden, na der conscientien vryheid, verachte ick altyd der moghender gramschappe. Hoe dickmaal hebbe ick Conigastum, als hy der zwacken ghoederen aantaste, onder óghen teghen ghestaan? Hoe menighwerven hebbe ick Triguillam den Provoost vant Konings hóf vant gheweldt, zó dat hy beghonst, als nu al volbracht hadde, versteken? Hoe veel reysen hebbe ick, myn aanzien in vreze stellende, de ellendighe beschermt: den welcken d'onghestrafte ghiericheid des woesten volx met ontallycke valsche beschuldighinghen altyd quelde? Nóyt en heeft iemand my vant recht ter ongherechticheid afghetoghen. Dat der Landzaten have zó met byzondere róveryen, als met ghemeyne schattinghen vernielt werde, en heeft my niet anders, dan dieze zelfs leden, bedroeft. Als ten tyden van een scherpe dierte opghestelt was een zware ende onverdrachlycke zettinghe, die daar scheen door behoefte het Landschap van Campanien te vernielen; hebbe ick my zelve ghestelt jeghen den Vooght des Rechthuys, ter liefden des ghemenen oirbaars: ende hebbe by wel weten des Konings d'overhand ghehouden, dat de zetting niet ghelicht en worde. Óóck hebbe ick den Raadshere Paulinum, wiens Ryckdommen die hoofsche honden nu al inder hopen ende begheerlickheid hadden verslonden, uyt henluyder opene
| |
| |
kaken gherucket. Op, dat óóck de Raadsheer Albinus door de straffe eens voor-óórdels niet omghebracht en zoude worden, hebbe ick my den hate zyns wroegers Cypriani onderworpen. Dunckt u niet dat ick genoegh gróte twisten op my verbittert hebbe? Maar by d'andere behóórde ick immers meer verzekert te zyn, als die ter liefden vande Rechtvaardicheid, niet voor my en heb behouden daar door ick des te veyligher zoude moghen zyn byden hovelinghen. Maar door wiens wroeghinghe ben ick in nóde? onder deze was Basilius, eertyds uyt des Konings dienste verstóten zynde, is hy door nóódzakelickheid van schulden ghedrongen gheweest tót myns namens beschuldighinghe. Opilio mede, ende Gaudentius. Deze beyde was by vonnisse des Konings, overmids huere overdaden ende menighvuldighe bedriegheryen, gheboden in Ballinghschap te ghaan: dóch als zy, niet willende ghehoorzamen, zich mette verantwóórdinghe der ghewyder plaatzen beschermden, ende de Koning zulx vernam; ghebood hy, datmenze int voorhóófd ghetekent uytdryven zouden: ende zó zy niet binnen den benaamden dagh uyt de Stadt Ravenna en ghingen, dat zy ghebranttekent int voorhóófd, uytghedreven zouden worden. Maghmen óóck iemanden wredelycker handelen? Nóchtans als deze zelve desselven daaghs mynen name wroeghden, is hare wroeghinghe aanghenomen. Watte? Hebben dan myne kon- | |
| |
sten zulcx verschuldet: óf heeft de voorghaande veróórdelinghe, deze wroeghers rechtvaardigh ghemaackt? Schaamt zich dan de fortune niet? al en hadde zy gheen schaamte ghehad van des ghewroeghden onnózelheid, zy behóórdeze ghehad te hebben van der wroeghers snoodheid. Maar van wat mesdaat werde ick beschuldight? Vraaghdy na de Hóóftzake? my werde opghezeid ghewilt te hebben, dat den Raad behouden zoude zyn. Begheerdy den middel te weten? ick worde beschuldight van den aanbrengher, behindert te hebben de blycken over te leveren, waar mede hy den Raad wroeghen zoude van mesdaad teghen des Koninghs hóócheid. Wat is daarom hier af u ghevoelen, o Meestersse? zal ick deze mesdaad lóchenen, om u niet tót een schaamte te wezen? Ick hebt ghewilt, ende en zal nemmermeer ophouden zulx te willen. Ick zals belyden: maar messaken het beletten van des wroeghers werck. Óf zal icket een mesdaad achten, het welvaren van zódanighen luyden van state ghewenscht te hebben? T'es wel zó dat hy met zyne Wetten ghemaackt hadde dat zulx voor my een mesdaad was: maar d'onwysheid altijd zich zelf lieghende en magh gheenssins der dinghen verdiensten veranderen. Zó en achte icx my, na den Socratischen Wet, óóck niet gheóórlóft de waarheid te helen, óf de loghen toe te stemmen: Maar hoe dat zulcx is, stelle ick ter waarderinghe van uwen ende der Wyzen óórdel.
| |
| |
Welcker zaecken beleed ende waarheid ick by gheschrifte ghestelt hebbe tót ghedenckenisse, op dat het den nakomers niet verholen en zoude blyven. Want wat ist van nóde te spreken vande valschelycke ghedichte brieven, daar met ick werde beschuldight, ghehoopt te hebben opte Roomsche Vryheid? Welcker bedrógh opentlyck zoude zyn ghebleken, zó my toeghelaten ware gheweest der wroeghers belydinghe zelf: het welck in allen handelen d'aldergróótste krachte heeft, te moghen ghebruycken. Want wat ander vryheid maghmen verhopen? Ende óch ófmen eenighe hadde moghen verhopen, ick zoude gheantwóórt hebben metten wóórden Canij: die, als ghezeyt werde dat hy gheweten hadde vande t'samen-zweringhe die ghedaan was teghen den Keyser Caio zone van Germanico, ter antwóórde ghaf: Hadde icket gheweten, ghy en zoud dat niet gheweten hebben. In welcke zake de droefheid myn zinnen zulx niet en heeft gheplompt, dat ick my zoude beklaghen vermids de góddelózen quade dinghen teghen de dueghde bestaan hebben: maar dat zy t'ghene zy verhoopten volbracht hebben, wondert my krachtelyck. Want het arghste te willen, komt moghelyck door ons ghebreck: maar teghen d'onnozelheid te vermoghen, zówat elck bóóswicht voorneemt, ende dit ten aanschouwen Godes, is een wonderlick ding. Daaromme heeft een van uwe bekenden niet t'onrecht ghevraaght: Zó daar een God is,
| |
| |
van waar komt het quaad? isser óóck gheen, van waar komt het ghoed? Maar óft den quaden menschen, die alder vromen, óóck des ghantschen Raads bloed begheren, gheóórlóft ware gheweest, my óóck te willen vernielen; als dien zy zaghen stryden voor den ghoeden ende voor den Rade: hadde ick dan óóck t'selve aan den Vaderen verschuldet? U ghedenckt nóch, zó icx achte, om dat ghy altyd jeghenwoordigh my stierde als ick iet zeggen ofte doen zoude: u ghedenckt, zegge ick, als de Koning dorstich zynde na t'ghemeen verderf, arbeyde om de mishandelinge teghen zyn hóócheid, daar mede Albinus was beteghen, den gantschen Raad op te leggen, met welcken verzekerdheid myns gevaarlickheids, ick d'onnozelheid des geheelen Raads beschermde. Ghy weet dat ick deze dingen warachtelyck verhale, ende óóck nóch nóyt tót mynder eeren gheroemt en hebbe: want hy mindert eenighsins de verholen vernoeghinghe zyns gewetens, die zulx voor óghen stellende, het lóón des gheruchts van zynen wercke ontfanget. Maar wat uytghang myn onnózelheid heeft ghecregen, ziedy. In plaatze van belóninghe des waarachtighen dueghds, val ick inde straf des valschen bóósheids. Ende wiens openbare belydenisse zyns bóósheids heeft óyt de Rechters zó eendraghtigh inde strengheid ghehad, dat niet, óf de doling des menschelycken verstands, óf den aart der fortuynen, voor allen menschen on- | |
| |
zeker zynde, eenighe van henluyden en vermurwde? Zómen my hadde angheteghen dat ick hadde willen de kercke aan brand stellen, de Priesteren met een gódlóós zwaard de keel afsteken, ende alder vromen luyden leven laghen gheleyd hadde; men zoude my nóchtans billicx teghenwóórdigh door vonnisse, als zulx beleden hebbende, óf daar af overwonnen zynde, ghestraft hebben. Nu werde ick, wel vyfhondert duysend treden van daar zynde, onverhóórt óf verantwóórt, om myne zó zeer gheneghen wille tótten Raadsheren, verbannen ende ter dóód verwezen. O óf niemand móchte overwonnen werden schuldigh te zyn aan ghelycke mesdaad! D'onnózelheid van welcke schulde, zy zelve diese aanbrachten óóck wel zaghen: om welcke myne onnózelheid metten vermenghsele van eenighe bóósheid te verduysteren, zy gheloghen hebben, dat ick uyt staatzuchticheid myn geweeten met kerckdiefte besmet zoude hebben. Maar ghy my ingheplant zynde, verdreeft uyten zetel myns ghemoeds alle begheerte der aardsche dinghen: zó dat het den Kerckdiefte niet gheóórlóft en was in uwen óghen plaatze te hebben. Want ghy daghelycx mynen óóren ende ghedachten verbeelde met dat Pytagorische zeggen: Dient Gode. Ten voeghde my óóck niet de bystand der aldersnóódste gheesten te ghebruicken; dien ghy bereyde tót de hóócheyd van gódlyck te maken. Boven dat zó verantwóórden
| |
| |
my óóck vant vermoeden zulcker mesdaad het onschuldighe innerlixte deel myns huyzes, de verzaminghe myner alder eerlixte vrunden, myn schóónvader Symmachus die heylighe man, ende inder daad zelve eerwaardigh wezende. Maar, o bóósheid, zy nemen nóch het bewys van een zake zulcker gróter mesdaad, ende ick moet nóch schuldigh schynen aan dien quaaden handel: om dat ick met uwe leringhen opghevoed, ende met uwe zeden onderwezen ben. Alzó en ist nóch niet ghenoegh, dat uwe eerwaardicheid my niet altóós en heeft gheholpen; ten zy dan óóck dat ghy nóch daar en boven, om den haat die zy my draghen, meshandelt werdet. Zó komt óóck nóch deze toeghifte tót myne teghenheiden, dat veel luyder óórdeel t'óóghe heeft, niet op de verdiensten der dingen, maar opten uytghang des avontuurs: ende achten maar voorzien te wezen die dinghen welcke t'ghelux toestemmen pryst. Daar doort dan gheschied, dat de ghoede name alder eerst den ongheluckighen verlaat. Wat nu des vólx gheruchten zyn, hoe oneens ende hoe menighvuldigh die óórdelen zyn, verdriet my te herdencken: dat alleen wil ick zeggen, dat de laatste last des teghenspoeds is, dat alsmen den ellendighen eenighe mesdaad opleyd; zó werdt ghelóóft dat zy, t'ghene zy lyden, verdient hebben. Ende zeker, ick verstóten zynde uyt alle have, ontkleedt van staten, ende bevleckt van name,
| |
| |
hebbe straffinghe gheleden om weldoens wille. Maar my dunckt dat ick nu al zie de schandlycke winckelen der bozen van blydschappen ende vrueghden overvloeyen: elck vanden alder verdorvensten hópe, met nieuwen valscheiden der wroegheryen ghereed, de ghoeden uyt verschrickinghe van myn gevaarlickheid ter neder ghevelt: alle bóóswichten door onghestraftheid verstout, ende door lóón aanghelóckt te zyn, om alle bóósheid te volbrenghen, ende d'ónnózele niet alleen van veylicheid, maar óóck van bescherminghe beróóft te wezen. Daarom moet ick nu roepen.
| |
v. Rym.
O Schepper van de lucht vol sterrenschóón,
Die stadigh rust in dynen hóghen tróón,
En snellyck draeyt den Hemel rond gheboghen,
T'gesternte moet u wetten ghoed ghedoghen:
Somtyts de Maan, haar broeder t'aanzicht bied,
Met vollen glants, daar door de nacht dan ziet.
Oock berghen zich de kleyne Sterren klaar,
Zó haast de Maan de Zon terdt wat te naar:
Want dan verliest elck Ster der Manen lichte,
Die vande Zon, óóck zelf leent haar ghezichte.
Die Avondster verkoelt den avond laat,
En voor huer Heer, licht zy den dagheraad.
Ghy winter koud, schudt af die blaan verdort,
Ghy sluyt die aard, en maackt de daghen kort.
De Zomer vólght, en deylt die snelle uren
| |
| |
Des korten nacht, daar mach gheen bruynheid duren.
U wysheid Heer, en u gróótdadicheid,
Gheeft maat het Jaar vol onghestadicheid.
Zó dat het lóf, door nóórdwind streng verjaaght,
Die wester zoet vernieut dat elck behaaght:
De groeyzaem lent ontfangt het dorre koren:
De vruchtbaar herfst gheeft hondert vout herboren,
Zó dat gheen ding zyn oude Wet verlaat,
T'gheschapen werck houd al zyn tyd en maat.
Hoe komt dan Heer, dat ghy diet al bestiert
Na zeker eynd, het redelyck ghediert
Óóck niet en dwingt in zyn moedwillicheden;
Maar laat Fortuyn onstadigh teghen reden
D'onnózel mensch belasten tót ghedult,
Met straffe zwaar, by bózen recht verschuld?
De zeden quaad zyn nu verheven zeer:
Quaaddoenders fel vertreden ghants ter neer,
Met onrecht gróót, d'oprechten heel onschuldigh.
De klare dueght int doncker schuylt gheduldigh:
Rechtvaardicheid wert jammerlyck ghequelt
Met bóósheits lóón, door onrecht en ghewelt.
Meynedicheid den quaden niet en schaadt,
T'bedrógh ghepronckt, met lóch, kryght eer en baat.
En alst den Prins (dien nu veel vólcken vrezen)
Maar lust, zó zal de hóóghste de neerste wezen.
O Gódt wiens Wet regeert onendelyck
U werld aanschout bedroeft ellendelyck.
Óóck t'vólck daar in, wel verd het beste deel
Ghesólt, gherólt na t'avontuurs beveel.
Betemt, o Heer, Rechtvaardigh en Almachtigh
| |
| |
Dees wilde Zee met haren vloeden krachtigh.
Dees werld bestierdt door uwe wysheid vroed,
Zó recht en vast, als ghy den Hemel doet.
| |
v. Prose.
Als ick deze dingen met een doorghaande droefheid ghehuylt hadde, heeft zy, zonder door myne klachten iet beweeght te zyn, met een vrundlyck ghelaat ghesproken: Zó haast als ick dy zagh truerigh ende wenende, merckte ick dat ghy waart ellendigh ende balling. Maar ick en wiste niet hoe wyt die ballingschap streckte, zó dyne reden dat niet gheopenbaard en hadde. Maar du voorwaar en biste van dynen Vaderlande zó wyt niet verdreven, maar verdoolt: óf zó du liever hebste te wanen dat du daar uyt biste verdreven, zó hebstu veel eer dy zelf verdreven. Want nemmermeer en zoudet iemand gheóórlóft zyn gheweest dy daar uyt te verdryven. Óf en ghedenckt dy niet in wat Vaderland du biste gheboren? niet zódanich als voormaals was der Atheniseren; beheerschapt metten ghebiede eender menichten: maar des eenighen Heren ende Konings die daar inne is, die welcke verblyd inde menichte, ende niet int verdryven der burgheren: met welx breydele beweeght, ende wiens rechtvaardicheid onderdanigh te zyn, d'alder opperste vryheid is. Óf is u onbekent die alderoudste Wet uwes stads, by de welcke onverbrekelick is besloten, dat niemandt daar
| |
| |
uyt ghebannen magh werden, die zyn woonplaatse daar inne heeft willen vesten? Want zó wie begrepen is binnen haren walle ende veste, ten is gheen vreze dat hy magh verschulden balling te wezen: maar zó wie daar óóck niet meer en gheert te wonen, die ist óóck terstond onwaardigh. Alzó en beweeght my niet zózeer de ghedaante dezer plaatzen, als dyns aanghezichts. Nóch ick en begheere niet zózeer de wanden dyns boeck-kamers verciert met elpenbeen ende met glazen, als de woonplaatze dyns ghemoeds. Waar inne ick hebbe ghehuyst, niet boecken, maar die sententien, (óf t'verstandt) van wylen myne boecken; t'welck den boecken dierbaar maackt. Ende voorwaar, du hebste van dyne verdiensten ant ghemeen beste wel warachtige, maar na de menighvuldicheid dynre weldaden, weynigh dingen ghesproken. Vande eerbaarheid ófte valscheid dynre betightinghen hebdy verhaalt t'gheen elcken kenlyck is. De bóósheiden ende bedrieghlyckheiden dynre wroeghers hebstu maar willen ter lóóp roeren: overmits zulx beter ende overvloedigher wert vermaart byden ghemeynen mans mont, alle zulx wel wetende. Du hebste óóck harde zere berispt de daad der onrechtvaardighen Raadsheren. Óóck hebstu ghetruert over onze beschuldighinghe, ende hebt beweent de schade van onze ghequetste eere. Ten laatsten is dyn droefheid verhitticht jeghen d'avontuur, ende
| |
| |
hebste beklaaght, dat de weldaden niet belóónt en worden na verdiensten. Ende int laatste dyner woedender Rymen hebdy ghestelt dyn wenschen, Dat de vrede, die den Hemel bestiert, het aartryck óóck bestieren zoude. Maar want dy opten halze leyd een veelvuldighe oplóóp der hertroeringhen, ende dat droefheid, tóórn ende hertzeer u verscheyddelyck elck tót zich trecken, zó en moghen nóch in dy, zó du nóch ghezindt beste, gheen crachtighe gheneesdrancken wercken: dus zal ick een weynigh tyds de lichtste ghebruycken; op dat t'gheen door de invlietende verstoornissen verhardt is in een gheswolle, vermits een zoetelycke handelinghe vermorruwet magh worden, om ontfanckelyck te worden de crachte van scherper gheneesdrancken.
| |
vj. Rym.
Die als de Zon opt heetste ryst,
Zaayt met een milde hand;
Zyn kóórn int dorre land,
En wert vant zaayzel niet ghespyst,
Zyn arbeyd blyft verloren;
Na eyckels magh hy sporen.
Die als het veld gherypt is blanck,
En als de Nóórdwind koud,
Ontkleedt het dorre woud;
Ten boschwaard dwaaslyck neemt zyn ghanck
Fioelkens zoet te plucken,
Ten zal hen niet ghelucken.
| |
| |
Die als de vórst den stróóm bevriest,
Ten Wynbergh gheerigh spoedt,
Om plucken druyfkens zoet;
Zyn tyd en moeyten ghants verliest
Want inden sneeu begraven
Gheeft Bacchus niemand ghaven.
Gód ghevet al zyn ampt en tyd:
Al wat hy schickt en weert,
En mengt zich niet verkeert.
Zó wie zyn schicking teghen strydt,
En t'werck póóght te verhaasten;
Betruert zyn doen ten laatsten.
| |
vj. Prose.
Zulstu dan niet ghedóghen, dat ick eerst met een weynigh vraghens aanroere den state dyns ghemoeds, omme te moghen verstaan de wyze dynre ghenezinghe? Vraaght, zeyde ick, na dyn ghelieven wat du wilste, op dat ick het ghevraaghde beantwóórde. Doe zeyde zy: Meyndy dat deze wereld by onbedachte ende avontuurlycke ghevallen wert beweeght? óf houdy datter eenigh bestier van redene in is? Ick en kan in gheenre wyze vermoeden, (zeyde ick) dat zó zekere dingen door een avontuurlyck gheval zouden werden beweeght: maar ick weet dat Gód de schepper zyne schepselen bestiert: van welcke waarheid myns ghevoelens, my nemmermeer eenighe tyd en zal beróven. Alzó ist sprack sy, want dat hebdy nóch een weynigh te voren
| |
| |
gherymt: maar beclaaghde dat alleen de menschen ghestelt waren buyten de bezórghinghe Godes: Want du en twyfeldes niet, óf alle d'andere dingen en waren bestiert by redene. Hey, hoe zeere wondert my, dat du in zó ghezonden ghevoelen ghestelt zynde, nóch zieck mooghste wezen. Maar laat het ons wat dieper onderzoecken. Ick mercke dat daar nóch iet, ick en weet wat, ghebreck is. Maar zegt my, nadien du niet en twyfelste of deze wereld en wert bestiert van Gode: merckstu óóck wel met wat roeder zy wert bestiert? Nauwelyx (zeyde ick) en versta ick de meyninghe uwer vraghen: dus kan ick qualyck opt ghevraaghde antwóórden. Hevet my (zeyde zy) dan óóck bedroghen, datter iet ghebrack, waar duer, als duer de splete eenre stercker wallen, de zieckte der verstoringhen ingheslopen is in dyn ghemoed? Maar zegt my, Ghedenckt dy niet, welck daar zy der dingen eynde? óf t'gheen daar toe zich alt voornemen der naturen streckt? Ick hads wel ghehóórt, zeyde ick, maar de droefheid heeft de ghedenckenisse verduystert. Maar hoe weetstu, wanenher alle dingen voortkomen? Dat weet ick, zeyde ick, ende antwóórde Dat het Gód is. Maar hoe macht zyn dat du het beghinsel wetende, het eynde der dingen dy is verholen? Dit zyn voorwaar de zeden, ende dit ist vermoghen der beroerten des ghemoeds: dat zy den mensche wel van zynen stede rucken, dóch zyn kennis niet
| |
| |
ghantselyck uyt roeden moghen. Maar dit wilde ick mede wel beantwóórt hebben: Ghedenckt dy óóck dattu een mensche biste? Zoude ick dat niet ghedencken? sprack ick. Mooghdy dan verklaren, wat een mensche is? Vraaghdy my dat? óf ick my weet te wezen een redelyck ende sterflyck dier? Dat weet ick, ende dat belyde ick my te wezen. Weetstu (sprack zy) dy niet anders te wezen? Niet. Nu weet ick (zeyde zy) een ander, ja de alder meeste óórzake dynre zieckte: du hebste vergheten te weten wat du zelf biste. Alzó hebbe ick te vollen ghevonden d'óórsprong dynre ziekten, ende den toeghang tót verwervinghe dynre ghezondheid. Want, overmits du door verghetenheid dyns zelves verwerret biste, zó hebstu dy zelve bedroeft, als óf du balling ende dynre eyghen goederen beróóft waerst. Want nadien dy onkondt es, welck daar zy der dingen eynde: zó waanstu de quade ende bóze menschen, moghende ende zaligh te wezen; ende want dy vergheten is met wat roeder óf stier de wereld wert bestiert: zó waanstu deze veranderinghen der avontuuren te zwerven zonder bestierder. T'welck gróte zaken zyn, niet alleen tót ziekte, maar óóck ten dóde. Dóch ghedanckt zy de ghever der ghezondheid, dat de nature dy noch niet gheheelyck en heeft verlaten. Wy hebben nóch het gróótste voedsel des ghezondheids, te weten, het ware ghevoelen vande bestieringhe des werelds: als die ghelóófste,
| |
| |
dat die niet en is onderworpen d'onbedachtheid des ghevals, maar de godlycke redene. Vreest daaromme niet: want uyt dit alderkleynste vonxken is dy nu de levende wermte verschenen. Maar want het nóch ghenen tyd en is om stercker raad te bruycken, ende der ghemoeden aart zódanigh blyckt te wezen, dat zó dickwils als zy verwerpen de ware vermoedinghen, zy valsche aannemen: waar uyt dan voortghekomen es de nevel der verstoringhen, die het ware ghezicht verwert. Dezen nevel wil ick allenxkens póghen te verminderen met zachte ende middelbare gheneesdrancken: ten eynde, dat, als de duysternissen der bedrieghlycke hertsroeringhen veriaaght zullen zyn, du zulste moghen bekennen den glants des warachtighen lichts.
| |
vij. Rym.
Wanneer de Sterren zyn betoghen
Met wolcken zwart dick ende zwaar,
En connen zy op d'aard niet toghen
Haar glinstrich licht schoon reyn en claar.
Alst water vlack en spieghel schóne
Met slyck beroert is door den wind;
En doet het meer gheen klaar vertóne
Vant zand dat dorstigh t'nat verslint.
De zilver beeck int neder vlieten
Van berghen hóógh wert dick bezet,
Met klippen steyl, en moet afschieten
Zyn krommen lóóp, door zulck belet.
| |
| |
Dus moet ghy mensch, wildy aanschouwen
Met óghen klaar de waarheid puur;
Den rechten wegh ghestadigh houwen,
En vólghen dueghd int zoet en zuur.
Verdryft die vruechd, verdryft het vrezen
Verdryft den hoop, en droefheid bang.
Waar dees ghebieden, moet óóck wezen
Een blind ghemoed met quaadheids dwang.
|
|
Auteursrecht onbekend