Logo DBNL
De leeuw van Vlaenderen (1838)

De leeuw van Vlaenderen

(1838)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XII.

 
Zyn boezem was verengd, zyn hoofd gebogen;
 
De geestdrift blonk niet langer uit zyne oogen
 
Zoo diep gehold door kwyning en door tyd;
 
Het kenmerk van een' naren zielenstryd
 
Stond op het jong en zachtgeteekend wezen.
 
Joh. Alf. De Laet.

Reeds waren er maenden verloopen sedert de overgaef der stad Brugge. De Chatillon had Mynheer De Mortenay tot stedevoogd benoemd, en was naer Kortryk teruggekeerd want hy betrouwde de Bruggelingen niet

genoeg om binnen hunne muren te wonnen. De Soldeniers, die hy in de veroverde stad gelaten had, begingen allerlei misdaden, en plaegden de burgers op eene boosaerdige wyze. Dezen dwang wars zynde, keerden de vreemde kooplieden meestal naer hun vaderland terug, en de handel van Brugge verging alle dagen meer en meer.(1) De ambachtslieden zagen met smart en innige wraeklust op den ondergang hunner welvaert; doch de maetregelen, die de Franschen genomen hadden, waren voor alsdan streng genoeg om hunne woede in te houden. Een groot gedeelte der vestingswerken was geslecht, en men bouwde een sterk kasteel om de stad te beheerschen en te bedwingen.

Tot groote verwondering zyner stadgenoten, liet Deconinck, zonder tegenstreving, dit alles gebeuren en wandelde rustig en als onverschillig door de straten. In de vergaderingen der wevers voorspelde hy de verlossing des Vaderlands, en hield alzoo de harten zyner broederen warm en vol edele hoop.

Breydel was niet meer kenlyk: een duister nadenken had zyne jonge wezenstrekken verouderd, en zyne wenkbraeuwen waren over zyne wimpers gezakt. Het trotsche hoofd van den dapperen Vlaming hing gebogen

als of een pynlyke last het ter neder had gedrukt. - Ho! de onderwerping en het gezicht der opgeblazen Franschen was eene adder, die om zyn hart gekronkeld lag en het wreedelyk verschuerde. Voor hem was er vreugde noch genoegen meer: zelden ging hy uit zyne wooning; want nu was het verwonnen Brugge hem een kerker, welkers lucht hem verstikte. Deze edele en grootmoedige smart verliet hem geen oogenblik, en zyne broeders konden hem door niets troosten of bewegen. In de oogen der Franschen stond voor hem het lasterwoord: - Slaef! als een verwyt te lezen.

Op eenen morgen was hy zeer vroeg in zynen winkel, en de mymeriogen des nachts voortzettende, leunde hy met de linkerhand op eenen kapblok: zyne twyfelachtige blikken dwaelden tusschen de stukken vleesch die tegen den wand hingen, doch hy zag dezelve niet, want zyne ziel was in andere gedachten verzonken. Na hy aldus eenen ruimen tyd beweegloos was gebleven, omvattede zyne rechterhand, zonder zyn toedoen, eene slachtbyl, die, veel grooter dan de andere zynde, voor een byzonder gebruik scheen te dienen; zoodra het blikkerend stael onder zyn gezicht viel, ging er een onvatbare grimlach over zyne spytige wezenstrekken, en hy bleef lang op het moordtuig staren. Eensklaps werd zyn gelaet somber: met eene grammoedige drift wierp hy de byl op den vloer en plaetste zynen voet er op.

‘Ga!’ riep hy ‘eenen slaef behoeft geen wapen!’ en dan zonk hy weder met de hand op den kapblok.

Nu ging de deur van den winkel open, en Breydel verwonderde zich grootelyks zoodra hy Deconinck erkende.

‘Ik wensch u goeden dag, meester’ sprak hy ‘Wat smartlyk nieuws brengt gy my zoo vroeg?’

‘Myn vriend Jan’ antwoordde Deconinck ‘ik vraeg u niet waerom gy zoo droef zyt: ik ken uwe edelmoedige ziel.- Het gedacht van slaverny doet u sterven; dit zie ik wel.’

‘Zwyg, meester, zwyg daervan, want my dunkt dat de wanden myner wooning dit hoonend woord herhalen; ô Myn vriend, indien ik op de muren onzer stad gestorven ware, dan had ik my zulke bittere pyn gesperd! - Hoe veel vyandige Franschen hadden dan nevens my hun graf gevonden! maer die luisterryke dagen zyn voorby.....’

Deconinck staerde met ontroering op den Deken der beenhouwers; hy verstond door zyn eigen lyden hoe doodend die smart voor eene ziel als die van Breydel zyn moest, - en antwoordde:

‘Troost u toch myn edelmoedige vriend en denk dat het vuer, hetwelk onder de assche slaept, zich echter niet uitdooft. Eens komen die luisterryke dagen terug: de nevelige lucht der slaverny klaert op, en de zon der vryheid heeft reeds eenige harer stralen over ons gezonden. Dit verstaet gy niet, maer gy moogt my gelooven, het uer der verlossing naekt. Heden zyn wy nog niet genoeg verdrukt - de banden der slaverny moeten pynlyker nypen, opdat de laffaerts zelve de schakels der keten losbreken. - En dan, myn dappere broeder, dan zal onze dierbare vaderstad den zwarten leeuw van Vlaenderen weder boven de volken uitsteken.....’

Breydel bezag den Deken der wevers gedurende deze woorden met eene zeldzame uitdrukking: een grimlach

van geluk en hoop verhelderde zyn gelaet, en als of zyn beklemde boezem zich wilde ontlasten, kwam een lange zucht uit zyne borst. Hy nam de hand van Deconinck, bracht dezelve tegen zyn hart, en sprak:

‘Gy alleen, ô vriend, kent my; gy alleen kunt myne ziel raken en troosten.’

‘Maer meester Jan’ hernam Deconinck ‘myn bezoek heeft een ander doel; gy weet dat wy beloofd hebben de jonge Machteld te bewaren?’

‘ô Doemnis!’ riep Breydel met onstuimigheid. Een angstig voorgevoel kleurde zyne wangen met het vuer der gramschap en hy zuchtte:

‘Myn vriend wat schriklyk, - wat schandig nieuws?’

‘De Franschen hebben de dochter van onzen Heer opgelicht en vervoerd!’ was het antwoord.

De beenhouwer deed eenen stap vooruit, hief de slachtbyl van den grond en wrong dezelve met eene brandende woede in zyne vuist. Zyne lippen bewogen zich wel, maer geen woord kwam uit zynen mond: eindelyk rolden twee blinkende tranen op zyne wangen - tranen van razerny en wraeklust.

‘ô Leeuw van Vlaenderen!’ borst hy uit ‘zoo handelen zy met uwe kinderen. En zal ik dit gedoogen? neen, by myne zaligheid, neen. Het is gedaen, Deconinck - het is gedaen. Ik luister naer niets; - heden moet ik bloed zien, - veel bloed of ik sterf!’

‘Bedaer, myn vriend’ antwoordde Deconinck ‘bedaer, en gebruik de rede; want uw leven zyt gy aen uw Vaderland schuldig, en gy moogt het niet nutteloos wagen.’

‘Ik wil niets hooren’ hernam Jan Breydel ‘Ik dank u

om uwen wyzen raed, maer ik zal noch kan hem volgen; spaer uwe woorden, ze zyn vruchteloos.’

‘Maer meester Jan, laet u zoo niet vervoeren. Gy kunt immers alleen de Franschen niet verjagen?’

‘Dit geeft er niet aen. Zoo ver denk ik niet. Wraek over de dochter van den Leeuw, en dan de dood. Ho, nu ben ik gelukkig, - myn geest heeft zich losgerukt, het hart klopt my nu weder zoo fel en zoo krachtig! Maer ik wil my wel bedaren, zeg my dan voorts wat gy meer van dit voorval weet.’

‘Ho, niet veel! Dezen morgen heeft men my heel vroeg gewekt om eenen dienstbode van Mynheer van Nieuwland te ontvangen. Uit dezen verstond ik dat de edele Machteld des nachts was weggevoerd, en dat de verrader Brakels den Franschen voor taelman had gediend.’

‘Brakels?’ riep Breydel ‘nog een meer voor myne byl. Hy zal de franschen niet meer dienen!’

‘Waer men de Jonkvrouw naer toe gevoerd heeft weet ik niet Alleenlyk zou men eenig vermoeden tegen het kasteel van Male kunnen opvatten; want de dienstbode heeft dien naem tweemael door de Soldeniers hooren uitspreken. Gy ziet wel, Breydel, dat het beter ware op nadere inlichtingen te wachten dan zoo onbezonnen te werk te gaen, trouwens het is by kans zeker dat de Edelvrouw reeds lot in Frankryk gevoerd is.’

‘Gy klopt aen eene dooyemans deur, myn vriend’ riep Breydel ‘ik zeg u voorwaer, dat niets my kan bewegen - ik wil en zal uitgaen. Vergeef my dat ik u op staenden voet verlate.’

Hy verborg de byl onder zynen kolder, en wendde

zich met eenen haestigen stap naer de deur, maer Deconinck had zich door eene nog spoedigere beweging voor hem geplaetst, en belette hem alzoo den uitgang. Gelyk een tyger die in eenen strik gevallen is, wierp Breydel zyne vluchtige blikken rond den winkel en scheen eenen doorgang te zoeken. Zyn lichaem helde voor over en zyne leden spanden zich, als of hy zich bereid maekte om tegen de hinderpalen zyner vlucht op te springen.

‘Laet die nuttelooze poogingen’ sprak Deconinck hem toe ‘ik verzeker u dat gy niet met die byl zult uitgaen. Gy zyt my een al te duerbare vriend, en ik acht het my eenen plicht u voor onheil te bewaren.’

‘Laet my door, ô meester Pieter’ riep de Deken der beeuhouwers ‘ik smeek u, laet my uitgaen. Gy pynigt my onbarmhartiglyk.’

‘Neen, ik ben hierin onverbiddelyk. Denkt gy dat gy uw eigen meester zyt, - dat gy uw leven naer welgevallen moogt wagen? Ho, niet meester; God heeft u met eene grootere ziel begaefd, en het Vaderland heeft machtigere leden in u gevoed, om u als borstweer der algemeene vryheid te doen leven. Gedenk die hooge zending, meester, en verspil uwe gaven niet in nuttelooze wraeknemingen.’

Terwyl Deconinck aldus was sprekende, bedaerde de drift van den beenhouwer. Zyne houding werd rustig en men zou gedacht hebben dat hy zich door de wyze rede van zynen vriend had laten overtuigen. Dit was wel geene veinzery, doch het was ook de echte uitdrukking zyner gevoelens niet. Hy zweemde tusschen

wraeklust en bedaerdheid, zonder zich innerlyk te kunnen stillen.

‘Gy hebt gelyk, myn vriend’ sprak hy ‘ik laet my te lichtelyk vervoeren; maer gy weet het, er zyn driften welkers ingevingen men niet kan wederstaen. Ik zal myn wapen daer weder aen den wand hangen; nu zult gy my toch uitlaten; want ik moet heden nog naer Thourout om vee.’

‘Nu wil ik u niet langer wederhouden, alhoewel ik weet dat gy heden niet naer Thourout zult gaen.’

‘Gewis, meester, ik heb geen vee meer in myne stallen, en ik moet er my voor den nacht bezorgen.’

‘Gy kunt my niet bedriegen, meester Jan: ik ken u te lang. Door uwe oogappels zie ik den grond uwer ziel - gy gaet rechtstreeks naer Male.’

‘Een toovenaer zyt gy, meester Pieter, want zoo helpe my God, gy kent myne gedachten beter dan ik zelf. Ja, ik ga naer Male; maer ik verzeker u, dat dit slechts is om naer de ongelukkige dochter van onzen Heer te vernemen. Ik beloof u de wraek tot eenen gunstigeren dag uit te stellen.’

De twee Dekens gingen gezamentlyk ter deure uit, en verlieten elkander, na dat zy nog eenigen tyd in de straet gesproken hadden. Breydel kwam na een half uer gaens in het dorp Male.

De heerlykheid van Male ligt op eene korte myl van Brugge,(1) In den jare onzes verhaels bestond zy uit

een dertigtal strooien hutten, die hier en daer in het rechtsgebied van het leenslot gebouwd waren. Tusschen, de ondoordringbare bosschen, welke het dorp omsingelden, waren door arbeid de vruchtbaerste akkers gemaekt. Dewyl de aerde in die streek hare bewooners dankbaer scheen en met ryken oogst beloonde, zou men licht gedacht hebben dat de boeren van Male in eenen weeldrigen staet zich bevonden. En nochtans droeg de kleeding en het gansch voorkomen der inwooners het kenteeken der behoefte. Slaverny en dwingende beheersching waren de bronnen hunner armoede: het zweet huns aenschyns vloeide voor hun nog voor hun huisgezin. Alles was voor den Leenheer hunnen meester; en gelukkig achtten zy zich, wanneer hun, na het leveren der tol- en leengoeden, nog genoeg overbleef, om hunne leden gedurende het jaer tot den zwaren arbeid te voeden.

Op weinigen afstand van het kasteel was eene vierkante plaets om dewelke eenige steenen huizen dichter by elkander gebouwd waren; in het midden stond eene steenen zuil als eene naeld opgericht, en aen dezelve eene keten met den yzeren halsband. Dit was het merkteeken der graeflyke rechtspleging, en de gewoone

Kake, waeraen men de misdadigers ten toon stelde. Aen de eene zyde was eene geringe kapel gebouwd en het kerkhof bracht zyne muren eenig stappen vooruit op de plaets.

Hiernevens stond een tamelyk hoog huis, de eenigste kroeg of taveerne waer men te Male wyn en bier verkocht. De naem dezer herberg was boven de deur gebeeld; maer zoo grof en zoo onkundig gebyteld, dat het moeielyk ware geweest, Sint Marten in dit steenen tafereel te erkennen. De vloer of het onderste vertrek was zoo wyd als de buitenmuren strekten. Eene breede, ja wanstaltige haerdstede, die met hare tafelplaet eenige voeten vooruit stak, vervulde het diepe der kamer en liet er geene andere plaets over, dan een hoekje aen elke zyde, waer de zaden en plantenwortels te droogen hingen. De andere wanden waren met kalk wit gemaekt, en met allerlei houten en tinnen keukengerief beladen: eene helmbyl en een deel groote messen in lederen scheeden hingen op eene plaets, die hun byzonder was toegeschikt. De rook, die gedurig uit de haerdstede in de kamer kwam, had de balken der verdieping met eene droeve kleur besmet; - eene verw zoo vael en zoo bruin als de duisternis was overal verspreid, en dit gaf een koudverwekkend voorkomen aen deze plaets. Alhoewel de zon hevig scheen, was het licht er zeer twyfelachtig, want de vensteren, van half romansche half gothische stichting, waren by de zeven voeten boven den vloer verheven, en uit kleine ruitjes gevormd. Zware zetels en nog zwaerdere tafelen stonden hier en daer in de kamer.

De weerdin liep heen en wêer om de talryke per-

soonen, die zich in dit oogenblik met drinken verlustigden, te dienen en voor te schenken. De tinnen hanapsen of bekers stonden niet stil, en de blyde roepen der gasten mengden zich in een suizend gebrom, waer uit men niets verstaen kon. By de haerdstede was het merkbaer by de manlyke en slaende klanken dat er vlaemsch gesproken werd, terwyl in de kamer, meer verwyfde en lispelende toonen de fransche spraek te kennen gaven. Onder degenen welke zich in deze uitheemsche tael uitdrukten, en tot de bezetting van het slot behoorden, was er een met name Leroux die zyne woorden meer klem byzelte, en als een overste tot zyne makkers sprak: nochtans was hy enkel Soldenier gelyk zy, maer zyne buitengewoon sterke leden en de macht die hem eigen was, hadden hem deze meerderheid verschaft.

Terwyl de fransche krygsknechten hunne hanapsen tusschen vrolyke uitroepingen ledigden, kwam een ander Soldenier in de kroeg en sprak tot hen:

‘Ha sa! gezellen ik breng u goed nieuws. Wy gaen dit vervloekt land van Vlaenderen verlaten, en misschien zien wy morgen reeds ons schoone Frankryk weder!’

De Soldeniers verbaesden op dit gezegde, en brachten hunne oogen vol twyfelende ondervraging op den bode.

‘Ja’ hernam deze ‘morgen vertrekken wy met de schoone Edelvrouw, welke ons dezen nacht zoo ontydig is komen bezoeken.’

‘Is het waerheid die gy spreekt’ vroeg Leroux.

‘Op myner trouwe makkers! onze heer De St.-Pol heeft my gezonden om u te verwittigen.’

‘Wel, dan wensch ik de Edelvrouw en u aen de galg van Montfaucon!’ riep Leroux.

‘Zie waerom verbittert u dit nieuws? keert gy niet geern naer Frankryk terug?’

‘Neen by den duivel! wy smaken hier de vruchten van den zege, en het zou my niet lusten dezelve zoo vroeg te verlaten.’

‘Ho, ontstelt u dan niet zoo zeer, wy komen binnen weinig dagen terug. Wy moeten onzen heer De St -Pol slechts tot Ryssel vergezellen.’

Op het oogenblik dat Leroux meende te antwoorden, ging de deur open en een vlaming trad in de kroeg. Hy bezag de Franschen met losse stoutheid, plaetsle zich alleen by eene tafel en riep:

‘Ho weerd! een stoop bier. Ras, want ik ben haestig!’

‘Met een, meester Breydel’ was het antwoord.

‘Dit is een schoone Vlaming’ suisde een Soldenier in het oor van Leroux. ‘Hy is wel zoo lang niet als gy; maer wat machtig lichaem, en wat stem. Dit is geen boer, by myne ziel!’

‘Waerlyk’ antwoordde Leroux ‘het is een fraeie keerel; hy heeft oogen als een leeuw. Ik gevoel my voor hem tot vriendschap genegen.’

‘Wat duivel’ riep Jan Breydel, opstaende ‘waer blyft gy hospes? de keel brandt my schriklyk.’

‘Zeg Vlaming’ vroeg Leroux ‘kunt gy fransch?’

‘Meer als my lust’ antwoordde Breydel in dezelfde spraek.

‘Wel dan, mits ik zie dat gy ongeduldig zyt en dorst hebt, bied ik u myne hanaps aen. Drink! ik wensch dat het u wel bekome.’

Breydel nam de hanaps met een dankbaer teeken uit de hand van den Soldenier en sprak terwyl hy dezelve aen zyne lippen bracht:

‘Dit zy op uwe gezondheid en geluk in den kryg!’

Nochtans zoodra eenige druppels van den wyn hem in den mond gerezen waren, plaetste hy den beker met afkeer op de tafel.

‘Wat duivel, gy schrikt van den edelen drank? Dit zyn de Vlamingen niet gewoon’ riep Leroux lachende.

‘Het is fransche wyn!’ antwoordde Breydel, zoo onverschillig als of die wansmaek een natuerlyk gevoel ware geweest.

De Soldeniers bezagen elkander met verwondering, en een blykbaer spyt bewoog de wangen van Leroux. De koude uitdrukking van Breydels gelaet had echter zoo veel indruk op hem, dat hy den Vlaming, zonder meer te spreken, naer zynen zetel liet terug keeren. Middelerwyl had de weerd het geëischte bier gebracht, en de Deken der beeuhouwers dronk meermalen zonder op de Franschen te letten.

‘Nu dan makkeres’ riep Leroux zynen beker opheffende ‘laet ons nog eens ter dege drinken, op dat er niet gezegd worde dat wy met eene drooge keel vertrekken. Op de gezondheid der schoone Edelvrouw, in afwachting dat het vuer haer moge branden!’

Jan Breydel bedwong zich by dit woord, want er was eene schielyke beweging in hem omgegaen, en zyne oogen hadden zich met verachting op de Soldeniers gevestigd, alhoewel zy dit niet hadden bemerkt

‘Het is een koningsbeetje’ sprak een Franschman schertsend ‘want by myn leven heb ik zulke fraeie

vrouw niet gezien. Ik gaf myne rechter vuist voor zulk eene bruid!’

‘Wacht maer wat,’ antwoordde Leroux ‘in Brugge zyn er nog zulken. De klaeuwaerts beginnen weder te morren en te muiten; dit is voor ons een goed teeken, want na het onweder vallen de vrouwen immers in onzen buit?’

Breydel knarsde de tanden van innige woede te samen; maer zyne belofte en de woorden van Deconinck was hy nog niet vergeten. Hy luisterde met meer aendacht, wanneer Leroux de volgende woorden sprak: ‘Het is een koningsbeetje zegt gy! Dit geloof ik niet; zy wordt al te beleefdelyk gehandeld. Ik zou eer gelooven dat zy de vrouw van een' machtig muiter is, en dat zy by de anderen in Frankryk zal gevoerd worden.’

De Deken der beeuhouwers was van zynen zetel opgestaen, en terwyl hy, om zyne ontroering te verbergen, onachtzaem in de kamer wandelde, zong hy morrend en met zachte stem eenige woorden van een volkslied dat aldus luidde:

 
Ziet gy den zwarten leeuw niet ryzen,
 
Zoo fier op 't trotsche gouden veld?
 
Ziet gy zyn' forsche reuzenklaeuwen,
 
Waervan één slag den vyand velt;
 
Ziet gy zyn' bloedige oogen gloeien,
 
Ziet gy zyen' maen zoo breed verward? -
 
Die leeuw is onze Leeuw van Vlaendren
 
Die rustend nog de wereld tart.(1)

Zoodra de Franschen de toonen hoorden, hieven zy te gelyk het hoofd op, en schenen ten uiterste verwonderd.

‘Luister’ sprak een van hen ‘dit is het lied der klaeuwaerts. Wat duivel durft die Vlaming dit in onze tegenwoordigheid zingen?’

Schoon Jan Breydel deze woorden gehoord had, ging hy niet min in zyn gezang voort, zelfs verhief hy de stem als of hy de Franschen trotsen wilde:

 
Hy sloeg zyn' klaeuwen op het Oosten
 
En 't Oosterheir vlood siddrend heen;
 
Zyn blik vernielde d'halve manen
 
Van d'ongetemden Saraceen.
 
Dan toog hy weder naer het Westen
 
En schonk, hun' dapperheid ten loon,
 
Aen d'onversaegdsten zyner zonen
 
Een konings of een keizerstroon.(1)

‘Maer wat beteekent dit gezang dat zy eeuwiglyk in den mond hebben?’ vroeg Leroux aen eenen Vlaming uit het slot, die by hem zat.

‘Wel hy zegt dat de zwarte Leeuw van Vlaenderen zyne klaeuwen aen de halve manen der Saracenen geslagen heeft, en dat hy Graef Boudewyn tot Keizer heeft gemaekt’

‘Luister eens Vlaming!’ riep Leroux tegen Breydel, ‘gy moet bekennen dat die schriklyke zwarte Leeuw voor de lelievaen van onzen machtigen Vorst, Philippe le Bel, heeft moeten vluchten - en nu is hy zeker voor altyd dood.’

Meester Jan grimlachte met schertsend mispryzen en antwoordde:

‘Er is nog een referein aen het lied, hoor maer:’

 
Hy sluimert nu. - Der Wallen koning
 
Beknel' hem vry in yzren band,
 
Hy sture vry zyn' rooversbenden
 
Tot op der leeuwen vaderland........
 
Want zoo de Leeuw ontwaekt, - Gy roovren!
 
Wordt ge allen door zyn' klaeuw verscheurd,
 
Dan wordt uw' trotsche witte lelie
 
Door hem met bloed en slyk besmeurd.

‘Vraeg nu wat dit beteekent!’

Leroux zich den zin dier woorden hekkende doen verklaren, smeet zynen zetel met drift achteruit: hy schonk zyne hanaps tot den boord vol en riep:

‘Zoo drinke ik den dood aen dien teug wyns, indien ik u den hals niet breke zoo gy nog een woord spreekt!’

Jan Breydel lachte spottend op deze bedreiging en antwoordde:

‘Zweer toch zoo niet, want gy rekent zonder den weerd. Denkt gy dat ik voor u zal zwygen? Voor al

de Wallen der wereld hiel ik geen enkel woord in mynen boezem! En zie, om het u te bewyzen, drink ik ter eere van den Leeuw - en ik trots de Franschen, hoort gy het?’

‘Makkers’ sprak Leroux van woede trillende ‘laet my alleen met den Vlaming begaen, hy zal door myne handen sterven.’

Terwyl hy deze woorden sprak, kwam hy tot by Breydel en riep:

‘Gy liegt - en leve de Lelie!’

‘Gy zelf liegt - en heil zy den zwarten Leeuw van Vlaenderen! riep Breydel hem tegen.’

‘Kom aen’ hernam de Franschman ‘gy zyt sterk; ik wil u bewyzen dat de Lelie voor geenen Leeuw moet zwichten. Wy vechten tot de dood.’

‘Dit laet zich verstaen’ antwoordde Jan Breydel. ‘Laet ons maer spoed maken. Het verheugt my eenen moedigen vyand gevonden te hebben; - dit is de moeite weerd.’

Reeds waren zy buiten de kroeg, als zy deze woorden spraken, en zy stapten vloekende tusschen het geboomte. Wanneer zy eene bekwame plaets gevonden hadden, gingen zy elk eenige treden achteruit en bereidden zich tot eene schrikkelyke worsteling. Breydel wierp zyn mes op den grond en rolde de mouwen van zynen kolder tot aen de schouders op: zyne spierige armen verbaesden de Soldeniers die ter zyde stonden om het gevecht aen te zien. Daer Breydel geen ander wapen dan een kruismes had, smeet Leroux zyn zweerd en rondel van zich en bleef alzoo ook zonder wapen. Hy keerde zich naer zyne makkers en sprak:

‘Ha sa! wat er ook gebeuren moge, wil ik niet dat men my helpe. Het gevecht moet eerlyk geschieden; want myn vyand is een brave Vlaming.(1)

‘Zyt gy veerdig?’ riep Breydel.

‘Ik ben bereid!’ was het antwoord.

Op dit gegeven woord trokken de twee strydenden hunne hoofden gebogen tusschen de schouders; hunne oogen flikkerden onder de gezakte wenkbraeuwen, hunne tanden en lippen kwamen met geweld op een, en dan vlogen zy als twee razende stieren tegen elkander op.

Een zware vuistslag viel van wederzyde op eene borst gelyk de hamer op het aembeeld, en ieder stryder week suizelend achteruit - maer dit onstak nog meer woede. Een somber geloei kwam met den adem, ratelend uit hunne keel, en zy sloegen zich de armen als twee yzeren gordels om het lichaem. Nu deden zy elkander door schriklyk geweld beurtelings bukken: armen, beenen, dyen, - alle de leden hunner lichamen, schenen eene afzonderlyke kracht en leven te hebben; want alle deze deelen wrongen zich afgryzelyk tegen een, en meermalen zuchtten de stryders door de pynlyke nypingen, welke hun die zwoegende wendingen veroorzaekten. Het vuer der razerny glom op hunne brandende wezenstrekken, en het wit hunner

oogen was met roode bloedaders overdekt. Echter kon geen van beide den anderen van plaets doen veranderen: men zou gedacht hebben, dat hunne voeten in den grond, dien zy drukten, geworteld waren. De aders lagen als koorden op de armen van Breydel, zoo zeer waren zy gezwollen. Dampend zweet liep stroomend van de wangen der worstelaers, terwyl hun adem kort en brandend werd. Men zag hunne boezems snellyk opzwellen en dalen; doch niets hoorde men dan eenige morrende vloeken tusschen de doffe zuchten.

Na eenigen tyd elkander aldus genepen en gewrongen te hebben, stak de Franschman zyne voeten achterwaerts, bracht zyne armen om den hals van Breydel en drukte zyn hoofd met zulk onweêrstaenbaer geweld ter neder dat hy wankelde en voor over helde. Zonder hem den tyd te geven om zich op te richten, en door dit voordeel versterkt, deed Leroux nog eene krachtigere pooging, en Breydel moest zyne knien onder dit dwingend geweld buigen.

‘Daer knielt de Leeuw al!’ riep Leroux, terwyl hy Breydel zulk eenen schriklyken slag op het hoofd gaf, dat bloed hem uit den mond sprong. Maer die slag zelf had den Franschman Breydel met eene hand doen loslaten. Op het oogenblik dat hy de vuist ophief om den Vlaming voort te moorden, sprong deze omhoog en week drie stappen achteruit. Snel als de bliksem, vloog hy brieschend op den Franschman, en omarmde hem met zulke razerny, dat de ribben in zyn lyf kraekten, maer deze rolde en wrong zyne leden als slangen om Breydels lichaem, en dit met eene kracht die door kunde en gewoonte was gestyfd. De jonge Vlaming

voelde dat zyne beenen door de knien van den Franschman gedrukt, zich bogen en den grond ontgingen. Dit langdurig gevecht, waer in hy voor de eerste mael des levens zyn moed zag feilen, was hem pynlyker dan de hel. Kokend schuim kwam op zyne lippen, en hy werd uitzinnig van woede. Dan liet hy den Franschman eensklaps los, en zyn hoofd tegen zyne borst gebogen hebbende liep hy tegen hem op. Gelyk de stormram die tegen eenen muer beukt, schokte het voorhoofd van Breydel tegen de borst van zynen vyand, dat deze wankelend achteruit stapte en nu ook sprong het bloed hem langs neus en mond uit. Eer hy zich kon herstellen, viel de vuist van den Vlaming als een pletterende steen op zynen schedel, en met eenen pynlyken gil viel hy uitgestrekt ter aerde.(1)

‘Gy hebt den klaeuw van den Leeuw gevoeld!’ zuchtte Breydel.

De Soldeniers die dit gevecht bywoonden, hadden hunnen makker door woorden en uitroepingen aengemoedigd, doch zy hadden zich er niet anders mede bemoeid. Terwyl zy den zieltogenden Leroux van den grond hieven, verliet Breydel de plaets met langzamen tred, en keerde naer de kroeg terug. Hy vroeg eenen anderen stoop bier en dronk meermalen, om den heeten dorst die hem bevangen had, te lesschen.

Reeds zat hy eenigen tyd by de tafel, en zyne vermoeidheid begon te verminderen, wanneer de deur achter zynen rug openging. Eer hy zich had kunnen keeren om te zien wie er binnen kwam, was hy door vier sterke mannen aengevat en ten gronde gesmeten; in een oogenblik was het huis vol gewapende Franschen. Breydel worstelde lang met nuttelooze poogingen tegen zyne vyanden: eindelyk afgemat en machteloos, bleef hy stil liggen, en bezag de Franschen met een dier giftige blikken welke de voorboden der ontvangene of gegevene dood zyn. Menigen der Soldeniers beefden op het gezicht van den uitgestrekten Vlaming, want terwyl zyn lichaem roerloos op den gronde lag, dwaelden zyne vlammende oogen zoo ongemeen stout en dreigend in het rond, dat de harten der aenschouwers zich met een bang vooruitzicht beklemden.

Een ridder, die men by zyne kleeding als Overste kon erkennen, naderde omzichtiglyk by Breydel, en na hy bevolen had dat men hem geene beweging mocht toelaten, sprak hy tot den Vlaming:

‘Wy kennen elkander van ouds, roekelooze Laet! Gy hebt in het woud te Wynendael, den schildknaep van Mynheer De Chatillon doodgeslagen en ons, ridders, met uw mes durven bedreigen. Nu weder, durft gy op den grond van myn rechtsgebied eenen myner beste mannen moorden. Er zal u volgens uwe daden geschieden: eene galg zal men heden nog voor u boven de muren van Male stellen, op dat de Brugsche muitelingen aen u een voorbeeld nemen.’

‘By al de Heiligen des Hemels!’ riep Breydel ‘Gy zyt een lasteraer: ik heb myn lyf eerlyk in den stryd ver-

weerd, en zoo gy my met verraderlyk geweld dit niet belette, zou ik u bewyzen dat ik geen naberouw heb.’ ‘Gy hebt het wapenteeken van Frankryk durven lasteren.....’

‘Ik heb den zwarten Leeuw myns Vaderlands gewroken, en zou het nog doen. Maer om Gods wil, Mynheer, laet my toch zoo niet als eenen geslachten os op den grond liggen - of moord my op staenden voet. - Ik zal my geduldig laten leiden.....’

Zonder hem los te laten, en op bevel van De St.-Pol, deden de Soldeniers Breydel opstaen, en men bracht hem met alle voorzorg aen de deur. De gevangene Vlaming stapte langzaem tusschen de krygsknechten voort; twee der sterksten hielden hem by de armen, vier anderen gingen voor en achter hem; in zulker wyze dat het hem onmogelyk was te ontsnappen. Dit was ook zyn inzicht niet; getrouw aen zyne belofte, deed hy niet den minsten tegenstand.

Terwyl men aldus met den gevangenen voortstapte, vielen de Soldeniers in hoonende scherts tegen hem uit. Breydel gevoelde by hunne spottende woorden eene onuitsprekelyke spyt, en wenschte innerlyk om den dood; echter bevocht hy zyne drift tot dat men hem aldus toesprak:

‘Ha sa! schoone Vlaming, indien gy morgen aen de koorde eens liefelyk voor ons danst, zullen wy de raven van uw lyf jagen.’

De Deken der beeuhouwers wierp eenen verachtenden blik op den Soldenier, die aldus met zyn ongeluk spotte. Deze hernam:

‘Bezie my toch zoo fel niet, vervloekte Klaeuwaert, of ik sla u in het aenzicht.’

‘ô Laffe Franschman!’ riep Breydel ‘aldus zyt gylieden. Eenen gevangen vyand hoont en bespot gy, - onedele huerlingen van eenen verachtlyken meester.......’

Een kaekslag, welke hum door den Soldenier gegeven werd, brak zyne rede. Hy zweeg plotseling en bukte het hoofd als of hy den moed liet zinken. Maer dit was het niet: eene innige woede vervoerde zyne ziel, en gelyk het vuer dat in den schoot der volkanen gloeit, brandde een razende wraeklust in het hart van den Vlaming. De Soldeniers gingen gedurig voort met lasteringen tegen hem uit te galmen en werden nog bitsiger om zyne stilzwygenheid.

By de brug van het slot hielden zy eensklaps op met lachen, en hunne aengezichten verbleekten van angst en schrik. Breydel vereenigde op dit oogenblik al de krachten welke hy zoo mildelyk van de natuer ontvangen had, en rukte zyne armen uit de handen zyner wachten. Hy sprong als een luipaerd op de twee Soldeniers die hem meest getergd hadden, en sloeg zyne handen als twee nypende klaeuwen aen hunne keel.

‘Voor u ô Leeuw van Vlaenderen wil ik sterven’ riep hy ‘maer niet aen eene galg - niet zonder wraek!’

Terwyl hy deze woorden sprak, prangde hy den gorgel der Soldeniers zoo dicht toe, dat hunne wangen bleek en loodverwig werden - en met eenen arm die in onweêrstaenbare wendigen, de lichamen zyner vyanden heen en weder slingerde, knotste hy hunne hoofden met nydig geweld tegen elkander. Door de worging machteloos geworden boden zy geenen tegenweer, want

hunne armen hingen slap by hun lichaem. Dit feit was echter in minder tyd geschied dan ons tot deszelfs beschryving noodig is.(1)

Op het gezicht van het gevaer hunner makkers liepen de andere Franschen vloekend toe, maer Breydel liet de ge worgden ten gronde vallen, en na hy zich van zyne overige vyanden ontdaen had vluchtte hy snellyk heen. Hy werd door de Soldeniers in zynen loop, tot by eene breede gracht gevolgd. Gewoon zynde in de weiden en beemden te leven, sprong Breydel als een hert over het water en liep voort naer St.-Kruis. Twee Soldeniers welke het ook waegden over de sloot te springen, vielen er tot den hals in en moesten dan alle vervolging opgeven. - De Deken der beeuhouwers kwam vol woede te Brugge en ging rechtstreeks naer zyne wooning; hy vond niemand te huis dan eenen jongen gezel die zich juist opschikte om uit te gaen.

‘Waer zyn myne gasten?’ riep Breydel met ongeduld. ‘Wel meester’ antwoordde de jongen ‘zy zyn naer den Pand, want de beeuhouwers zyn in allerbaest by een geroepen.’

‘Wat is er dan weder gaende?’

‘Ik weet niet wel, meester, maer de stadsbode heeft ter Pui een gebod afgelezen, dat alle poorters welke den kost met handwerk winnen, elke week, op den saturdag, eenen zilveren penning van hunnen arbeidsloon, den

Tolknechten zullen moeten betalen,(1) Dit is volgensden algemeenen roep de oorzaek der ambachtsvergaderingen, welke de Deken der wevers bevolen heeft’

‘Blyf gy hier en sluit den winkel’ sprak Breydel. ‘Zeg aen myne moeder, dat ik dezen nacht niet t' buis kom. Zy vreeze niets.’

Hy nam zyne gewoone byl van den wand: dezelve onder zynen kolder verborgen hebbende, verliet hy zyne wooning en begaf zich naer den Pand van het ambacht. Zoodra hy in de zael trad, liep er een morrende vreugdekreet onderde gezellen, en zy riepen:

‘Ha, daer is Breydel onze deken!’

‘Hy die zyne plaets tydelyk had vervangen, stond op, en bood hem den grooten zetel; maer Breydel, in stede van zich, na gewoonte, aen het oppereinde te plaetsen, nam eenen kleineren stoel, en liet zich, met eenen bitteren grimlach, op denzelven nedervallen. ‘ô myne broeders!’ riep hy ‘Komt en geeft my de hand, want ik heb uwe vriendschap zoo noodig! My en ons onbevlekt ambacht is heden een hoon geschied die niet kan afgevaegd worden!’

De meesters en gezellen drongen zich te samen om den zetel van Breydel. Nooit hadden zy eene zoo diepe droefheid en ousteltenis in hem bemerkt; hy scheen in onuitprekelyke folteringen te sterven. Alle oogen ves-

tigden zich vragend op hem. Na eenen langen zucht hernam hy:

‘Gy, echte zonen van Brugge, hebt nu reeds te lang met my om den hoon geleden, de slaverny kunt gy ook niet verdragen. Maer ô Hemel! wist gy wat my heden overkomen is! gy zoudt als kinderen weenen. Ho, nypende laster! ik durf het niet zeggen, de schaemte martelt my...........’

Reeds waren alle deze bruine mannennenzichten met het rood der woede gekleurd; zy wisten nog niet waer over zy zich te vertoornen hadden, en evenwel wrongen hunne vuisten zich stuiptrekkend in een, en vervloekingen rolden uit hunnen mond.

‘Luistert’ hernam Breydel ‘en bezwykt niet van schaemte, ô myne dappere broeders - luistert wel...... De Franschen hebben uwen Deken in het aenzicht geslagen, en deze wang, - deze, is met eenen schandelyken kaekslag besmet!’

De woede, welke de beeuhouwers by dit gezegde bevong, laet zich niet beschryven. Ongehoorde moordkreten galmden tegen het welfsel der zael en ieder deed in zich den eed dien hoon te wreken.

‘Waer mede’ vroeg Breydel ‘wischt men zullke schandvlek af?’

‘Met bloed!’ was den algemeenen schreeuw.

‘Gy verstaet my, broeders’ hernam de Deken ‘ja bloed alleen, en de dood der lasteraers kan my zuiveren. Weet, dat de bezetting van het slot Male my aldus heeft behandeld. Ik eisch dat gy myne woorden herhalet: - Ik zweer by den God die my hoort, dat de zon van morgen geen slot te Male meer vinden zal!’

‘Wy zweeren het by God!’ herhaelden alle de beeuhouwers met blyden wraeklust.

‘Komt’ sprak Breydel ‘laet ons gaen. Ieder keere naer zyne wooning, bereide zich in stilte en neme zyne beste byl. Bezorgt u andere wapens indien het mogelyk is, als ook gereedschap tot het afhakken van schaerhout, want my moeten het slot beklimmen. Ten elf uren des nachts zullen wy allen in het Eksterbosch achter St. Kruis byeenkomen.’

Na den onderlingen nog eenige byzondere inlichtingen gegeven te hebben, verliet hy den Pand, en zyne gezellen gingen na hem uit.

Des nachts, een weinig voor dat het bepaelde uer op de klok van St. Kruis geslagen was kon men tusschen de boomen, by den zwakken schyn der wassende maen, veel menschen door alle de paden omtrent het dorp zien stappen. Allen begaven zich in dezelfde richting en verdwenen beurtelings in het Eksterbosch. Eenigen van hen droegen kruisbogen, anderen knodsen; doch de meesten hadden geen zichtbaer wapen. Jan Breydel stond in het diepste van het kleine woud, met de meesters van het ambacht te beraedslagen langs welke zyde van het slot men den aenval wagen zou.

Eindelyk werd men het eens dat men bezyde de brug de gracht met hout zou vullen en alzoo over den muer poogen te geraken. De Deken wandelde in allerhaest tusschen de gezellen die in groot menigte bezig waren met de heesters en kleine boomen omver te hakken en tot bossen te binden. Zoodra hy zich overtuigd had dat er geene ladders ontbraken, gaf hy het

bevel om te vertrekken,-en de beeuhouwers verlieten het bosch om het slot Male te gaen vernielen.

Volgens de getuigenis der kronyken waren zy ten getalle van zeven honderd; en nochtans waren zy het zoo eens om de wraek te mogen bereiken, dat geen enkele onvoorzichtige klank uit deze menigte op kwam. Niets hoorde men dan het ruisschen der voortgeslepene takken en het blaffen der honden die van dit vreemd gerucht verschrikten. Op eenen boogscheut van het slot bleven zy staen, en dan ging Breydel met eenige gezellen vooruit om de vesting te bespieden. De schildwacht die boven de poort waekte had het gerucht hunner stappen gehoord, doch in twyfel zynde luisterde hy met meer aendacht en kwam vooruit op de wal. ‘Wacht’ sprak een der gezellen van Breydel ‘ik zal dien lastigen waker eens naer binnen zenden!’

By deze woorden spande hy de springveer van zynen kruisboog en mikte op den schildwacht. - De schicht bereikte haer doel, want zy vloog aen stukken op de borstplaet van den Franschman. Deze door dien slag verschrikt liep van de wallen en schreeuwde uit al zyne kracht:

‘Frankryk! De vyand! Te wapen! Te wapen!’

‘Vooruit makkers!’ riep Breydel ‘vooruit! Langs hier met de bossen!’

De beenhouwers kwamen een voor een hunne takken en heesters in de gracht werpen; zy was welhaest genoeg opgevuld om over dezelve als over eene brug tot aen den voet van den muer te kunnen gaen. De ladders werden geplant en een gedeelte der Vlamingen beklom de wallen zonder tegenweer te vinden. Op den roep van

den schildwacht waren de Soldeniers der bezetting van hunne bedstede gesprongen, en na eenige oogenblikken waren er meer dan vyftig gekleed en gewapend. Hun getal vermeerderde spoedig, het geschreeuw der beeuhouwers had de slapenden beter dan de roep der wacht gewekt.

Jan Breydel bevond zich met slechts dertig zyner gezellen binnen het slot, wanneer eene menigte ridders en Soldeniers tegen hem uitvielen. In den eerste stortten veel der beeuhouwers op den grond, want daer zy geene maliehembden hadden, drongen de pylen der Franschen zonder hinder door hunne lichamen. Nochtans duerde dit niet lang, op eenen geringen tyd waren alle de Vlamingen binnen de muren.

‘Ziet broeders’ riep Breydel ‘ik begin de slachtery. Volgt my na!’

Gelyk eene ploeg, die zichzelven een spoor in de aerde graeft, - zoo baende Breydel zich eenen weg door de Franschen. Iedere houw zyner byl kostte het leven aen eenen vyand, en het bloed zyner slagoffers stroomde by beken over zynen kolder. De andere Vlamingen, zoo woedend als hy, vielen langs alle kanten op de Soldeniers, en hunne juichende kreten verdoofden de doodkreten der stervende Franschen.(1)

Terwyl er in dier voege op den voorhof en op de

wallen van het slot gevochten werd, had de Kastelein, Mynheer De St-Pol, in allerhaest eenige peerden doen zadelen. Zoodra men hem boodschapte dat er geene hoop meer was, en dat de meeste Soldeniers onder den voet lagen deed hy het hulppoortje openen. Dan haelde men eene schreiende Vrouw met geweld uit het gebouw, en na dat zy in de armen van eenen Soldenier op een der peerden was gevestigd, zwommen deze ruiters te gelyk door de gracht en verdwenen tusschen de boomen des wouds.

Het was den Franschman onmogelyk het geweld der beeuhouwers te wederstaen, te meer daer deze laetsten in grooter getal dan hunne vyanden waren. Ook was er een uer later geene enkele sterveling meer in Male, dan alleen die gene, welke op vlaemschen bodem het leven ontvangen hadden. - Men zocht meer dan twee uren lang met fakkellicht in alle de kamers en kelders van het slot, doch men trof geen' enkelen vyand meer aen, want die het ontloopen waren, hadden zich door de hulpport in het veld begeven.

Na dat Breydel zich door eenen bedienden van het slot al de plaetsen naeuwkeurig had doen aenwyzen, geloofde hy met rede dat de Jonkvrouw Machteld was weggevoerd Hy gaf zich dan gansch aen zyne woede over en stak het heerlyk slot aen de vier hoeken in den brand. Terwyl de vlammen hemelhoog stegen en er reeds groote stukken muren met ysselyk gekraek ten gronde stortten, hakten de beeuhouwers de boomen, bruggen, en al wat maer kon vernield worden om ver, tot dat het slot de grootste verwoesting aenbood.

De klokken der omliggende dorpen stormden om

hulp, en de boeren verlieten hunne hulten om den brand te blusschen, - maer het was te laet Er stond niets meer van de graeflyke burcht, dan de vier gloeiende muren. Men hoorde de heldere stem van Breydel, die riep:

‘Ja, ja, zoo zoeke de zon van morgen vruchteloos naer het slot Male!’

De wraek nu voltrokken zynde, kwamen de beeuhouwers weder by elkander, en verlieten Male by een juichend koorgezang - zy zongen het lied van den zwarten Leeuw.


Vorige Volgende