De leeuw van Vlaenderen

[p. III]

[p. 1]

[Derde deel]

XIX.

Met sweet en stof was hy bedekt. - Hy nadert
De wapenzael waer ze allen syn vergaderd
Knielt voor den Vorst ter neêr en maekt hem kond
Wat krygsgevaer hun toesnelt in dien stand.
De Vorst ryst op, hy slaet syn blik in 't rond
En roept terwyl de woed' hem nog doet siddren.
Te wapen voor het Land! voor God te wapen, Riddren!

J.A. De Laet.

Na den schrikkelyken nacht, in denwelken het bloed der Franschen zoo overvloedig werd vergoten, kwamen De Chatillon, Jan van Gistel en de weinige anderen, die den dood ontvlucht waren, binnen de muren van

[p. 2]

Kortryk. In deze stad was nog eene talryke bezetting, welke op het sterke kasteel in veiligheid kon verblyven: het was die plaets waer op de Franschen het meest betrouwden om hare onverwinnelyke vestingwerken. De Chatillon was wanhopig over zyne nederlaeg, eene stomme razerny deed zynen boezem in wraeklust blaken. Hy trok nog eenige vaendels Soldeniers uit andere steden om Kortryk tegen allen aenval te versterken, en gaf er het opperbevel van aen den Kastelein van Lens, eenen bastaerdvlaming. In allerhaest bezocht hy insgelyks de overige grenssteden, en voorzag dezelve met de nog overblyvende benden uit Picardië; hy gaf het bevel van Ryssel aen den Kanselier Pierre Flotte⁽¹⁾, vertrok naer Frankryk, en kwam te Parys by het Hof van den Koning, die de nederlaeg zyner krygsknechten reeds had vernomen. Philippe le Bel ontving den Landvoogd van Vlaenderen met toorn, en verweet hem dat zyne dwingende beheersching de oorzaek van alle deze onheilen was. Wellicht zou De Chatillon voor altyd in ongunst vervallen zyn; maer de Koningin Johanna, die de Vlamingen niet lyden kon, en zich in derzelver verdrukking had verheugd, wist haren oom De Chatillon zoo wel te verschoonen dat Philippe zich eindelyk meer tot dankzegging dan tot verwyt verplicht achtte. Dit

(1) Jacques De Chatillon vertrouwde de verdediging van het kasteel van Kortryk aen den Kastelein van Lens, denwelken hy dertig ridderen met hunne schildknapen en een genoegzaem getal schutters liet; hy gaf vervolgens het bevel der stad en van het kasteel van Ryssel aeu Pierre Flotte, en vertrok zelf naer Parys.
Voisin. Notice sur la Bataille de Courtrai.

[p. 3]

zoo beleid zynde, keerde de fransche Vorst zynen mismoed tegen de Vlamingen, en zwoer dat hy zich over hen ten volle wreken wilde.

Reeds was er een leger van twintig duizend man by Parys vergaderd, om het Koningryk Majorka uit de handen der ongeloovigen te gaen verlossen: dit waren de benden waer van de byeenroeping door Robrecht van Bethune aen de vlaemsche Heeren was kenbaer gemaekt. Met dit leger zou men tegen Vlaenderen ten kryge hebben kunnen trekken, maer Philippe wilde geene nederlaeg wagen; hy besloot de wraek nog eenigen tyd uit te stellen, om meer mannen te velde te kunnen brengen. Met een werd er, door buitengewoone boden, eenen roep door heel Frankryk gezonden; het werd den Baenderheeren des Ryks kond gedaen dat de Vlamingen zeven duizend Franschen vermoord hadden, en dat de Vorst zyne Leenmannen zoo spoedig mogelyk met hunne Laten te Parys riep, om dien hoon te gaen wreken. In die tyden waren de wapendaden en de oorlog de eenigste bezigheden der Edellieden, zy verheugden zich zoodra er ergens te stryden was; het is dus niet te verwonderen dat zy op dien roep antwoordden. Uit alle gedeelten van het wyde Frankryk kwamen de Leenheeren met hunne gewapende Laten toegeloopen, en in weinig dagen bevond het fransche leger zich boven de vyftig duizend man sterk.

Benevens de Leeuw van Vlaenderen en Karel De Valois, was Robert d'Artois een der moedigste krygsoversten van Europa; boven deze twee eerste ridders bezat hy nog die ondervinding en ervarenheid, welke hy uit zyne talryke tochten geput had; nooit was het

[p. 4]

harnas acht volle dagen van zyn lichaem geweest, en zyne haren waren onder den helm vergrysd. De onverbiddelyke haet, welken hy tegen de Vlamingen droeg, om dat zyn eenige zoon door hen te Veurne verslagen was, dreef de Koningin Johanna aen om hem tot Seneskael-bevelhebber des legers te doen benoemen; dit was haer niet moeielyk, want niemand kwam dit eervol ambt meer toe dan Robert d'Artois⁽¹⁾.

Gebrek aen geld en de dagelyksche aenkomst der Leenheeren uit verre heerlykheden hielden deze macht nog eenigen tyd in Frankryk. De al te groote drift, welke de Franschen gewoonlyk in hunne tochten gebruikten, was hun menigmael verderfelyk geweest; zy hadden ten hunnen koste geleerd dat de voorzichtigheid ook eene macht is; derhalve wilden zy zich dit mael van alles voorzien en met meer beleid te werk gaen. - De booze Koningin van Navarre ontbood Robert d'Artois by haer en dreef hem aen om alle wreedheden in Vlaenderen te plegen. Onder anderen gebood zy hem: dat men de borsten van alle de vlaemsche zeugen afsnyden en alle hare biggen met het zweerd doorspeten zou, en dat men de honden van Vlaenderen zou doodslaen: de honden van Vlaenderen waren de dappere mannen, die met het stael in de vuist voor het Vaderland stryden zouden. Deze schandelyke woorden door eene Koningin,

(1) De Graef d'Artois, die voor een der dapperste en behendigste krygers zyns tyds doorging, was de onverzoenlyke vyand der Vlamingen, aen dewelken hy de dood van zynen zoon, in het gevecht te Veurne gesneuveld, niet kon vergeven.
Voisin. Notice sur la Bataille de Courtrai.

[p. 5]

door eene vrouw gesproken, zyn, ten bewyze harer wreedheid in de Kronyken bewaerd⁽¹⁾.

Gedurende dien uitstel versterkten zich de Vlamingen grootelyks. Mynheer van Borluut had de Gentenaren tegen de bezetting hunner stad doen opstaen en dreef de Franschen uit Gent, zeven honderd derzelve bleven in dien oproer dood. Audenaerde en meer andere gemeenten maekten zich insgelyks vry, in dier voege dat er geene vyanden meer overbleven dan in de sterke steden, waer de gevluchte Franschen te saem geloopen waren⁽²⁾. Willem van Gulik, de Priester, kwam met eene goede bende boogschutters uit Duitschland in Brugge; zoodra Mynheer Jan van Renesse zich met vier honderd Zeelanders by hem vervoegd had, vertrokken zy beide, met hun volk en een goed getal vrywilligers, naer Cassel, om de fransche bezetting te bespringen en te verjagen. Die stad was ongemeen sterk gemaekt, en kon niet gemakkelyk gewonnen worden; Willem van Gulik had op de medewerking der Burgers gerekend, maer dezen werden zoo wel door de Franschen bewaekt dat zy zich niet dorsten roeren. Dit verplichtte Mynheer Willem eene regelmatige belegering aen te vangen, het

(1) Ende si beval heuren ooms dat men alle de sueghen van Vlaenderen hare borsten afsnyden en al huere verckenen met sweerden duerspeten soude, dat waren die vrauwen en kinderen, ende die mans alle dootslaen, dewelcke si hiet die honden van Vlaenderen.
Die excellente Cronike.

(2) De Bruggelingen maekten de andere Vlamingen op om in menigte tegen de Franschen en franschgezinden op te staen; ook werd er een groot getal derzelve te Audenaerde en in de Kasteleny van Kortryk vermoord.
Voisin.

[p. 6]

duerde vry lang eer hy zich de noodige werktuigen had bezorgd.

De jonge Gwyde was in de voornaemste steden van Westvlaenderen met blyde toejuichingen ontvangen geweest; zyne tegenwoordigheid had er velen moed gegeven, en tot de verdediging des Vaderlands aengepord: op dezelfde wys had Adolf van Nieuwland de mindere vlekken bezocht om het volk te wapen te roepen.

In Kortryk lagen by de dry duizend Franschen onder het bevel van den Kastelein van Lens. Instede van zich door goede behandelingen by de burgery lydelyk te maken, begingen deze byeengeraepte krygsknechten alle soorten van gewelddadigheden, - maer dit verveelde de Kortrykers spoedig. Door het voorbeeld der andere steden aengemoedigd stondenzy te gelyk tegen de Franschen op, en versloegen er meer dan de helft: de overigen vloden in aller yl op het kasteel, en versterkten zich tegen den aenval des volks. Om zich te wreken, schoten zy met vlammende pylen op de stad en staken de schoonste gebouwen in brand. Alle de huizen rondom de Markt en het Beggynhof werden door het vuer tot den grond vernield⁽¹⁾. De Kortrykers bele-

(1)

Si scoten ut ende maecten brant
Ende verberde met ere acort
'Tscoenste ende 't beste van der Port
Ane die marct een groet vlac,
Se scoten vier, dat gerne ontstac
Met vlieken die gesplinter waren,
Die clincten alse gespannen snaren,
Daer si an de wande vlogen.

Van Velthem, Spiegel Historiael.

[p. 7]

gerden het kasteel met veel moed en onversaegdheid, echter was het hun niet mogelyk de Franschen zonder andere hulp te verjagen; met het droevig vooruitzicht van hunne stad weldra gansch te zien afbranden, zonden zy eenen bode naer Brugge, om Mynheer Gwyde dringend om bystand te smeeken.

De bode kwam op den 5 july 1302 by Gwyde, en gaf hem den beklagelyken toestand der goede stad Kortryk te kennen, hem in den naem der Burgers alle hulp en onderdanigheid belovende. De jonge Graef werd by dit verhael diep getroffen, en besloot zich zonder beiden naer de ongelukkige stad te begeven. Mits Willem van Gulik alle de krygsknechten naer Cassel gevoerd had, wist Gwyde geenen anderen middel dan de ambachten van Brugge op te roepen. Hy deed onmiddelyk alle de Dekens in de opperzael van het Prinsenhof ontbieden, en ging zelf met de ridders, die zich reeds by hem vervoegd hadden, derwaerts; eene uer hierna waren de geroepene Dekens ten getalle van dertig in het aengewezen vertrek vergaderd, zy stonden met ontdekten hoofde aen het einde der zael en wachtten stilzwygend op hetgeen men hun ging zeggen. Deconinck en Breydel, als zynde de hoofden der twee voornaemste ambachten, bevonden zich vooraen. Mynheer Gwyde zat in eenen ryken leunstoel tegen den waud van het oppergedeelte der zael; rondom hem stonden de heeren Jan van Lichtervelde en de heer van Heyne, beide Beers van Vlaenderen⁽¹⁾, de heer van Gavere, wiens vader door de

(1) Er waren vier edele stammen in Vlaenderen, waer van de hoofden den naem van Beers droegen; wanneer de graeflyke stem uitstierf werd de nieuwe Vorst uit deze Beers gekozen.

[p. 8]

Franschen voor Veurne was vermoord, de heer van Bornem, Tempelridder, de heer Robrecht van Leeuwerghem, Boudewyn van Raveschoot, Ivo van Belleghem, Hendrik heer van Lonchyn Luxemburger, Goswyn van Goetzenhove en Jan van Cuyck, Brabanders, Pieter en Lodewyk van Lichtervelde, Pieter en Lodewyk Goethals van Gent, en Hendrik van Petershem. Adolf van Nieuwland bevond zich aen de rechterzyde van den jongen Graef en sprak gemeenzaem met hem.

In het midden van den afstand, die tusschen de Dekens en de ridderen was, stond de bode van Kortryk.- Zoodra iedereen op zyne behoorlyke plaets was beval Gwyde den Bode dat hy zyne boodschap voor de Dekens zou herhalen. Hy gehoorzaemde aen dit gebod en zegde:

‘Myne heeren, de goede lieden van Kortryk doen u door my kennen dat zy de Franschen uit hunne stad verjaegd hebben, en dat er vyfhonderd derzelve zyn doodgeslagen; maer nu bevindt de stad zich in den grootsten nood. De verrader van Lens heeft zich op het kasteel begeven, hy schiet dagelyks met vlammende pylen op de huizen, en reeds is het rykste gedeelte der stad in assche gelegd. Mynheer Arnold van Audenaerde is den Kortrykers bystand komen geven, doch hunne vyanden zyn te talryk. In dien akeligen toestand bidden zy den heer Gwyde, in het byzonder, en hunne vrienden van Brugge in het algemeen, om hulp, hopende

[p. 9]

dat zy geenen dag langer zullen wachten om hunne benaeuwde broeders te gaen verlossen. Dit is hetgeen de goede lieden van Kortryk u doen zeggen.’

‘Gy hebt het gehoord, Dekens’ sprak Gwyde ‘eene onzer beste steden is in gevaer van gansch vernield te worden: ik geloof niet dat de roep uwer broederen van Kortryk vruchteloos zyn zal, het is ook die twyfel niet, die my dus doet spreken, maer de zaek eischt spoed; uwe medewerking alleen kan hen uit die benaeuwdheid redden, derhalve verzoek ik u in allerhaest uwe ambachten te wapen te roepen. Hoe veel tyds hebt gy noodig om uwe benden voor den tocht te bereiden?’

De Deken der wevers antwoordde:

‘Dezen namiddag, doorluchtige heer, zullen vier duizend gewapende wollewerkers op de Vrydagmarkt staen, waer gy het beveelt, zal ik ze voeren.’

‘En gy, meester Breydel, zult gy er u ook bevinden?’

Breydel kwam met trotschen moed vooruit, en antwoordde:

‘Edele Graef, uw dienaer Breydel zal u niet min dan acht duizend gezellen leveren.’

De grootste verwondering deed zich onder de riddersop.

‘Acht duizend!’ riepen zy te gelyk.

‘Ja, ja, Myne heeren’ hernam de Deken der beeuhouwers ‘acht duizend of meer. Alle de ambachten van Brugge behalven de wevers hebben my tot hunnen aenleider verkozen, en God weet hoe ik die hulde zal erkennen! Dezen middag reeds, indien UEdele het beveelt, zal de Vrydagmarkt met uwe trouwe Bruggelingen overdekt zyn: - en ik mag zeggen dat UEdele aen myne beeuhouwers duizend leeuwen in zyn leger

[p. 10]

heeft; want er zyn geene mannen meer gelyk de Macecliers. - Hoe eer, hoe liever, edele heer, onze bylen beginnen te roesten.’

‘Meester Breydel’ sprak Gwyde ‘gy zyt een dappere en weerde onderdaen myns vaders. Het land, waer zulke mannen geboren worden, kan niet lang in slaverny blyven; ik dank u om uwe goedwilligheid.’

Een vriendelyke grimlach der omstaende ridderen betoonde hoe aengenaem hun de woorden van Breydel geweest waren. De Deken keerde terug tusschen zyne makkers en suisde in het oor van Deconinck:

‘Ik bid u, meester, belg u niet om dat ik dit aen Mynheer Gwyde gezegd heb. Gy zyt en blyft myn overste, want zonder uwen raed zou ik niet veel goeds uitrichten. Myne rede heeft u immers niet verstoord?’

De Deken der wevers drukte de hand van Breydel, ten teeken van vriendschap en toestemming.

‘Meester Deconinck’ vroeg Gwyde ‘hebt gy myn verzoek aen de ambachten kenbaer gemaekt? zullen my de noodige gelden bezorgd worden?’

‘De ambachten van Brugge’ was het antwoord ‘stellen alle hunne middelen ter uwer beschikking, edele heer. Het gelieve u eenige dienaren met een geschreven bevel naer den Pand te zenden, er zullen hem zoo veel marken zilvers als het UEdele zal believen, worden afgeleverd. Zy bidden u dat gy hen niet spaert, de vryheid kan hun niet te duer staen.’

Op het oogenblik dat Gwyde de dienstwilligheid der Bruggelingen door dankbare woorden wilde erkennen, ging de deur der zael open, en alle de oogen stuerden zich met verbaesdheid op eenen monnik, die stoutelyk,

[p. 11]

zonder geroepen te zyn, in de zael kwam en tot by de Dekens naderde. Een kolder van zwaer bruin laken was hem met eene koorde om den middel gebonden; eene zwarte kap hing over zyn hoofd en verborg zyne gelaetstrekken in zulker voege, dat men hem niet herkennen kon. Hy scheen zeer oud, want zyn rug was gebogen en een lange baerd hing op zyne borst. Met een vluchtig oog bezag hy beurtelings alle de ridderen en drong met stouten blik tot in den grond hunner harten, dit was ten minste hetgeen hy zichtbaer poogde te doen. Adolf van Nieuwland herkende in hem denzelfden monnik, welke hem den brief van Robrecht van Bethune had gebracht, en meende hem met luiderstemme te groeten, maer de bewegingen van den monnik werden zoo zonderling dat de woorden op de lippen van den jongen ridder vergingen. Alle de byzynde persoonen werden door toorn vervoerd: het stoute onderzoek, dat de onbekende op hen gericht had, was een hoon, dien zy niet gewilliglyk verdroegen; echter gaven zy die gramschap niet te kennen, ziende dat het raedsel zich ging oplossen.

De monnik, zyne navorsching geëindigd hebbende, ontknoopte de koorde van zyne lenden, wierp zynen kolder en zynen baerd op den grond en bleef te midden der zael staen. Hy hief het hoofd op, en vertoonde zich als een man van by de dertig jaer met eene zwierige en trotsche gestalte, de ridderen beziende als of hy vragen wilde: - Wel nu, herkent gy my?

Maer de omstaenders antwoordden niet ras genoeg naer zyne begeerte; dan riep hy:

‘Myne heeren, het schynt UEdele vreemd eenen vos

[p. 12]

onder dien kolder te vinden, het is evenwel twee jaer lang dat ik er onder woon.’

‘Welkom! Welkom, onze duerbare vriend Diederik’ riepen de Edelen te gelyk. ‘Wy dachten dat gy lang dood waert.’

‘Dan moogt gy God danken dat ik verrezen ben’ hernam Diederik de Vos ‘maer neen ik was niet dood: onze gevangene broeders en Mynheer van Nieuwland kunnen dit getuigen. Ik heb ze allen getroost, want als een reizende Priester mocht ik by de gevangenen gaen; de Heer vergeve my het latyn dat ik gesproken heb! Ja, ja, Myne heeren, lacht niet, ik heb latyn gesproken. Ik breng tydingen van alle onze ongelukkige landgenoten voor hunne bloedverwanten of vrienden.’

Eenige der ridderen wilden hem over het lot der gevangenen ondervragen, maer hy weerde dit af en ging voort:

‘Om Gods wil vraegt my nu niets over dit punt, ik heb u gewichtigere zaken te verhalen. Luistert en heeft niet, want al schertsende breng ik u een droevig nieuws. Gy hebt het jok afgeschud en nu zyt gy vrygevochten, ik betreur dat ik dit feest niet heb mogen bywoonen. Eer zy u, edele ridders en goede Burgers, dat gy het Vaderland verlost hebt: ook verzeker ik u dat, indien de Vlamingen binnen vyftien dagen geene nieuwe boeien hebben, alle de duivelen der hel niet bekwaem zullen zyn om hun de vryheid nog te ontrooven; - maer daer aen twyfel ik sterk.’

‘Verklaer u dan, Mynheer Diederik’ riep Gwyde ‘verklaer uw voorgevoel en maek ons niet bevreesd door onverstaenbare woorden.’

[p. 13]

‘Welaen, ik zeg u dat er voor de stad Ryssel twee en zestig duizend Franschen gelegerd zyn⁽¹⁾.’

‘Twee en zestig duizend!’ herhaelde de ridders, elkander met benaeuwdheid beziende.

‘Twee en zestig duizend!’ herhaelde Breydel, terwyl hy zyne handen met blydschap in elkander wreef ‘ô God wat schoone kudde!’

Deconinck liet het hoofd voor over hellen, en zonk in diepe bedenking; dit was altyd het eerste dat de vernuftige Deken der wevers in de uiterste omstandigheden deed. Dan berekende hy spoediglyk het gevaer en de middelen om het af te weren.

‘Ik verzeker u, Myne heeren’ hernam Diederik de Vos ‘dat er meer dan twee en dertig duizend ruiters en wel zoo veel voetknechten zyn. Zy rooven en verkrachten als of zy daer door den hemel verdienen moesten.’

‘Zyt gy wel zeker van die kwade tyding’ vroeg Gwyde met angst ‘heeft degene, die u dit gezegd heeft, u niet bedrogen, Mynheer Diederik?’

‘Neen, neen, edele Gwyde, ik heb het met myne oogen gezien en heb gister avond in de tente van den Seneskael Robert d'Artois geëten. Hy heeft op zyne eer voor my gezworen dat de laetste Vlaming door zyne hand zal sterven. Ziet nu wat gy doen kunt, wat my betreft ik ga ten spoedigste een harnas aendoen; en al ware het dat ik alleen tegen die twee en zestig duizend vervloekte

(1) De geschiedschryvers verschillen veel aengaende de macht der Fransche benden; wy hebben tusschen de onderscheidene opgaven een middelbaer getal verkozen.

[p. 14]

Franschen moest vechten, zou ik geenen voet achteruit gaen; ik wil de slaverny van Vlaenderen niet meer zien.’

Jan Breydel kon zich geen oogenblik stilhouden; hy verplaetste gedurig zyne voeten en bewoog de armen met onrust. Indien hy had mogen spreken! maer de eerbied voor de byzynde heeren weêrhield hem. Gwyde en de andere Edelen bezagen elkander met radelooze droefheid: twee en dertig duizend welgeoefende ruiters! dit scheen hun te veel om weêrstand te kunnen bieden. In het vlaemsch leger waren slechts de vyfhonderd naemsche ruiters die Gwyde met zich gebracht had: wat vermocht dit klein getal tegen den schrikkelyken hoop der vyanden?

‘Wat zullen wy doen?’ vroeg Gwyde ‘Hoe zullen wy het Vaderland toch redden?’

Eenigen waren van gevoel zich in de stad Brugge op te sluiten, tot dat het fransche leger uit gebrek aen levensmiddelen zou vertrekken; anderen weder wilden recht tegen den vyand optrekken en hem des nachts overvallen. Nog meer middelen werden er voorgesteld doch de meesten werden als schadelyk verworpen, en de anderen waren onuitvoerbaer.

Deconinck stond nog met gebogen hoofde te denken; hy luisterde wel op hetgeen er gezegd werd, maer dit belette hem niet in zyne overwegingen voort te gaen.

Eindelyk vroeg Gwyde hem welke middelen hy in zulken droeven toestand kon aenwyzen.

‘Edele heer’ antwoordde Deconinck, het hoofd oprichtende ‘indien ik bevelhebber was, zou ik my op de volgende wyze gedragen: in aller haest zou ik met de

[p. 15]

ambachten van Brugge naer Kortryk vertrekken om den Kastelein van Lens te verjagen, dan zouden de Franschen die stad niet als de steunplaets hunner werkingen in ons land kunnen gebruiken; daerdoor zouden wy eene veilige bergplaets voor de vrouwen en kinderen en voor ons zelven hebben, want Kortryk met het kasteel is sterk, terwyl Brugge, gelyk het nu is, geene enkele stormlooping kan uitstaen. Ik zou reeds op het tegenwoordig uer dertig boden te peerd in alle de steden van Vlaenderen zenden met de tyding der komst van den vyand, en alle de Klaeuwaerts naer Kortryk roepen; insgelyks zou ik Mynheer van Gulik en Mynheer van Renesse derwaerts doen komen. In dier voege, edele Graef, ben ik zeker dat er binnen vier dagen dertig duizend strydbare Vlamingen in het leger zyn zullen, en dan moeten wy de Franschen zoo zeer niet vreezen.’

De ridders luisterden met een plechtig slilzwygen, zy bewonderden den buitengewoonen man, die in zoo korte oogenblikken een algemeen krygsontwerp gevormd had en zulke heilzame maetregelen voor hen ontvouwde. Alhoewel zy de bekwaemheid van den Deken kenden, konden zy met moeite zich overtuigen dat een wever, een man uit het gemeene volk, met zoo veel vernuft kon begaefd zyn.

‘Gy hebt meer verstand dan wy allen’ riep Diederik de Vos ‘ja ja, dit zy zoo gedaen, wy zyn sterker dan wy dachten. Nu verdraeit het blad; ik geloof dat de Franschen zich hunne komst zullen berouwen.’

‘Ik dank God dat hy u deze gedachte heeft ingeboezemd, meester Deconinck’ hernam de jonge Graef ‘uwe goede diensten zullen niet onbeloond blyven. Ik

[p. 16]

wil my volgens uwen raed gedragen, want hy spruit uit de diepste wysheid. Meester Breydel, ik hoop dat gy de mannen, die gy ons beloofd hebt, zult aenbrengen.’

‘Acht duizend heb ik gezegd, edele Graef’ viel Breydel uit ‘wel aen! nu zeg ik tien duizend. Ik wil niet dat er een enkel gezel in Brugge blyve, jong en oud het moet er al tegenwoordig zyn. Ik zal wel zorgen dat de Franschen ons niet in eens over het lichaem zullen loopen, - en deze Dekens, myne vrienden, zullen dit ook doen, ik weet het’

‘Voorwaer, edele heer’ riepen de Dekens te gelyk, ‘er zal niemand ontbreken, want iedereen verlangt den stryd.’

‘De tyd is te kostelyk om ons nog langer op te houden’ sprak Gwyde ‘gaet nu spoedig uwe ambachten vergaderen; binnen twee uren zal ik tot den tocht veerdig zyn, en aen het hoofd van uwe scharen op de Vrydagmarkt my bevinden. Gaet, ik ben voldaen over uwe toegenegenheid en moed.’

Allen verlieten de zael. Gwyde zond op staenden voet een groot getal boden in alle richtingen, met bevelen voor de Edelheeren die nog getrouw aen het Vaderland gebleven waren; insgelyks deed hy aen Willem van Gulik boodschappen dat hy met Mynheer Jan van Renesse te Kortryk komen moest⁽¹⁾.

De schriklyke tyding verspreidde zich op weinig tyds

(1) Zoodra Gwyde van Namen de aenkomst der Franschen, in Vlaenderen vernam, gaf hy door het gansche Land het bevel om te wapen te loopen en by hem te komen. Reeds sedert den 16^e juny was Arnold, zoon van den heer van Audenaerde, die met den Graef in Frankryk gevangen zat, in de vlakte van Groeningen (by Kortryk) komen legeren............. Hy (Gwyde) zond insgelyks eenen schildknaep tot zynen neef Willem van Gulik, dewelke, na de Franschen uit West Vlaenderen verjaegd te hebben, het kasteel van Cassel belegerde; hy deed hem den stand der zaken kennen en aenzocht hem het beleg dier plaets te lichten en te Kortryk te komen om den gemeenen vyand te bestryden.
Voisin

[p. 17]

door de stad. Naermate het nieuws van den eenen tot den anderen overging, vergrootte het getal der vyanden verwonderlyker wyze, weldra waren de Franschen, volgens het rondloopend gezegde, tot boven de honderd duizend man sterk. Het is te denken hoe bang en hoe bedroefd de vrouwen en kinderen op die aenkomende dood werden; in alle straten zag men weenende moeders, die hare benaeuwde dochters met liefde en medelyden omarmden. Het was zichtbaer in hare styve oogen, dat zy voor haer nog een schrikkelyker kwaed dan de dood vreesden: de kinderen huilden, om dat zy hunne moeder zagen weenen, en beefden, zonder het gevaer, dat hen bedreigde, gansch te verstaen. De smartvolle klachten, en de uitdrukking van den stervensnood, welke op het gelaet dier zwakke schepsels te lezen stond, streden verwonderlyk met de trotsche en onrustige houding der mannen.

Van alle kanten kwamen de ambachtslieden met hunne wapens aengeloopen; het geratel der yzeren platen, die sommigen aen het lichaem hingen, klonk kryschend in het oor, en mengde zich, als in eenspotgezang, met het aeklig wee! wee! der benaeuwde vrouwen en kinderen. Wanneer eenige mannen elkander in de straet

[p. 18]

ontmoetten, bleven zy een oogenblik staen, om zich eenige woorden toe te sturen en dan vloekten zy dat zy wilden sterven of zegepralen. Hier en daer voor de deur eener wooning zag men eenen huisvader zyne vrouw en zyne kinderen beurtelings omhelzen; maer dan vaegde hy welhaest de droeve traen uit zyne oogen, en verdween, als eene schicht, met zyne wapens in de richting der Vrydagmarkt. De moeder bleef lang nog op den dorpel harer wooning staen, en bezag nog langen tyd den hoek, achter denwelken de vader harer kinderen was verdwenen. Die vaerwel scheen haer een eeuwig afscheid, tranen borsten overvloedig onder hare wimpers uit; dan hief zy hare snikkende kinderen van den grond, en liep vol wanhoop naer binnen.

De ambachten stonden sedert korten tyd in lange reien op de Vrydagmarkt geschaerd; Breydel had zyne belofte volbracht, hy telde twaelf duizend gezellen van allerlei ambachten onder zich. De bylen der beeuhouwers blonken als spiegels in het zonnelicht, en maekten den aenschouwer blind, want men blikte niet ongestraft in dien breeden vuergloed. Boven de schaer der wevers staken twee duizend Goedendags met hunne yzeren punten in de hoogte; onder hen was ook eene bende met kruisbogen. Gwyde stond op het midden der plaets, met een twintigtal edele ridders rond om zich; hy wachtte tot dat de overige gezellen, die men om de in stad zynde karren en peerden gezonden had, terugkwamen. Een wever door Deconinck naer den klokkentoren gezonden, kwam op dit oogenblik met het groote vaendel van Brugge op de Markt: zoohaest de ambachtslieden den blaeuwen leeuw ontwaerden, klom een schriklyk ge-

[p. 19]

schreeuw, een vervoerend gejuich boven hunne scharen: zy herhaelden zonder ophouden den zelfden roep, die in den bloedigen nacht het teeken der wraek geweest was.

‘Vlaenderen den Leeuw! Wat walsch is, valsch is!’

En dan bewogen en wrongen zy hunne wapens als of de vyand reeds voor hen geweest ware.

De legertros op de wagens geladen zynde, hieven de bazuinen hunne schaterende klanken aen, en de Bruggelingen verlieten, met vliegende vaendel hunne stad langs de Gendpoorte. Wanneer de vrouwen zich aldus zonder één beschermer zagen, werden zy met nog meer benaeuwdheid bevangen; nu scheen het haer dat zy niets meer dan den dood te verwachten hadden. In den namiddag verliet Machteld de stad met alle bare dienaren en vrouwen: dit vertrek gaf aen vele anderen het gedacht dat zy in Kortryk veiliger zouden kunnen woonen. Met een werd alles door haer ingepakt, en de deuren gesloten hebbende, gingen zy met hare kinderen ter Gendpoort uit. - Ontellyke huisgezinnen liepen in dier voege met verscheurde voeten op den weg naer Kortryk, en zaeiden hunne bittere tranen tusschen het gras dat by den boord der baen groeide.

In Brugge werd het zoo stil als in een graf.