Schijndeugd der secten
(1630)–D.V. Coornhert–
Auteursrechtvrij
[Folio ccc xliiiv]
| |
Waterdoop een Afgod maeckten, de selve misbruyckten, ja daer inne (so ghyt kalt) niet min dan Doopers int hare, oock de Lutersche inden Doop, soo wel als int Nachtmael sacramentschenders waren, wat mach u dat verschoonen om te blijven in een Kercke die onlochbaerlijck een Antichristiesche Kercke is?
Catholycke. Ga naar margenoot+Dat wil ick u segghen: genomen u seggen vande valscheydt der Roomscher kercken al volcomentlijck waer ghebleken, so waert my seker noch gheen kleyne verschooninghe, dat ick wel verstaende van waer ick behoorde te vlieden: noch niet sekerlijck en mochte weten, waer henen ick vlieden soude, want ghyluyden al te samen stelt selve de voornementlijcx te merckteeckenen der ware Kercke te wesen de suyvere Leere, met het rechte gebruyc der Sacramenten, doedy niet?
Gereformeerde. Ia wy.
Catholycke. Ist dan so als ick voor ooghen sie, dat de sacramenten by u allen so werden misbruyct, dat ghy d'een d'ander te recht Sacramentschenders scheldet, te weten de Lutersche, u Gereformeerde inden Nachtmale, ende Dopers inden Doope: Ga naar margenoot+ghy gereformeerde wederom den Luterschen inden Nachtmale ende den Dooperen inden Doope: ende oock ghy Dooperen de Lutersche inde Nachtmale, ende die selve Lutersche metten Gereformeerden inden Doope: Wie en merckt hier niet, dat na het eene merckteecken uwer kercken, ghyluyden alle drie rechtelijck voor valsche Kercken ghehouden moet werden? Ende namaels oock de leere vande Sacramenten, ooc mede by u allen selve wert gehouden voor een Hooft-lidtmaet inder Kercken Leere, ende u luyder misbruyck inde Sacramenten nergens uyt voort en komt dan uyt de valscheyt der selver Leere. So en meuchdy oock mede gheen van drien lochenen, dat uwe Leere een valsche leer sy. Ghemerckt ick u nu heb bewesen, dat uwe Leere valsch is, ende dat ghy de Sacramenten misbruyckt, soo moet ghyluyden alle drie bekennen, dat gheen van uwe drie twistighe kercken de ware kercke Christi sy. Sy verschoont my nu niet wel te recht, dat ick niet siende waer ic beter soude mogen komen dan daer ick nu ben, mijn sake niet en wil verargeren, maer blijven daer ick sy? Wat mach ick doch anders doen, dan dat ic het bekende quaet vermyde, der kercken ghebreken lijde, ende God daer voor bidde?
Gereformeerde. Ghy lastert stoutelijc onse Kercke, die alleen die ware Kercke is.
Catholycke. Ghy belget u t'onrecht, dat ic met bewijslijcke waerheyt spreke van u gemeente, minder quaet dan ghy sonder bewijs seght vande Roomsche Kercke. Al wat grovers heeft van u luyder Leere geschreven eenen D. V. Coornhert, ende dat ooc so vastelijc bewesen, dat uwe Leeraren niet siende wech (soo icx moet houden) omme dat te wederleggen, nu al twee jaren schandelijc daer toe verstommen, tot gheen cleyn argernisse vanden uwen selve, die wel al beginnen te mercken dat Besa met alle den synen hare argelistige conste mistrouwen teghen de eenvuldighe waerheyt, voortcomende uyt een ongeleerde Ydiot ende botte (so men seyt) Hollander.
Gereformeerde. Vermaent ghy dat Godloose Boecxken? Het is so plomp, so zot ende so ongeleert, dat het dien gheleerde Mannen een oneere soude zijn, tegen sodanigen dreck te vechten. Sy verlaten sich swijgende op haerder leringhe waerheyt.
Catholijcke. Of sy verlaten sich op het moorderlijck Ga naar margenoot+sweert des Duyvels, die van aenbegin het Lam ghedoodet heeft in zijne Ledekens.
Gereformeerde. Ghy spreect lasterlijc, ende sout dat ontgelden hadde ick u binnen Geneven.
Catholycke. Ick gheloove wel dat ghy my dit waer spreken met ware martilie soudet doen besueren, maer ick en heb tot Geneven niet te doen.
Gereformeerde. Soudet ghy wel soo onschamel zijn, dat ghy soude derren loochenen, dat de Roomsche kercke een valsche kercke sy?
Catholycke. Sout ghy wel soo verstandich zijn, dat ghyt soudet konnen bewyse.
Gereformeerde. Dat verstant is wel by den kinderen, ende is ooc so klaer bewesen by vele geleerde mannen, dat sulck bewijs onnodigh is: Voornemelijck by mijn Heere Calvijn. Leest maer eens zijn Institutionem.
Catholycke. Die heb ick ghelesen, ende hebse hier inder hant, maer seght ghy: was de Roomsche kercke al valsch als Calvijn sich daer van scheyde?
Gereformeerde. Waerom anders doch heeft sich die hoochgeleerde Man daer van ghescheyden.
Catholycke. Was daer na als hy zijnen Institutionem schreef de Roomsche Kercke oock beter gheworden?
Gereformeerde. Geensins beter, maer veel eer arger.
Catholycke. Machmen Christum oock deylen ofte halveren?
Gereformeerde. In geenderley wijse, mijn Heer Calvijn Ga naar margenoot+schrijft oock selve, dat Christus niet en mach ghescheurt worden in stucken.
Catholycke. So waer Christus dan is, daer is hy geheel.
Gereformeerde. Hy is.
Catholycke. Daer is oock zijn kercke.
Gereformeerde. Sy is.
Catholycke. Is Christus by de Roomsche Kercke?
Gereformeerde. Niet Christus maer Antichrist.
Catholycke. U Meester Calvijn schrijft anders.
Gereformeerde. Dat lieghdy. | |
[Folio ccc xliiiir]
| |
Catholycke. Ga naar margenoot+Ick en doe niet, siet selve hier in zijn Institution, ick sal't lesen: Hier by blijcket dat wy gheensins en ontkennen, dat oock onder zijn (Antichristi) tyrannye de Kercken noch blijven: maer soodanighe als hy door zijn Kerckroversche godlosigheydt ontheylicht heeft, door zijne wreede heerschappie ghequeldt heeft, door zijn boose ende verderffelijcke leeringhen, als door venijnighe drancken verdorven en by na ghedoodet heeft. In de welcke Christus half begraven zijnde schuylet. Daer siedy nu immers met uwen ooghen, dat Calvijn selve bekent, dat de Roomsche Kercke (dien hy alle die quaden toe schrijft) noch ghelijcke wel Kercken zijn ende blijven. Dat sy niet doodt, maer levendigh zijn: ende dat Christus noch is by de Roomsche Kercke, daer't al aen leydt. Want is Christus noch daer (soo Calvinus selve betuycht) soo volght na u eyghen belijdinghe, dat de Roomsche Kercke de ware Kercke sy?
Gereformeerde. Ghy vervalscht mijns Meesters woorden, die houden dat Christus daer half begraven zijnde, schuylet: Heet dat met u in de Kercke wesen?
Catholycke. Wat hoor ick nu? Om dat Christus erghens alleen int Scheepken lach ende sliep, was hy daeromme niet in het scheepken? Die in een huys verborghen leydt, ofte schuylet, is die niet inden huyse.
Gereformeerde. Soudet ghy wel derren segghen dat Christus daer sy na zijner waerde? daer hy half begraven zijnde, schuylet.
Catholycke. Soudet ghy wel derren seggen dat Christus na zijner waerde hinck aen den Cruyce? Ick houde wel neen ghy: was Christus daeromme niet aen den Cruyce? Soo moet ghy nu noodtlijck doen een van beyden: Ghy moet dit voorschreven uwe Meesters segghen houden voor valsch: of ghy moet bekennen dat de Roomsche Kercke de ware Kercke Christi sy. Siet dat volght nootlijck, ja het blijckt klaerlijck uyt de woorden Calvini selve, dien ghy terstondt seydet de contrarie van dien soo klaer bewesen te hebben, dat eenigh voorder bewijs te doene gantsch onnodigh ware. Ga naar margenoot+Ende nademael daer niet en is dan een Christen Kercke, uyt de welcke (als veele Beken uyt eene Borne, ende als vele tacken uyt een Stamme ende Wortele, Stralen vlieten ende spruyten) alle de Christelijcke Kercken haren oorspronck hebben ende inne bestaen, Ga naar margenoot+in sulcker wijsen, dat sy weynigh als de Raedien van der Sonnen, de Beecken van der Borne, ende de Tacken vande Stamme of Wortele afghescheyden zijnde, daer na noch licht, Beken, of groejende Tacken meer moghen wesen: Soo volght noodtlijck, dat alle de Kercken die hen af scheyden vande alghemeyne Kercke daer Christus inne is, gheensins meer Kercken moghen wesen, maer niet en zijn dan Seckten. Ende ghemerckt u Meester Calvijn opentlijck belijdt, dat hy sigh afghescheyden heeft vande Roomsche kercke, die uyt Calvijns woorden selve de ware Kercke schijnt, hoe mooghdy ontkennen mede uyt Calvijns eyghen woorden te volghen, dat Calvijns Kercke gheen Kercke meer is, maer niet dan een af-ghevallen Secte.
Gereformeerde. Calvijn heeft niet henlieden, maer zy hebben mijnen Heere Calvijn afghesneden.
Catholycke. Was hy dies schuldigh, soo deden sy recht, was hy onschuldigh, soo dede hy onrecht: want dan behoorde hy hier niet af te wijcken, noch de ware Kercke te verlaten om eenanders onrecht doen. Want voor Gode en gheldt der menschen onrecht oordeel niet. Hy hadde het quade Ga naar margenoot+moghen lijden, dat selve ernstelijck hadde hy last ende verstandt, bestraffen, ende daer over te lijden. Sulckx hebben alle ware Propheten ghedaen ende ghedoocht, de welcke, niet teghenstaende de Ierusalemsche Kercke soo Calvijn selve schrijft van den hoofde ten voeten toe was bedorven, daerom nochtans gheen andere ofte eyghen Kercken en stichteden. Aldus en heeft Calvijn hier inne gheen exempel der Heylighen na ghevolght, ende noch veel minder het bevelen Christi houdende, dat wy als men ons vervolght vlieden sullen van de eene stede in d'ander: maer nerghens en beveelt de Heere te swermen van d'een Kercke in d'andere.
Gereformeerde. Ga naar margenoot+Wy moesten (schrijfe mijn Heere Calvijn) van henluyden af scheyden omme tot Christum te komen.
Catholycke. Wat seydt de man nu doch? Gaetmen van Christo af scheydende tot Christum? Is dan afscheyden ende toegaen een selve werck? Calvijn schrijft selve, dat Christus noch was inde Roomsche Kercke, ende midtsdien oock van Christo tot Christum soude komen? Merckt ghy noch niet wat ongheschickte dinghen ghy hier voort haelt? Soo spreeckende, maeckt ghyluyden selve vande Roomsche Kercke de ware Kercke, ende van uwe Kercke een valsche Seckte: dats wel verde van yemanden vroedt te maecken datmen de Roomsche Kercke als de valsche behoort te verlaten, om de Gheneefsche als de waerachtighe te aenkleven, Calvijn schrijft vande Monicken aldus. De saecke selve spreecket, dat alle die ghene die in een Clooster gaen, een af scheyden doen vande Kercke. Wat dinghe scheyden sy met sich selven van der Gheloovigen ghemeynschappe, als syluyden eenen bysonderen dienst ende eyghen bedieninghe der Sacramenten aen nemen? | |
[Folio ccc xliiiiv]
| |
Wat is doch der Ghemeynschap der Kercken te verscheuren, indien't dat niet en is? Siet dat schrijft Calvijn van't afsonderen der Monicken die doch metten anderen Catholijcken voorts in een geloove, leere, ende ghebruyck der Sacramenten blijven: Wat sal men dan seggen van u luyder af scheydinghe, ghenoegh andere Articulen des gheloofs (die nu elck na zijn fantasye begint te maken) ende andere ghebruyck der Sacramenten met brenghende? machmen hier oock niet rechtelijck segghen, wat is doch de gemeynschappe der Kercken scheuren. Indien dat niet en is, immers teghen hem Calvijn selve: die anderen hieromme bescheldet? Ga naar margenoot+Want Calvijn selve leert, datmen boven allen dinghen moet letten, dat om uyterlijcke Ceremonien de eenigheydt des gheloofs niet gescheurt en werde?
Confessionist. Ga naar margenoot+Het qualijck verdedighen Calvijn in zijn sake en mach onse sake niet argher maecken, het is met ons gheheel een ander ding, want Luther was Doctor inder Godheydt, soo oock Beza (ons nochtans niet seer jonstigh zijnde) Ga naar margenoot+selve ghetuycht ende elcken kondt is. Daerom hy alsoo na de ordinarise sendinge macht hebbende om te leeren, heeft hy door den Gheest Godes ende desselvens bevele, de loutere waerheydt gheleert, ende een waerachtighe Kercke oft ghemeente Godes opghericht: Als hy niet willende de bekende waerheydt verlaten, deshalven zijns ondancx afghesneden werdt vande Roomsche Vledermuysen, die de glants der waerheyt geensins en mochten lijden.
Catholycke. Dat hem van anderen werdt ghedaen, en stont in zijnder macht niet te beletten: maer hy hadde zijn selfs werck van een eyghen Kercke op te richten, wel moghen laten, gemerckt hem niet en was bevolen door sulckx verstooringhe inder Kercken te veroorsaken maer verboden: Doch alles dit overgeslaghen, vraghe ick u: Of doe yemant anders heeft op Aerden om een mensche rechtelijck te stellen tot het Predick-ampt, dan de ware Kercke Christi?
Confessionist. Neen.
Catholyck. Ghy segt dat Luther, als wesende Doctor inder Godheyt rechtelijck was gesonden.
Confessionist. Wy doen.
Catholyck. De Roomsche Kercke hadde hem Doctor ghemaeckt ende tot Predicken ghesonden, ist niet so.
Confessionist. 't Is so.
Catholycke. Merckt ghy niet dat ghy oock selve belijdt, dat de Roomsche Kercke de ware Kercke Christi is, ende daer-en-boven noch dat Luthers Kercke een valsche Kercke sy?
Confessionist. Dat en sie ick bylo niet.
Catholyck. Opent u ooghen wat beter, ende ghy sullet sien. Is Luther soo ghy seght rechtelijck ghesonden om dat hy Doctor was, mach niemandt senden dan de ware Kercke Christi, ende heeft Luther zijn rechte sendinghe vande Roomsche Kercke (soo ghy alle dit selve bekendt) soo volcht immers nootlijck uyt u eygen woorden dat de Roomsche Kercke de ware Kercke sy. Is dat oock waer, ende is Luther daer af ghescheyden, soo hy wel bethoont doorgaens met zijn schrijven, dat de Roomsche kercke een kercke Antichristi sy ende oock mede met zijn oprechten van een eyghen Kercke, soo moet ghyluyden voorwaer oock soo wel als de Ghereformeerde bekennen, dat Luther de ware Kercke verlaten, ende een valsche kercke opghericht heeft ghehadt.
Confessionist. My dunckt ghy arbeyt om de Roomsche Kercke voor te stane, niet anders dan of ghy vischte na een vette Prebende.
Catholijck. Neen, ick beveel dat hare Gheleerden, maer bethoone u luyder Kerck te wesen valsche Kercken, ende dit al uyt u eyghen bekentenisse ende woorden.
Gereformeerde. Ga naar margenoot+Laet hem (nu hem dat soo lust) blijven in den Roomschen moordtkuyl (onder den Duyvel, wiens moorderye soo menigh duysendt Martelaeren daer inne heeft ghemaeckt binnen vijftigh Iaren herwaerts.
Catholycke. Daer zijt laten beginnet u Gheneefsche Kercke, diet oock den Beemschen fijn heeft voort gheleerdt, ende noch meer anderen haest sal leeren met die twee Boecxkens bestaende te bewijsen, datmen de Ketteren metter doot behoort te straffen. Wonder ist dat ghyluyden die voormaels den Romanisten daer af soo swaerlijck hebt beschuldight het selve nu na doende, henluyden daer inne noch derft beschuldigen.
Confessionist. Dat en gaet onse Kercke niet aen.
Broeder. Dat oock uwe Kercke over eenighe jaren sommighe Broederen heeft omghebracht, is velen menschen kont, ende oock my selve al schijnet u vergheten. Ende seecker niet aen de bloedigheydt vande felle, maer aen de goedigheyt vande barmhertighe Vrouwe wist Salomons wijsheydt het ware moederlijcke herte van't valsche soo seeckerlijck te onderscheyden: Als nu alle menschen van goede oordeele, de ware Kercke Christi aen haer goedertieren barmhertigheydt souden weten te kennen buyten de valsche, die haer fel ende bloedigh toonde teghen hare kinderen. Het blijft eewighlijck | |
[Folio ccc xlvr]
| |
waer, dat noyt Schaep een Wolf, maer dat altijdt de Wolf het Schaep heeft verbeten. Daeromme en mach ick desen Man daer inne gheen onghelijck gheven, dat hy u beyder Kercken, fel en bloedigh zijnde voor Hoeren ende valsche Moeders aen siedt. Maer ick mach my noch niet ghenoech verwonderen, dat hy wel wetende, dat onse Kercke hier inne gheheel ontschuldigh is, ende niet en is dan een Schaepskoye midden tusschen drie Speloncken soodanighe verscheurende Wolven noch een ure mach blijven woonen inde Speloncke der Roomscher Wolven, sonder sigh metter daedt tot onse oprechte Schaepskoye by den onnoselen Slagh-schapen te begeven.
Catholijcke. Dat verwonderen en waer niet in u ghebleven, soo ghy mijne redenen recht onder Sonst ghesproken: haddet verstaen ofte onthouden: Te weten, dat ick wel sie van waer, maer niet waerhenen te vlieden: ende dit verwonderen soude noch haest ophouden soo ghy soo veele kondet mercken op u luyden machtloose wille, als ghy wel mercken kondt op de wille van d'ander drie Kercken, nu met macht verfellet zijnde. Ick meyn ditte: Soo ghyluyden het Swaerdt in der handt haddet, soudy lichtelijck (soo ickx achte) der Munsterschen spoor te volghen. De welcke voor die daedt immers soo goedertieren ende eenvuldigh schenen, als ghyluyden nu schijnt, ja noch al wat eenvuldigher. Ick hebber selver gekent, ende oock met vele, jarigher dan ick ben, ghesproken: die langhe met haerluyden verkeert hadden, sy wilden eerst soo luttel als ghyluyden nu de Swaerden ghebruycken, maer lieten sigh eer dooden, soo vele metter daedt bethoonden. Sy hielden mede als ghylieden nu doet, dat een Christen gheen Overheydt en mach zijn: ende datmen den quaden niet en mach wederstaen, etc. Doch bekenne ick wel, dat men u lieden sulckx noch niet bewesen hebbende, de quade daedt der Munsterschen met gheen redenen mach toeschrijven. Maer by dit swacke vermoeden is een krachtigh, ende in mijnen ooghen by na een ontwijfelijck vermoeden, dat ghylieden tot macht komende, niemanden beneven u en soudet willen lijden, die niet ja wilde segghen, tot alle uwe opinien, ende dit uyt dese oorsaecke: De ghemeyne tonghen van u volcxken, met oock de penne van Menno ende D. P. schieten van sich soo dootlijcken venijn, int lasteren, veroordeelen, ende verdoemen van alle menschen, buyten u Gemeynte zijnde, dat ick niet en mach twijfelen, of ghy en sout de lichamen der selver soo weynigh sparen met het uyterlijcke Swaert, waer dat eens in uwen handen, als ghy nu hare Ramen weynigh spaert, met uwe tweesnijdende ende faemrovende tonghen. Behalven alle ditte, soo soude ick uyt u wel willen hooren, waer by ghy kont doen blijcken dat uwe Kercke de waerachtighe sy, want seecker, salt de rechte Kercke zijn, soo is fyt geworden door den dienst van rechte Leeraren, ghesonden zijnde van Gode: Ende dat sonder middel van Gode met wonderdaden, als Moyses, Christus, ende zijn Iongheren. Of door't middel van der Overheydts ordeninghe, sonder wonderdaden. Ga naar margenoot+Het eerste suldy u wel wachten te segghen: het tweede suldy nemmermeer bewijsen: Hoe mogen uwe Kercken Stichters dan doch rechtelijck ghesonden zijn gheweest? waren sy niet ghesonden, hoe mach haer gebou een rechte kercke zijn?
Broeder. Daer is noch een derde wijse van sendinghe by u versweghen, te weten: dat de ghemeynte ghesamentlijck yemanden sendet, so men leest int eerste vande, Apostelen tijde gheschiedt te zijne, ende door dese sendinghe Ga naar margenoot+predicken onse Leeraren rechtelijck.
Catholycke. De schrift hebdy qualijck verstaen, ende oock qualijck voort ghehaelt. Want dat Petrus Leeraer was, ende rechtelijck ghesonden, behoeft gheen bewijs. Dese als Overheydt inde Kercke Christi ende niet de Ghemeynte, sprack eerst dat een ander moeste ghekooren werden inde plaetse van Iudas, ende doort aengheven van Sinte Peter, die een Apostel was hebben sy twee ghekooren. Wildy dit exempel na volghen, soo moest daer voor den ghenen die onder u luyden vande gemeynte ghesonden zijn gheweest, noch eerst een ander Leeraer die van Gode was ghesonden, gheweest zijn, aen welcke sendinghe wy soo weynigh moghen twijfelen als de vorighe ghemeynte weynich mochte twijfelen aen de sendinghe van Sinte Peter die sy al tsamen over langhe met den Heere wandelende, oock den Heere selve van zijnder Doope af tot zijn Hemelvaert toe ghekent hadden. Dit is u onmogelijck, ende daerom ist oock niet in u macht te bewijsen dat de sendinghe uwer Leeraren recht sy. Boven dien soo moeste u ghemeente gheweest zijn voor de Leeraer, indien u leeraer vande ghemeenten ghesonden sal zijn. Dit en mach niet wesen. Want ghyluyden duydet selve op de montlijcke Predicatie dese woorden des Apostels: Hoe souden sy Ga naar margenoot+ghelooven den sy niet ghehoort en hebben, maer hoe souden sy hooren sonder Predicant: Moet het woort des gheloofs dan eerst gehoort zijn van een ghesonden Predicant, soo en mach u Ghemeente immers gheensins gheweest zijn voor den ghesondene Predicant. Hoe mochte dan een Gemeente, die noch niet en was, een Predicant senden? Siedy nu wel dat u derde Lidt, dat ghy inde sendinghe versierdt, namentlijck dat de Ghemeente den Predicant sendet, in alder wijsen valsch is? Alsoo blijckt ooc valsch uwer predicanten sendinge uwer Leere, Ceremonien ende Kercke, even soo wel als dese twee andere. Of weet ghy noch wat hier teghen te segghen?
Confessionist. Wy en latens daer niet by blijven.
Gereformeerde. Neen vryelijck, maer dencken u morghen wat dapper inden boesem te tasten, ende u wat meer wercx te gheven.
Catholycke. Ik wilt gaerne hooren. |
|