Logo DBNL
Van de toelatinge ende decrete Godts (1630)

Van de toelatinge ende decrete Godts

(1630)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Van de Toelatinghe ende Decrete Godts (soo die verkort is) by D. V. Coornhert.

Eerste Boeck.

Rom. 9. 20.
1. 1.

DIt Boecxken begindt met de sproke totten Romeren int 9. capit, 20. verset, O Mensche wie zijt ghy, die met Gode wilt twisten? Die segghe ick dat Calvijn ende Beza misbruycken tot bedenckinge van heure opinie, van dat Godt het quade niet toe en laet, maer selve wil ende doet. Het welck wederschriftelijck is, ende met sich sleypt vele schadelijcke dolinghen rondelijck by henluyden in heure boecken gints en̄ herwaerts uytghesproocken.

 

1. 2.

1Als namentlijck, Dat Godt den Mensche ten valle bequaem heeft ghemaeckt door een aengheboren broosheyt.

Dat Godt door een verborghen decreet ter dolingen schickt of toe-eygent, den genen, die hy beveelt recht te gaen.

2Dat Godt gedecerneert heeft ende ghewilt, dat Adam soude vallen. Met meer dergelijcken, so ‘t vervolgh sal thoonen.

 

1. 3.

Die sulcks wederspreeckt, komen zy tegen mette voorsz woorden Pauli. So sietmen dat Beza gheseydt hebbende, dat de verworpene sich van Gode niet en mogen beklagen, hoe wel zy nae den decrete Godes in Adam zijn ghevallen, Schrijft alsoo: Voldoet dat niet: ick sal roepen met Paulo: O Mensch wie zijt ghy, &c.

 

1. 4.

Sulcx seyt Beza, niet de heylige Schrift. Die hem, Bezi, dan wederspreeckt, die twist niet met Gode, maer metten mensche Beza: ten waer hy den menschen eerst vroet maeckte dat hy, Beza, self Godt zy. Siet soo misbruyckt Beza de Godtlijcke Schrift, ende stelt sich self in Godes plaetse.

 

1. 5.

Calvijn derf vrymoedelijck in Godes oordeelen treden, ende en wil van zijn schriften niet geoordeelt hebben. 3God (seyt hy) treckt d’onnoosele vrucht van der moeders borsten ende werptse inden eeuwigen doot. Dat seyt de H. Schrift nerghens. Maer van zijne opinie of oordeel schrijvende, seydt hy: De leere die wy houden, en magh van niemanden veroordeelt worden, dan van den ghenen die wyser willen wesen dan de geest Godes.4

 

1. 10. 11. 12.

Nopende nu ‘t verstandt der voorgaende woorden Pauli, bewijse ick daer uyt de heylige Schrift en̄ uyt Augustino ghesproken te zijn niet totten gheloovigen Heydenen, noch vele min totten geloovigen Joden, maer totten aerts-ghesinden Joden, die t’onvreden waren in ‘t hooren van hare verwerpinge, en̄ derhalven tegen Gode preutelden. Want de gheloovige Joden ende Heydenen, der genaden Godes deelachtigh wesende, wel oorsake hadden van dancken, maer geensins van tegen Gode te twisten.

 

1. 14.

Immers Calvijn belijt elwaert self, Dese berispinghe Pauli niet te strecken, dan totten hartneckigen. Prædest. pag. 70. Ende dat is waer. Sulcks bleeck aen Abrahams vrymoedigheyt, seggende tot Gode: dat en sult ghy niet doen, te weten, den rechtvaerdigen vernielen metten onrechtvaerdigen. Dat en is u werck niet, ghy die al’t Aertrijck oordeelt, (Gen. 18. 25.) welck oordeelen van Godes oordeelen Abrahams in ‘t goede ghevoelende vanden Heere, hem so weynigh van Gode qualijck was af genomen: dat die oock hem bewillighde al de Godtloosen te sullen sparen, so maer kleyn getal vromen waer gevonden gheweest in Sodoma. Daer blijckt desen uytsluyp Calvini ende Beze, gantsch ydel te zijn ende misbruyck der Godtlijcker Schriftueren.

 

Matth. 10. 29.
1. 16.

En koopt men niet twee Musschen om een penningh: nochtans en valt geen der selver opter aerden sonder uwen Vader.

Daer en handeldt Christus niet van de nootschickingen Godes, maer van der menschen onnoodighe sorghvuldigheden, omme haer daer af opwaerts te wijsen tot het betrouwen Godes. Wat diendt dit dan tot Beze voornemen?

 

1. 17.

Dat is hier mede te bewijsen dat God self al doet datter geschiet. Daer gheschiet goet ende quaet. Van’t goede bekent elck Godt oorsake te zijn. Van’t quade ontkenne icks. In’t vallen van duysent Musschen gheschiet niet quaets. In’t vallen van een Adam gheschiede groot quaet. Moet dit quaet Godt self veroorsaeckt hebben om dat hy’t vallen der Musschen, daer niet quaets aen gheschiet, veroorsaeckt?

 

1. 19.

Anders heerschapt God over alle onredelijcke, ende anders over de redelijcke schepselen der werelt. Want die hebbē een gebod, dat zy moeten, maer dese een raet die zy mogen gehoorsamen. Psal. 31. 9. 4. Esdr. 4. 10. Psal. 103. 8, 148. 6. Prov. 8. 29. Jere. 5. 22.

 

1. 20.

So komt aller onredelijcke schepselen onderdanigheyt uyt enckel noot-dwangh door een ingeplante nature, ende derhalven geen deughde: maer der menschen gehoorsaemheyt haers Scheppers uyt vrye wille-keure, ende is deughde.

1. 23.

Hier teghen meynde Beza met het vallen voorsz vande Musschen te bewysen dat Godes wille een nootsakelijckheyt is alder dinghen. Sijn bewijs staet aldus:

Van sommighe gheschiedenissen daer geen sonde in en is ghelegen, als van het vallen eeniger Musschen, &c. is Godes wille oorsake. Daer by blijckt dat die oock oorsake is van alle gheschiedenissen daer sonde in is gelegen, als van’t vallen Adams, &c. Of dat bewijs recht is, kan elck licht oordelen. Ick weet dat het niet en deught, ende dat Beza hier de H. Schrift misbruyckt.

 

1. 24.

Maer soo Beza wil bewijsen, dat Godes wille d’oorsaecke is van alle datter geschiet: soo moste hy doen blijcken datter niet quaets gheschiet, noch noyt en is gheschiet (te weten sonde ende niet pest, oorlogh, &c. dat goede straffe is, ende niet quaet of sonde) ende dan sal al de gantsche Bybel lieghen: of dat Godt selve het quade wil, veroorsaeckt ende doet, dat Gods lasterlijck is: of dat dese zijne Leere valsch is, dat waer is, ende alle Menschen om weten nut is, die sich met desen handel bekommeren.

 

Proverb. 16. 33.

,, De Loten worden inden schoot geworpen

,,maer zy worden vanden Heere gematicht.

 

Deut. 19. 5.

Die zynen naesten onwetende slaet.

25.

Calvijn schrijft mede dat Godes wille oorsake is van al dat ter werelt gheschiet. De H. Schrift tuycht datter oock sonde ter wereldt gheschiet: wie anders dan Godes wille maeckt dan Calvijn oorsake vande sonde? Dit sach hy wel noot-volghelijck uyt sulck zijn segghen, daerom seyt hy dat sulcks niet en volcht.

Waer by bewijst hy’t? uyt dien dat Godt alles bestiert: soude dan bestieren vant quade ten goeden eynde een selve werck zijn, dat veroorsaecken is van’t quade? soo heeft God selve oock inden Broederen Josephs haeren nijt op hem veroorsaeckt: want het blijckt dat God die ten goeden eynde heeft bestiert. 5 Soude dan uyt Gode die self de liefde is ende ‘topperste goet, nijt die ‘t archste quaet is moghen veroorsaken? dese goede boom quade vruchten voortbrengende. Wie weet niet dat bestieren wat anders is dan veroorsaken eenichs dings of wercx.

1. 27.

Beza en vernoecht met de bestieringe Godes niet: overmits hem dunckt dat God dan ledich soude moeten zijn int straffen. Maer dat en volcht niet, noch hy bewijset ooc niet. Ick houde gaerne mette H. Schrift dat God altijt ledich is van’t quade te willen, te doen, of te veroorsaecken. Duncket henluyden te strecken tot Godes eere ende der Menschen heyl, datmen Gode self make oorsaecke van ‘t quade, zy moghen sulcks bestaen te bewysen: maer dan bewysen zy self, dat de Manicheen veel eerlijcker en̄ beter ghevoelen hebben ghehadt vanden goeden Gode, dan dese luyden: want die om Godt d’oorsake van’t quade niet toe te schrijven, eenē quaden God, die’t quade (so zy seggen) veroorsaeckt, hebben willen versieren, daer dese luyden Gode self seggen oorsake te wesen van alle dat ter werelt geschiet, ende daerom oock van’t quade. Of zy moeten Libertiniserende segghen datter niet quaets en gheschiet, ende dan sal henlieden niemant ghelooven dan Godlosen die de H. Schrift niet en geloven.

1. 31.

In summa dit bewijs uyt den loten ende bijle is van eender aert alst voorgaende van de Musschen: want hier en is sonde noch quaedt, dus machmen hier uyt oock niet bewijsen dat Godes wil eenigh quaedt veroorsaeckt ofte doet.

 

Proverb. 16. 4.

De Heere heeft alle dinghen ghemaeckt om sijn selfs wille, oock den Godtlosen ten quaeden daeghe.

 

Of na der Zurchers oversettinghe.

 

De Heere doet alle dinghen om zyns selfs wille, oock als hy den Godlosen totter wraken ende straf behoudet.

 

33.

Beza tuyght op dese sproocke in weynigh kleyne bladekēs viermael Calvijn oock dickwerven, 6al meest tot stutsele haerder Predestinatie: dees wil daer uyt spinnen dat Adam is ghevallen, niet door zijn vrye willle, maer door een verborghen decreet Godes, Calumnie pag. 50.

‘Tgheen daer door yet gheschiet ende niet daer in het gheschiet, is oorsaecke des geens datter geschiet: is dan Adam ghevallen, niet door zijn vryen wille maer door Godes wille: salmen niet Adam moeten ontschuldigen ende Gode beschuldighen?

34.

Sonder wille geschiet geen sonde, ist door Adams wil niet gheschiet soo en heeft Adam niet ghesondight.

Item wast de wil of decreet des Almoghende Scheppers dat Adam soude vallen: hoe wast het swacke Schepsel moghelick staende te blijven.

35.

Alle sulcks volght uyt dit voorschreven Calvijns segghen. Maer nergens seydt de H. Schrift dat Adam door een verborghen decreet Godes is gevallen. Dit bestaet hy uyt dese woorden Salomonis te trecken, maer dat te vergeefs.

36.

Calvijns duydingh is dat Godt de Godloose sulcks ter verdoemenisse heeft gheschapen. Maer dat qualijck: want godloos zijn is quaet zijn, nu en heeft de goede Godt niet quaets geschapen. God en heeft dan de godloos geen godloos geschapen.

38.

Beza zijn voorsz Meesters dolingh willende beschermen, bekende self dat van Gode

niet gebrekelicks en mach gheschapen worden. Veel minder dan een godloos vol alder ghebreecken, daer is de Leerlingh teghen de Meester.

39.

De Zurcher text luyt gantsch anders, soo dat zy hier toe niet altoos en doet. Wat mach Calvijn dan bewijsen uyt een twijffelijcke oversettinghe? hy bewijst eerst dat de Zurchers doolen in hare, ende hy recht heeft in zijne oversettinge. Des niet te min neem ick hier desen spreucke Salomonis nae Calvijns ende Beze, niet na der Zurchers oversettinge: om sien ofmen dan noch eenigh bewijs daer uyt mach trecken, dat Godt het quade niet toe laet, maer selve doet, daer toe zy die in-voeren.

42. 43.

Indien Duyvel ende Enghel een dingh is van ghelijcken godloos ende mensch: so zijn alle Engelen Duyvelen, ende alle menschen godlosen geen over al uyt ghenomen. Dit’s valsch. Wat anders is dan een Engel ende een Duyvel, so mede een mensch en̄ een godloos. God heeft Engelen, geen Duyvelen, oock menschen, gheen godlosen gheschapen: maer de goet-ghemaeckte Enghel heeft sich self een Duyvel, ende de goedt-gheschapen mensch heeft sich self een godloos gemaeckt vermidts haer sondighen.

44.

Beza schrijft dat Godt zijn ghebreckelick ,,werck (so hy alsulcks mochte scheppen) niet ,,rechtvaerdelick soude hebben moghen verdoemen.,, Een godloos is een gebreckelick werck ,,Godes, na heurluyder duyden van dese sproke. So en mach God een godloos niet rechtvaerdelijck verdoemen. B. S. pag. 77.

47.

Mensch en Sondaer zijn twee: alle godtloos is een Sondaer, maer alle Sondaer is geen godloos. God heeft den Mensch geen Sondaer geschapen, hoe veel min een Godloos die arger is dan een Sondaer.

49.

Al wat Godt heeft gheschapen is goedt.7Heeft Godt de godtloos soodanigh gheschapen, soo is godloos zijn goedt, als een goedt schepsel Godes.

50.

Godlosigheyt komt voort uytten godloosen. Is de goddeloos godloos van God geschapen, soo komt godlosigheydt voort van Gode, die van selve godtloos soude moeten zijn, machmen yet godlosighers ende lasterlijcker van Gode bedencken.

51.

Musculus schrijft op dese sproke, De godloose als godloos en is niet uyt Gode, maer uyt zijnen Vader den Duyvel. 8

 

Ephes. 1. 11.

,, God doet alle dinghen na den raet sijns willen.

,,

 

55.

9Dat toelaten ende self doen niet een maer verscheyden saecke is behoeft gheen bewijs, want toelaten is een niet beletten van een anders werck, maer self doen is eygen werc te benaerstigen. Calvijn self schrijft ergens: dat Godt somtijts toelaet ‘tgene hy niet toe en stemt, maer damneert ende verwerpt. 10

57. 58.

11De H. Schrift tuycht dat Godt eenighe dingen toelaet die van selfs zijnen wille niet en waren, als den Israelijten eenē Coning, een scheyt-brief, het zaeyen des onkruyts, Adams eeten vande verboden vruchte, &c.

61.

Sulcx tuycht de H. Schrift: dat wederspreect Beza, die voert daer inne dese woorden Pauli Ephes. 1. 11. Tot bewijs dat Godt niet toe en laet maer self alles doet, niet altoos uytghenomen, soo wel ‘tquaet dat mede gheschiet, alst goede. B. Syco. 108.

62.

Beza meynende Gods-lasteringhe te ontgaen, subtiliseert ende onderscheydt, seggende, dat Godt werckt door maer niet inden quaden, maer ‘tverschoont hem niet: want dat God door yemant doet, dat doet immers God noch: soo doodet d’overheyt den Moorders, alhoewel die dat doet door den Beudel.

64.

12d’Apostel handelt hier niet van yet quaets maer van heylicheyt, liefde, &c. alle sulcks werckt God in zijn Heyligen, daer uyt volgt niet dat die goede God het quaet oock alt’samen wercke in den boosen, neen die goede boom; God; en draecht geen quade vruchten.

69.

Beza sorght datmen Gode met Epicuro een traghe ledigheyt toedichten, of hem van zijne Almogentheyt beroven sou moeten, soo daer yet gheschiede buyten of sonder zijn wille ende eyghen werckinghe.

Dat’s voorwaer wel een onnutte sorghe, want ledich zijn int quaet te werckē is goet: soo is oock quaet doen gheen moghentheyt, maer ware kranckheyt: want God die’t al vermach en vermach ‘tquaet doē niet, mocht Adam niet doen buyten Godts wil, soo heeft hy niet moghen sondighen, oock niet ghesondicht. Dit blijckt valsch in de H. Schrift: heeft Godt oock dat werck Adams selve gedaen, wie anders dan Godt selve heeft dan ghesondicht? Beza dan willende sonder noot mijden gewaende lasteringh Godes, valt in grove ware lasteringhen Godes.

71. 72.

Wilmen ‘twoordeken al in dese sproke teghen de klare ommestanden trecken op alle dinghen, men sal moeten houden dat d’Apostolen alles wisten: 13

dat alle die Joden uyt ginghen, dat alle vleesch, oock Koeyen ende Paerden den H. Gheest ontfingh: dat alle Menschen in Christo levendich worden. Dat Noe metten zijnen verdrincken mosten: 14dat alle dinghen, de Duyvelen mede, nieu gebooren zijn: dat Paulus in alle dinghen, oock in hoerderije, dronckenschap, &c. yegelijck behaechde, ende dat alle Menschen, de godloosen niet uytgenomen, mede salich sullen zijn, als mede gherestaureert.

73.

Aen dit laetste volght het verset dat Beza hier voort brenght. Dat voorsz en sal hy niet toelaten getrocken te worden op alle Menschen, maer alleen op den verkoren, ende dat te recht. Want dat is daer oock des Apostels meyninghe, met wat schijn mach hy dan oock het navolgende al (hier nu in questie, dat uyt het voorsz al is spruytende) trecken op de sonde der verworpenen, 15ende niet veel meer duyden op de heyligheydt der verkorenen alleenlijck, die God self door Christum in henluyden al werckt? Beza misbruyckt dan dese sproke.

 

Ezech. 14. 9.

,,Ist dat de Propheet bedroghen zijnde yet voort brenght, ick Godt hebbe die Propheet bedroghen, ende mijn handt is op hem.,,

 

82.

De toelatinge Godes van‘t quade lochent Calvijn: datter quaet gedaen wort bekent hy. Dit doet God self, en dan is God oorsake ende werck-man van’t quade: of een ander dan Godt doet dat, ‘twelck Godt niet en mach of niet en wil beletten: mach hy niet so is God niet almachtigh: wil hy’t niet beletten, so laet hy’t toe. So moet Calvijn God maken, of quaedt of niet almachigh, of hy moet de toelatinge van’t quade toelaten: in sodanige zijne benautheden soeckt hy (maer vergeefs) uytkomst aen’t misbruycken van Pauli woordē. O Mensche wie zijt ghy, &c. als voor 1. 1.

85.

Dit bedrogh Godes is een rechtvaerdige straf, en̄ mitsdien goet: of het is een onrechtvaerdighe valscheydt, ende daeromme oock quaet. Seyt Calvijn dat eerste, so bewijst hy niet dat Godt self het quade doet: maer seyt hy het laetste, so beschuldight hy den goeden God, als oorsaecke van’t quade: dit doet hy opentlijck, segghende dat Godes wille ende hant d’oorsake zijn. Dat’s lasteringe. Die sochten de Manicheen noch te vermijden met haer versierde quade God. 16

86.

17De H. Schrift spreeckt somtijdts eygentlick, somtijts oneygentlick: daer af stelt Augustinus een Regule. Die bruyckt Calvijn tegen den Catholijcken ende Lutherschen in den kijf van’t Hoc est, oock mede van’t berouwen Godes. Siet meer van’t oneyntlijck spreken der H. Schrift aengetogen schriften Toelatinge. 1. 88. 89. 90. indien’t u belieft.

91.

Maer genomen dit bedrog hier in geschille Gode, die de trouwe waerheyt is, noch al eygentlick toe geschreven moght werden, so en helpet Calvijn noch niet altoos: want mē vint inde H. Schrift oock goet bedrogh uyt liefdē, of uyt rechtvaerdigheyt, geschiedende tot des bedroghens heylsame beteringhe, of rechtvaerdige straffinge. 18Dit laetmen gaerne toe op die wijse in Gode.

19So waren van Gode salichlick bedrogen de Niniviten, oock Jeremias, ende vanden Apostel de Corintiers: ende soo was Achab rechtvaerdelijck van Gode bedrogen. Wat vintmen daer quaets inne over Godes zijde?

Anders ist met het quaedt bedrogh dat en werckt noch veroorsaect God nimmermeer, maer wil de Duyvel en̄ quade menschen tot verderf strecken, alsmen leeft vande Slanghe, van Jacobs Soonen, van Joab ende meer anderen. 20

92.

Wie dese woorden Ezechiels leest, sal terstont konnen mercken uytten klaren ommestandē dat de Propheet daer spreeckt van een bedrogh uyt rechtvaerdige straffinge, streckende tot salichmakende beteringe dat Gode is ende niet van een quaet bedrogh om te bederven. Wat recht Calvijn nu doch anders daer mede uyt dan zijn misbruyck der heyliger Schrift ende quaedt bedrogh? want dit pooght hy ons vroedt te maken, dat oock in Gode zy, en̄ en vermachts int minste niet.

93.

Al anders seyt Augustinus op dese sproke. 21Als ghy dan de Heere hoort seggen: Ick de Heere hebbe den Prophete bedrogen en̄ den Apostel: Rom. 9. hy ontfarmt hem des genen dien hy wil, ende verhart dien hy wil: so verstaet de quade verdienstē inden genen die hy toelaet verleyt of verhart te worden. Dat is nu so wijt verscheydē van de meyninge Calvini op desen Text die hy invoert tot bewijs dat God het quade selve doet: dat Augustinus verklaert dat God het toelaet: ende dat noch door een goedt bedrogh, daer inne over Godes zijde niet quaets altoos en is.

 

3. Reg. 22. 22.

Ghy sult hem overreden, ende sult het vermogen, gaet uyt ende doet also.

 

96.

Dese woorden brenght Calvijn int perck om te bewijsen dat Godt het quaede niet toe en laet maer selve doet. Ick soude gaerne weten (seydt hy) of doen ende toelaten een selve dingh is? Ca. 55.

Achab was een straf-waerdige godloos. Calvijn noemt Sathan daer self een dienaer der wraken Godes, die is een leugenaer van aenbegin, die lieght, God niet. Hem bruyckt Godt tot zijn rechtvaerdighe straf, wat ist quaet dat de goede God in desen doet?

Maer ick soude gaerne weten, als Calvijn Gode self het werck van liegentoeschrijft, so hy doet, hoe hy sal konnen bewijsen dat God waerachtig is? sal waerheyt oock waerheyt meer moghen blijven als zy eenmael lieght? wat seeckerheydt salder zijn wanneer Godt waerheyt spreeckt of zijn woort waerachtich is? wat sal Calvijn met de H. Schrift voor waerheyt meer mogen betuygen? bedrieght Godt, wie mach een bedrieger betrouwen? soude sulck segghen Calvini tot Godes eere moghen strecken?

‘t Is dan oneygentlick van Gode gesproken, als oock de naest voorgaende sproke, en̄ mach Calvijn mede, als daer, lichtelijck zijn stoutheydt in’t misbruycken der H. Schrift, maer niet altoos Godes valscheydt int bedrieghen ten quaden, ende in allen ghevalle Godes rechtvaerdigheydt int straffen van’t quade bewijsen.

God maeckte Achab niet godloos, maer hy vant hem sulcx. 22 So mede waren’t valsche Propheten ende geesten, Godt en maecktese

niet valsch. Dese deden so zy waren uyt haer eyghendom, hy leedt soo hy verschult hadde. Niet Godt, maer Satan doet dit werck van liegen ende bedriegen: God stiert die logenpijl op Achab: hy seyt niet wie sal bedriegen? neen maer wie sal Achab bedriegen? hem wil Godt straffen.

23So sent God eenen Geest der dolinghen, die des waerheydts liefde verwerpen, haer self die onwaerdigh maken, door dien zy die haten: want dese godloose Koningh hatede de waerheydt, welcks dienaers Herberghe was de Kercker, ende zijn belofte des Koninghs sware dreygemente.

109. 110.

Augustinus noemt sulcks een toelatinghe, en elders noemt hy’t een rechtvaerdige straffe, seggende op Achabs saecke in questie: Also en is dan God geen bedrieger, want wie en verstaet niet dat sulcks te gelooven godloosicheyt ware. Tot sulcks te doen gelooven arbeyden ,,Calvijn ende oock Beza. Dat’s dan oock geen heyligheydt.24

111.

Godt en doet niet het gene hy haet. 25Godt haet een logenachtige tonge. Sonder logen geschiet geen bedrogh. Godt en lieght noch bedrieght dan niet.

 

Job 1. 22.

De Heere heeft ghegheven, de Heere heeft ghenomen.

 

116.

Dese sproke Jobs brenght Beza by, mede om te bewijsen dat Godt het quade niet toe en laet, maer selve doet. 26 Dat nemen seydt hy ,,door den Duyvel, is Godes werck self. Alsoo ,,God nam ‘tzijne, is dat quaet? God maeckte zijn vrient Job door aenvechtinghs oeffeninge sterck, is dat quaedt? Godt stelde zijn volcke voor een Heyden, tot een uytghelesen voorbeelt van lijtsaemheyt, is dat quaet?

117.

Daer toe gebruyckt hy Instrumenten die hy quaedt ende willigh vindt (maer niet en maeckt) om quaedt te doen, wat quaedt doet Godt hier inne meer dan hier voor gesien is in Achabs handel? kan Beza bewijsen dat Godt den lust tot quaedt doen selve wroghte in den Duyvel of Chaldeen? ick achte wel neen. Maer dat God sulcke quade ghereetschappē kan gebruycken tot so goeden werck is Godes looflijck Meester stuck.

122.

In desen handels Job sietmen een goedt ende oock een quaet werck. Van’t goede is Godt de werck-man, van’t quade de Chaldeen. ‘tGoede is oeffeninge ter deughde tot Jobs voordeel, dit’s Godes goede werck: maer’t ander is beroovinge Jobs tot eygen baet, dit is der Chaldeen quade werck: niet beter is de versoeckinge tot sondigen, dat is een Duyvelsch quaet werck.

2. Reg. 16. 10.

,,De Heere heeft hem bevolen David te vloecken, ende wie ist die seggen derf: waeromme heeft hy also ghedaen?,,

123.

Met de voor-gehandelde exempelen heeft dit sulcke ghemeenschappe, 27dat die verstaen zijnde, dit verklaren. Semei hatede David, koeldt zijn quaede lust in’t lasteren des Koninghs, ende dit plat tegen de wille Godes, in zijn verbodt vanden Prince des volcks te vloecken. Dit brengē zy voort als een werck Godes selve, om de toelatinghe Godts van ‘tquaede te wederspreken.

Willen dese luyden dan niet eens mercken dat zy arbeyden om Godt teghen God selve strijdigh te maken? dat God yemandt soude te doen ghebieden, ‘tgeen hy hem in zijn Wet verbiet? dat die eenvuldige God dubbelt is, ende twee contrarie willen heeft? Dit leeren Calvijn ende Beza.

124.

‘tIs hier met het vloeckē Semei als voor is gehoort van’t bedriegen Satans. Semei lustede ‘tvloecken, God beveelt het niemant, maer die stierde die vloeck-lust optē bedroefden Davidt in zijn vluchte tot straffinghe zijns schults, tot oeffeninge zijns ghedults, ende t’onsen leerlijcken voorbeelde: In Semei werck was niet goedts, ende in Godes werck niet quaets. Wat dient dat nu tot bethoon dat Godt het quade niet toe laet maer selve doet?

126. 127.

David kende sich voor Gode schuldigh, nam Semei vloecken aen als een straf van Godes hant ende vloeckens waerdich: maer wist oock wel dat Semei hem vloeckende straf waerdigh was. 28 Dit bleeck naemaels als hy Semei beval te dooden, daer seydt hy niet dat God maer dat Semei hem gevloect hadde, niet door maer tegen Godes gebodt. In desen verstande gebruyckt oock dit exempel Augustinus: maer dese luyden arbeyden qualijck ende met quaden listen om van de goede God een quaet-doender te maken, om haer quade leere goet te doen schijnen. 29

 

1. Reg. 2. 28.

,,Maer zy en hoorden haere Vaders stemme niet, want de Heere wildese dooden.,,

 

132.

Al anders brenght Calvijn desen Text voort, namentlick dat God niet en wilde dat Eli Sonen haer Vaders raet souden horen.30Op dien slimmen grondt bouwet hy slimme ende bouvalligh ghetimmert, als dat Godt anders wil dan hy ghebiedt, ende desghelijcks meer.

Nu is hier te ondersoecken, of God wilde dat zy haer Vaders stemme niet en souden hooren, om dat hyse dooden wilde: dan of Godt haer wilde dooden om dat het godloose mannen waren.

Dit laetste schame ick my niet te ghevoelen: 31

want oock de H. Schrift niet selden dergelijcke wijse van spreecken ghebruyckt, daer zy (soo Calvijn, daer’t hem dient, oock wel seydt) verklaert de ordine vanden gevolge, meer dan d’oorsake van dien.

139.

32So spreeckt de Heere tot zijne Jongeren: Mijn Vader heeft u lief, om dat ghy my lief hebt gehadt: Soude Calvijn wel houden dat der Jongeren liefde tot Christum den voorgangh hadde van des Vaders liefde tot henluyden? was haer liefde oorsake van Godes liefde? 33dat en ghetuyght d’Apostel der liefde bylo niet, maer gheeft de liefde Godes den voorgangh.

Over d’ander zijde is oock light te mercken dat de straffinghe Godes op niemant en komt, ten zy dat eerst de sonde des menschen voor gae: en̄ dat is rechtvaerdigheyt. Maer met wat Schriftuere salmen bewijsen dat Godt den onschuldighen straft, ‘twelck onrechtvaerdigheydt is? Moyses begeerende voor’t volcks sonde gestraft te worden, wort van Gode geweygert, ende hoort: 34Die tegen my sondight, dien sal ick uyt wissen uyt mijnen boecke. Ende tot Jonas, geheel in desen anders gesint, seydt Godt: Soude ick niet sparen 120000.35 Menschen die tusschen haer lincker ende rechter gheen onderscheydt en hebben.

144.

Nu waren de Soonen Eli godloose Mannen: wat wonder wast dat Godt haer om haer boosheyt wilde doden, ja oock d’een sonde met d’ander strafte? Dit verklaert ooc Beza selve hier inden Soonen Eli gheschiet te wesen, Suco 176. Is hier inne dan eenigh quaet van Gode gedaen of gewilt? het quaet te willen of doen is sonde, dat heeft hier God niet ghedaen: maer ‘t quaedt te straffen is rechtvaerdigheydt, dat heeft Godt hier ghedaen. God doet dan niet quaets: daer wort quaedt ghedaen, de Mensche doet dat, Godt straft het, maer laet dat toe.

 

2. Reg. 12. 11.

Ick wil ongheluck over dy verwecken uyt dynen eygen huyse, ende wil dyne Wyven nemen voor dynen ooghen, ende wil die dynen naesten geven, dat hy by dyne Wyven sal slapen aen het light der Sonnen, dat du heymelijck hebste ghedaen, maer ick wil dit doen voor’t gantsche Israel ende aender Sonnen.

 

146.

Dit’s de voorgaende ghelijck, ende wordt mede misbruyckt om Godt oorsake ende self werck-man te maken van’t quade: seggende Calvijn ick soude wel willen weten: of doen ende toe-laten een dingh zy? Hy (Godt) en seydt niet ick sal’t toe-laten, maer ick sal’t doen. Ca. 55.

In u twist van’t Nachtmael vraeght u Luyther, of dat is mijn lichaem, ende dat beteeckent mijn lichaem, een dingh zy? Christus en seyt niet dat beteeckent, maer dat is mijn lichaem. Alst voor u schijnt soo weet ghy’t meesterlijck, maer alst teghens u is, so moetmen u leeren, dat de H. Schrift veel malen oneygentlijck spreeckt. Men hevet oock mogen sien hier voor bewesen.

149.

Wel aen in dese gheschiedenissen blijcken twee wercken, als schandelijcke Hoerderije ende rechtvaerdige straf: ‘teen is een quaedt maer ‘tander een goet werck: werct Absalom die beyde alleen, so is Godt daer gantsch ledigh inne ende onschuldigh, ende Absalom alleen schuldigh: maer dan draeght de quade boom Absalom, soo wel goede als quaede vruchten. Dat is onmoghelijck nae Christi tuyghnis. 36

Werckt dit dan Godt alleen beyde, soo is Absalom daer inne gantsch ledigh ende onschuldigh, en̄ God alleen schuldigh: so draegt de goede boom God, so wel quade als goede vrughten. Dat mach oock niet wesen, so de waerheyt Christus mede getuyght. 37

God ende Absalom hebben dan dese schandelijcke hoerderije ende rechtvaerdige straffe t’samen gedaen, elck het zijne. Ick wil Calvijn nu vragen wat werck of vrught hy van beyden toe sal schrijven den rechtvaerdigen Gode of goeden boom; ende wat werck of vrught den sondighen Absalom of quaeden boom? ‘tquade Gode, ende Absalom ‘tgoede? dat sal hy wel laten.

Hy moet dan Godt het goede werck van’t rechtvaerdigh straffen hier inne toeschrijvē: en̄ Absalom het quade werck van dat schandelijck hoererē, ende mitsdien Gode self hier inne van alle quaet doen ontschuldigen, ende Absalom alleen van’t quaet doen in desen beschuldigen: of Absalom van alle quaet doen hier inne ontschuldigen en̄ Gode alleen daer van beschuldighen: of hy moet Gode ende Absalom als te samen ondermenght dit goet ende quaet te samen gedaen hebbende, beyde van quaet doen beschuldighen ende van wel doen prijsen, ende soo van hen beyden maken boomen die elck goet is ende quaet, dragende elck van beyden goede en̄ quade vruchten.

Dit laetste is plat tegen Christit woorden Matth. 7. 18. ende valsch: het tweede waer openbaer godlooslijck ende lasterlijck, het eerste is dan waerachtigh ende in aller wijsen schriftmatigh.

So bewijst Calvijn dan hier mede wel dat hy liever de H. Schrift misbruyckt ende van Gode een quaet-doender maeckt, dat hy zijn dolinge bekent ende zijn eere soude verliesen: maer geensins dat Godt het quade self doet ende niet toe laet, ‘twelck hy hier mede heeft willen maer niet mogen doen.

 

Actor. 4. 26.

Herodes ende oock Pontius Pilatus met de Heydenen ende volcke Israels, hebben sich versaemt tegen uwen H. Sone Iesum, om te doen dat uwe handt ende raedt te voren hadde gheschict te gheschieden.

Den selven (nae dat hy uyt bedachten raedt ende voorsienigheyt Godts gelevert was) hebdy genomen door de handen der onrechtvaerdighen aen den Cruyce gheslaghen, ende ghedoodt. Actor. 2. 23.

Die zynen eenighen Soone niet en heeft ghespaert, maer hem ons allen ghegheven. Rom. 8, 32.

153.

Verandert hier, Leser, niet dan rechtvaerdige straffinghe; hier naest voor in Davids saecke, in genadige beschenckinge van desen handel, soo suldy licht self uyt het naest voorgaende, oock dit alles verstaen: want hier mede goet ende quaet in is gedaen, te weten, ‘tgoede vanden goeden Gode, ende ‘tquaede vande quade Menschen.

Ende seecker van nieus hier wederomme nu siende dat de twee hooft Leeraren der Gereformeerder Leere, omme sie staende te houden, sich niet en hebben ontsien God selve van quaedt doen opentlijck te beschuldighen: soo begint my min wonder te gheven dat twee slechte Predikanten van Delft (om haer sondighe Catechismum van dolinghe te moghen ontschuldighen) niet geschroomt en hebben alle Heyligen Godes van sondelijckheyt te beschuldighen.

Het quaet in dese salichmakende gheschiedenisse was het haten, t’benijden, t’vervolgen, t’valsch tuygen ende t’vermoorden van’t onnosel Lam Godes, maer’t goet was het schencken, leveren, opofferen des selven, tot versoeninghe ende salichmaeckinghe des wereldts.

154.

Dese beyde, te weten goede ende quaede wercken zijn ghedaen van den goeden Gode alleen, van den quaeden menschen alleen, of van hen beyden te saemen, te weten, beyde ‘tgoet en̄ ‘t quaet, of d’een’t goede ende d’ander ‘t quade. Beza schrijft alle dit gheheele werck, soo wel’t quaede als’t goede, alleen Gode toe, (B. S. 124.) alleenlijck om de toelatinghe Godts van’t quade niet toe te laten: rechts of Gode eerlijcker waer ‘tquaedt self te willen ende te doen, dan dat toe te laten.

Hevet dan God selve alleen alles gedaen? (soo Beza schrijft) soo heeft God de Vader oock selve zijn beminde Sone gehaet, benijt, vervolght, valschelijck overtuycht, ende vermoort, dat waer na Beze segghen: de liefde heeft haer gheliefde gehaet, benijt, ende vervolght: de waerheydt heeft valschelijck over de waerheydt ghetuycht, ende de rechtvaerdicheydt heeft d’onnoselheydt, jae de rechtvaerdicheydt selve vermoort, want God selve is de liefde, de waerheydt, ende de rechtvaerdigheydt.

1. Ende dan zijn die hatelicke, nijdige, valsche ende moort-dadighe Joden, als niet altoos tot al dat quaede werck ghedaen hebbende, anders niet dan een bloot lijden, als een swaert totten doot-slach) t’onrecht beschuldight van alle dat quaede werck, dat niet zy uyt haer selve, maer Godt onvermijdelijck door henluyden heeft gewilt ende gedaen, maer zijn inder waerheyt daer aen onschuldigh, ende Godt alleen selve daer aen schuldigh. Machmen oock yet segghen dat lasterlijcker is van Gode, ende strijdiger is teghen de gantsche heylighe Schrift? moet dit niet alles noodtlijck uyt sulck segghen Beze volghen?

2. Dat dat geheele werck so wel goet als quaedt, oock gewilt ende ghedaen soude wesen, vanden quaden Menschen alleen, is onmoghelijck: want behalven uyt die quade boomen niet mochten voort komen die goede vruchten van te willen schencken, leveren, &c. de Soone Godes, soo en stondt dat niet in haer machte. Nu werdt sonder wil ende macht te samen geen werck. Sy hadden gheen van beyden. So hebben de quade Menschen dan’t goede, dat in des Heeren doot is geschiet, oock niet gedaen.

3. Hebben de quade menschen ‘tgoede niet, noch heeft de goede God het quade niet ghedaen, so en hebben zy beyde dat beyde, te weten, ‘tgoede ende ‘tquade niet beyde te samen ghedaen. Wat volght hier nootsaeckelijck anders uyte, dan dat elck van beyden ‘tzijne op sich selven hier in ghedaen hebben, naementlijck d’een al’t goede alleen, ende d’ander al’t quade alleen.

Beza moet hier dan segghen een van beyden, te weten dat de quaede Menschen ende boomen alleen gedaen of ghedragen hebben alle het goede werck ende vruchten, en̄ niet altoos van’t quade werck ende vruchten deser gheschiedenissen, maer Godt alleen alle het quade: of dat de goede God ende boom alleen ghedaen ende ghedragen heeft alle het goede werck ende de goede vruchten, ende niet altoos van’t quade werck ende vruchten, ende de quaede menschen alleen alle het quade ende niet altoos vant goede werck en̄ vruchten in desen.

Het eerste en sal Beza niet derren seggen. Het laetste sal hy (oock zijn ondancks) wel moeten seggen. So sal hy dan oock wel moeten belijden dat hy dese Schriftuer gheweldelijck misbruyckt, om zijn onwaere leere waerachtigh te doen schijnen, dat Godt het quade self doet, maer niet willen laet: want hier uyt nu selve krachtelick blijckt dat God het quaede niet selve en doet, maer de quaede Menschen.

Soo moet hy dan bekennen dat Godt dat toe laet, of God lasterende segghen dat God niet almachtigh is om dat, indien hy wilde te beletten. d’Almogentheyt Godes sal hy niet lochenen. De toelatinghe Godes moet hy dan toe laten. Ende dit zy hier genoegh, overmidts men breeder verklaringhe mach vinden (sonderlingh van dit alderheerlickste exempel) in mijn eerste boecxken vande toelatinghe Godes.


Vorige Volgende