Tweede Verantwoordinge Eens eenigen Sendbriefs, Eerst aen-getast zijnde by Doctor Lambertus Danevs, Ende nu andermael by den Predicanten tot Delft

Capittel I I I.

Dat die Delfsche Predikanten veel exempelen qualick inne voeren.

HEt is buyten twyfele dat die Kercke Christi ende der Apostelen is vergadert geweest, eerst door den Heere Christum selve, ende naemaels door syne Apostelen, met so vele ende soo groote wonderdaden: dat ooc die gemene luyden merckende opte selve ende opte voorsegginge van dien al langhe te vooren by den Propheten van ⁺Christo ghedaen, wel wisten te seggen: als Christus sal komen sal hy ooc meerder wonderdaden doen dan dese doet? sulcx dat hy gebenedijt als selve best wetende, dat zijne wercken van hen lange voorseyt niet weynich aensiens ende geloofs behoorden te hebben, totten Joden ooc seyde:wildy my niet geloven, so gelooft die wercken die ick doe: als of hy wilde ⁺seggen, mijne wonderdaden bevestigen mijne leringe. twelck ooc inder daet sulcx is gebleken niet alleen in Christi, maer ooc ind Apostelen tijden tot eere Godes, die daer door werde ^aghepresen, ende tot der menschen heyl, die daer door quamen tot ^bverwonderinge, tot ^copmerckinge van 't woort, tot vorderinghe des ^dgeloofs, ende tot ^ekennisse Christi.

+ Joan. 7. 3.

+ Joan. 10. 38.

a Mat. 9. 8. Marc. 2. 12.

b Mat. 9. 33. Marc. 1. 27. Lu. 5. 26. Act. 3. 10.

c Act. 8. 6.

d Joan 11. 46. *. 12. 11. Acto. 9. 42.

e Joan. 7. 31. *. 3. 2. *. 4. 53. Acto. 16. 27. 29. 30.

I J.

Ghelijck nu die alwijse God niet altoos en doet te vergeefs of sonder sake, soo en syn dese wonderdaden geensins gheschiet sonder sake: maer ten eynde voorsz, ende oock niet sonder vrucht, so't gantsche nieuwe Testament doorgaens betuygt, metten groten aenwasse der gelovighen, die sulcke heerlijcke wonderdaden Godes voor oogen siende, met goede versekertheydt hem selven, mochten begeven tot sodanighen Kercken, soo wonderlijcken van Gode betuyght, versekert, ende groot gemaeckt zijnde, of sy schoon al in vele saken noch waren slecht ende onverstandich. Voorwaer nadien het een vermetele sotheydt is sich te begheven tot een Religie sonder te vooren versekeringhe te hebben dat sy waerachtich is: so moetmen hier geloven dat die heerlijcke tuychnisse der menichvuldige wonderdaden in d'eerste Kercke Christi ghedient hebben tot versekeringhe vander menschen ghelove noch al schoon van kleynen oordeel zijnde, voor soo veele die Lere in allen haren stucken aenging. Of men sal moeten seggen dat die ghelovighen inder Apostelen tijden vermetelijc ende lichtvaerdelijck sonder versekeringhe in 't hondert eenen onbekenden Religie aengenomen hebben: ende dat mitsdien alle die groote wercken Godes gants onnut ende vergeefs door den heere Christum ende synen Jongeren geschiet zijn gheweest. Dit laetste te houden waer een openbare lasteringe Godes: is dan ooc het tweede waer, te weten dat die gelovighen vermetelijc ende lichtvaerdelijck daer in deden: so en zijn sulcke exempelen niet pryselijck, nochte navolgelijck, ende mitsdien gants onverstandelijc ende qualijck byden Delfschen Predicanten in dit haer boeck so menichmael voortgehaelt. ⁺ So moet dan het eerste waerachtich zijn, so ic dat oock moet houden, te weten dat die heerlijcke wonderwercken Godes den gelovigen gedient hebben tot een bevestiginge vande Lere Christi ende synre Jongeren (so Calvijn oock wel uytdruckelijck schrijft Harmo Matth. 4. 35.)

+ Die wonderdaden hebben den gelovigen gedient tot de bevestinghe vande Lere.

I I J.

Waer toe ick sulckx hebbe verhaelt, lieve Leser, suldy nu hooren. voort eerst en mogen dese Predicanten geensins voortkomen mette successie vander Apostelen Kercke af tot dese hare Kercke toe. Want sy en laten sulcx niet toe die R. Catholijcke Kercke, die al een meerder schijn daer toe voorwenden. Immers dese en nemen sich des niet aen noch en behelpen sich daer niet mede, als selve tegen den R. Catholijcken leerende, dat die Kercke der Apostolen gantselijck verdorven, ver-

[p. fol. ccc xxxiv]

woest, ende vervallen is geweest. Nu seggen sy die kercke Christi by henluyden weder opgericht ende gereformeert te zijn, daer na sy-luyden sich den name van ghereformeerden oock aennemen. Wy weten dat Helias een Kercke, die verdorven was gereformeert ende tot die selve reformatie zijne sendinge wel expresselijck heeft bewesen, met een wonderdaet gevolcht op dit zijn gebedt. Toont huyden⁺ Heere Godt Abrahams, Isacx, ende Jacobs, dat ick dijn dienaer ben, ende dat ic alle dit ghedaen hebbe na dijnen beveele: Maer wie weet ende waer is gebleken, dat yemant van alle die gereformeerde Leeraren oyt eenigen last ende sekeren sendige heeft gehadt om soo grooten werck Godes, als die Reformatie zijnre Kercken is, te doene? wat segge ick van blijck van sendinge tot sulcken reformatie te doen: na dien noch niemandt van hem allen heeft doen blijcken zijne sendinge omme gemeynten te Leeren ende Sacramenten uyt te deylen? dit achte ick vast dat noch niemant van hem allen vermach te doene. Lopen sy dan altesamen van selfs ongesonden, reformeeren of versamelen sy kercken uyt haer eygen ijver, ende dat noch al op een heel ander ja contrarie wijse dan Christus ende zijne lieve Apostelen die kercke haerder tyden hebben opgericht: Wat ghelijckheydt sal doch dese kercke der ghereformeerden hebben met d'Apostolische Kercke? wat besluyt salt zijn, te seggen? dus ende so deden die gelovigen inder Apostolen Kercke, daerom behoordtmen ooc also te doen in onse kercke.

+ 3. Reg. 18. 36.

I I I J.

Nochtans doen dese Predikanten doorgaens also om haer doen ende laten te bewijsen met het doen ende laten vande Apostelen ende van de gelovigen haerder tijden. Wat gelove behoort doch sulck bewijs te hebben by omsichtige menschen? want dat en is anders niet geseyd dan also: alle 't gheloof ende autoriteyt dat by den goethertigen ende eenvuldigen menschen gehadt heeft der Apostolen kercke, door soo heerlijcke wonderdaden Godes, voor zijn ware kercke betuycht synde, waer van die Leraren ontwijflic bleken van Gode gesonden te wesen: dat geloof ende autoriteyt behoort ooc byden goethertighen ende eenvuldigen menschen te hebben dese onse gereformeerde Kercke, hoe wel die in't minste niet met wonderdaden is bevesticht, nochte der selver Leraren geensins van Gode gesonden te zijn en blijcken. Wil hy niet bedroghen zijn die sodanige blinde bewijsredenen gelove geeft? Op dat nu niemant en meyne dat ick sulcx en dichte, so wil ick hier van sulcke hare besluyt-redenen, uyt veele anderen, byden Delfschen Predicanten in dit boeck gebruyckt, maer een voor ogen stellen, daer aen d'andere licht sullen gemerckt worden.

V.

Inde 17. syde, Linea 8. van dit haer boecxken seggen dese Predicanten also: Salmen dan niet eer konnen oordelen vande ware sichtbare Kercke, eer datmen tot die volmaectheyt gekomen is: soo salt wel lange aenlopen eermen hem tot die gemeynschap der selve sal begeven. Doch laet ons eens besien, of die gelovigen ten tyden der Apostolen so lange gewacht hebben, om haer inde sichtbare Kercke te begeven, tot dat sy op sulcke wyse verlicht waren, &c. Al mede hier, Leser, als doorgaens, blijckt die ontrouwe handel deser Predicanten daer inne, dat sy dichten saecken die ick niet gheseyt noch ghesproken en hebbe, oock diemen uyt mijnen woorden niet en mach trecken. Wie dit lesende en soude niet meynen by my gheschreven te zijn, dat niemant van die sichtbare Kercke oordelen kan, of sich daer inne begheven sal, eer dat hy gekomen is tot die volmaecktheydt, by henluyden daer voor gedroomt? ⁺Te weten so volkomen kennisse ende sekerheyt, datmen nerghens inne soude konnen dolen, maer van alle dingen soude konnen seggen dats recht, dats onrecht? Nergens schrijve ick dat eenich natuerlijc geboren mensche hier op aerde sulcke volmaecte kennisse mag hebben. Ja ick getuyge doorgaens plat het contrarie, daer inne volghende d'Apostels tuychnisse dat wy noch altesamen in veelen dingen feylen: ende segge wel naectelijck te ⁺ geloven dat het geen mensch al en mach weten, want dat ware vande mensche een God gemaeckt. Daer uyt dan noodtlijck volcht mijn gevoelen te wesen dat alle menschen natuerlijck geboren zijnde ergens inne moghen missen als niet hebbende sekere kennisse aller dingen. Machmen van sulck doen deser Predikanten om des waerheyts ondanc te vermijden met synen eygen name Calumnieren, niet noemen: so laet ick anderen een sachte name daer toe vinden dan ic hier gebruycke, te weten dat het is niet oprechtelijck handelen. Maer dese henluyder handel ter syden stellende so sietmen immers inde voorsz plaetsen dat exempel vande ghelovighen vander Apostolen tyden by desen Predikanten ghevoecht op haer Kercke. Wat ghemeenschap die in desen, te weten inde autoriteyt, heeft met der Apostolen Kercke, heb ick hier voor verclaert.

+ Pag. 16. 368.

+ Jaco. 3. 8.

V J.

Willen dese Predicanten dan immers dat men oock sonder lange beradinge, ende sonder ghenoechsame voorgaende kennisse van haer Kercke ende Leere, die selve toestemme ende daer in gae, sy stellen ons die eerst sodanich voor oogen, als d'Apostelsche Kercke was, daer by syluyden haer Kercke gelijcken. twelck doende, sullen sy my selve een vande alder eerste vinden, die sonder eenich langer beraden my inde ghemeynschappe van hare Kercke sal begeven, vermogen sy dit niet, laet henluyden oock dat van ons niet eyschen. Maer dat syt niet en vermogen, betonen sy niet bedectelijc inde laetste zijde van dit boecxken, daer sy selve bekennen, noch niet bewesen te hebben, dat haer Lere ende Kercke die waerachtige sy, behoorde die bewijsinge niet eerst voor allen te gaen? Wat helpt nu den Predikanten het verhael van menichte sodaniger exempelen vande Apostolische Kercke? Niet altoos ter saken dienende: niet anders dan tot een benevelinge inden ogen der onverstandigen, om haerluyder uytsluypingen te bedecken, of om haer eyghen onbedachtheyt meer dan naeckt ende klaer voor den verstandigen te ontdecken. De gantsche somme van dit mijn briefken is niet anders dan dat mijn vrunt, daer ic aen schrijve noch twijfelende, welck van allen die ware Kercke Christi sy, sich niet en sal verhaesten, in so wich-

[p. fol. ccc xxxiir]

tigen sake, maer het oordeel voor die daet, ende die kennisse voor't oordeel sal laten gaen. Dit mishaecht desen Predikanten op't hoochste, jagende na groten (al waert oock lichtvaerdigen) aenhang, ende niet anders dryvende dese sake, dan ofmen sonder ware kennisse van saken ende sonder een seeker oordeel, op henluyder seggen alleenlijc, sonder genoechsaem bewijs dat haer Leere ende kercke die ware sy, daer in behoort te swermen. Rechts of Godt ons door zijnen Propheten, ja door Christum selve, te vergeefs so ernstlijc voor die valsche Propheten gewaerschout, ende die Leere eerst te proeven bevolen hadde. Sulck haer doen hoort allen vroeden verdacht te zijn. Ende houde ic in desen, in allen gevalle, veele minder ghevaerlicheyt gelegen te zijn, in't lancksaem ende wel beraden toestemmen, dan in't lichtvaerdich ja segghen ende gheloven wat menschen Leren, Predicken, ende schrijven.