Disputatie over den catechismus van Heydelbergh, openbaerlijck voor den volcke gehouden op't Hof van 'sGraven-Haghe in Hollandt, anno 1583
(1631)–D.V. Coornhert–
Auteursrechtvrij
[Folio ccccxlir]
| |
Coornh. NA dien Domine Saravia tot vercortinghe van desen handel tusschen u L. ende my, ten overstaen van mijnen E. Eersame Heeren Commissarisen hier tegenwoordelijck bewillight is, dat u L. soude voort varen in't bewijs, dat de geloovighe ofte herboren de gheboden Gods wel connen onderhouden, hoe wel niet volcomentlijck, so verwachte ick nu van u L. de selfde bewijsinghe.
Saravia. Ga naar margenoot+Alder eerst tot bewijsinghe dat alle menschen, onder de welcke de herbooren begrepen staen, sondaers zyn, brenge ik voort des schrifte: Wie can seggen ic ben reyn in mijnschier herten ende louter van mijne sonden? wie wil eenen reyn vinden, daer niemant reyn en is? Daer en is gheen mensch op Aerden die wat goedts doet ende en sondigt niet: de welcke spreucke verhaelt is in het gebedt Sa-lomonis, Psalmo 19. vers.13. Wie can mercken hoe dickwils hy feylt? vergheeft my die verborghen ghebreken. Ende inden Cxliij. Psalm, 2.vers. En gaet niet in't gherechte met uwen knechte, want voor u en is gheen levendige mensche rechtvaerdig. Ende Psal-mo hondert dertig, vers. 3. So ghy wilt Heer de sonden toe rekenen, wie sal bestaen? Maer by u is vergevinghe, op datmen u vreese. By dese spreucken wert bewesen, datter gheen mensche en is sonder sonden. Nu soo veel de herbooren specialyck aengaet, dat die oock haer feylen hebben, midtsdien dat se niet vol-komentlijck de Wet Gods en volbrengen, bewijsen dese volghende ghetuygenisse, Eerst: Dat wy seggen dat wy geen sonden en hebben, so bedriegen wy ons selven ende de waer-heyt en is in ons niet. Inde welcke spreucke Ioannes, die herboren was, hem selven ende ander gheloovighe verstaet als hy seght wie, etc. Het ghebedt onses Heeren Iesu Christi Matth.6.vers.12. leert den herbooren Kinderen Gods, wanneer sy haren Hemelschen Uader aenroepen, door den Heyligen Geest der aenneminghe tot Kinderen, te segghen: Uergheeft ons onse schulden, gelijck wy onse schuldenaren vergheven. Paulus tot den Galateren, 6.vers.1. sprekende tot den gheloovigen seght aldus: Alwaer oock een mensche in eenighe misdaet gevallen, onderwijst hem, ghy die geestelijk zijt, met den gheest der sachtmoedigheyt, siende op u selven, op dat ghy oock niet versocht en wordet, Iacobus 3.vers.2. Wy struyckelen al in vele, hem selven inden ghetalle stellende met den ande-ren, die inden wegh struyckelen. Iohannes seght, 1.Iohannis 3.vers.9. Soo wie uyt God is ghebooren, die en doet gheen sonden: De welcke nochtans daer na seght in het 5. Capittel vanden selfden Brief, vers.16. Ist dat yemant siet sijnen Broeder sondighen een sonde niet totter doodt, die sal bidden, ende het leven sal hem ghegheven werden, den ge-nen segge ick die niet en sondight totter doot. Dese twee plaetsen bewijse klaerlijck, hoe dat de herboren kinderen Godts, de gheboden wel onderhouden, ende nochtans niet vol comentlijck, aengesien dat sy noch sondigen, het leven vanden kinderen Gods, so wel van den nieuwen als vanden ouden Testamente, bevestight dese voorgaende Leere. Wanneer wy willen sien op de alderheylighste Mannen die ons voorghesteldt zijn, sullen bevinden dat niet teghenstaende haer vromigheydt in het ghene datse na de Wet Gods hebben ghedaen, nochtans hebben ghestondight. Abraham die een Vader is der gheloovighen ende alder herboren Kinderen Gods, heeft (ghelijck wy lesen in Genes.12. ende 22.) zijne Huysvrouwe ghepersuadeert te lieghen, de selve stellende in perijckel van onteert te wesen. Moyses Numeri 20. heeft ghesondight aen't twistwater, ghelijck het blijckt uyt het ghene dat God tot hem ende Aaron sprack, te weten, daeromme dat ghy-luyden aen my niet ghelooft en hebt dat ghy my heylighdet voor de Kinderen Israels, en sult ghy dese menighte niet int Lant brenghen, dat ick hen geven sal. Het is kennelijck hoe hooghlijck dat Iob ghepresen werdt in het eerste Capittel sijns Boecx, te weten dat hy was slecht en recht, Godvresende ende vermijndende het quaet: Hy heeft hem selven nochtans misgrepen, ende derhalven sijne sonden bekent in diversche plaetsen, als in het sevende Capittel, vers.17. alwaer hy bidt omme vergevinghe van syne sonden. Ende in het 39. Capittel, vers. 37. alwaer hy oock berispt zijnde vanden Heeren, zijn schuldt bekent met dese woorden: Siet ick ben te licht-vaerdigh gheweest, wat sal ick antwoorden, ick wil mijn handt op mijnen mont legghen. ende Capit. 42. vers.3. Ick bekenne dat ick onwijsselijck hebbe ghesproocken, dat my te hooghe is, ende niet en versta, ende corts daer na: daeromme beschuldighe ick my, ende doe boete in stof ende assche. David een Man na Gods herte, in vele van zijne Psalmen, ende namentlijck inden Cxix. verhaelt dickwils, dat hy de gheboden Godts onderhouden heeft, namentlijck vers. 20. Wendet van my smaetheyt ende verachtinghe, want ick houde uwe ghetuygenissen, vers. 51. De stoute hebben haren spot aen my, dan noch en wijck ick niet van uwe Wet, vers.55. Heere ick gedencke des nachts aen uwen Name ende houschie uwe Wet, vers.67. Eer ick verootmoedight werde dwaelde ick, maer nu houde ick u Woort. Cij. Ick en wijck niet van uwen recht, want ghy leert my. Cx. De God-loosen legghen my stricken, ick dan noch en dwale niet van uwen bevele, ick neyghe mijn herte te doen na uwen recht altoos ende eeuwelijck. Dit spreeckt David van hem sel-ven ongeveynsdelijck met een goede conscien-tie, daer hy nochtans hem selven bekent heeft ten sondaer, als andere menschen te wesen, deur dien dat hy de Wet niet volcomentlijck ende in alle hare deelen en heeft volbracht. Hoe grouwelijck dat hy ghesondight heeft in de sake Urie ende Bersavee, ende in het tellen des volckx, is eenen yeghelijck kennelijck. Hier af is oock een klaer exempel in Esaia 38. alwaer Ezechias in deser manieren God is aensprekende: Ghedenckt toch Heere hoe ick voor u ghewandelt hebbe inder waerheyt met volcomender herten, ende hebben gedaen wat u wel behaeght heeft. Dit niet jeghen-staende soo seght hy daer na in het 17. vers Siet, om troost was my seer banghe, doch ghy hebt u mijner zielen hertelijck aenghenomen, dat sy niet en verdorve, want ghy werpet alle mijne sonden achter u te rugge. In Ezechiele int veerthiende Capittel, int | |
[Folio ccccxliv]
| |
veerthiende vers, zijn Noya, Daniel ende Iob vermaert door de alderheylichste, noch-tans Daniel bekendt zijn sonden, Danielis Cap. 9. vers. 20. met dese woorden: Als ick so[o] sprack ende badt, ende mijn ende mijns Ga naar margenoot+ volckx Israels sonde bekende, Item in het nieuwe Testament lesen wy in Luca van Zacharia ende Elisabeth, dat sy beyde waren rechtvaerdigh voor God, wandelende in allen gheboden ende rechtvaerdighmakinghe des Heeren onstraffelijck, alwaer nochtans ghelesen wort, dat Zacharias wordt berispt ende ghestraft van ongeloovigheyt. Ende al en waer dat niet ghebeurt, men soude nochtans moeten bekennen uyt zijn Priester-schap, dat hy een sondaer was, die van weghen zijns ampts alle daghen moeste offeren, als oock andere Priesteren, eerst voor zijn eyghen sonden, ende daer na voor de sonden des Uolcx. Uorder de Euangelische Ga naar margenoot+Historien gheven ghenoeghsamentlijck te kellen, dat de Apostelen, dewelcke Urienden Christi ende die kinderen Gods hebben gheweest, de gheboden Christi ghehouden hebben, ghelijck onse Salighmaker selve ghetuyght met klare woorden, sprekende tot Ga naar margenoot+synen Hemelschen Vader: Ick hebbe uwen Naem gheopenbaert den menschen die ghy my uyt de Werelt ghegheven hebt, sy waren uwe, ende ghy hebtse my ghegheven, ende sy hebben u Woordt ghehouden. Nu hoe groot dat haer swackheydt is gheweest, mach een yeder sien inde Euangelische Historie, ende principalijcken vande voornaemste, soo dat het niet en behoeft int langhe hier verhaelt te zijn. Petrus hadde ontwijfelijcken synen Meester lief, den welcken hy nochtans uyt swackheydt ghelochent heeft. Ende hoe wel dat sy daer na wonderlijcken zijn versterckt gheweest deur den Heyligen Geest, die sy op-ten Pincxterdagh ontfanghen hebben: sy en zijn nochtans niet vry geweest van alle menschelijcke ghebreken: ghelijck het blijckt in Petro, vanden welcken Paulus schrijft tot den Galateren int 2. Capittel verset 11. dat hy hem tot Antiochien in alder tegenwoordigheyt berispt heeft, omme dat hy te beschul digen was, ghevende deur zijn veynsen den Heydenen argernissen. Ende so vele als den persoon Pauli aengaet, ick late voor by gaen het ghene dat hy van hem selven schrijft, in zijnen Sentbrief tot den Romeynen 7.vers.25 ende 26. so neme ick alleenlijck 'tgene gheschreven staet tot den 2. Corintheren inden 12 Capittel, vers.7. Ende op dat ick deur de uytnemende openbaringhe my niet en soude verheffen boven maten, so is my ghegheven een prickel in het vleesch, de Engel Sathan, dat hy my met vuysten slaen soude, omme dat ick my niet en soude hoogher verheffen. Hieromme hebbe ick den Heere driemael ghebeden, op dat hy soude van my wijcken, etc. Ende totten Philippensen int derde Capittel, vers. 12. van hem selven sprekende, schrijft aldus. Niet dat ick nu ghekregen hebbe of nu volmaeckt ben, maer ick jaghe daer na, of ickt eenighsins grepe, daer toe ick gegrepen ben van Christo Iesu, etc. Inden eersten tot den Corinthen, Cap.9.vers.27. Ick onderworpe mijn lichaem ende maket dienstbaer, op dat ick die den anderen predicke, niet eenighsins verwerpelijck en werde. Die twist gheresen tusschen Paulum ende Barnabam, ende die verbittertheyt daer uyt ghesproten, is kenbaer ghenoegh uyt de ha[n]delinghe der Apostelen, Capittel 15.vers.39. 't Welck een ghewis teecken is van menschelijcke gebrekelijckheyt onder hen. Wt alle dese Schrifturen denck ic ghenoeghsamentlijck bewesen te hebben, dat de herborene de gheboden Gods hebben volbracht, dat is te segghen (omme alle aequivocatie ofte twyfel-achtigheyt te vermijden) ghedaen, ende nochtans de selvige niet volkomentlyc gehouden, tegen u L. assertien, by de welcke ghy seght, dat niemant de gheboden Gods volbrenghen of houden can, ten sy dat hyse volkomentlyc houde. Daeromme sal u believen uwe redene ende Schrifturen voort te brenghen, tot be-wijsinghe van uwe meninge, ghelijck ick nu ghedaen hebbe vande mijne, ofte de waerheyt plaets te gheven. Coornh. Domine Saravia, dat u L. hier seer lange ende veel heeft ghesproken, oock groote menichte van texten over hoop ghehaelt, het sy dan of sy ter saken dienen dan niet, en behoeve ick niet te segghen, maer twijfele of my toeghelaten soude worden, elck van al die voortghehaelde sproken by ordine te weder-legghen, ghemerckt elcke spreucke meer dan thienmael soo veel woorden behoeven sal in't wettelijck wederleggen van dien. Dat nu sulcx doende mijn antwoorde soo lange soude vallen nootsakelijck, dat u L. moghelijck in drie ofte vier daghen nauwelijckx aen't spreken en soude komen, can licht by elck een ghemerckt worden. Tot vermijdinge dan van alsulcken onordentlijcken woort-strijdt, bysonder in desen Texten, gheen van allen dienende tottet gunt voornementlijc onse geschille is, hebbe ick die voor dese reyse, alsoo sy daer legghen, voor by laten gaen, want ick de selve altemael houde voor niet ter sake die-nende. De hooftsake onder questie is: Of yemant dit ghebodt vander Liefden, onder de vierde vraghen begrepen, volcomentlyc mach onderhouden: De Catechismus antwoordt Neen: Dese Neen staet u L. hier toe te bewijsen: Hier toe voert ghy in, dit voortstel, van dat de gheloovige ofte herboren mensche de gheboden Gods wel can onderhouden, hoe wel niet volkomentlijck. Dit sal ick terstont met weynigh woorden wederlegghen, al hoe wel, of ick sulckx schoon niet en dede, u L. uyt 'tgunt ghy gheseyt hebt niet en sout collen besluyten, dat niemant dit ghebodt Christi vander liefden, soo't leyt ende in questie staet, en magh volcomentlijck onderhouden: want tusschen ons noch geen questie en is, of daer yemant is ofte gheweest is, die niet en heeft gesondight, ende noch al veel min, of yemant is of geweest is, die al schoon ghesondight hebbende voorts af laet van meer te sondigen, so Christus dat beval 'tvroutgen, Iohann.8.vers.11. Gaet ende sondigt niet meer. Doch eer ick aen mijn voorgenomen bewijsinge comen, heb icx nootlijc geacht met verhael alleenlijc van 1 ofte 2. by u l. ingevoerde texten ofte exempelen, dat het verde van daer is, dat de selve eyghentlijc ter saken dienende by u L. ingevoert souden zijn geweest. Men weet wel dat Petrus d'Apostel in zijn swac-heyt Christum verlochende, voor dat hy ont-fangen hadde den Heyligen Geest, maghmen daerom besluyten dat de selve Apostel al zijn leven daghen deur soo swack is ghebleven? | |
[Folio ccccxliir]
| |
dat en blijckt niet int begin van 'twerck der Apostelen, daer hy hem verblijde omme den Naeme Christi te lijden, ende niet meer Ga naar margenoot+ Christum en versaeckte, maer ghetroostelijc weygerde d'Overigheyt te gehoorsamen boven of teghen God, ende dit met openbare periculen zijnes levens, sulcx dat te segghen,Ga naar margenoot+ Petrus jonc zijnde of een kindeken in Christo was swack ende sondichde, daer uyt volgt dat hy nu een man zijnde, ende so ick geloof, de volkomen ouderdom Christi bereyct hebbende, mede swac was ende sondighde: welcke manier van bewijs niemant verstandigh voor goet en can oordeelen: 'tAnder exempel by u L. gheallegeert (omme met weynigh uyt velen te vernoegen) is van Daniel, daer uyt u L. wilt bewijsen twee saken, als 'teene om dat hy zijn persoon onder al d'ander menget, Daniel selver doen oock noch een Sondaer was, 'twelck ick u L. daer toe ghekomen zijnde met wearheyt hope te wederspreken. D'ander saecke is op dat quaedt fondament ghebouwen, luydende aldus: Daniel was een Sondaer, daer uyt volght dat Iob ende Noye oock sondaren waren.Welck besluyt van't sonderling op het alghemeen ick met ghene redenenen can toe laten. Dit nu alles latende varen ende comende tot mijn bewijs hier vooren verhaelt, segghe ick also: Niemandt magh doende een sondelijc werc, daer in doen 'tgeen hem God heeft bevolen: Alle wie God met halver ofte gedeelder her-ten, zielen, etc. ende niet uyt gantscher herten ende zielen, etc. lief heeft, die doet in sulck gedeelt ofte half lief hebben een sonderlijc werck teghen dit ghebodt Christi in questie: Soo en magh nu niemandt God met halver ofte ghedeelder herten, zielen, etc. lief hebbende, daer inne doen 'tghene God hem heeft bevo-len. Tot bewijs van mijn major segge ick alsoo: Niemant en magh doen 'tghene God hem beveeldt in eenigh werck dat God hem niet en heeft bevolen: God en beveelt niemant te doen eenigh sondelijc werck, maer ter contrarien te laten al dat quaet is ende sonde: so en magh dan niemant in een sondelijc werck doen 'tgene hem God heeft bevolen, 1.Petri,Ga naar margenoot+ Cap.4. vers. 1. ende 2. Esais 1.vers.16.etc. Ende Titu.2.vers.11. ende 12. Uolght nu mijn bewijs vande minor hier voor gestelt: Wie int werc van't lief hebben Godes doet, niet na, maer teghen Godes gebodt ende behaghen, die doet in sulcx een sondelijck werc: Alle die God maer lief heeft met halver ofte ghedeelder herten, zielen, &c. doet niet na,Ga naar margenoot+ maer teghens Gods ghebodt ende behagen: Soo doet dan al, die God maer lief heeft met halver of ghedeelder herten, zielen, etc. in sulckx zijn werck van half of ghedeeldt lief hebben, een sonderlijck werck. Nadien nu u L. Domine Saravia pooghet te bewijsen, dat een herbooren mensche dit ghebodt vande Liefde soude connen volbrenghen, sonder 'tselve int gheheel of vol-comentlijck na de uytghedruckte woorden Christi te volbrenghen, 't welck niet uyt geheelder herten, zielen, etc. en soude gheschieden, ende sulckx blijckt uyt mijn voorschreven Argument een sonderlijck werck te wesen. Soo besluyte ick midtdesen dat dit gebodt Christi, niet onderhouden zijnde na zijnen bevelen, gheensins en magh gheseyt worden onderhouden te wesen. D.V. Coornherts, Adrianus Sarav. A. Geniets, I. Wolff subsignavit Notaris, G. I. Rijswijck Notaris subsignavit. |
|