Logo DBNL
Oorsaken ende middelen vander menschen saligheyt ende verdoemenisse (1631)

Oorsaken ende middelen vander menschen saligheyt ende verdoemenisse

(1631)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Van’t doen of de werckinge Godes tot allen Menschen in’t alghemeen.
xxviij. Capittel.

   DAar is ghesien van de t’samenwerckinghe Godes metten Menschen. Nu wil ick voor ooghen stellen die werckinghen ofte het doen+ Godes totten Menschen in ‘t 1 alghemeyn,+ totten Menschen die 2 gheloovich zyn, ende+ totten 3 ongheloovigen Menschen. Maar eerst van Godes doen tot allen Menschen in’t alghemeyn. Ende segghe metter H. Schrift dat Godt allen Menschen, niemant uytgenomen, ghenadelijck voorkomende, roepende ende tot+ sich noodende, a aanbiedet syne eeuwighe Salicheyt.

2   Uerstaat my wel Leser, ik segge dat Godt die aanbiedt, maar niet dat Godt gheeft allen Menschen de Salicheyt. Want al waar ghegeven wert, daar wort altijdt ontfanghen: maar daar en wert niet altijdt ontfanghen, daar aangheboden wort. Wie mach segghen dat alle kuysche maaghden ende oprechte Rechters altijdt ontfanghen de giften die haar, om haar ten val te brenghen of ’t Recht te buygen, werden aangheboden?

3   Alsoo steldt Godt in dese syne alghemeyne genade, die hy elck nu noch na den Val Adams aanbiedt, nu noch met vrye keure voor Ooghen + b Leven ende Doodt, ons c radende ende + a vermanende tot het goede, oock e waarschouwende + ende f dreyghende van ’t quade.+ Daar en boven g belooft Godt alle begheerlijcken ontfanghers ofte Geloovigen te schencken syne Goedtheydt ende Salicheydt: schickende daar by noch door syne Goddelijcke barmherticheydt, dat altijdt de zonde haars+ self h straffinghe, ende dat Deuchde haar eyghen + i belooninghe met sich brenghen. Alle sulcx (soo des Menschen wille eyghen ware) en soude niet anders moghen zyn, dan een spottelijcke ende vergheefsche werckinghe Godes.

4   Want het meerdeel der Menschen en souden gheen vermoghen hebben, om die aangheboden ende voorghestelde gaven t’ontfanghen. Dit leeren nu eenighe van de nieuwe Schribenten. Sy bekennen wel dat het Godt henluyden mede wel aanbiedet (wie mach dat loochenen?) Maar Godt en biedet henluyden niet krachtelijck aan (seggen sy) als d’andere. Waar sulck krachteloos aanbieden oock anders dan een bittere bespottinghe van sulcken verlaten ellendighe?

5   Rechts of yemant sprake tot eenen hongerighen Blinden: Daar is een beschreven Boeck, daar is oock Kaars ende Brille, leest volkomelijck ’t ghene daar inne staat gheschreven: want soo ghy dat kont doen, wil ick u Broodts ghenoech gheven. Lieve seght doch: mach oock eenich redelijck Mensche den barmertighen Godt soodanighen hatelijcken spotterye teghen syn eyghen Schepselen toe betrouwen? Voorwaar neen.

6   Sulcke bittere spot is soo vreemt van den goedertieren Godt, dat hy; Ghebenedijdt; oock in ’t teghendeel hertelijck k wenscht om+ elckerlijcx Saligheyt, ende zich swaarlijck l beklaacht + over der Menschen zonden, over haar dwaasheydt, die sy bewijsen in’t m liefhebben + van de ydelheydt, in ’t n verlaten van Gode, + die sy nyet willen o ghelooven, nyet p eeren + noch vreesen, nyet willen q hooren, ende + derhalven r onverstandich blyven, daar door+ sy nyet s weder en keeren totten roependen Heere, + hare Herten t verharden ende moetwillich+ v bederven.+

1. a. Godt biet nu noch aan sijn ghenade allen Menschen in ’t alghemeyn.

   Siet voor xvij.5.a.

3. b. Godt selt ons allen Leven ende Doot met vrye keure voor ooghen.

   Ick roepe huyden Hemel ende Aarde tot ghe+tuyghen, dat ick voor u ghestelt hebbe het leven ende Doot, seghen ende vloeck, op dat ghy het Leven soudet verkiesen. Genes.4.7. Deut.11.26.27.28, 28.1.etc.15.etc.30.1.15.16. Iosue 24.15. 2.Para.15.2. Isai.56.4. Iere.15.19. Amos 5.14. Ioan.1.12. 1.Thess.5.20.

3. c. Godt raat allen Menschen tot het goede.

   Wascht u, weest reyn, doet het quade uwer ge+dachten wech uyt mijnen ooghen, rust van’t quaat doen, leert wel doen, &c. Proverb.5.1.2, 9.6. Esai.55.7. Ierem.4.14. Ezech.18.30.31. Matth.3.2.3, 5.30. Actor.8.22.etc.

3. d. Godt vermaant ons ten goeden.

   Sooghy wilt dat de Menschen u doen, doet ghy+ oock henluyden van ghelijcke. Deut.30.19.20. Amos 5.15. Matth.5.25.26, 8.22, 9.13, 20.27.28, 23.26, 5.49, 7.7, 6.33. Luc.13.24. Galat.5.16, 6.2. Ephel.5.14. Hebr.4.16, 12.12.13.etc.

3. e. Godt waarchout van ‘tquade.

+   Maar de Godt haarder Vaderen sandt tot henluyden door sijnder boden handt, opstaande by nachte, ende daghelijcks vermanende: op dat hy ’t volck soude sparen. Deut.11.16. Esai.30.21, 58.1. Ierem.7.4, 18.7.11, 35.15. Ezech.3.17.18.19, 33.8.9. Ione 3.4. Zachar.1.4. Luc.13.1.2.3.4.5.6.etc. Iohan.3.18.etc.

3. f. Godt dreyght den quaden tot beteringhe.

   Nu is de Bijle aan den Boom ghestelt: daarom+

sal alle boom die gheen goede vrucht en draaght, afghehouwen ende in’t vuyr gheworpen worden.

   God dreyght den Zondaren.

   VVterlijcke quaden.3.f.1.

Quaden. Prov.12.21.

Neerlaghe. Levit.26.17.

Overspeeldersch wyf. Deut.28.30.

Oorlogh, twist. Lev.26.33. Ezech.5.12, 12.14. Levit.26.25. Prov.21.25.

Gevanckenis haarder kinderen. Deut.28.32.41.

Val sorghelijck. Prov.23.27, 11.28.

In eygen gracht. Psal.7.16.

Verderf der vruchten. Deut.28.38.39.40.42.51.52.

Beroovinghe van haar Vee. Deut.28.31. Levit.26.22.

Ghehaat zyn. Eccles.21.31.

Armoede. Proverb.21.17. Levit.26.16. Deut.28.22. Prov.11.24. Eccl.5.9. Deut.28.48.

Verplettinge haarder Kinderen. Osee 14.1.

Ballinghschap. Deut.29.28. Lev.26.41.

Vlucht. Deut.28.25.

Verloren arbeyt. Deut.28.30.33.

Beleghen zyn. Deut.28.52.

Gewelt ende verdruckingh. Deut.28.29.33.

Onvruchtbaarheydt der Aarden, der Beesten. Deut.28.23.24. Lev.26.16.19. Deut.28.18

Verwoestheyt. Levit.26.22.31.33.

Ghewormte. Iob 24.20.

   Lichamelijcke quaden.3.f.2.

Dorst. Deut.28.48.

Teeringh. Levit.26.17. Psal.111.10.

Ghevanckenisse. Levit.26.25.

Vernieling vander aarden. Deut.28.21.

Wonden. Prov.23.29.30. Eccl.31.40.

Verslonden te worden vanden beesten. Deut.28.26.

Verstroyinghe. Deut.28.25.64.

Bitterheden. Eccl.31.39.

Slaaproovinghe. Eccl.5.11.

Pyn. Iob 20.10.22, 21.17. Psal.7.17.

Hongher. Deut.28.20. Prov.18.8. Isai.9.20.95.13. Luc.6.25. Lev.26.26. Prov.13.25.

Wreede hongher tot het kinder eten. Lev.26.28. Deut.28.20.48.53.54.55.56.57.

Koorts. Deut.28.22.

Etter in’t ghebeente. Prov.14.30.

Zotheyt. Prov.13.20.

Wtrodinghe. 2.Reg.23.6. 3.Reg.14.15.

Swackheyt. Amos 3.11. Soph.1.13.

Koude. Deut.28.22.48.

Sweeren. Deut.28.27.35.

Alreleye sieckten. Deut.28.61, 29.22, 28.61.

Doot. Deut.28.51. Proverb.23.28. Iob 5.2. Eccl.37.34. Levit.26.30.

Verderf. Deut.8.19.20, 28.22. Levit.26.35. Iob 31.12.

Ongheneselijcke Schurft. Deut.28.27.

Dienstbaarheyt. Deut.28.43.48.68.

   by den vyanden. Levit.26.17. Deut.28.48.

   Der zielen quaden.3.f.3.

Blintheyt des ghemoets. Deut.28.28.29.

Dolheyt. Deut.28.28.

Droefheyt. Amos 6.14.15. Deut.28.65. Rom.2.9. Eccl.5.16.

Sorghen. Eccl.5.6.

Afgoderye. Deut.28.36.64.

Onvergheeflijckheydt haarder zonden. Deut.29.20.

Godes toorn. Deut.29.24.27. Psalm 111.10. Rom.2.8.

Vervloeckingen. Deut.29.21, 27.18, 29.20.27. Deut.28.16.19.

Byblijvende quaat. Prov.22.6.

Vreese des doots. Eccl.41.4.

Angst. Lev.26.36.37. Deut.28.65. Lev.26.17. Deut.28.66.67.

Verderffenisse eeuwigh. Matth.25.41. 2.Thess.1.9. Prov.1.19. Marc.16.16.

Wroeghen. Isai.66.24.

Jammeren. Eccl.5.16.

Herts verlies. Osee 4.11.

Onghevoelijckheydt of verhardingh. Proverb.23.35.

Besmettingh. Eccl.21.31.

3. g. 1. God maackt saligh.

Om nyet uyt ghenaden. Prov.21.31. Tit.3.5. Ephes.2.4.5.6. 1.Ioan.4.10.

3. g. 2. God belooft Saligheyt.

Esai.55.1.2.3.

Den Gheloovighen. Ioan.5.24. Rom.10.9.

Die op sich self ende op die leere merckt. 1.Timoth.4.16.

Den bouwers op Christum. Matth.7.24. 1.Corinth.3.15.

Den liefhebbers Godes. Iacob.2.5.

Den hongherighen na de rechtvaardigheyt. Luc.6.21. Mat.5.6.

Den doender sijns willen. Matth.7.21, 24.46. Psalm.105.3. Prov.29.18.

Den ghehaten vander werelt. Luc.6.22.

Den ootmoedighen. Psal.33.19. Matth.18.4.

   onnooselen. Iob 22.30.

   rechtvaardighen. Psal.5.13. Prov.10.24.

   droevighen. Matth.5.5.

   bermhertighen. Proverb.14.21. Matth.5.7, 25.34.35.etc.

   sachtmoedighen. Matth.5.5.

   stervenden inden Heere. Rom.8.13. Apoc.14.13, 20.6.

   reynen van herten. Matth.5.8

   ghehoorsamers Christi. Hebr.5.9.

   vredemakers. Matth.5.9.

   armgheestighen. Matth.5.3. Luc.6.20.

   volhardighen. Matth.10.22.

   cleynmoedighen. Isai.35.4.

   ghenen die ’t al om Christum verlaten. Mat.9.29.28.

Den naarstighen. 2.Petr.1.10.11.

   zayers inden gheest. Galat.6.8.

   ghenen die in Gode hopen. Psalm 16.7.

      die Gode vreesen. Psalm 48.10, 144.19. Mich.6.9.

   ghehoorsamen. Deut.30.2.3.

3. h. Godt schickt ghenadelijck dat de zonde haar eyghen straf medebrenght.

Siet voor Cap. xiiij.a. tot m. incluys.

3. i. God schickt ghenadelijck dat deughde haar selfs loon medebrenghet.

Siet voor Cap.xxv.a.

6. k. Godwenscht allen Menschen Saligheyt.

   Och of sy sulcken herte hadden dat sy my vrees+den, ende alle myne gheboden onderhielden t’aller tijdt, op dat haar ende haar kinderen eeuwelijck wel mocht zyn. Deut.32.5.6. Esai.48.18.19. Apoc.3.15.

6. l. Godt beclaaght sich ernstelijck over der Menchen zonden.

+   Waaromme hebt ghy dan veracht des Heeren Woort, dat ghy quaat hebt ghedaan voor mynen ooghen? Exod.16.28. Deut.32.5.6. Esai.5.1.2.3.4. Ierem.5.29.30.31, 44.7.8, 18.12.13.14.

6. m. Godt beclaaght sich over der Menschen dwaasheyt in’t lieven van ydelheyt.

   Hoe langhe suldy ydelheyt beminnen, ende lo+

gen soecken? Deut.32.6. Pro.1.22. Esai.55.2. Iere.2.5, 8.19.

6. n. Godt beclaaght sich dat wy hem verlaten.

+   Wat hebben uwe Vaderen quaats in my ghevonden, dat sy sich van my vervreemdet hebben? Deut.32.18.2.Par.24.20. Ierem.1.13, 5.7, 15.5.7, 17.13, 3.20. Esai.1.2.

6. o. Godt beclaaght sich over ons dat wy hem nyet en ghelooven.

+   Wie van u mach my van zonde berispen? Ist dat ick u de Waarheyt segge, waaromme en geloofdy my nyet? Num.14.11. Deut.1.32, 9.23. Psal.77.8. Isai.53.1.etc.

6. p. God beclaghet dat wy hem nyet en eeren noch en vreesen.

+   Die Soon eert sijnen Vader ende de Knechtsijnen Heere: ben ick dan u Vader, waar is myn eere? ben ick u Heere, waar is myn vreese? Ierem.2.19, 5.21.22.23.

6. q. God beclaaght ons dat wy hem nyet en willen hooren.

+   Ende ghy en hebt my nyet willen hooren: waarom hebdy dat ghedaan? Iudic.6.8.9.10. Iob.34.27. Isai.6.10, 42.19.20, 65.2. Prov.1.24. Zach.1.4, 7.11. Ierem.6.19. Siet meer hier voor cap.xiiij.g. ende xvij.h.

6. r. God beclaaght dat wy onverstandigh blijven.

+   Een Osse kent sijnen Meester ende een Ezel sijns Heeren cribbe: maar Israel en kent my nyet, ende myn volck heeft gheen verstant. Psal.93.8. Prov.1.22. Esai.42.18.19.20. Iere.4.22, 5.21.22, 8.7.

6 s. God claaght dat wy nyet weder keeren en willen.

+   Ende ghy sult tot henluyden segghen: Dit seyt de Heere: valtmen oock alsoo, dat sy nyet weder op en staan? keeren sy sich alsoo af, dat sy nyet wederom en keeren? Hoe gaat het dan alsoo toe, dat dit volc ende Ierusalem sich so styf afgekeert hebben, dat sy de loghen omvanghen hebben ende nyet wederkeeren en willen? Esai.9.13, 65.2. Iere.15.7. Amos 4.6.8.9.10.11. Mat.23.37. Rom.10.21.

6. t. God beclaaght sich over de verhardinghe van’s volcx herten.

+   Dat heeft u Moyses toeghelaten om uwer herten hardigheyts willen. Exo.32.9, 33.10. Deut.9.13. Psal.94.8. Prov.23.35. Isa.5.3.4, 47.9, 46.12, 45.4. Iere.30.14.15, 6.10. Mat.19.8. Mat.10.5, 16.14. Rom.2.5.

6. u. God beclaaght dat de menschen sich moetwilligh bederven?

   Waarom sterfdy, O Huys Israels? Ezech.33.11.+ Ierem.27.13 etc.

7   Ick vermoeye my self in ’t schrijven, ende u; moghelijck; in’t na sien vande menicht der schriftelijcke spreucken, die ick hier stelle, ende meer noch ghereet hebbe om stellen, soo ick niet soo wel als u mijn self verschoonde. Oock en is mijn voornemen niet d’ander met menichte van sproken te overweghen, maar wel te betoonen, dat myn ghevoelen op ’t ghemeen verstant van ontallijcke eendrachtige, ende clare Texten door de gantsche Schrift is gegrondet: daar in’t teghendeel de stutten van hare meyninghe niet en zyn, dan eenighe soo seltsame, misduyde ende vercrachte sproken, soo dat haarlieder verkeerde meyninghe gheen schyn van Waarheyt altoos en mach hebben, sonder den gantschen Bybel valsch, ende den liefhebbende God een wreeden Tyran te vermoeden.

8   Want so het nieuwe ghevoelen der anderen warachtich waar daar inne dat God niet allen Menschen aan en biedet syn ghenade ende gaven, ter Salicheyt noodich zynde: wie sal moghen ghelooven, dat de H. Schrift, die sulcx soo claarlijck ende openbaarlijck betuyght, warachtich zy ende door den Gheest Godes inne gegeven?

9   Seytmen hier op (soomen doet) dat Godt sulcx wel in’t alghemeyn allen menschen aanbiedet, + maar dat nyet met voornemen om elck te gheven, die ’t wel soude willen ontfanghen, maar alleen die hy daar toe heeft ghepredestineert, also hy dese, ende niet d’anderen de macht daar toe gheeft: wie sal niet noodtsakelijck van Gode moeten dencken (men bewimpelt oock soomen wil) dat God met sulck spottelijck aanbieden, een tyrannelijcke moetwille bedryft tot een bittere terginge sulcker ellendighe bedroefde Menschen?

10   Wat waar dat doch anders, dan of een Tyranne tot syn arme geldeloose ende van hongher verdwynende ondersaten riep: Comt alle ghy hongherighe ende dorstighe Menschen, coopt van my broot ende wyn om gelt dat ghy niet en hebt, ick sal ’t u om ghelt vercoopen, op dat ghy immers niet en sterft? waar dat nyet veel eer een bitter ende schamper, dan een vruntlijcke ende troostelijck aanbieden? Doet die goedertieren, lieve ende milde Godt des Hemels alsoo? voorwaar gheensins: maar hy roept Comt alle ghy dorstighe totte wateren, ende ghy die gheen gelt en hebt, haast u, coopt ende eet: kompt ende coopt sonder ghelt ende sonder eenighe manghelinghe, wyn ende melck. Waaromme bestedy ghelt ende dat nyet aan broodt, ende uwen arbeyt, ende dat nyet in versadinghe? Esai.55.1.2.

11   Seght doch Leser, tuyght de H. Schrift nyet doorgaans sulcke bermhertighe mildtheydt van Gode? Brenght de voorschreven nieuwe meyninghe sulck voorschrevene Tyrannelijck ghevoelen nyet inden Mensche, van Gode? baart die nyet een bitter, hatelijck, wreedt ende vyandtlijck bedencken van Gode, die ons de H. Schrift doorgaans betuyght soet, lieflijck, bermhertich ende vriendelijck te wesen?

12   Nadien soodanich oock leeren, dat gheen Mensche (oock de Herborene nyet) Gode lief mach hebben na synen bevele, dat is uyt gantscher herten, crachten, etc. wie mach twyfelen, dat die leere nyet en soude spruyten uyt die selve wortele van ’t voorschreven tyrannijcke gevoelen van Gode? Ist oock moghelijck yemant lief te hebben, diemen hout voor fel, bitter ende onbermhertich? neen: maar men haat ende vliedt hem.

13   Langhe na Adams zonde stelt oock Godt+ goedt ende quaadt, leven ende doodt voor d’ooghen der Menchen, om daar uyt haar believen te verkiesen. Indien’t nu so ware (als nu oock werdt gheleert) dat allen Menschen ’t leven nyet en moghen, maar den doodt nootlijck moeten verkiesen (uytghenomen alleen eenighe die ter Salicheydt zyn ghepredestineert) wie mach dit ghenadighe werck Godes, vande keure te gheven van leven of doodt, met eenighen schyne verschoonen van een vergheefsche ende spotlijcke voor ooghen stellinghe ende aanbiedinghe?

14   Wil yemandt hier segghen, dat sulcx nyet allen Menschen, maar alleen den Ioden, dat Godes uytverkoren volck was, aangheboden is gheweest van Gode, ende nyet d’ander volcken: die verschoont die voorschreven ongheschicktheyden nyet, maar vergroot die, want

waren die Ioden alleen verkoren of ter Saligheyt ghepredestineert, hoe komt dan het meerder deel der Ioden in ongheloof ende hartneckigheydt inde woestijne vergaan te wesen? dat tuyght de H.Schrift nochtans.

15   Waren dese hartneckighe dan oock ongheloovich ende hartneckich, door dien sy soodanighe te sullen zyn van Gode waren ghepredestineert: soo en hadden sy oock gheen krachtighe beroepinge (so men nu leert) of aanbiedinghe, om het aangheboden Leven te verkiesen. Moesten sy dan nyet noodtsakelijck haars ondancks inden doot blijven. Soo blijft dan noch ghelijckewel sulck aanbieden Godes tot henluyden soo spottelijcken als zottelijcken werck Godes. Wat Godt-lievende Mensche mach sulcken lasterlijcken leere vande lieven God gelooven?

16   Maar ten sluyt noch al nyet. Want die aanbiedinghe voorschreven den Ioden alleen aangheboden door Moysen inden ouden Testamente, is ten minsten oock allen Heydenschen volcken gheschiedt door Christum inden nieuwen Testamente: ten waar men het werck des Dienaars ende des Wets hoogher wilde stellen, dan ‘twerck des Heeren selve ende der genaden des Euangeliums. Wert gelijcke aanbiedinge, ja overvloedigher, niet ghedaan door onsen Heere Iesum Christum? vryelijck Ia, so hy licht sal bevinden die de voorgemelde plaatsen der Schrifturen (Cap.xvij.5.a.) maar met een half ooghe naspeurt.

17   Wil hier yemant al des niet teghenstaande sich bestaan te behelpen met de versleten uytsluyp, van dat sulck aanbieden noch al niet vergeefs en soude zyn, of sy schoon gheen macht en hadden, om die genade aan te nemen: want die dan noch genoechsaam waar tot wechneminge van alle onschult der verworpenen: die sal even soo wijsselijck doen, als of hy een deel Kaarssen ontstake voor eenen gheboren Blinden, om den selven syn onschult te benemen van ’t dolen, stooten ende vallen, vermits syn aangeboren blintheyt. Mach oock yemant wanen dat het daar stellen (waar ’t doenlijck) van duysent Sonnen sulcken Blinden daar van te min ontschuldelijck soude moghen maken? wie siet nyet neen?

18   Even soo spotlijck soude oock moeten zyn het c raden, het a vermanen ende e waarschouwen Godes (daar af de H. Schrift vol is) voor den Menschen, die door de onvermydelijcke ende onveranderlijcke Nootschickinghe Godes of Predestinatie soo gants zot, verhart ende roeckeloos zyn, dat henluyden onmogelijck ware Godes raat te volghen, syn vermanen te behertighen, ende op syn waarschouwen te achten. Nochtans raat, vermaant ende waarschout Godt so ghetrouwelijck als ernstelijck niet alleen den Gheloovighen, maar oock den ongheloovighen ende Zondaren.

19   Ist dan oock alsoo (als eenighe nu leeren) dat dese ter Uerdoemenisse zyn geschapen, sulcx dat sy uyt eenen onvermydelijcken nootsakelijcheyt (daar by men zotlijck een onmoghelijcke vryheyt droomt) het quade aankleven ende van ’t goede vlieden moeten: wat helpen, of waar+ toe dienen dan alle f dreyghementen ende g beloften? vintmen boven dese twee yet overvloedigers inden gantschen Bybel? Souden dan oock alle dese niet vergheefs, ja spotlijck by den alwijsen ende lieven Godt daar ghestelt moeten zyn gheweest?

20   Soude die voorsienighe Godt, indien hy self ghewilt ende ghenootschickt hadde, dat die groote menichte eeuwelijck verdoemt soude worden, niet spottelijck ende te vergeefs so menighen vrundelijcken k wensche van haar lieder+ bekeeringe ende hanteringhe der deuchden ghedaan moeten hebben? of soude Godes Eenvuldicheyt ende Waarheyt soo dubbelt wesen ende valsch, dat hy soude inden schyne wenschen te geschieden ’t geen hy self inder Waarheyt soude willen dat niet gheschiede? wie dese nieuwe leere vande Predestinatie gheloovende, en moet niet (oock syns ondancx) sulcke Godts-lasteringhe ghelooven?

21   Niet anders en ist oock met het beclagh Godes over der menschen l zonden. Want indien’t + Godes wille self is, dat de Menschen zondighen, ten eynde hy in henluyder verdoemen eere soude behalen, soo dat God derhalven daar toe oock d’oorsaken tot het zondigen henluyden self voorwerpt: (alle ‘twelcke men nu opentlijck alsoo leert) hoe mach sich Godt met waarheydt ende ernst beklaghen over het zondighen der zondigher Menschen het welcke Godt selve wil ende veroorsaackt? Seker, zyn die Menschen soodanich nootsakelijcken, soo m dwaas,+ dat sy die ydelheydt lieven ende hem; Gode; n verlaten moeten: wat sal dit beclach Godes+ anders wesen, dan een ydel ende dwaas beclaghen? sal God sich dan oock erghens anders over moghen beclaghen, dan over syn eyghen Noodtschickinghe ende Predestinatie? Is dat niet over ‘tgheen hy self wil ende doet? dat en betaamt Godes rechtvaardicheyt ende wijsheydt gheensins.

22   Ist dan mede sulcks (als dese nieuwe seggen) dat Godt den genen die hy gepredestineert heeft ter eeuwigher verdoemenissen, syne gaven+ van ’t o Geloove, van syn p Ureese ende Eere, ende van ’t q Gehoor synder stemme aanbiedet so slappelijck ende sonder ernst om haar te geven, dat sy die niet en moghen aannemen of ontfanghen, al wilden sy: so ist onmoghelijck datmen eenighen ernst ende Waarheyt mach vinden in soo seer sware ende treffelijcke beclachten, die Godt soo menichmalen doet inde H. Schrift over sulcke Menschen, dat sy syn Waarheydt niet en ghelooven, syn Uaderlijcke gheboden niet met kinderlijcker ghehoorsaamheyt en eeren ende vreesen, ende syn woordt niet en willen hooren.

23   Mach oock eenich Mensche sonder ’t gheloof Gode betrouwen? sonder de vreese des Heeren Gode met ghehoorsaamheyt eeren? sonder open ooren ofte gehoor Godes stemme hooren? geensins. Of mach eenich mensch sulcke gaven van sich self hebben? dat sal niemant seggen. Of mach yemandt sulcke gaven van den almachtighen Gode ondancx ontweldigen of benemen? wie mach dat ghelooven?

24   Wel aan. Wil Godt die gaven oock self niet gheven sulcke ten verdoemenisse ghepredestineerde menschen (soomen nu wederschriftelijck leert) wien sal Godt rechtelijck beklaghen of beschuldighen moghen; dat die verworpene onsalige Menschen niet en doen ‘tgene henluyden, sonder sulcke gaven van hem te ontfangen, onmoghelijck is om te doen; anders dan syn eyghen onwillicheyt, onmiltheyt ende onthoudinge synre gaven, vermits syn onvermydelijcke Predestinatie.

25   Siet, soo soude dit beclach Godes mede nyet alleen ydel ende spotlijck, maar oock bitter ende onrecht moeten wesen, daar inne, dat God den mensche soude beclaghen ende beschuldighen, om ‘tghene nyemant anders dan Godt zelf schuldich mochte wesen ende die ellendighe

menschen selve met groot recht Gode hadden te beclaghen. Dit moeste soo nootsakelijck volghen, soo dese Luyden recht in desen leeren, als alle zulcx openbaarlijck valsch blijckt, indien de H. Schrifture recht leert. Maar hier aan machmen niet twijfelen. Soo machmen oock aan de valscheyt deser nieuwer Leere gheensins twijfelen.

26   Dit heeft zich oock aldus met al d’ander stucken, oock mede met zulcker verworpenen+ Menschen r onverstandich blijven. Want niemant en mach recht verstandich worden, ten zy dat hy werde gheleert van Gode selve. Wil dan God henluyden niet leeren: hoe mogen sy verstandich worden? moeten sy dan niet nootsakelijck onverstandich blijven? ghewisselijck. Hoe mach ’t dan henluyder, ende niet Godes schult selve zijn: dat niet aan henluyder, maar aan Godes niet willen hanghet? Hoe mach zich dan God rechtelijck beclagen, om dat sy niet en hebben ‘tverstant, dat hy alleen vermach, maar onwillich is om haar te gheven?

27   Mede is onloghbaar, dat niemant en mach komen tot Gode, dan alleen door den eenighen wech ende deure, die daar is Christus Iesus. Oock weetmen dat niemandt en mach komen tot desen wech ende deure, dats tot Christum, ten zy dan dat de Vader hem trecke. (Iohan.6.45.) Soo nu dese nyeuwe Leere oprecht ware (als neen) houdende dat Godt sommighe treckt met soo gheweldighe ende onwederstandelijcke cracht, dat sy niet en mogen laten tot Christum te komen: ende dat Godt al d’anderen niet altoos, of soo slappelijck, of so krachteloos treckt ofte roept, dat het henluyden onmoghelijck is te komen tot Christum ende volghens dien tot Gode: salmen niet nootsakelijcken desen menschen alt’samen hier inne moeten ontschuldighen, om niet ghedaan te hebben ’t gheen henluyden om te doen niet moghelijcken en was? Salmen oock over d’ander zyde Gode, daar inne niet moeten te recht beschuldighen, van dat hy zich beclaacht over deser menschen niet+ f wederkeeren tot hem, d’welck Godt self niet en wilde (maar wel mochte doen) dat gheschieden soude? wat sal dan dit claghen ende plaghen Godes over zulcke verworpen Menschen zijn, om dat zy gheslaghen zijnde zich niet weder tot Gode en hebben ghekeert (Amos 4.6.8.9.10.11.) alst henluyden onmoghelijck was te doen door Godes Predestinatie zelve, die ’t henluyden zulcks krachtelijck heeft belet ende gheweert?

28   Soo dan oock nyet der menschen quaadtwillicheyt, zonden ende verwerpinghe vander Waarheydts Liefde, (2.Thess.2.10.11.) maar Godes Predestinatie, wille ende decreet zelve d’eenighe oorsake vander menschen ongherechticheydt, + t verhardinghe ende v verderven is, soo des Menschen nu leeren, dat Godt sonder aanschou op der Menschen doen, sommige ter Salicheydt, ende al d’andere ter Verdoemenisse Predestineert: soo en mach oock God; die selve zeydt dat hy nyemandt om een anders misdaadt met Uerdoemenisse of metten doodt der Zielen en straft (Ezech.18.20.) zich oock geensins rechtelijck beclaghen over den menschen, als of sy schuldich waren aan haar verhardinghe ende verderven: ghemerckt dan Godt alle zulcx zelve (na de voorschreven onrechte leere) in die onzalighe Menschen veroorsaackt ende werckt.

29   Ist dan oock alt’samen zulcx, alst noodtlijck moet wesen, indien dese nyeuwe Leere warachtich is: wie, zulcx gheloovende, sal nyet in synen gront (al swijghet schoon de mont) alle soodanighe treffelijcke, ernstelijcke, ende sware beclachten Godes over der menschen zondelijckheyt, hartneckicheyt ende verderven, moeten achten voor een dubbelde beveynstheydt ende lachterlijcke spottelijckheyt?

30   Sulcks betaamt wel voor den Godloosen ende dubbelden Libertijnen, die de gantsche Godtlijcke Schrift nyet anders en achten dan voor fabuleuse allegorie, soo haarder sommighe monden opentlijck hebben derren tot my uytspreken. Maar betaamt zulcx oock den ghenen, die daar willen schijnen alleen buyten alle anderen die ware Godtvruchtighe ende Gheloovighe Lidtmaten Christi wesen? die metten monde belyden dat de H. Schrifture in allen warachtich ende van Godes Gheest inneghegheven is?

31   Elck sie met opmercken voor sich wat geest in desen te ghelooven staat. Het menschelijck meynen in ’t blinde vernuft moet bedrieghen: maar de Gheest Godts inde klare Schrift en mach niet liegen. Ende dit zy hier mede genoeg gezeyt vande werckinge Godes tot allen menschen in’t alghemeen. Daar af ick nu ga totten wercken die Godt pleeght totten Geloovighen ende Goetwillighen alleen.


Vorige Volgende