Disputatie over den catechismus van Heydelbergh, openbaerlijck voor den volcke gehouden op't Hof van 'sGraven-Haghe in Hollandt, anno 1583
(1631)–D.V. Coornhert–
AuteursrechtvrijCort BetooghAen mijne E. hoogh-achtbaere, Gheleerde, ende Voorsienighe H.H. Commissariessen in de sake der Predicanten ende Coornhert, nopende de Leere begreepen in den Nederlandtschen Catechismo.NAdien de Predicanten van Delft in heurluyder Remonstrantie aen den H. H. Staten van Hollandt, op Coornherts brief voor't boecxken van de Proeven des voorsz. Catechismi in druck onlancx uytgegheven, veel meer een Libel fameur dan een Remonstrantie ghelijck wesende, hem Coornhert beswaren met verscheyden Calumnien, ende onder anderen oock metten namen Pelagij ende Eelestij, ende dit ter saecken van't voorsz. Boecxken, heeft hy Coornhert niet moghen laten voor dat selve deelken oors, dat voor hem in desen noch mach open sijn, met dit kort Schriftken voor ooghen te stellen eenighe plaetsen ende eenighe maer aen te wijsen, niet tot bewijs van sijne Coornherts sake, maer tot bewijs dat hy in de hooft-sake van't gheschille in den Catechismo niet en Pelagianiseert, maer gantschelijck Augustiniseert, Ieron-miseert, Cyprianiseert, Basilianiseert, etc. Ende dat mitsdien die Predicanten in sulck calumnieren, gheensins en Christianiseren. Omme 'twelck met weynigh woorden te doen, staet te mercken het gheschille of Status quaestionis alhier niet anders te wesen dan ditte: De Catechismus ende de Predicanten leeren, datmen 'tghebodt Godes van de Liefde niet volcomelijck en mach onderhouden, ende dit opte vijfde Uraghe met een openbare Neen. Daer teghen seyt Coornhert Ia. Laet nu hooren wat Augustinus hier op seyt, te weten ditte:Ga naar margenoot+ Want die daer segghen dat de mensche in desen leven mach wesen sonder zonde, en mach men niet terstondt met een onbehoedt-same vermetelheydt teghen staen. Want lochenen wy (hen) sulcx te vermoghen, soo sullen wy af-breck doen des Menschen Urye Wille, die dat willende begheert, ende de kracht of barmhertigheyt Godes, die dat helpende volbrenght. | |
[Folio ccccxxxr]
| |
Maer een ander questie ist, oft mach sijn: Een ander, oft is: Een ander indient mach sijn, waerom dat het niet en is: Ende een ander, niet alleen of daer yemant is, maer oock of daer t'eenigher tijdt yemant mach wesen die gantschelijck noyt eenighe zonde heeft gehadt. So nu my in dese vierledighe questie ghevraeght worde, of de mensche in desen leven mach wesen sonder zonde? Ick sal belijden dat hy't mach wesen, door de genade Godes ende sijnen vryen Wille, niet twijffelende of de vrye Wil self en behoort oock totte genade Godes, dat is totte gaven Godes, niet alleen op dat de (vrye wille) zy, maer oock dat-se goet zy, dat is, dat zy bekeert werde om de gheboden Godes, niet alleen watmen moet doen, maer zy helpt oock dat het gene zy getoont heeft mach gheschieden of werden, &c. Uolght na eenighe schriftlijcke tuyghenisse tot bewijs van dit voorsz. by Augustinum in ghevoert, noch ditte: Door dese ende meer andere ontallijcke getuyghenissen, en mach ick niet twijfelen dat Godt den mensche yet onmoghelijcx gheboden soude hebben, of dat Gode omme te hel-pen ende te doen worden 't ghene hy ghebiedt yet onmoghelijck soude wesen. Ende mits-dien vermach de mensche van Gode ghehol-pen sijnde, sonder zonde wesen indien hy wil. Dat schrijft Augustinus, ende dit noch teghen den Pelagianen selve. Dit ghelooft Coornhert so wel als Augustinus, ende met hem de H. Schrifture selve: Dit weder-spreken de Catechismus ende Predicanten. Wie van hem beyden Pelagiamseert of Au-gustiniseert hier in dit stuck, 'twelck nu het eenighe gheschil is tusschen Coornhert ende den Predicanten. Deselve Augustinus seyt noch opentlijck Ga naar margenoot+ also: Men moet dan weten dat Christus ons gheboden heeft, niet onmoghelijcke, maer volmaeckte dinghen, die van David vol-bracht sijn teghen Saul ende Absalon, etc. Daer seydt hy't oock volbracht te sijn van Stephano ende Paulo, &c. Item noch: Want doordien aldervastelijcksteGa naar margenoot+ wordt ghelooft dat Godt, die recht-vaerdigh is ende goet, gheen onmoghelijcke saken en heeft moghen ghebieden: so worden wy vermaent in lichte saecken wat wy doen, ende in swaere saecken wat wy bidden sullen. Want alle dinghen sijn voor de Liefde licht den ghenen dien Christi last licht is, of zy Ga naar margenoot+ alleen (de Liefde) is self de last die licht is, na dat woordt: Ende sijn gheboden en sijn niet swaer, etc. Ende noch sprekende van de Liefde totten vyanden (het swaerste ghebodt in de gantsche Schrift, by elck een gheacht) schrijft hy also: Maer sal yemant seggen: Met gheene reden en mach ick mijn vyandt lief hebben. In alle de Schrift seyt Godt dat ghy sulcx ver-mooght. Aenmerckt nu wien men behoort te ghelooven? Of u, of Gode? Daeromme, nadien de waerheyt niet en mach lieghen, so laet nu de menschelijcke broosheyt hare yde-le verontschuldiginghe varen. Want hy niet onmoghelijckx en heeft moghen ghebieden, overmits hy rechtvaerdigh is: Noch hy en sal den mensche niet verdoemen, om 'tgheen hy niet en heeft moghen vermyden, over-midts hy goedertieren is. Wat aerselen wy te vergheefs? Niemant en weet beter hoe vele wy vermogen dan die self ons het vermo-ghen heeft ghegheven. So vele uyt ontallijcke meer andere plaetsen, hier te lang, zy ghestelt uyt Augustino, om te komen tot Ieronimum, wiens segghen Coornhert hier stelt uyt Calvijn, met dese woorden: Dat wy d'onderhoudinghe des Wet Ga naar margenoot+onmoghelijck gheseyt hebben te wesen (schrijft Calvijn) staet nu met weynigh woorden te verclaren ende met een oock te bevestighen. Het placht ghemeenlijck d'alderongeschicktste sententie te schijnen, sulcx dat oock Ieronimus die niet en heeft ghetwijfel te Anathemiseren. Aengaende Cyprianum, die schrijft naecktelijckGa naar margenoot+ dat de Wet Gods ons niet en ghebiet dat onmoghelijck is, ja oock niet dat strengh is. Ghy ghebiet my (seyt hy) Heere dat ick u sal lief hebben, dat behoor ick ende dat ver-mach ick te doen. Ende ghy ghebiedt my dat ick u geheel inwendigh ende uytwendich onderworpen zy. Ende vanden Naesten ghebiedt ghy my dat ick hem nae mijn mate sal omhelsen. Ick dancke u aldergoedertierenste Godt, want dat ghy van my eyscht, hebdy eerst my ghegheven. Ende Basilius Magnus leert rondtuytGa naar margenoot+ dat wy van alle de gheboden (Godes) die krachten, als ons ingheplant sijnde, hebben: Op dat het ons niet swaer en soude sijn, ende als of daer wat nieuws van ons verwacht worde ende wat vreemts: Ende wederom op dat ons gheen oorsaecke en soude schijnen te sijn ghegheven ons te verheffen, indien wy waenden dat by ons Gode wat soude worden opgheofftert, dat wy niet van hem in de Scheppinghe onser natueren ontfanghen en hebben. Uolght noch: Wy hebben 'tghebodt ont-fanghen van Gode lief te hebben. De ziele draeght in sich ingheplant de krachte der Liefden, haer van Gode in-gheplant sijnde, etc. Ende daer na sprekende van de Liefde tot den Naesten, Cap iij. Ibidem, seyt dat God het zaedt deser Deughden in ons heeft ghezaeyt, ende dat hy daeromme de vruchten van dien van ons begheert.
Dit corte Schrift houdt Coornhert ghenoegh om allen onpartijdighen verstanden te betoonen dat hy niet nieuws noch niet Pelagiaens in desen en ghevoelt teghen den Catechismum, maer in alle dit over een stemt met Basilio, Cypriano, Hieronimo, ende Augustino (behalven veele andere Uaders, oock Concilien) die sulckx eyghentlijck veel al selve schrijft teghen den Pelagianen. Ende dat de Predicanten van Delft midts-dien gheen Christen aert toonen in't voorsz. heur Libel fameux. D.V. Coornhert. |
|