Disputatie over den catechismus van Heydelbergh, openbaerlijck voor den volcke gehouden op't Hof van 'sGraven-Haghe in Hollandt, anno 1583

[fol. ccccxxxvr]

Aen mijnen E.E. H.H. de Gecommitteerden by sijnder Excell. ende H.H. Staten van Hollandt, ter audientie vande Predicanten ende D. Coornhert, op desselfs Boecxken ghenaemt Proeve van de Nederlandtsche Catechismo.

VErtoont met schuldigher Eerbiedinghe de voornoemde Coornhert dat hy metten Predicanten, namentlijc Saravia van Leyden ende Arent Cornelisz. met Reynier Donteklock van Delft, ghehoort sijnde op gister den xxv. Octobris 1583. opte wijse vande handelinge voorsz. daer inne bewillighde metten selven Predicanten, dat zy de voorsz. Proeve souden wederlegghen, ende hy Uertoonder verantwoorden, ordentlijck vanden beginne totten eynde toe, 'twelck alles ghetrouwelijck aen-getekent soude worden, midts dat de selve Coornhert vertoonder daer by versochte, dat die aentekeninghe soude gheschieden by twee schrijvers in twee Protocollen, om na elcken handelinghe by den Uertoonder ende Predi-canten voornoemt gevirguleert, ooc geonder-tekent, ende telcken by elck vande voornoemde partyen een van de selve getekende Protocollen met genomen te wordene, soo tot ver-verschinge van elcx memorie, als tot verseeckertheyt vande sake, midts dat elck sijn protocolle telcken bykomste weder soude inne-brenghen, om daer in de volghende handelinghe mede, als voren aenghetekent, ondertekent ende ghelevert te werden als vooren ten eynde toe. Uersocht mede de Suppliant, dat alle sulcx geschieden soude ten aenhooren van alle Eersame Luyden, die 'tselve souden begeren, ende ooc dat eyndtlijc dese handel getrouwelijck in druck gegeven soude worden. Maer wert sulck versoeck des Uertoonders afgeslagen, ende gheseyt dat het alles aenghetekent soude worden by den Griffier, die 't den partyen telcken nae de handelinghe voor soude lesen. Waer mede de Uertoonder sich qualijck ghenoeghende voorsloegh een ander wijse van handelinghe, te weten dat de voor-noemde Predicanten twee ofte drie artijckelen vande voorsz. Proeve teffens by geschrift beantwoorden, of wederlegghen souden, 'tselve onderteeckenen, ende in des Griffiers handen leveren, die sulckx soude behandighen den Uertoonder, om by den selven binnen een dagh daer na onder sijn hant-teken beantwoordt te wordene in des Griffiers handen, om voort te bestellen aen den Predicanten, ende so voorts ten eynde toe. 't Welck meest soude vorderen, in alder stilheyt moghen geschieden, ende alsoo ghestelt soude moghen werden rijpelijck (dat in so grootwichtighen sake immers wel soude behooren) oock soo cort, ende sonder Impertinentia, als elck soude meynen te verantwoorden. Midts welcke wijse van handelinghe 't Landt vande groote costen verlicht, ende de H.H. Collissarisen van dese moeyten (om elck in den sijnen te moghen vaceren tot heure E. E. ampteren) ontlast soude wesen: Maer is 'tselve al mede afgeslagen, ende van nieuws den Uertoonder ontseydt Copye van de aen-staende handelinge, ende hem allenlijck aen-gheboden lecture van dien. Als nu de Uer-toonder sich verclaerde daer inne beswaert te sijn, versocht hy dat uwe E. E. gelieven wilde daer af te schrijven, om advijs van sijnder Excell. ende den H. H. Staten, maer werdt sulcx mede afgheslaghen, omme te vermijden die kosten van't vertrecken der H.H. Ghecommitteerden, niet jegenstaende niet ghelet en schijnt geweest te sijn, opte vermijdinghe vande seer groote kosten, die vallen soude by 'tlaetste voorgaende voortstel des Uertoonders, van also desen handel in alder stilheydt in af-wesen van soo veele Commissarisen te volvoeren. Daeromme nadien de Uertoonder niet anders en can verstaen, dan dat sulck weygheren van Copye autentijck des voor-ghemelden handels, strecken soude, niet minder tot verdachtheydt van datmen het licht mijdet van so hoogh-wichtigen algemeenen sake, dan tot quaet nasegghen van sijne Uer-toonders sake, die hy acht waerachtigh ende oprecht te sijn, ende derhalven gaerne mach lijden elck een condt gemaeckt te worden, tot Eere Godes ende heyl der menschen. Ende ghelijck vermoeden is ghevallen in Duyts-lant tegen den Catholijcken, die tot Worms (of Spiers) niet en wilden datmen de handelinghe ghemeen soude maken ('twelck die Protestanten versochten) maer wilden sulcx stellen aen 'tbelieven van den Keyser, daer uyt men verstondt, so zy d'overhandt behielden, datmens dan drucken, maer anders verdrucken soude, ende sulcx meer met macht ende autoriteyt, dan met reden schenen te willen handelen. Om welcke suspitie te ver-mijden die Coning van Uranckrijck (hoewel Catholijck) inden Iare 1581. dede verclaren dat sijn Majesteyt den handel (tusschen de Gereformeerden ende Catholijcken) getou-welijck wilde doen drucken, om 'tvolck te doen verstaen, datmen niet met gewelt noch met autoriteyt, maer met goede ende Recht-vaerdighe redene hadde ghehandelt. Welcke meeninghe oock opentlijck blijckt gheweest te sijn in hooghloflijcker memorie die Keur-Uorst Paltsgrave, int doen Copye hebben vanden handel tot Franckendael, beyden partyen. So ist dat de Uertoonder als noch van nieus by desen ootmoedelijck versoeckt te moghen telcken hebben Copye autentijck van desen handel gheschreven by twee Notarien aen wederzijden daer toe te verkiesen, wesende in dien ghevalle bereyt, oock op sijn selfs kosten, sonder alle Desroy ('twelck nochtans hoogh-ghedachte Keur-vorst den operen, hoewel van 'tgantsche Rijck voor Ketters veroordeelt sijnde, ghegunt heeft) metten aengeheven handel Christelijck voor te varen. Uerclarende by weygeringhe van dien, dat hy sich in sodanighen groot-wichtighen handel om merckelijcke redenen niet en can begheven, sonder Copye au[t]entijck vanden handel te hebben.

[fol. ccccxxxvv]

Ende daer by, dat hy Suppliant hoopt in allen gheboden of verboden, de Goddelijcke boven de Menschelijcke (Godes teghen sijnde) te prefereren, ende meer den quetse sijnre conscientien, dan schade in lijf of goedt te vermijden: 'twelck sijne Suppliants versoeck ende billijcke presentatie, hy verhoopt by allen Godtvruchtighen Luyden verstaen te sullen worden voor Christelijck ende behoorlijck.

D.V. Coornhert.