Logo DBNL
Ladder Iacobs, of trappe der deughden (1632)

Ladder Iacobs, of trappe der deughden

(1632)–D.V. Coornhert–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Ladder Iacobs, Of Trappe der Deughden.

Eerste Gesprake.
Vander Menschen Onsaligheydt met haren Oorsaken?

         1. Vraghe.

Wat is der Menschen Onsaligheyt?

         Antwoorde.

Quaatheydt, want die als +selve wesende vreemt ende verscheyden van Gode, die alleen goet, ja die goedtheydt selve is, scheydt oock allen Menschen, +daar inne sy d’overhant heeft van Gode. Nu is +Godt soo wel die Zalicheyt selve, als die goetheyt, soo moet hy noodtlijck afghescheyden zijn vande Zaligheyt, die van Gode, vande goedtheyt, is afgescheyden. So lange dan die quaatheyt d’overhant heeft inden Mensche, is ende +blijft hy afghescheyden vande Goedtheyt ende Saligheyt Godes ende mitsdien onsaligh.

         2. Vraghe.

Wat is doch dese quaatheyt.

         Antwoorde.

Quaatheyt is niet als een dervende wesen +ende een schuldige ontbermge vant goede wesē Godes, dat de Mensche uyt ghenaeden hadde moghen hebben.

         3. Vraghe.

Waar door komt dat quaat, ofte ontberen des goets inden Mensche?

         Antwoorde.

Door des Menschen Zonde, want die scheyt +j. (als een middelwant) den Mensche van Gode, +die selve de goedtheydt is, daarom noemde ickse een schuldighe ontberinghe van’t goede. j. Deut.31.17. Isai.59.2. Ierem.5.25. Genes.3.8.

         4. Vraghe.

Hoe kan de Mensche schuldich zijn gheworden aan zulcke zijne ontberinghe des goedts, door zijnen afval van Gode: als sulcx geschiet door die Goddelijcke Predestinatie? Of meyndy dat het swacke Schepsel staande mach blijven teghen die wille of schickinghe des Almoghenden Scheppers?

         Antwoorde.

+Soo weynich als de Mensche Godes ordeninghe mach wederstaan, soo weynich ist waar dat die goede Godt zijn goede Schepsel tot quaat worden oft verderven heeft gheschapen. +Wy weten immers dat Godt den mensche heeft gheschapen tot zijn zelfs beelde ende ghelijckenisse. So moetmen nu seggen een van beyden, te weten, dat Godt oock selve gevallen ende gezondight heeft, oock in’t verderven is ghekomen: ende dat de Mensche tot sulcken beelde gheschapen zijnde, oock geschapen is ten valle, ter Zonden ende ten verderven: maar dit waar openbare lasteringe Godes. Of men moet zegghen dat Godt Scheppende den Mensche tot zijnen Beelde, die Heyligh ende Zaligh is, hy tot Veyligheydt ende Zaligheydt (dats verde van tot Zonde ende ten verderven) geschapen heeft gehat. Godt en wil ders Sondaars doot+ niet, die nu al quaat is. soude hy dan des onnooselen Menschen Sondighe quaatheyt ende eeuwigh verderven willen: wie mach dat ghelooven?

         5. Vraghe.

Dunckt u dan dat de Mensche (hadde hy gewilt) hadde moghen staande blijven, goet ende mitsdien eeuwelijck Zaligh werden?

         Antwoorde.

Vrijelijck jae, wandt anders en mochte hy+ gheensins schuldigh zijn geweest aan zijnen valle: seker na dien wy weten dat de mensche heeft moghen worden t’ghene Godt hem niet toe en heeft geschapen, namelijck een beelt des Duyvels ende onsalich: wie mach loochenen, dat de Mensche mach werden t’gene Godt hem toe heeft gheschapen, te weten, een Beelde Godes ende mitsdien Salig? Mocht dan ooc de Mensche zijn gheschapen goetheyt of Onnooselheyt behouden, ende d’ongeschapen goetheyt, wesen ende deughden verworven hebben gehat, indien hy hadde ghewilt: hy mochte oock (so hy ghewilt hadde) het quade, het niet, ende die zonde ontbeert hebben gehat. Want niemandt+ en mach teffens des lijfs gesontheyt hebbende ende behoudende Sieck zijn: gemerckt Sieckte een ontberinge is vande gesontheyt. Also mede en mach niemant het goede hebbende, ende dat behoudende quaadt zijn, ’t welck is goedtheyt te ontberen, want even soo onmoghelijck als het is, dat een zelve Lucht j. teffens zoude+ zijn ende blijven heel Licht ende heel duyster: even zoo onmoghelijck ist dat een Mensche soude zijn heel goet (so deerste Mensche was) ende heel quaat. 1.2.Cor.6.14.15.

         6. Vraghe.

De Sonde segdy (soo ic mercke( oorsake van+ der Menschen Quaatheyt ende Onsaligheydt, secht doch, wat is de Sonde?

         Antwoorde.

Een vrij keurich willen of doen teghen Godes Wet: Het zy dan int laten vant gebodene, of in’t willen of doen van’t verbodene. Want daar staat geschreven.

         7. Vraghe.

Hola, die tijt is dier, die bewijsinghe onnoodigh, ick geloof dat de Sonde zulcx is, want de Schrift tuyget, laat my hooren welck ghy acht te zijn die voorneemste Vruchten of straffingen der Sonden?

         Antwoorde.

Die zijn menichvuldich, neemter nu vier, + wel die uytnemenste wesende, ende meest al d’ander behelsende, waar van de drie de Ziele ende de vierde den Lichaame aangaan. D’eerste van drie is ontberinghe van’t goede, dat is+ een afscheydinghe van Gode (daar af wy nu hebben gesproken) ende mitsdien een doot der zielen, te weten, een verlies vande oprechte on-

nooselheyt, dese was inden Mensche gheschapen, +ende desen doot sterf hy, ten selven daghe +j. als hy at vande verbodē vruchte, daar door +hy schuldigh wert, ende d’Onschult of Onnooselheyt verloor, +want waar schulde levendigh wert, daar sterft onschulde, want ghelijck die ziele des lichaams leven is: alsoo is Godt der zielen leven. Het lichaam is doot, als het +ghescheyden is van Ziele: Maar die Ziele is +doot als sy ghescheyden is van hare Ziele (om +so te spreken) van Gode: die haar leven ij. is. +Dit gheschiet (soo geseyt is) door de zonde. iij. +Wāt als die volbracht is baart hy de iiij. doot, +j. Gen.2.17. Ezech.33.12. +ij. Deut.30.26. iij. Isai.50.2. iiiij. Iacob.1.15.

         8. Vraghe.

Dat versta ick, die tughenissen kenne ick, dus vernoege ick, en voorts te hooren de tweede straf der zonden?

         Antwoorde.

+Die is een hongerigh Onvernoeghen der +Zielen, want het Woort Godes, Christus, j. is self het broot des levens ende eenighe voetsel +der zielē, die leeft ij. daar by, als het lijf by +den Broode. Dat woort is alleen by Gode, iij. +ja die ist selve. Al die sich van Gode ende sijnen woorde afscheydt, moet dan een hongherigh, +quellijck en̄ treurigh ongenoegen gevoelen. +Siet, zo ontbeert dese verloren iiij. Sone +(nu verde verscheyden zijnde van sijnen Hemelschen +Vader) dit voorschreven broot, voetsel, +ende leven sijnre Zielen: hy moet noch der Swijnen draf ontberen, die (of hyse al genoegh mochte hebben) sijn Ziele gheensins en soude mogen verzaden: onmoghelijk waar’t (segge ick noch) dat de draf der aartsche Lusten, als wesende verganckelijck, die redelijcke Ziele die onverganckelijck is, soude moghen verzaden. Des nyet te min pogen alle Epicurienen d’onsichtbare Ziele metten sichtbare spijse der lijflijcke wellusten te verzaden, ende dit nyet min vergheeflijck dan dwaaslijck: want haar al te wel voeden van’t lichame, doet d’arme Ziele verhongeren: ende het vervullen haars lijfs met weeldige spijse ydelt de magere Ziele van’t Godlijcke voedtsel. Also moet daar nootsakelijck zijn een quellijcke honger der Zielen: die haar stadelijck pijnight met een hongerigh Ongenoegen. Dese honger gaat in verdrietelijckheyt +het verdriet des lijflijcken honghers soo vele te boven, als die Ziele het lichaam in edelheyt ende waarde te boven gaat: de beste dinghen misbruyckt zijnde, worden d’arghste, ende die plagen in de edelste dingen vallen onghelijck pijnlijcker dan die in den snoodtsten dinghen.

         9. Vraghe.

In de tweede straf vernoeght my, ende na t’verclaren vande derde verlangt my?

         Antwoorde.

+Die is het verdoemelijck Wroegen j. in de Conscientie. Dese en blijft gheensins uyt die Ziele, daar de zonde inne komt, want sy is mede (als al d’andere) der zonden onafscheydelijck staat. Ioffer, ghemerckt die Ziele het +ghewisse oordeel des gewissen, met schricken moet lijden, soo langhe sy blijft afghescheyden van Gode, dat is Goddeloos. Soo langhe moet sy oock dan deses worms knaghen met treuren lijden: ende so lange moet sy die ellendighe onvrede lijden. Want sy ontbeert Godt, +die alleen der Zielen veyligheyt, vrede ende vreughde: sy is dan nyet in maar buyten ende +vreemt vandē Rijcke Godes ij. t’welc is rechtvaardigheydt, vrede ende blijdtschappe inden heyligen Geest? Siet, daar hebdy verclaringe mijns ghevoelens vande drie straffingen der zonden, die de zondige Ziele quellen: nu kome ick tot de vierde, die t’lichaam pijnight ende quelt, j. Genes.4.7. Rom.2.16. Isai.48.22, 66.24. 2.Reg.24.10. ij. Rom.14.17.

         10. Vraghe.

Welcken is die?

         Antwoorde.

Smertigh of pijnlijc Gevoel des lichaams.+Dese wert veroorsaackt door’t zondigen inden lichame, het zy dan van Venus, van Bacchus ofte van Bula. In desen is de zonde gemeynlijck het misbruyck, oock van sijn sefs (swijge+ van eens anders vrouwe, dranc of spijse. Hier houdt die blinde Luste geen mate. Het matigh+ ghebruycke sterckt ende verlustight, maar onmate swackt, verlast ende pijnight den lichame.+ Dat becomt Kranckheydt, Gichte, Pocken, ja Lazarije, ooc den Doot selve: ende dat brengt tot willighe dolheyt, wonden, wee, armoede, sieckten, onrijp sterven, met noch meer+ andere dergelijcke felle beudels des lichaams, +die een Corte ende vluchtighe ketelinghe van lijflijcke welluste vergelden met duysentreleye+ lanckdurighe ende aanclevelijcke pijnlijckheyden.

         11. Vraghe.

Merckt men in sulcke verschulde ende sekere+ straffe dan nyet opentlijck die Rechtvaardigheyt Godes

         Antwoorde.

Ontwijffelijck ja, maar men merckt daar by niet min openbaarlijck die genadige bermhertigheyt+ Godes.

         12. Vraghe.

Dats een wonder spreucke: mach men dan oock in’t rechtvaardigh straffen Godes, sijne nermhertigheyt mercken?

         Antwoorde.

Waar inne doch meerder? Menschen straffen hare kinderen uyt Liefde ende Bermhertigheyt, verstaande dat d’onghestraftheyt tot haar verderven, maar die straf tot haar behoudenisse is streckende: beter (seyt men) een ghestraft aarsgat dan geen, dat is: Laat men het moetwillighe kint onghestraft.het sal van den beudel ghedoot ende met sijn aarsgat verloren gaan: maar straftmens, beyde sal’t behouden blijven. Nu is Godt beter ende wijser dan alle menschen: sijn goetheyt heeft ons dan oock liever, dan wy onse kinderen: ende sijn wijsheydt weet beter dan wy selve wat ons goet is. God straft dan uyt Liefde, ende weer ook nutter voor ons te wesen datter gestrafte+ saligen zijn, dan datter geen saligen souden wesen. Alle sulcx betuyght die Heylige Schrift claarlijck seggende, dat God den genen die hy straft j. lief heeft. Die mē ooc liefheeft, diens+ ontfermt men sich. V verwondert mijn seggen dat men inde straffingen Godes sijn bermhertigheydt merckt: Dat tuyght die Heylighe Schrift naacktelijck, ende meyne niet dat ghy daar nu meer in verwondert. Nu segghe ick noch meer: te weten, dat Godt uyt loutere Rechtvaardigheyt bermhertigh is, die wist de Psalmiste wel als hy God den Ongeloovigen+ ij. barmhertigh was. Waarom dat? om dat+ hy gedachtigh was dat sy vleesch in zijn, dat+ wy stof zijn. Dat is, t’is billigh (schijnt Godt te seggen) dat ick bermhertelijck handele met+ sulcke swacke vaatgens. Siet so is Godt uyt Rechtvaardigheydt nermhertigh. Desgelijcx is hy mede uyt Bermhertigheydt rechtvaardigh, als hy onse onwegē ofte ongerechtighey-

den straft ende beheynt, niet anders dan met +die smertelijcke doornen iiij. vande pijnlijcke+ straf der zonden. Tot wat eynde? Op dat wy ons selve niet in zonden vergheten, door die pijnlijckheyt bedaren, ende alsoo door een tijtlijcke straf d’eeuwighe ontvlieden souden moghen: so bracht deser ghelijcke bevonden Corte ellende den verloren Sone weder in de eeuwighe vreugde zijns Vaders: die derhalven verblijt zijnde, sprack: Mijn Sone die doot was is levendigh gheworden. Soo meughdy hier uyt nu noch wat anders mercken, namentlijck, dat die Rechtvaardigheydt Godes niet een +hayrken minder Heyligh is ende goet, dan zijn Bermhertigheyt: dit wert hy weynigh luyden verstaan. Want meest elck op Godes Bermhertigheydt schijnt te hopen, ende daer beneven voor Godes Rechtvaardigheyt, als voor een Duyvel te vreesen. 1. Heb.11.6. Prov.3.12. Apoc.3.19. ij. Psal.67.38.39, 102.13: 14. iij. Ose.2.6. iiij. Luc.15.24.

         13. Vraghe.

+Hoe geraackt de Zondaar aan kennisse van sijne Ellendigheydt?

         Antwoorde.

Men soude wanen sulcks niet minder spotlijck ghevraaght te zijn, dan of yemant eenen gichtighen of hongerighen mensche vraaghde, waar by hy mocht weten dat hy gichtigh of hongherigh ware, want sy souden gereedelijck weten te antwoorden ende vragen: wat meyndy dat wy het gevoelen hebben verloren? Doch aanghesien men vindt Menschen die door een verharde Ghewoonte van zondighen sulcx het+ ghevoelen verliesen, dat die Conscientie op’t pantijser vande quade Gewoonte haer tanden uytghebeten heeft, ende dat sy als in eene verghetele sieckte van Ongheloovigheyt schijnen ghecomen te wesen: soo dat sy daar by nauwelijcx anders en schijnen te wanen dat het so behoort, soo wil ick morgen, gevet de Heere, t’selve beantwoorden, soo’t nu oock al avondt is ende scheydens tijdt, ende het selve dan beter te passé sal komen, dan daar wy nu zijn: overmits wy nu scheyden van des Menschen Onsaligheydt met des selfs aancleven, omme te gaan tot het tweede Hooft-stuck, te weten tot die ghenadighe Verlichtinghe, sonder welcke niemandt en mach komen tot kennisse sijns selves. Daar af staat morghen te handelen, ende segghe nu niet meer dan goeden Nacht.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels