Disputatie over den catechismus van Heydelbergh, openbaerlijck voor den volcke gehouden op't Hof van 'sGraven-Haghe in Hollandt, anno 1583

In Haerlem den 4. Ianuarij 1583.

Coornhert aen den E. Nicolaes van der LAEN

AChtbare Voorsienighe ende Ionstighe Vrundt,

Onder andere redenen op Jaersdagh tusschen ons, nopende de vrunt-lycke onderhandelinghe vande Leere, sloegh V.L. eens uyte, dat dan best ware, dat de Predicanten ende Ick hier af ghehoort worden vanden H. H. Staten selve, daer toe ick begheerlyc Ja seggende niet meer daer af en gheviel. Maer als ick 'tselve wyders nadachte, dochte het my niet min noodtlijc dan nut.

Want gelyc elck Godvresende mensch schuldigh is voor menschen Leere te houden, alle Leere diemen niet so claerlijc als vastelijc uyte Godlijcke Schrift en can bewijsen: also mede zyn alle Leeraers ghehouden haer Leere uyte Godlijcke Schrift claerlijc ende vastelijc te bewijsen oprecht te syn tegen eenen yegelijcken.

Dit houde ic voor uwe Leeraren onmogelijc int stuc van Adams verderf so sy dat leeren in heuren Catechismo. Derhalven moet ic dat ooc houden voor een Menschen Leere. Nu is dit voorseyt stuc metten ghevolghe vandien een Hooft-sake ende grondt vande Leere. Daerom het dolen in dien ooc brenght tot verdoemelycke opinien. In sodanige saken dan behoort te gaen een oprecht oordeel vande Leere voort toestemmen van dien. Sulc oordeel en mach

[fol. ccccxxxiv]

niet sijn, daermen niet eerst hoort ende verstaet beyde partyen, na 'tgouden Woort voor meest alle VierscharenAudi alteram partem. Doet men dit in cleyne Gelt-saken tusschen particuliere partyen, veel meer behoort mens te doen in dit stuc, als wesende een Lant-sake, ende gheen Ghelt, maer eeuwighe saligheyt of verderfnisse van menich duysent Zielen betreffende.

Het contrarie in desen, te weten het executeren voor't oordeel ende het oordeelt voor't gehoor van d'een partye, is niet min argerlijc dan verderflijc, sonderlingen nu nadien daer een partye voor handen is. Vraechtmen wie? Ick ben bereyt openbaerlijc die te verstrecken int wederspreken van dit verderf Adams, so de Nederlantsche Catechismus dat leert, meer hooft-stucken daer uyt spruytende. Ende dit ter liefden van de Eere Godes ende Christi, van der menschen salicheyt, ende van der Landen nut, uyt het suyveren vande onsuyvere leere te verhopen staende, met willich aenbieden ende beloften van in druck opentlijc te wederroepen 'tghene men my sal connende doen verstaen by my inne ghedoolt te sijn.

Dit sal mogelijc ongeraden schijnen voor yemant, te veel siende opte on-geachtheyt ende ongeleertheyt mijns persoons, ende daer by ooc opte pericule vande Leere, die men nu al voor seker wil gehouden hebben. Desen salt gelieven te mercken, dat Marten Luther een cleyn Monicxken, doch Roomsch Theologus, weynigh grooter schijn hadde teghen den Paus, Cardinalen, Bisschoppen, ende de algemeyne (doe noch eenighe) Roomsche Kercke: als hy gehoort worde tot Worms op een Rijcx-dagh voor den Staten, Vorsten, ja Keur-Vorsten des Rijcx, immers voor den Keyser selve: Dan nu desse ongheleerde ende ongeachte Coornhert mach schijnen tegen der Gereformeerden Kercke, een vande vier sienlijcke Kercken nu wesende, om gehoort te worden voor sijne Excellentie, ende voor mijne E. H.H. den Staten.

Vande persoone opte Leere comende, moetmen seggen dat de selve is in allen stucken waerachtigh, of in eenigen deelen onwaerachtigh. Ist eerste, wat pericule mach d'Almoghende Waerheyt op comen vande swacke nulle ende nietighe Loghen? D'almachtige Waerheyt segge ick, die dan noch soude worden verantwoort by veel achbare, Geleerde, ende gegageerde Predicanten die daerom wel schuldigh sijn haer tijt ende vlijt daer in te besteden) tegen een of twee Luyden veracht ende ongeleert in consten, maer niet heel onversocht in de H. Schrift, die willigh sijn heur tijt op heur eygen costen met versuym van heur huys-saken in desen te bestenden.

Is dan ooc het tweede waer: Wat schade of pericule mach de Kercke der Gereformeerden daer uyt doch op comen, dan minderinghe van Dolingen, suyveringhe van Vlecken, ende aenwas van menschen?

Die sake is dan wichtigh, betreft ooc niet V. E. noch my alleen, maer Godes Eere, der landen rust, ende der mensche saligheyt, ende onder die ooc mijn E. H. H. de Staten elc selve, die hooren voorneemlijc Kennisse van desen te hebben. Daerom achte ick ooc dat die vruchtbaerlijcker ghehandelt soude worden, voor

[fol. ccccxxxiir]

den Ed. H. H. Staten selve, dan tusschen V.E. ende my voor drie of vier per-soonen alleene, als wesende gheen particuliere noch cleyne, maer een alghemeenen ende d'aldergrootste sake. Ist nu dat V. E. sulcx noch mede verstaet voor't beste, so my uyt u woorden inde Kercke dochte, so waer mijn ernstlijc begheeren dat V. E. 'tselve met alle mogelijcke middelen ghelieven wille te vorderen aen den H. H. Staten, die daer toe de Sondaghen of andere tyden moghten schicken. Maer dunckt u eerst beter het voorgenomen handelen tusschen ons, daer toe sal oock t'alder uyren inden Heere altyt bereyt ghevonden worden

V.E. Dienst-schuldighe D. V. Coorhert.