Logo DBNL
De leeuw van Vlaenderen (1838)

De leeuw van Vlaenderen

(1838)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XVI.

 
'K sie in den bloei der jeugd my lust en hoop ontvlugten,
 
En angstig worstel ik met kommer en verdriet.
 
Is't myn bestemming, God, altoos altoos te zuchten.
 
Hoort gy myn weeklacht niet?
 
Maria Doolaeghe.

Jan Breydel had zich met zyne zeven honderd beeuhouwers in de nabyheid der stad Damme, op eene myl van Brugge neergeslagen. Drie duizend andere gezellen van alle ambachten waren zich onder zyn bevel komen

schikken; hy bevond zich dus aen het hoofd van een heir, wel gering door het getal, maer machtig door moed en onversaegdheid; want de harten dezer mannen hegen inniglyk naer vryheid en wraek. In het bosch dat de Deken tot legerplaets had verkozen was de grond, op eene uitgestrektheid van een vierendeel uers, met veldhutten overdekt.(1)

Des morgens achttiende Mei, een weinig eer De Chatillon in Brugge trad, rookten voor de regelmatige lynen dezer legering ontellyke vuren; nochtans bespeurde men weinig volk by de hutten, er stonden wel genoeg vrouwen en kinderen, maer het was zelden dat een man zich vertoonde, en dan nog was het eene schildwacht. Op eenigen afstand van het leger, achter de boomen die hunne takken boven de hutten spreidden, was eene opene plaets die niet met gevallyke gewassen was belemmerd, en op welkers grond geene hutten stonden. Daer hoorde men een schaterend gesuis van gemengde stemmen, terwyl bonsende slagen dit eenstemmig gemor by poozen kwamen beheerschen. Het aembeeld weêrgalmde klinkend onder de hamers der smeden, en de grootste boomen vielen met gedruis voor de bylen der beeuhouwers neder. Lange stukken hout werden rond en glad gemaekt en met een puntig yzer voorzien. Reeds lagen

er groote hoopen van zulke Goedendags of speeren tegen den grond opeengestapeld. Andere gezellen vlochten wilgen takken tot beukelaers en gaven dezelve beurtelings aen het leêrtouwersambacht, om ze met eene ossenhuid te laten overdekken. De timmerlieden vormden ook allerlei zware oorlogstuigen om steden te bestormen, en byzonderlyk springhalen en andere werprustingen.

Jan Breydel liep van de eene zyde naer de andere en wakkerde zyne makkers door vrolyke woorden aen, dikwyls nam hy zelf de byl uit de handen zyner beeuhouwers en hakte dan ter hunner verwondering, met eene verbazende kracht, eenen boom in weinig tyds ter neder.

Op de linker zyde dezer opene plaets stond eene prachtige tente van hemelsblaeuw laken, met zilveren boordsels. Aen het bovenste gedeelte hing een schild, op hetwelk eenen zwarten leeuw in een gulden veld gewrocht was; aen dit wapen kon men gissen dat een persoon van graeflyken bloede er in woonde. Het was Machteld die zich onder de bescherming der Ambachten gesteld had, en tusschen hen was gelegerd. Twee Vrouwen van den doorluchtigen huize van Renesse waren uit Zeeland gekomen om haer tot Staetjuffers en vriendinnen te zyn: niets ontbrak haer; de prachtigste huisraed, de kostelykste kleeding had de edele Zeelander haer toegeschikt. Twee lange scharen beenhouwers, met blinkende bylen, stonden by de twee zyden der tent en dienden de jonge Gravin tot lyfwacht.

De Deken der wevers wandelde heen en weêr vóór

den ingang, hy scheen in diep gepeins bedolven, want zyne oogen waren steeds ten gronde gericht. De lyfwachten bezagen hem in stilte en dorsten niet spreken; zoo zeer eerbiedigden zy de bedenking van den man die groot en edel voor hen was. In deze mymering was hy bezig met het vormen van een algemeen legeringsontwerp. Opdat de noodruft niet ontbrake, had hy zelf het gansche leger in drie lichamen verdeeld: de beeuhouwers en de gezellen van verschillende ambachten had hy te Damme, onder het bevel van Breydel doen legeren, de Hoofdman Lindens had zich met twee duizend weveren by Sluys vertrokken, en Deconinck zelf verbleef met twee duizend anderen te Ardenburg.(1) Maer die noodzakelyke afstand tusschen de deelen van het leger verdroot hem; hy had liever al de benden voor de terugkomst van Mynheer Gwyde te samen gebracht: hierom was hy te Damme gekomen en had reeds met Jan Breydel over de zaek gehandeld. Nu wachtte hy dat het hem veroorlofd werde de dochter van zynen heer te zien en te groeten.

Terwyl hy het ontwerp wandelend nog overwoog, werd het behangsel der tente ter zyde getrokken en Machteld stapte langzaem over het tapyt dat voor den

ingang lag. Zy was bleek en kwynend, hare onmachtige beenen ondersteunden haer met moeite: zy wankelde by de weinige stappen die zy deed, en rustte zwaer op den arm der jonge Adelheid van Renesse die haer vergezelde. Hare kleeding was ryk, doch zonder zwier; zy had allen sieraed verworpen, en droeg geen ander kleinood dan de gulden borstplaet met den zwarten Leeuw van Vlaenderen.

Deconinck had zich het hoofd voor zyne Landvrouw ontdekt, en stond in eene eerbiedigende houding voor haer. Machteld grimlachte met eene zieltreffende uitdrukking, op hare wangen mengden zich bittere pyn en zacht genoegen; want zy was verheugd dat zy den Deken zag. Met zwakke stem sprak zy:

‘Wees gegroet meester Deconinck, onze vriend! Gy ziet het, ik ben niet wel, myne kranke borst heigt zoo lastig. Maer ik mag zoo niet altyd in myne tente blyven, de droefheid bevangt my in die naeuwe wooning. Ik wil de trouwe onderdanen myns vaders zien werken, indien myne voeten my tot daer brengen kunnen. Gy zult my vergezellen; ik bid u, meester, antwoord op myne vragen, uwe verklaringen zullen mynen zieken geest verlichten. Ik begeer niet dat de wachten ons volgen. - De zuivere morgenlucht verkwikt my grootelyks!’

Deconinck zyne Landvrouw volgende, begon haer over vele zaken te onderhouden; met zyn gewoon vernuft en welsprekenheid wist hy voor haer troostende dingen te vinden, en dreef alzoo voor een oogenblik het zwart nadenken van haer. Te midden der ambachtslieden gekomen zynde werd de Jonkvrouw overal met

juichende gelukwenschingen begroet. Weldra werd de kreet algemeen: Heil! Heil der edele dochter van den Leeuw! liep met lange galmen door het bosch en Machteld gevoelde eene zuivere vreugde by de teekens dezer vurige liefde. Zy naderde by den Deken der beenhouhouwers en sprak vriendelyk:

‘Meester Breydel ik heb u van verre gezien; gy werkt met meer drift dan de laetste uwer gezellen. Het schynt dat die arbeid u behaegt.’

‘Myne Landvrouw’ antwoordde Breydel ‘wy maken Goedendags die het Vaderland en den Leeuw onzen heer moeten verlossen. Ik verheug my uitermate aen dit werk; want my dunkt dat op den punt van iederen Goedendag, dien wy veerdig krygen, reeds een franschman steekt. En verwonder u niet, doorluchtige Gravin, indien ik zoo driftig in deze boomen houw: ik droom dat ik op den vyand hak, en die bedriegelyke wraek doet myn hart van onversaegdheid opzwellen!’

Machteld bewonderde den jongen Man, wiens blikken het heldenvuer, dat zyn hart zoo overvloedig besloot, verrieden; wiens gelaet als het gelaet eener grieksche godheid de kenteekens der zoete hartstochten en der vlammende driften droeg. Zy bezag met genoegen die oogen waerin de manlyke trotschheid onder lange wimpers vonkelde, en die zachte wezenstrekken, welke als de spiegel eener edele ziel met de uitdrukking eener belanglooze opoffering en van liefde tot het Vaderland blonken. Zy sprak tusschen eenen minzamen grimlach:

‘Meester Breydel uw gezelschap zou my aengenaem zyn, indien het u beliefde ons te volgen.’

Jan Breydel wierp de byl weg, bracht de blonde lokken van zyn hair over de ooren, plaetste zyne muts met meer zwier op het hoofd, en volgde de Jonkvrouw vol hoogmoed. Machteld suisde met stille stem tot Deconinck:

‘Indien myn vader duizend zulke trouwe en onverschrokken mannen in zynen dienst had zouden de Franschen niet lang in Vlaenderen blyven.’

‘Er is maer een Vlaming gelyk Breydel’ antwoordde Deconinck. ‘Het is zelden dat de natuer zulke vlammende harten, in zulke machtige lichamen laet geboren worden, en dit is eene wyze schikking van God: anders zouden de menschen, hunne krachten bewust zynde, te hooveerdig zyn; even als die reuzen der oudheid, die den Hemel beklimmen wilden...........’

Hy meende in zyne rede voort te gaen; maer eene schildwacht met rondel en zweerd, kwam buiten adem by hen geloopen en sprak tot Breydel zynen Deken:

‘Meester, myne gezellen van de legerwacht hebben my tot u gezonden, om u te boodschappen, dat men voor de poort onzer stad Brugge, eene dikke wolk van het stof der baen in de hoogte ziet klimmen; en dat een bruischend gerucht, als het geraes eens legers, zich doet hooren: het gevaerte verlaet de stad en komt naer onze legerplaets.’

‘Te wapen! Te wapen!’ riep Breydel met zulke kracht dat allen het hoorden. ‘Ieder schikke zich in zyne schaer! maekt spoed!’

De werklieden grepen met onstuimigheyd naer hunne wapens en liepen in wanorde door elkander, maer dit duerde slechts een oogenblik: - de scharen vormden

zich plotseling, en welhaest stonden de gezellen beweegloos in hunne dichtgeslotene gelederen. Breydel schikte vyf honderd uitgelezene mannen om de tente van Machteld; de Jonkvrouw was ylings in dezelve teruggekeerd. Een wagen en eenige losse peerden werden voor de tente gebracht en alles tot eene ontwyking bereid gemaekt. Dan ging Breydel in allerhaest met zyne overige mannen uit het bosch en schaerde zich in slagorde om den vyand te ontvangen

Zy bemerkten welhaest dat zy zich hadden bedrogen, want het gevaerte dat het stof in de lucht dreef ging zonder orde voort: er liepen vrouwen en kinderen in menigte door elkander. De vrouwen maekten een aeklig gebaer van weeklachten, rondom eene draegkoets die door mannen werd aengebracht. Alhoewel de oorzaek der wapenneming nu vergaen was, bleven de ambachtslieden nog altyd in hunne gelederen: zy rustten op hunne wapens, en wachtten met nieuwsgierigheid om te weten wat dit beduidde. Eindelyk naderde het gevaerte voor het leger. Terwyl veel vrouwen en kinderen door de gelederen heendrongen, om hunnen echtgenoot of hunnen vader te omhelzen, ontvouwde zich een schriklyk tooneel voor het midden der scharen.

Vier mannen brachten de draegbaer tot op eenen kleinen afstand van den Deken der beenhouwers, en plaetsten twee vrouwenlyken op den grond: de kleederen derzelve waren met lange bloedvagen besmet; hunne wezenstrekken kon men niet zien, want er lag eenen zwarten sluier op hunne hoofden. Terwyl de lyken uit de draegbaer gelicht en op den grond gelegd werden, vervulden de vrouwen de lucht met hunne

klachten; het hartscheurend Wee! Wee! was alles wat men in den eersten verstaen kon. Eindelyk riep eenestem:

‘De Franschen hebben haer wreedelyk vermoord!’

Die roep bracht de woede en de wraeklust onder de ambachtslieden, die tot daer toe met verbaesdheid gewacht hadden, maer de Deken Breydel keerde zich tot hen en riep:

‘De eerste die zyn gelid verlaet zy strengelyk gestraft!’

Hy was door eene pynelyke onrust gefolterd, als of een voorgevoel van het ongeluk dat hem gebeurd was zyn hart op voorhand beneep; met onstuimigheid liep hy tot by de op den grond liggende lyken, en rukte den doek van derzelver aengezicht.

Maer, ô God! hoe schriklyk was hem den onzaligen blik zyner oogen!........... Geen zucht ontging zynen boezem, geen lid verroerde zich in hem en hy stond als door eenen bloedstorm geslagen. Bleeker dan een lyk werd hy, en zyne haren rezen te berge op zyn hoofd: met hardnekkigheid hield hy de oogen styf en beweegloos op de verglaesde oogen der doode lichamen gevestigd. Zyne lippen bewogen zich bevend, en men zou gezegd hebben dat zyn stervens uer gekomen was.

In die gesteltenis bleef hy slechts weinig oogenblikken, weldra ging er eene ratelende ademing door zyne keel; wanhopig sprong hy vooruit naer zyne scharen, hief ter zelfder tyd de twee armen omhoog, en schreeuwde pynlyk.

‘ô Ramp! Ramp! myne oude moeder........ myne arme zuster!’

By deze woorden wierp hy zich in de armen van Deconinck, en hing, van kracht begeven, tegen de borst van zynen vriend. Met dwaze blikken staerde hy in het ronde, en deed zyne makkers van angst en medelyden sidderen. In zyne sombre woede, bracht hy de byl die hy droeg, aen zynen mond, en beet, als een razende met zulke kracht in den hecht dat een stuk houts van denzelven tusschen zyne tanden bleef; maer dit gevaerlyk wapen werd hem spoedig ontnomen. Deconinck gebood den gezellen dat zy in orde naer hun werk zouden terugkeeren, tot dal een bevel hen te wapen roepen zonde. Alhoewel zy liever eene spoedige wraek genomen hadden, dorsten zy zich echter niet tegen dit bevel verzetten, want het was hun kenbaer gemaekt dat de Deken der wollewevers als algemeen Stadhouder, door den jongen Gwyde was aengesteld; zy keerden morrend naer het bosch, en hernamen hunnen arbeid tegen dank.

Wanneer de twee Dekens in Breydels tente gekomen waren zette de Deken der beeuhouwers zich, afgemat en verslagen, by eene tafel, en liet het hoofd zwaer nederzinken. Hy sprak niet, en bezag Deconinck met een zonderling gelaet: een vergiftige grimlach stond op zyne wezenstrekken, - men zou gedacht hebben dat hy met zyne eigene ramp den spot dreef.

‘Myn ongelukkige vriend’ sprak Deconinck hem toe ‘bedaer om Gods wil.’

‘Bedaer! Bedaer! “herhaelde Breydel” ben ik niet bedaerd? - Hebt gy my ooit zoo rustig gezien.’

‘ô Myn vriend’ hernam de Deken der wevers ‘hoe bitter is het lyden uwer ziel! ik zie den dood op uw

gelaet. Troosten kan ik u niet, - uw ongeluk is te groot; ik weet niet welke balsem zulke wonden heelen mag. ‘ik wel’ antwoordde Breydel ‘de balsem die my genezen kan is my bekend; maer de macht ontbreekt my. ô Myne arme moeder! zy hebben hunne handen in uw bloed gedoopt, om dat uw zoon een Vlaming is - en die zoon, ô doemnis! - die zoon kan u niet wreken!’

De uitdrukking van zyn gelaet veranderde by die uitroeping: zyne tanden kwamen bitsig opeen en kraekten, zyne handen omvatteden de stylen der tafel, als of hy dezelve breken wilde; echter werd hy weder kalm en zyn gelaet betuigde meer droefheid.

‘Nu meester, gedraeg u als een man’ sprak Deconinck ‘overwin ook de wanhoop, die vyandin der ziel. Wees moediger tegen de bittere pynen die u heden treffen - het bloed uwer moeder zal gewroken worden.’

De ysselyke grimlach kwam weder op Breydels lippen. Hy antwoordde:

‘Gewroken worden! Hoe licht belooft gy iets dat gy niet kunt volbrengen. Wie kan my wreken? Gy niet. Gelooft gy, dat een stroom fransch bloed genoegzaem zy om het leven myner moeder te herkoopen? Geeft het bloed van eenen dwingeland het leven zynen slagofferen weder? ô Neen, zy zyn dood - en voor altyd, voor eeuwig, myn vriend! Ik zal in stilte en zonder klagen lyden; niets kan my troosten, - wy zyn te zwak, en onze vyanden te machtig.’

Deconinck antwoordde niet op de woorden van Breydel, en scheen iets gewichtigs te overwegen: op zyn aengezicht kwam soms eene uitdrukking als of hy zich geweld aendeed om eene inwendige woede te verber-

gen. De Deken der beeuhouwers bezag hem met nieuwsgierigheid, denkende dat er iets buitengewoons in den boezem van zynen diepzinnigen vriend omging. De grammoedige uitdrukking verging op het gelaet van Deconinck; hy stond langzaem op, en sprak:

‘Onze vyanden zyn te machtig, zegt gy? morgen zult gy dit niet meer zeggen. Zy hebben verraed en boosheid ten hunnen voordeele gebruikt, en hebben niet gevreesd het onnoozel bloed te vergieten, als of er geen Wraekengel meer by den troon des Heeren ware. Zy weten niet dat het leven van hen allen in myne handen is, en dat ik hen kan verbryzelen als of de almacht my door God geschonken ware. - Zy zoeken hunne macht in verraed en schandelyke boosheid. Welaen, hun eigen zweerd zal hen vernielen - het is gezegd!’

Deconinck scheen in dit oogenblik als een Tolk die over het misdadige Hiërusalem den vloek des Heeren uitspreekt; er was zoo veel ontzagchelyks in den toon zyner stem dat Breydel met eenen godsdienstigen eerbied op het vonnis der vyanden luisterde.

‘Wacht een weinig’ ging Deconinck voort ‘ik zal een der nieuwaengekomenen doen halen opdat wy weten mogen hoe dit alles gebeurd is. Laet u by zyn verhael niet vervoeren, ik beloof u eene wraek die gy zelfs niet zoudt durven eischen. Want nu is het toch zoo ver gekomen dat geduld eene schande wordt.’

Een innige toorn bracht het vuer op zyne wangen. Hy, die anders zoo bedaerd was, blaekte nu in heviger gramschap dan Breydel, alhoewel men dit nog niet gansch op zyn gelaet kon merken. Na de tent eenige oogenblikken verlaten te hebben kwam hy met eenen

ambachtsgezel terug en deed hem de voorvallen, welke dien dag in Brugge gebeurd waren, met alle omstandigheden verhalen. Zy verstonden uit hem het getal van De Chatillons nieuw leger, de dood der gehangene Burgers en deschriklyke plundering der stad.

Breydel aenhoorde dit verhael met koelheid, want al deze euveldaden waren hem niet zoo pynlyk als de moord dergene die hem in haren schoot had gedragen. Deconinck werd integendeel meer en meer verwoed, naermate dit schriklyk tooneel zich ontrolde. Voor hem waren de omstandigheden van dit verhael zeer droevig, maer zoo aenzag hy de zaek niet. Vaderland en verlossing waren de twee gevoelens welke hem in zulke drift konden doen ontsteken. Nu zag hy dat het waerlyk tyd was en dat men zonder uitstel moest beginnen, trouwens deze wreede rechtspleging kon de Vlamingen verschrikken en hun den moed benemen. Hy zond den gezel weg, en plaetste het hoofd stilzwygend in de hand, terwyl Breydel met ongeduld, op hetgeen hy zeggen ging, wachtte.

Deconinck kwam eensklaps by Breydel en riep:

‘Vriend, maek uwe byl scherp, jaeg de droefheid uit uw hart! - Wy gaen de banden des Vaderlands breken!’

‘Wat wilt gy zeggen?’ vroeg Breydel.

‘Luister, - een akkerman wacht tot dat de koude des morgens al de rupsen in een nest verzameld heeft; dan snydt hy het nest van den boom, plaetst hetzelve onder zynen voet, en vertrapt het ongediert in eens. Verstaet gy dit?’

‘Voleind uwe voorzegging’ riep Breydel ‘ô Myn vriend

eene lichte strael verdryft myne duistere wanhoop. Voleind, voleind!’

‘Welnu, de Franschen hebben zich ook in onze vaderstad, gelyk het ongediert genesteld: zy zullen ook verplet worden als of een berg op hen gevallen ware. Verbly u, meester Jan, zy zyn veroordeeld. De dood uwer moeder zal met woeker betaeld worden, en het Vaderland zal zonder ketens uit dit bloedbad opryzen.’

Breydel liet zyne oogen onstuimig rond de tente gaen, en zocht naer zyne byl, dan herinnerde hy zich dat men hem dezelve had ontnomen. Hy vatte de hand van Deconinck met ontroering.

‘Myn vriend’ riep hy ‘gy hebt my meermalen gered, maer dan gaeft gy my alleenlyk het leven: nu kryg ik door u geluk en vreugde weder. Zeg my toch spoedig hoe wy deze wraek zullen bewerken op dat ik niet meer twyfele.’

‘Heb een oogenblik geduld, gy zult het gaen hooren; dit ontwerp moet ik voor al de Dekens ontvouwen. Ik zal hen doen roepen.’

Hy ging haestiglyk uit de tente, riep eene schildwacht en zond hem naer het bosch om al de Oversten by hem te ontbieden. Eenigen tyd daerna stonden zy ten getalle van dertig, in eenen kring buiten de tent. Deconinck sprak tot hen in dezer voege:

‘Makkers, het plechtig uer is gekomen, de vryheid moeten wy hebben of de dood. Lang genoeg hebben wy de schandvlek op onze voorhoofden gedragen: het is tyd dat wy onze vyanden rekenschap over het bloed onzer broederen vragen; - en indien wy voor het Vaderland sterven moeten, denkt dan, ô makkers, dat de

ketens der slaverny by den boord van het graf ontvallen, en dat wy, vry en zonder laster, by onze vaderen zullen slapen. Maer neen wy zullen overwinnen, dit weet ik. De zwarte Leeuw van Vlaenderen kan niet vergaen. En ziet of wy het recht niet op onze zyde hebben? De Franschen hebben ons land uitgeplunderd, onzen Graef en de Edelen, de bloem der echte Vlamingen gekerkerd. Philippa hebben zy met venyn vergeven, onze stad Brugge hebben zy verwoest en de eerlyksten onzer broederen op eigen grond gehangen. De bloedige lyken der moeder en der zuster van onzen ongelukkigen vriend Breydel rusten tusschen ons. Deze lyken, en die van alle degenen, welke door de handen der vreemde dwingelanden zyn gestorven, hebben stemmen die in uwe harten om wraek roepen! Welaen, begraeft het geen ik u ga zeggen in uw hart als in een graf. - De Franschen hebben zich heden aen een boos werk moede gemaekt, zy zullen goed slapen; maer dan straffe my God met het eeuwige vuer, zoo die slaep voor de meesten niet tot het laetste oordeel duren zal! zegt niets aen uwe gezellen, maer leidt ze morgen, twee uren voor den opgang der zon, tot achter Sinte Kruis in het Eksterbosch.(1) Ik vertrek op staenden voet naer Ardenburg om myne mannen te bereiden en den Hoofdman Lindens te doen verwittigen; want ik moet heden nog in

Brugge zyn. Dit verwondert u, - nochtans zult gy met my bekennen dat er een Franschman in Brugge is, dien wy niet mogen dooden: zyn bloed zou op onze hoofden terugvallen.’

‘Mynheer DeMortenay!’ antwoordden velestemmen.

‘Die ridder’ hernam Deconinck ‘heeft ons steeds met goedheid behandeld; hy heeft getoond dat de rampen onzes Vaderlands hem raekten. Dikwyls heeft hy den verfoeielyken Jan van Gistel in zyne wreede vervolgingen wederhonden, en de genade der veroordeelden verkregen. Wy mogen dus onze wapens met dit edel bloed niet verwen; het is om dit te beletten, dat ik heden naer Brugge gaen wil, wat gevaer er ook zy.’

‘Maer’ viel een der Dekens in ‘hoe toch zullen wy morgen in de stad geraken, mits de poorten voor het ryzen der zon gesloten zyn?’

‘De poorten zullen voor ons geopend worden’ antwoordde Deconinck ‘ik zal niet uit de stad terugkeeren voor dat de wraek zeker en onfeilbaer zy. Ik heb u genoeg gezegd: morgen in de vergaderplaets zal ik u nadere bevelen geven; houdt uwe mannen veerdig. Ik ga met onze jonge Gravin vertrekken, zy mag dit bloedig tooneel niet zien.’

Breydel had gedurende deze rede niet het minste teeken van toestemming gegeven; maer eene hevige blydschap blonk op zyn gelaet. Zoodra de Dekens vertrokken waren, wierphy zich om den hals van Deconinck en sprak, terwyl twee tranen over zyne wangen rolden: ‘Gy hebt my uit de wanhoop gewekt, myn dierbare vriend. Nu zal ik rustig over de lyken myner moeder en zuster kunnen weenen, en haer met godsdienstig gevoel

ter aerde beschikken. - En dan, na dat het graf op haer zal gesloten zyn.......... ho, wat blyft er my dan in de wereld over dat ik kan beminnen?’

‘Uw Vaderland en deszelfs grootmaking!’ was het antwoord.

‘Ja, Ja, Vaderland en vryheid - en wraek! Want nu, verstaet gy, myn vriend, nu zou ik van spyt weenen indien de Franschen ons land verlieten. Dan zou myne byl geene hoofden meer kunnen klieven, ik zou hunne lyken niet kunnen vertrappen, gelyk de voeten hunner peerden onze broeders vertrapt hebben. De vryheid alléén zou ik verwerpen; het gezicht van stroomend bloed kan my alleen nog behagen, nu zy het hart waer onder ik het leven ontving, doorstoken hebben. - Vertrek gaeuw, en ga met God, opdat alles wel uitvalle; want ik ben dorstig naer de beloofde wraek.’

Deconinck verliet Breydel met deze woorden:

‘Geheim en voorzichtigheid, myn vriend!’

Eer hy de legerplaets verliet, deed hy alles tot het vertrek der edele Machteld bereiden, en, na met haer eenige oogenblikken gesproken te hebben, klom hy op eenen draver en verdween in de richting van Ardenburg.

Onderwyl waren de lichamen der moeder en der zuster van Breydel door de vrouwen gewasschen en gelykt geweest. Zy hadden eerst eene tente van binnen met zwart laken behangen en te midden derzelve de twee lyken op een legerbed uitgestrekt. Een somber doodkleed was derzelver deksel; de aengezichten alleen waren ontbloot. Rondom die plechtige legerstede brandden acht gele waskeerssen: een Kruisbeeld met een

zilveren wywatervat en eenige palmtakken stond aen het hoofdeinde, terwyl weenende vrouwen prevelend er by zaten te bidden.

Onmiddelyk na het vertrek van Deconinck ging Breydel naer het bosch, en beval het werk te staken; hy zond alle de ambachtslieden naer de tenten om te rusten, en kondigde hun aen dat zy des anderendaegs voor het aenbreken van het daglicht moesten vertrekken. Na eenige verdere maetregels gebruikt te hebben, om de vrouwen en kinderen in de legerplaets te doen blyven, begaf hy zich naer de hut waer het lichaem zyner moeder gelykt lag. Daer gekomen zynde zond hy de vrouwen weg en sloot de deur dicht.

Meer dan een Aenleider kwam by de tent om den Deken te kunnen spreken, het zy om onderrichtingen of bevelen te vragen. Maer hoe zeer zy ook aenklopten, kregen zy echter geen antwoord. In den eersten eerbiedigden zy de droefheid, waerin hun meester ongetwyfeld op dit oogenblik verzonken lag; maer wanneer zy reeds vier uren lang voor de deur gewacht hadden, zonder dat het minste gerucht zich in de lyktent had laten hooren, kwam de vrees hen bevangen. Zy dorsten hunne gedachten niet uitdrukken: - was Breydeldood? Had de byl of de smart zynen levensdraed gebroken?

Eensklaps ging de deur open, en Breydel vertoonde zich voor hen zonder dat hy hunne tegenwoordigheid scheen te bemerken. Niemand sprak, want de wezenstrekken van den Deken hadden iets in zich, dat het hart met koude beneep en de spraek benam. Hy was bleek, zyne blikken dwaelden halstarrig en dwaes in het ronde, en velen bemerkten dat twee vingeren zyner rechter

hand met bloed geverwd waren. Niemand hunner dorst hem naderen; want de dood straelde uit zyne oogen, en ieder zyner blikken ging als eene schicht in de zielen dergenen die hem bezagen.

Dit bloed dat aen zyne vingeren kleefde deed hen bovenal sidderen; eene schriklyke gissing liet hen raden waer hy het gehaeld had. Gewis had hy de wonde zyner moeder gerraekt, misschien had hy dit hart dat hem zoo zeer beminde gevoeld, en uit die ysselyke aenrakingen de razerny geput die hem meer kracht en dorst tot de wraek moest geven! - Zoo wandelde hy sprakeloos door het woud, tot dat de avond, de legerplaets met duisternis omvangende, hem voor de oogen zyner makkers verborg.

Te Ardenburg gekomen zynde, stelde Deconinck zyne twee duizend wevers onder het bevel van eenen der voornaemste Aenleiders en zond eenen bode met onderrichtingen naer den Hoofdman Lindens. Wanneer hy alle de noodige maetregelen genomen had om de macht der drie afdeelingen van het leger, te St-Kruis te vereenigen, klom hy weder te peerd, en begaf zich rechtstreeks naer Brugge. Hy liet zynen draver in eene herberg staen, en ging te voet in de stad. Niets weêrhield hem, want het was reeds diep in den avond, de poorten waren open en men zag geene andere Soldeniers dan de schildwacht op den wal. Eene doode rust, eene schrikverwekkende stilte heerschte in de straten door dewelke hy gaen moest. Weldra bleef hy voor een gering huis achter St-Donaes kerk staen, en meende te kloppen; doch hy bemerkte dat er geene deur aen deze wooning was en dat de ingang met een lang stuk laken was

gesloten. Dit huis en deszelfs vertrekken moesten hem wel bekend zyn; want het laken opheffende, stapte hy stoutelyk in den winkel en ging welhaest naer eene kleine achterkamer, die door de weifelende vlam eener lamp verlicht was. Tusschen den verbryzelden huisraed, welke op den vloer verspreid lag, zat eene vrouw weenend by eene tafel; twee jonge kinderen hield zy tegen hare borst gesloten en zoende hen zuchtend, als of zy zich gelukkig achtte, dat ten minste die rykdom haer was overgebleven: verder in eenen hoek, die maer half de bleeke stralen der lamp ontving, zat een man met het hoofd in de hand, en scheen te slapen.

By de onverwachte verschyning van Deconinck verschrikte de vrouw zoodanig, dat zy hare kinderen vaster tegen de borst sloot en door eenen luiden schreeuw hare benaeuwdheid te kennen gaf. De man greep met haestigheid naer zyn kruismes, doch zynen Deken herkennende, stond hy op en sprak:

‘ô Meester, wat pynlyken last hebt gy my opgelegd, toen gy my geboodt in de stad te blyven: de genade Gods alleen heeft ons van eene onvermydelyke dood gered. Onze huizen zyn geplunderd, onze broederen gehangen en vermoord - en God weet wat er morgen zal gebeuren. ô Geef my oorlof om by u te Ardenburg te gaen, ik smeek het u.’

Deconinck antwoordde niet op dit verzoek; hy wenkte den ambachtsman met den vinger, en ging met hem tot in den winkel, waer de grootste duisternis heerschte. Dan sprak hy met stille stem:

‘Geeraert, wanneer ik de stad verliet, heb ik u met dertig andere gezellen doen blyven, op dat gy de aen-

slagen der Franschen mocht ontdekken. U heb ik daer toe verkozen, om dat my uw moed en uwe zuivere vaderlandliefde bekend zyn. Misschien heeft het gezicht van de dood uwer makkers, uw hart met vrees bevangen: indien het zoo was sta ik toe dat gy heden nog naer Ardenburg vertrekt.’

‘Meester’ antwoordde Geeraert’ uwe woorden bedroeven my, ik vrees den dood geenzins; maer myne vrouw, myne arme kinderen blyven hier aen alle onheilen blootgesteld. De schrik en de benaeuwdheid maken hen ziek, zy weenen en bidden den ganschen dag, en de nacht geeft hun geene krachten weder: kondet gy zien hoe bleek zy zyn! - En zou ik by het gezicht van al dat lyden, van al dien angst, myne tranen met de hunnen niet mengen? ik ben immers hun aller vader en beschermer, - En is het niet van my alleen dat zy den troost, dien ik hun niet geven kan, afsmeeken? ô meester, geloof my, een vader lydt meer dan zyne vrouw en kinderen lyden kunnen. Nochtans ik zweer het u, ik ben bereid voor het Vaderland alles te vergeten - ja ook myn bloed; en zoo gy my tot iets kunt gebruiken, moogt gy op my staet maken. Spreek dus, want ik gevoel dat gy my iets gewichtigs te bevelen hebt.’

Deconinck vatte de hand van den braven Geeraert, en drukte dezelve met ontroering.

‘Nog eene ziel als die van Jan Breydel!’ dacht hy.

‘Geeraert’ viel hy uit ‘gy zyt een weerdige gezel; dank voor uwe trouw en uwen moed. Luister dan, want ik heb weinig tyds. Gy zult spoedig naer uwe gezellen gaen om hen te verwittigen: dezen nacht zult gy u

geheimlyk met hen in het Peperstraetje begeven: gy alleen zult op den wal tusschen de Damme- en Kruispoorten klimmen; leg u plat ter aerde en laet uwe oogen in de richting van St-Kruis gaen. Zoodra gy een vuer in het veld ziet, val dan met uwe makkers op de wacht der poort; open deze - er zullen zeven duizend Vlamingen voorstaen.’

‘De poort zal op het bepaeld uer open zyn; vrees niet, ik bid u’ antwoordde Geeraert met koelheid.

‘Is het gezegd?’

‘Het is gezegd!’

‘Goeden avond dan, myn weerde vriend. Blyf met God!’

‘En die vergezelle u, meester!’

Deconinck liet den ambachtsman naer zyne vrouw terugkeeren, en ging zelf ten huize uit. By de oude Hal kwam hy aen eene prachtige wooning: hy klopte en de deur werd geopend.

‘Wat wilt gy, Vlaming?’ vroeg de dienstknecht.

‘Ik begeer Mynheer De Mortenay te spreken.’

‘Ja maer, hebt gy geene wapens? want gy lieden zyt niet te betrouwen.’

‘Wat geeft u dit!’ sprak de Deken ‘Ga, en zeg uwen meester dat Deconinck hem wil spreken.’

‘ô Heer, mynen God! Gy heet Deconinck? Dan komt gy gewis met een boos inzicht........’

By deze woorden liep de dienstbode ylings naer boven en kwam na eenige oogenblikken terug.

‘Gy moogt boven gaen’ zuchtte hy ‘het gelieve u my te volgen.’

Hy bracht Deconinck boven de trappen voor den

ingang eener kamer. De Mortenay zat by eene kleine tafel waer op zyn helm en zyn degen, nevens de yzeren handschoenen rustten. Hy bezag den Deken met verwondering: deze boog zich voor den Stedevoogd en sprak:

‘Mynheer De Mortenay, ik heb my, met betrouwen in uwe eerlykheid, tot hier begeven, wetende dat die stoutheid my niet zal berouwen.’

‘Voorwaer’ antwoordde De Mortenay ‘gy zult terug keeren zoo als gy gekomen zyt.’

‘Uwe edelmoedigheid is een spreekwoord onder ons geworden’ hernam Deconinck ‘ook is het uit oorzaek derzelve, en om u te doen zien dat wy, Vlamingen, eenen eerlyken vyand hoogachten, dat ik tot UEdele gekomen ben. - De Chatillon heeft heden onze stad aen de woede zyner Soldeniers overgegeven, hy heeft acht onzer onnoozele broeders doen hangen. Beken met my, heer De Mortenay, dat het ons eene plicht is hunne dood te wreken; want wat kon de Landvoogd hun ten laste leggen, dan dat zy voor zyne dwingende geboden niet wilden zwichten?’

‘De onderdaen moet zynen meester gehoorzamen; hoe streng de straf ook zy, is het hem niet geoorlofd de daden zyner Oversten te beoordeelen.’

‘Gy hebt gelyk, Mynheer De Mortenay, zoo spreekt men in Frankryk, en daer UEdele een natuerlyk onderdaen van den Koning Philippe le Bel is, betaemt het u, zyne bevelen te volvoeren. Maer wy zyn vrye Vlamingen, en kunnen die schandelyke ketens niet langer dragen: nu de Landvoogd de wreedheid zoo ver gebracht

heeft, verzeker ik u dat er eerlang bloed by stroomen zal vergoten worden, en indien het lot ons ongunstig ware en dat gy lieden de zege behaeldet - dan zouden er u weinig slaven overblyven, want wy willen sterven. Echter hoe het ook zy, en dit is de oorzaek myner komst, wat er ook gebeuren moge, zal geen hair van uw hoofd door ons geraekt worden: het huis waer in gy u zult bevinden zal voor ons geheiligd zyn, geen Vlaming zal zynen voet over den dorpel uwer wooning zetten. Ontvang daer op myne trouw.’

‘Ik dank de Vlamingen om hunne liefde tot my’ antwoordde De Mortenay ‘maer ik weiger de bescherming die gy my aenbiedt en zal er nooit gebruik van maken. Indien er waerlyk zoo iets voorviel, zou ik my onder de baniere van den Landvoogd, en niet in myne wooning bevinden, en zoo ik sterf zal het met het zweerd in de vuist zyn. Maer ik geloof niet dat het zoo ver komen zal, want de oproeren zullen welhaest gedempt worden, Gy Deken verlaet het Land spoedig, dit raed ik u als vriend.’

‘Neen Mynheer, ik verlaet myn Land niet: het gebeente myner vaderen rust in dien grond. Ik bid u, overweeg dat alle dingen mogelyk zyn en dat het fransche bloed door ons kan vergoten worden; maer dan moogt gy u myne woorden berinneren. - Dit is alles wat ik UEdele te zeggen had. Ik wensch u vaerwel, God neme u onder zyne hoede!’

De Mortenay overdacht de woorden van den Deken met meer naeuwkeurigheid, en bevond ter zyner groote droefheid dat een schriklyk geheim onder de zelve

schuilde; hy besloot derhalve des anderdaegs De Chatillon tot waekzaemheid aen te sporen, en zelf eenige maetregelen voor de veiligheid der stad te bevelen. Niet denkende dat hetgeen hy vreesde, zoo haest moest gebeuren, legde hy zich te bedde, en sliep gerust


Vorige Volgende