Schijndeugd der secten
(1630)–D.V. Coornhert–
Auteursrechtvrij
Gereformeerde. Daer drijven wy van Lande. Dese Man vraeghde u terstondt, hoe ghy u kondt vernoeghen sonder te hooren ware Predicatie, ende seker my verwondert oock seer, hoe ghy by den Swijnen woonende, ende niet dan Draf etende, den hongher uwer Zielen so gantsch mooght vergheten, dat ghy niet eens voor en neemt metten Verlooren Zone te keeren na u Vaders Huys (de waere H. Kercke) daer oock sijne Dienaren broots genoegh hebben, als ghy gebreck lijdet.
Catholycke. 't Is al weder het oude met u, ghylieden zijt in uwen ooghen alleen Menschen, ende alle andere (niet als ghy gesint wesende) sijn onreyne Verckenen. Meyndy dan datter niet Menschen sijn ende Christenen, onder den Catholijcken, so wel als daer Hipocrijten ende Namenschenders sijn onder u Lieden? Dat de plaetse niemandt Godtloos en maeckt, heeftmen moghen sien aen Noe inde boose Werelt, aen Ioseph in Egypten, aen Loth in Sodoma, ende aen Daniel met meer anderen in Babilonien. Maer waer by weet ghy dat ick Draf eete?
Gereformeerde. By onse, by der Confessionanten, noch by der Dooperen Predicatien koomdy niet, soo uwe woorden klaerlijck melden. Nu sijn de Papen niet dan Swijnen, ende eten selfs niet dan Draf der Menschelijcker versieringhe: Wat mooghdy daer dan noch anders tot spijse uwer Edeler Zielen ghenieten, dan Verckens Draf, Menschen Dreck, Ia Duyvelsche Leughenen?
Catholycke. Wat de Papen ende hare Leeringhen sijn laet ick henlieden selve verantwoorden: maer van my oordeelt ghy sonder kennisse: Want my en gebreeckt gheen Predicatie die waerachtigher is dan u alder Predicanten Ceremonien.
Confessionist. Wat Predicatie meyndy daer met? Die Predicatie van uwen Swerm-Geest? Dromen? Gesichten?
Gereformeerde. Dat moet hy meynen.
Catholycke. Ende ick moet meynen, ja weten, datmen van steeckelijcke Doornen geen smakelijcke Druyven, noch oock wt u lieder onvriendtlijcke herten, gheen Vriendtlijcke woorden en heeft te verwachten. Neen, soo niet, ghy doolt beyde in u vrymoedigh oordeelen. Ick meyne de Predicatien der Godlijcker schriften. Daer Predickt de H. Geest selve. Is dat een Swerm-Geest? Sijn dat Dromen? Is die alleen niet waerachtigher dan alle uwe Predicanten? Moghten de Apostelen na dat zy gepredickt ende wonderen ghedaen hadden: Ia oock Petrus selve na sijne treffelijcke belijdinge van den Heere Christo, noch doolen in soodanighen Hooft-Articule des Gheloofs, dat hy met d'andere Apostelen hoorende verkondighen dat de Heere van der doodt was verresen, die alder heylsaemste Ga naar margenoot+ende waerachtichtste Boodschappe noch achten voor een Gecx-maer: Iae moghte Petrus na den Pincxter-dagh noch daer inne dolen, dat hy meynde dat de Heydenen noch gesloten souden blijven buyten de Schaepskoy Christi: Liever seght my doch, welcken van u alder Predicanten, onder welcke niemant en is, die wonderdaden heeft gewrocht ende van de welcke gheensins en blijckt dat zy den H. Geest ontfanghen hebben (so van den Apostel Peter opentlijck blijckt) sal men in allen sijnen segghen ontwijffelijck mogen ghelooven? Het zijn alt'samen Menschen, ende missen noch ooc in velen dingen. Maer so en ist niet met de Canonike Schriftuere, want die Geloove ick in allen (al waer't ooc plat teghen alle redene oft vernuft) waerachtigh te wesen, hebbe ick dan niet al waerachtigher Predicant dan ghyluyden al te samen?
Gereformeerde. De H. Schrift is onghetwijffelt in allen waerachtigh: Maer daer by oock in velen Duyster.
Confessionist. Dat is zy doch?
Catholycke. Hola Vrienden, en weder-vecht u eyghen Leeraren niet, want dat Luther, Calvijn, ende Beza, tot velen plaetsen den Catholijcken om sulcx als ghylieden nu seght, hart schelden, ende seer arbeyden omme te bewijsen, dat de H. Schrift niet duyster en is, maer claer, blijckt doorgaens so claerlijck, dat des gheen bewijsinge altoos noodigh is, soo valt de bejagher in sijn eyghen strick. De lust die in u lieden is omme aldat ick segghe te wederspreken, benevelt sulcx u lieder Partijdighen Oogen, dat ghy doorgaens meynende my te berispen, uwen eyghen Leeraren berispet, ende wederspreeckt. | |
[Folio ccc liir]
| |
Broeder. Dats voorwaer seltsaem, leeren zy dat de H. Schrift klaer is, ende maken zy des niet te min so veele glosen ende Commentarien om de H. Schrift te verclaren? Willen dan die duysterlinghen met hare duystere Lampen, de Godlijcke Zonne, ende met haere blinde vernuft de claere Schrift (so zy die segghen) verlichten ende verclaren? Maer des niet te min, goede Man, so ontbeert ghy dan noch altijt de levendighe Stemme, die al wat anders is dan de stomme Letter.
Catholyck. Dat en weet ghy oock niet, oft ick die ontbere.
Broeder. Ick dencke immers niet dat ghy der Papen Sermoonen hoort.
Catholycke. Neen, nu in etlijcke Iaren niet, maer of ick dat dede, soude u dat so quaet duncken?
Broeder. So heb ick noch al recht gheseyt, dat ghy de Levendighe Stemme ontbeert, maer acht ghy't niet quaedt so openbare leughens te gaen hooren?
Catholycke. Van de Levendighe Stemme wil ick u terstondt antwoorden: Maer vraghe u nu oft zonde is, een der Papen Sermoonen te hooren?
Gereformeerde. Is dat met u gheen zonde so sijdy een volmaeckte Libertijn, die van gheen zonden, hoe groot oock, zonde maken.
Catholycke. V ongebonden Tonghe oeffent het ghedult mijnder Ooren. Maer seght ghy: waer verbiedt de Heylighe Schrift der Papen sermonen te hooren? Wat swijghdy nu? Ick zie opentlijck dat ghylieden in velen dingen der Papen versleren Schoenen begint aen te trecken, henlieden pleeght ghylieden te schelden, om dat zy door haar menschelijk goetduncken op Conscientie verboden, het ghene in de Heylighe Schrift niet en is verboden. Ende nu begint ghylieden zonde te maken van het ghene de H. Schrift vrylaet. Ia de H. Schrift gebiedt dat met dese klare woorden: Ga naar margenoot+Proeft de Gheesten of zy wt Gode sijn dan niet. Ga naar margenoot+Item noch: Den Gheest en wilt niet blusschen, de Prophetie en wilt niet verachten, maer proevet al, ende dat goedt is, dat behoudt, ende met meer ander sodanighe Spreucken.
Gereformeerde. Maer hoe soudt ghy die lasteringhen Godes moghen aenhooren, so ghy Gode volmaecktelijck lief haddet?
Catholycke. Van mijne volmaeckte Liefde tot Gode en heeft mijn Mondt u niet een woordt ghemeldet: Dus en sluyt u bewijsinghe niet, die ghy wilt halen wt mijne onvolmaecktheyt. Maer ghylieden selve leest wel met een vermaeckelijcke luste den spottelijcken Byenkorf, dien ick daer in u handen zie, daer inne vele grouwelijcke Godtslasteringhe verhaelt sijn, ende waer mede de Schrijver van dien aen eenen dooden (so men seyt) te Ridder heeft willen werden. Oock lesen uwe Leeraren selve de Decreten ende der Scholasticienen Boecken. Ist dan niet vreemt, dat u Lieder treffelijcke ijver ende liefde tot Gode sulcks in u selven mooght lijden, ende dat ghy so hatelijck scheldet ende lastert in anderen? soo gunstighen Rechter is nu elck hem selven.
Broeder. Lieve seght noch, waerom laet ghy het hooren der Papen Sermonen, nademael het selve u gheen zonde, ende nochtans ghevaerlijck is?
Catholycke. Om aen u lieder Volcxken ende anderen de argernisse te vermijden, na mijn vermogen, ende om andere redenen my daer toe porrende.
Broeder. Laet dat nu varen, ende antwoordt doch op mijn segghen van de Levendighe stemme die ghy seyt niet te ontberen, niet tegenstaende ghy niet en koomt in iemandes Predicatie: Want dat is my onbegrijpelijck.
Catholycke. Kondy dan niet begrijpen moghelijck te sijn, dat ick lesende met begheerlijcken aendacht inde Goddelijcke Schrift, somtijdts met mijn vernuftigh bedencken stille soude konnen staen, om te hooren wat de Heere door sijnen Gheest self in my wil spreecken. Ga naar margenoot+Dit heeft de Psalmiste ghedaen, oft dunckt u onmoghelijck dat Godt een Zondaer, nu sijn ellendigheydt ootmoedelijck kennende, wech soude leyden in de eensame Woestijne sijnder ondeughdelijckheyt, ende hem daer Ga naar margenoot+selve in sijn herte aenspreken? Dit heeft God Israel belooft ghehadt. Oft nu dan sulcx geschiede, dat ick onder dat minnelijcke inne spreken Godes na sijne salichmakende stemme luysterde, en soude ick seecker niet gheheel sijn sonder de rechte Levende Stemme, die oock het doode levendigh maeckt.
Broeder. Ick hoor meer dan ick wiste, ende begeer nu meer te hooren dan ick ghehoort hebbe. Alderbeste Man, laet mijn plomp vraghen u doch niet verdrieten, ick meynt goedt, dat weet de Heere.
Catholycke. Gheensins, vraeght vry, ende wat ick daer af weet, wil ick gaerne antwoorden.
Broeder. Ick mercke het lesen inde Godlijcke schrift niet gheheel onvruchtbaer in u te sijn gheweest: Dus verlanghet my wt u te hooren, in wat wijse ghy de H. Schrifture leest?
Gereformeerde. Daer op suldy beter ende verstandigher aenwijsinghe vinden, in een cleyn bladeken vanden Boecken mijns Heeren Calvini, Beze, ofte Lutheri, die seer treffelijck ende Geleerdelijck daer van hebben gheschreven, dan ghy sult moghen vernemen wt een Schip vol woorden van desen Swermer, die niet min stout en is dan ongeleert.
Broeder. Lieve, latet my doch hooren, soo't u niet en lust, wy sullen sachtkens spreken, om u lieder redenen niet te verstooren. Zeght doch, waerde Man: Wat veroorsaeckt of dringhet u tot het lesen der H. Schrifture? | |
[Folio ccc liiv]
| |
Catholijck. Wat veroorsaeckt ofte port een vallende ofte doolende blinde sijn hant te bieden eenen zienden, om gheleydet te worden?
Broeder. Ga naar margenoot+Het verstaen sijns blindtheyts, door't smertigh gevoel van sijn vallen, ende door't ongenoegelijc bevinden sijns dolens, 'twelck hem belet te bekomen ter begheerder rusten.
Catholycke. Soo dringhet my oock het verstaen mijns onverstants, door't smertelijck wroegen van mijn zondelijck vallen, ende door mijn onvernoeghde ontberinghe vande ruste mijnder Zielen, begheerlijck het oore te bieden de onderwijsinghe vande Wijsheydt Godes inde H. Schrift vermeldet sijnde.
Broeder. Ga naar margenoot+Tot wat eynde leest ghy de Schrifture?
Catholycke. Om kennisse te bekomen.
Broeder. Waer van?
Catholijcke. Van mijn eyghen quaedtheydt, ende van Godes goetheyt.
Broeder. Waerom begheerdy u quaedtheydt te kennen?
Catholycke. Om die inder waerheyt te moghen haten ende verlaten?
Broeder. Waerom begheerdy kennisse van de Godlijcke goetheyt?
Catholijcke. Om die in der waerheydt te moghen beminnen, ende aencleven.
Broeder. Mach de Schrift u sulcke kennisse geven?
Catholycke. Ia, ende Neen.
Broeder. Dat versta ick niet.
Catholycke. Ick meyn Ia int vernuft ofte begrijp des Menschen Redelijckheyts: want de mensche daer uyt vele mach begrijpen, van sijn groote quaetheydt, ende van Godes overvloeyende Ga naar margenoot+goetheyt, maer dat niet van herten. Want dit is (om so te segghen) maer een hooft-kennisse, ende gheen hert-kennisse. Het is een Letter-kennisse uyt lesen oft hooren seggen, so de blinde heeft van de Verwen, zy baert gheen haet teghen het quade, noch gheen liefde tot het goede, ende blijft sonder alle beweginghe ofte sucht des herten. Daerom eenighe die kennisse niet qualijck een doode kennisse noemen. So om dat zy in den Mensche niet en baert het goede Leven: Als oock om dat zy in een bloot ende krachteloos vermoeden bestaende, het verboden quaet niet en mach volbrenghen, ende daeromme anders inden Mensche niet en werckt dan kennisse der zonden: wroeging, gequel, ende den doot. Sodanighe kennisse mach de Schrifture den Ga naar margenoot+Menschen gheven, ende daerom seyde ick ja, want dit is oock al kennisse. Maer dat ick Neen seyde, verstondt ick by de levende kennisse des herten, die niet de Schrifture, maer de verlichtende Kracht des Gheests baert, niet in vernuft, maer in't gemoet ende Ziele des Menschen, soo levendigh, krachtigh, ende dadigh wesende, dat zy den menschen door ware ondervintlijckheyt van des quaets verderflijcke snoodigheyt, ooc van des goets heylsame hooch-weerdigheyt het quade soo vyantlijck uyt gantscher Zielen doet haten dat het den Mensche dan niet meer en mach lusten, ende oock het goede soo hert-grondelijck doet beminnen, dat hem niet dan goedt mach lusten.
Broeder. Nu en versta ick u reden wederom niet met allen, want mach het lesen der H. Schrift niet baren dan een Liefdeloose, ende gheensins een levende ende Hertelijcke Kennisse, wat voordert dan het Lesen der Schrifturen om te komen tot de begheerde levende Kennisse.
Catholycke. Sanct Iohan ghevraeght sijnde, of hy Christus ware, hy antwoorde, Neen, ick en bens niet. Daerom en was sijn Ghetuyghnisse van Christo niet te vergeefs. Ondersoeckt, seyt Christus, de Schrifture, ghy Ga naar margenoot+meynt dat ghy het Leven daer inne hebt, maer zy ist die van my getuyght. Siet, alsoo is ons de Getuygnis der Godlijcker Schriftueren een Tucht-meester, Aenwijser, ende Leydtsman tot Christum, als wy in onsen ooghen blindt sijnde, haer de handt bieden om ons te laten leyden tot Christum. So wees ende leyde oock Sanct Iohan sijn Iongheren van sich selve op, ende tot Christum, segghende: Ziet daer het Lam Ga naar margenoot+Godes, 'twelck twee sijner Iongheren hoorende, ende recht verstaende, haren Meester, Sanct Iohan, terstont verlieten, ende volgden Christum na, daer op hy henlieden selve hadde ghewesen.
Broeder. Ick hoore wat onghewoonlijcx, doch niet onschrifuerlijcx. Maer segt my doch voorts hoe ghy't door't ghetuygh der Schriftueren ghearbeyt hebt, om te komen tot kennisse van u quaetheyt, ende van Godes goetheyt, met so levende hate ende Liefde, dat ghy in der Waerheyt soudt moghen u selven verlaten, ende Christum navolgen?
Catholycke. Ghy dringt my by na tot Bichte. Doch mach icx niet berghen voor u begeerlijc herte tot welcx nut mijn spreken soude mogen gedyen. Voor al geloove ick vastelijck (so ick nu al eens hebbe geseyt) dat alle 'tghene inde Canonike Schrifture begreepen staet, waerachtigh is, al scheent oock op't uyterste plat teghen mijnen Natuerlijcken begrijpe. Daer beneven wiste ick waerachtelijck, dat ick noch so diep stondt in de duystere Speloncke mijnder zonden, dat ick sonder het Licht der ghenaden (dat my van selfs voorghecomen sijnde, sulck weten hadde doen hebben) noch my selven, noch Godt inder waerheyt geensins en moghte kennen. | |
[Folio ccc liiir]
| |
Daer by geloove ick noch ontwijffelijck, dat Godt begeerlijcker is, om ons dese waerheyts kennisse te geven, dan wy konnen sijn om die te ontfanghen. Soo betrouwe ick daer en boven vastelijck op de milde beloften by Gode ons wt genaden ghegheven, dat hy allen den ghenen die de kennisse en wijsheyt met een gheloovigh betrouwen van hem begheeren, den selven rijckelijck sal schencken. Soo wanneer ick dan by my selven t'Huys was, dat is, als ick mijnder Zielen saecke wackerlijck gade sloegh, bevant ick in der waerheyt mijn smerte onghenoeghen, duysterheyt ende onvermoghen. Dese bevonden noodt ende ghebreck dede mijn herte opstijghen tot Gode, dien ick dan hertelijck met betrouwen van verkrijghen badt, om kennisse der waerheyt van mijne quaetheyt ende van sijne goedtheydt. Hier ghevoelt hebbende, een hertelijcke tucht mijns ghemoets, met oock een troostelijcke hope van verwerpinge, opende ick de Bijbele, niet om schriftelijck te konnen disputeren, niet om schamperlijck eens anders gebreck te berispen, niet om wijs te schijnen voor den Lieden, of om een Schat van vernuftighe wetenschap in mijn hooft te vergaderen: Maer alleenlijck om my selven ende Gode, dat is, om't quade ende goede waerachtelijck te leeren kennen ende om'tquade hatende, te leeren laten, ende 't goede beminnende, te moghen aen-cleven. Vinde ick dan yet quaets verboden, ofte wat goets gheboden, ofte by yemanden ghedaen te sijn: So houde ick stille, ende onsoecke my selven, of ick sulck quaedt oock bedrijve, of ten minsten, of icx (so my oorsaecke waer gegeven) oock bedrijven soude. Bevinde ick ja: So treure ick over mijn bekende boosheydt, suchte hertelijck, ende bidde ootmoedelijck dat my de ghenadighe Godt van dat quade, door sijnen lieven Zoone wil verlossen. So gaet het my mede, als ick bevinde, dat ick niet en doe, het goede dat ick daer lese van Gode geboden, ofte by jemanden gedaen te sijn gheweest. Want dan houde ick oock stille, suchte, treure, ende bidde Gode om door, ende in onsen Heere Iesu Christo, met sulcker deught begaeft te moghen worden. Also werdt my de Heylighe Schrift een clare Spieghel van mijn quaetheydt, ende oock van Godes goetheyt. Want daer inne werdt my ontdeckt mijne zondelijckheydt, des ick dan aenmerckende, dat die Hoogh-weerdighe Majesteyt Godes, door my snoode aerdworm, so stoutelijck veracht sijnde, my niet alleen niet en straft na waerde, 't welck de Eeuwighe doodt soude sijn, maer daer tegen my noch bewaert, ende met sijn rijcke weldaden sijne milde goedertierenheydt bewijst: So moet ic in my selven uyt rechter schaemten verdwijnen ende te gronde versincken, voor die eerwaerdige vriendelijcheyt Godes, die my, snoode Zondaer, noch sijn vyandt sijnde van sijnen lieven Zone, so genadelijck heeft willen schencken, ende voor mijnen verschulden doodt, inden onschuldighen een bitteren doodt gheven. O dit is een minnelijcke ende salighe bedenckinghe. Maer vinde ick dan oock somtijdts iets goedts door de Kracht Christi in my ghedaen te sijn: Wat mach ick daer inne dan mede doch anders aenmercken, dan de Godlijcke goetheyt, van de welcke alle goedt sijnen oorspronck heeft: wat mach ick dan oock anders doen dan Gode hert-grondelijck bedancken van de miltheyt sijnder gaven, met ootmoedigh bidden, dat hy die in my beware ende vermeerdere: Nu merckt ghy wel hoe het Letterlijcke woort, oft de Schrifture een waerachtighe ghetuygher, ende het Levendighe woordt selfs Christus Iesus, een waerachtighe ghever is van de salighmaeckende kennisse der waerheyt.
Broeder. O dat de Schriftuere van gheenen Menschen op arger-wijse en werde ghelesen, daer soude min partijdighe twisten, ende meer Christelijcke Liefde wesen by den Menschen. Maer hoe maeckt ghy't, als u int lesen gemoeten eenige duyster-schijnende sproken: Als vande Drievuldigheyt, vande Predestinatie, ende diergelijcke diepe saken?
Catholycke. Ick arbeyde nimmermeer om te gaen binnen eenighe Deuren die ick noch ghesloten voor my bevinde. Wat my niet onder 't lesen inden lichte Godes van selfs opengaet, daer blijve ick willigh buyten. Dan dencke ick, dat my Leerling die Lesse noch te hooghe zy, ende stelle 't selve gelijck-moedelijck aen d'een sijde, sonder eenigh na-dencken te doen om dat te weten.
Broeder. Laet u mijn onwijs vraghen doch niet verdrieten: Hoe langhe leest ghy gemeenlijck aen malcanderen?
Catholycke. Tot dat de nootdruft mijnder Huyshoudinghen my daer af roept: Of dat ick daer iet mercklijcx bevinde, dat my dan teghenwoordelijck noodtlijcker dunckt ghedaen te werden, dan het lesen. Neemt by gelijckenisse, dat ick onder 't lesen in mijnen ghemoede bevoele eenige merckelijcke in blick ofte ghesicht van mijn inwoonende zonde, sulcx dat ick een hatelijcke Vyandtschappe daer teghen ghevoele op te stijghen. Dan laet ick het lesen staen, speure dieper na 'tquade met sijnen oorsaecken, ende verneme eenen strijdt daer teghen, daer ick dan bevinde mijn verstants zotheyt, ende mijns kracht swackheyt, om 't quade te wederstaen: Also dringht de bekende noodt een suchtende ghebedt tot Gode. Ick verneme hulpe, ende dancke uyter herten. Als ick dan van't lesen scheyde, so erkauwe ick het ghelesene, nemende daer uyte 'tgunt my alsdan meest van noode is, daer af maecke ick mijne oeffeninghe, om dat te brenghen van't verstandt, inde hant, van't woort int werck, ende van't lesen int beleven, sonder die mijne Lesse te verlaten, tot dat ickse can.
Broeder. Dat behaeght my niet qualijck, maer ick hoorde u schier segghen van u betroywen op Godes Beloften, daer op ghy u verlaet, ende Troostelijck Biddet. Nu zie ick dat alle Beloften niet en strecken tot | |
[Folio ccc liiiv]
| |
allen menschen, maer dat tot sommighen eer dreygementen sijn gedaen dan beloften. Daer by versta ick een sorghlijcke saecke te wesen, so yemandt noch onder den vloecke staende, sich der beloften aenneemt, hoe mach dan yemandt sekerlijck weten dat hem beloften sijn gegeven, ende oock hoedanighe?
Catholycke. Dat's wel gevraegh, want ick dacht van selfs daer af te spreken. Niemandt en mach sekerlijck weten wat hem ghedreyght oft belooft is van Gode: so langhe hy inder waerheyt niet en kent sijnen teghenwoordighen state. Ga naar margenoot+Men vindt Zondaren ende Heylighen. Alle Zondaer is hardtneckigh of boetvaerdigh. De hartneckige werdt in der Heylighe Schrift genoemt een Godloose, ende niet gherekent inden Huyse Godes. De boetvaerdighe laet het quade uyt vrese van straffe ende is een knecht: Oft hy doet het goede, op hope van loon, ende is een huerlinck, ende so de knecht de quade zonde niet en hatet, maer de goede straffinge: Also en bemint de Huerlinghe de goede deughden niet maer hare goetheyts belooninghe. Dit zy op't kortste geseyt, tot onderscheyt vande zondaren: Die, so verre zy sulcx blijven ende sterven, sonder Liefden ter Deughden, gheen Erfgenamen en moghen sijn metten Kinderen Gods, in sijn Rijcke. Maer hier staet te mercken, dat uyt een cleyn ontfanghen pondeken van 't beginsel des Wijsheyts getrou wert bevonden een Huerlinck wordt, ende oock mede alsoo voortgaende, uyt een Huerlinck een Kindt Godes, door de middelen inder Schrift vermeldet. Dit Kindt is een Heylighe: alhoewel hy noch alles niet en mach verstaen, ende al 'tverstandt volbrenghen, overmidts sijn Ieughdelijck onverstandt ende swackheyt. Maer hy sal 't verstaen ende moghen volbrenghen, indien hy levendigh blijvende inden Lichame, der Manheyt ende den Ouderdom bereyckt. Maer sterft het inder joncheydt, het sal saligh sijn: Want dit Kindt is nu al van Godlijcker aert. Gemerckt hem 't goede nu also hertelijcken luste, ende 'tquade oock so hatelijck een walginghe is: Als hem voor dese salighe geboorte, het quade lustigh, ende het goede verdrietigh plach te wesen. De Ionghelinck ofte Man is sterck, ende heeft (so de Apostel schrijft) het quade verwonnen. Maer de Ouderlingh, dat is, die den volcomene Ouderdom Christi verreyckt heeft, Ga naar margenoot+kent hem so hy vanden beginne was. Daer hebdy op't kortste, dat icx hebbe konnen segghen, van de ses staten van Menschen, die gevonden werden inden Bybel: Te weten, een hartneckigh Godtloos, een strafvluchtigh Knecht, een loonsuchtigh Huerlinck: Een goetwilligh Kindt, een stercke Iongelinck, ende een verstandigh Ouderlinck. Waer af oock mede van haren voortganck, uyt den eenen staet in d'andere, veel meer gheseyt mach worden, dan nu de tijdt, plaetse, ende ooren, moghen hooren.
Broeder. Wat dreygementen ende beloften, komen op elcken van dese?
Catholycke. Den Godloosen grouwelijcke wee, den Knechten scherpe straffinghe, den Huerlinghen milde belooninghe, den Kinderen minlijcke vertroostinghe. In de vergevinghe vande bedreven, end wech-neminghe van de inwoonende Zonden, den Iongelinghen bystandt tot verwinninghe, ende den Ouderlinghen veylighe ruste. Aen desen onderscheyt is seer veel gheleghen, soo ghy int vraghen wel bemerckte. Ghelijck of yemandt hebbende een zieckte, die hy niet en kent, quame in eender Apoteken, vol Kruyden, ende Dranck, hem mede alle te samen onbekent sijnde, ende hy daer vermetelijck eenigh Kruydt ofte Dranck inname, teghen sijn Zieckte, soude daer door sijn zieckte veel eer verargheren dan verdrijven, als die veel eer Fenijn dan Medecijn teghen sijn zieckte innemen. Het welcke alt'samen anders soude vallen, so yemandt sijne Zieckte, Kruyden, ofte Drancken aert ende werckinghe recht verstaen, yet daer tegen inname, dat hy ghewislijck goet wist te sijn, tot verdrijvinghe der zieckten. Also gaet het mede met den Apoteke der Heyligher Schrifturen, welcker Spreucken ofte Kruytkens teghen der Zielen Krancheden misbruyckt sijnde, dootlijc Fenijn, maer recht gebruyckt sijnde, heylsame Medecijn verstreckt, voor allen krancken Zielen, des neemt een Exempel: Een onboetvaerdighe Zondaer, lesende een troost-sproke, treckt dit tot sich, verlaet sich onwijslijc daer op, ende verstreckt hem also tot een verhardinghe in sijn Godloosigheyt. Wederomme leest een ghebroocken boetvaerdigh Herte, van eenigh grouwelijck wee. Des neemt hy onbescheydelijck sich aen, daer door 'tghebroken herte vervalt in de vertwijffelde wanhope, alsoo verstreckt die Medecinale Schrifture beyde hare onwijse misbruyckers een doodtlijck Fenijn tot hare quale. Maer soo de Godloose nu sijnen state ende zieckte recht kennende, de ghenaden-sproken verliet, als niet tot hem ghesproken sijnde, ende tot sich name het bitsighe corozijf van't grouwelijcke wee, het soude sijn harde Aposteunie vermorwen, het vuyl sijnder wonden suyveren, ende hem tot een heylsame ghenesinghe dedyen. Van ghelijcken wederomme, indien sulck vertsaeght ende boetvaerdigh herte de scherpe dreyghementen, den Godloosen alleen gegeven sijnde, ter zijden stelden, ende tot sich trock de ghenadespreucken, so soude hy die Olye der barmhertigheydt, tot een vrolijcke versachtinghe sijnder smerten, ende lieflijcke verkoelinghe, ende tot sijnder Zielen ghenesinghe te recht gebruycken. So gaet het mede te wercke met d'ander voorgemelde staten elck int sijne.
Broeder. Die bescheydenheyt behaeght my met allen wel: Maer vinde hier inne noch een swarigheyt.
Catholycke. Welcke? | |
[Folio ccc liiiir]
| |
Broeder. Het mach ghebeuren dat de mensche noch niet grontlijck en verstaet in welck der voorschreven staten hy nu begrepen staet, ende nochtans, als geerne gheholpen wesende, de Heylighe Schrift leset. Hoe sal dese uyter Schriftueren Kruythof een Kruydeken mogen plucken, dat hem voorderlijck mach zijn ende geensins schadelijck.
Catholyck. Ick soude voor alle werck soodanighen Mensche raden te arbeyden met Godes genade, om zijnen staet grondtlijck te leeren kennen.
Broeder. Maer of hy voor die ghewisse kennisse te hebben, genootsaeckt ware eenige spreucken der Schriftueren tot sich te nemen: Wat sal hy dan hier inne doen?
Catholycke. De eerste drie zijn hier inne dich twijfelachtigh, maer de laetste niet. Want dese zijn int licht, kennen hem selven, soo dat een kint Godes seker is, dat het een onwijs swack Kindeken is, ende mach sich daerom soo weynigh verheffen, ende den staet der stercken Iongelinghen aen nemen, als het weynigh vermach sich te vernederen in den staet der loonsuchtiger Huerlingen, daer inne het nu al is gheweest, ende uytghescheyden: soo dat hy versekert is dat hy nu uyt liefde doet, 'tghene hy voormaels om loon dede. Alsoo, ende door ghelijcke redene en mach sich de Ionghelinck soo weynigh verheffen, inde rijpe wijsheyt der Ouderlingen, als inde onwijse swackheyt der Kinderen, daer hy nu al door is ghegaen. Soo gaet het oock met ten Ouderlinck int zijne, die mach sich nimmermeer aen nemen 'tgunt hy nu al wel verstaet den eygendom alleen te zijn van't Hooft Iesus Christus: Ende en mach sich oock niet vernederen in des Ionghelinghs state, daer hy nu al is door gheleden. Maer geheel anders vallet met de drie eerste, die noch niet en zijn Kinderen des lichts, daerom sylieden oock moghen, ja moeten twijfelen ende dolen. Daer mach sigh de Huerlinck verwanen, ende des Kindts state aen-nemen, de knecht des huerlings, de Godloose des Knechts, ja oock des Huerlinghs Kindts Iongelinghs ende ooc Ouderlings state toeschrijven. Hier inne verlopen sigh jammerlijck vele Menschen, ende houdt groote menighten in haren Sonden ende verderven, want die maect Ga naar margenoot+vroegh Meester, ende langhe Knecht, dit doet den Blinden meynen dat sy nu al sien, ende dit doet den onwijsen wanen dat dy weten, daer sy doch niet en weten soo men soude weten. Daeromme sy in hare Blintheyt ende onverstant verouderde Kinderen blijven van honderdt jaren, die van Gode vervloeckt zijn, want niemant doet arbeyt om te wesen 'tgunt hy nu al waent te wesen: Ende watmen niet en benaerstight te werden, dat en wert men niet.
Broeder. Wat raet is hier teghen?
Catholycke. Ga naar margenoot+Dat de twijfelaer sich stelle, niet int hoogste, maer int nederste, wanneer hy immers met gheen sekerheydt het rechte middel kan treffen.
Broeder. Hoe meyndy datte?
Catholycke. Twijfelt yemant of hy is een Godtloos dan een Knecht, laet hem selfs de Godtloosigheydt toe schrijven. Twijfelt hy of hy een Knecht sy oft een Huerlinck, hy schrijve sich de Knechtschap toe, soo gaet hy seker. Dit sullen sy al doen, dien goeden raet volghen, meer dan haer Eersucht: Ende oock die liever hooren met eeren: Komt hier boven sitten vriendt, dan met schanden: sit daer beneden, daer moet een weerdigher dan ghy zijt, sitten. Hier en mach sich niemant vergrijpen, want de nederheyt is veyligh ende heyligh. De ootmoedige sullen verheven, maer de hoovaerdighe vernedert worden. |
|