De leeuw van Vlaenderen

[p. 182]

X.

Knechts! waer ben ic? hoor ic dit oft niet?
beziet oft ic wacker ben, ist nacht of ist dach?-
ô juweel van heelder wereld! Peerle van goude.
spiegel mynder zielen! Zoude ic alsulcken Vrouwe
moghen beminnen met haren dancke?

Oude Roman.

Na de stad Brugge zich gansch in de macht der Franschen had overgegeven, begon De Chatillon ernstig aen de begeerte der Koningin te denken; zy had hem geboden de jonge Machteld van Bethune naer Frankryk te

[p. 183]

doen overvoeren. Alhoewel het scheen, dat niets hem in het volbrengen van dit bevel kon hinderen, mits zyne krygsknechten de stad vervulden, werd hy echter nog door een staetkundig inzicht wederhouden. Hy wilde eerst zyne macht in Brugge bevestigen, de ambachten verslappen, een kasteel bouwen,⁽¹⁾ en dan zou hy de dochter van den Leeuw van Vlaenderen gevangen nemen en der Koningin overleveren.

Adolf van Nieuwland was by de intrede der Franschen met de grootste vrees bevangen geweest, want hy zag Machteld nu zonder tegenweer, aen hare vyanden blootgesteld. Het dagelyksch bezoek en de onophoudende wacht van Deconinck, konden hem in den eersten niet verzekeren; maer wanneer hy na eenige weken, nog niet door de Franschen ontrust was, begon hy te denken dat zy de Jonkvrouw van Bethune vergeten hadden en niets tegen haer wilden ondernemen. Zyne sterke lichaemsgesteltenis en de kundige zorgen van meester Rogaert hadden zyne wonde geheel genezen, en hy kreeg kleur en leven weder; maer eene diepere wonde bleef hem in het hart, en deze baerde hem onuitsprekelyke pynen. De innige liefde, welke hy voor Machteld gevoelde, vervulde steeds meer en meer zynen boezem, en de rust werd hem gansch benomen. De ongelukkige ridder zag het meisje, dat hy zoo heiliglyk beminde, alle dag bleeker worden: mager en krank als eene verzengde bloem, kwynde Mach-

(1) Men begon inderdaed een kasteel te bouwen, by de plaets waer nu het waterwerktuig of watermeulen staet, doch hetzelve werd niet voltrokken.

[p. 184]

teld door droeve gedachten gefolterd. - En hy, die aen hare edelmoedige bewaking het leven verschuldigd was, hy kon ze niet helpen, niet troosten! Zyne woorden, hoe zoet ook, waren zonder indruk op de rampzazalige Jonkvrouw, die gedurig om haren vader zuchtte en weende. Geen enkel bericht was haer nog van hare gevangene bloedverwanten toegekomen, en zy was als voor eeuwig van haer dierbaer huisgezin gescheiden. Niettegenstaende de zwarte droomen van ramspoed en treurnis, welke haer steeds omringden, gloeide de vlam der liefde heimlyk in haer. In het afwezen van Adolf kwam soms een vluchtende grimlach haer bleek gelaet verlichten, en dan zweefde de beeldtenis van den jongen ridder voor hare oogen; - dan vond zy nog eenigen troost in het zoete gevoel der min, en koesterde dit heilzaem vuer tot dat een bitter aendenken den grimlach deed verdwynen.

Adolf beminde in stilte, en dorst zelfs niet denken dat Machteld hem eens zou lief hebben, hy kende zyne plichten te zeer om zulks te hopen; daerom deed hy geene pooging om die drift te verdooven. Hy bedekte het vuer dat hem brandde onder den vorm eener eerbiedige hulde, en dacht dat Machteld zyne zorg slechts als een bewys van dankbaerheid zou ontvangen hebben.

Weinig weken na zyne volmaekte genezing verwyderde hy zich met langzame stappen van de stad, en wandelde mymerend by Sevecote,⁽¹⁾ door de enge paden der velden. De zon stond zeer laeg op de kim,

(1) Een gehucht buiten Brugge.

[p. 185]

en het Westen kleurde zich reeds met gloeiende verwen. Het hoofd gebogen en vol bitter aendenken ging Adolf in de baen voort, zonder op zyne voetstappen te letten. Eene droeve traen glimde onder zyn ooglid, en van tyd tot tyd kwam een zucht uit zyne borst. Op duizenderlei wyzen spande hy zynen geest in om eenige verzachting in het lot der jonge Machteld te kunnen brengen, en iedermael werd zyne wanhoop grooter, want niets vond hy dat haer mocht troosten. Hy zag haer alle dagen weenen, hy zag haer kwynend versterven, en met de armen toegevouwen moest hy, als een radelooze, die treurnis aenzien. Voor een moedig ridder als hy, was die onmacht pynlyk, en soms knarste hy met inwendige bitsigheid de tanden te samen - maer wat kon dit helpen? Er bleef hem niets over, dan eene smartvolle traen over zyne geliefde te storten en van betere dagen te droomen.

Wanneer hy reeds verre van de stad was en dat hy, door somber wee vervuld, onder zyne droeve gedachten was vermoeid, liet hy zich onachtzaem ten gronde gaen en zette zich by den boord der baen neder. Met de oogen ter aerde gewend, ging hy in zyne treurige bedenking voort. Terwyl hy dus gebogen zat, kwam nog ver van daer een ander mensch aengestapt.

Een bruine wollen monnikskolder met eene wyde kap, die op den rug nederviel, was zyn kleedsel: een gryze baerd daelde tot op zyne borst, en zyne zwarte glinsterende oogen waren onder zware wenkbraeuwen gezonken: bruin was zyn beenig gelaet en diepe rimpels lagen op zyn voorhoofd. Met lastige stappen en als een afgematte reiziger, naderde de monnik allengskens de

[p. 186]

plaets waer Adolf gezeten was, en bleef plotseling voor hem staen. Eene uitdrukking van hevige blydschap liep over zyn gelaet, en het was by dezelve te denken dat hy Adolf kende. Zyn aenzicht werd echter op nieuw ernstig en koel als of hy veinzen wilde.

Adolf, die nu eerst de tegenwoordigheid van den monnik gewaer werd, stond op, en groette hem met hoofsche woorden. Zyne stem had nog den treurigen toon, dien hy uit zyne mymeringgeput had, en hy deed zich geweld aen om te spreken.

‘Mynheer’ antwoordde de monnik ‘eene verre reis heeft my afgemat, de aengenaemheid der plaets die gy verkozen hebt noodigt my ook tot rusten. Ik bid u, laet my u niet stooren.’

Hy plaetste zich op het gras, en wees met zynen vinger dat hy hetzelfde van Adolf eischte. Deze door eerbied of lust gedreven, hernam zyne vorige plaets, en bevond zich alzoo nevens den vreemdeling. Hy was by den klank zyner stem zeer ontroerd: het scheen hem dat hy dezelve nog meermalen gehoord had, doch niet kunnende bedenken waer hy deze Priester mocht gezien hebben, joeg hy die gissing als valsch uit zynen geest.

Na eene korte poos, gedurende dewelke de monnik den jongen ridder met doordringende oogen bezag, vroeg hy:

‘Mynheer het is al eenen ruimen tyd geleden dat ik Vlaenderen verlaten heb; het zou my aengenaem zyn uit uwen mond te weten hoe het in onze stad Brugge al gaet. Dat myne stoutheid u niet hoone.’

‘ô Neen Vader’ antwoordde Adolf die zich van geen

[p. 187]

bedrog mistrouwde ‘het zal my een geluk zyn u te verplichten. - In onze stad Brugge gaet het slecht - de Franschen zyn er meester!’

‘Dit schynt u niet te bevallen, Mynheer? Ik had nochtans vernomen dat de meeste Edelen hunnen wettigen Graef verloochend hebben en den vreemden met liefde hebben ontvangen.’

‘Eilaes! dit is maer al te waer, ô Vader. De ongelukkige Graef Gwyde is door velen zyner onderdanen verlaten, en nog meer zyn er die hunnen ouden roem vergeten - maer het vlaemsche bloed is niet in aller aderen verbasterd; er zyn nog harten die den vreemdelingen vyandig zyn.’

By deze woorden liep een zichtbaer genoegen over de wezenstrekken van den monnik. Indien Adolf wat meer menschenkennis gehad had, zou hy bespeurd hebben dat de spraek van den reizenden geestelyken gewrongen en gemaekt was, en dat er iets geveinsd op zyn gelaet zweefde. De monnik antwoordde:

‘Uwe gevoelens Mynheer zyn loffelyk en verdienen u myne achting. Het is my eene ware vreugd nog een' edelmoedig' mensch, in wien alle liefde voor den rampzaligen Landheer Gwyde niet vergaen is, aen te treffen. God loone u om uwe getrouwigheid.’

‘ô Vader’ riep Adolf ‘zoo het u veroorloofd ware, den grond myns harten te zien: - indien gy de liefde die ik mynen Meester den ongelukkigen Gwyde en zyn huisgezin heb toegewyd, konde kennen! - Ik zweer u ô Priester, dat het gelukkigst oogenblik myns levens, dit zyn zou, op hetwelk ik myn bloed tot den laetsten druppel, voor hen mocht verliezen.’

[p. 188]

De monnik kende het menschenhart genoeg, om te bespeuren dat de woorden van den jongen ridder niet geveinsd waren, en dat hy den gevangen Gwyde de innigste liefde toedroeg. Na eene korte wyl zich bedacht te hebben hernam hy:

‘Zoo ik u de gelegenheid gaf, om den eed die gy zoo even deedt te volbrengen, zoudt gy dan niet achteruit zien, en zoudt gy als een Man alle gevaren trotsen?’

‘Ik bid u, ô Vader’ riep Adolf smeekend, ‘ik bid u, twyfel niet aen myne trouw - ook niet aen mynen moed! Spreek ras, want uw stilzwygen pynigt my.’

‘Luister dan met bedaerdheid. Om ontvangene weldaden, ben ik aen het Huis van Gwyde van Vlaenderen de grootste dankbaerheid verschuldigd; het gevoel van erkentenis en liefde, dat ik altyd voor mynen genadigen Vorst gekoesterd heb, deed my besluiten hun in dezen rampspoed behulpzaem te zyn. Met dit voornemen verliet ik myn klooster en begaf my naer Frankryk. Daer heb ik door gebeden, door geld of onder voorwendsel van myn priesterschap, alle de edele gevangenen mogen bezoeken; ik heb den vader de woorden zyns zoons overgebracht, en den zoon zyns vaders zegen gedragen. In den kerker van den Loever heb ik met de arme Philippa gezucht en geweend. Aldus heb ik hunne pynen verzacht, en den afstand, die hen scheidt oogenblikkelyk verkort. Ik heb geheele nachten met reizen doorgebracht, en myne voeten tot bloedens toe gewond: dikwyls werd ik afgedreven, gehoond en bespot; maer dit was my niets by het geluk van myne wettige Vorsten, in hunne rampen te dienen. Eene dankbare traen, welke myne aenkomst over hunne wangen dede rollen, was my eene

[p. 189]

belooning, die ik tegen al het goud der wereld niet zou verruild hebben.’

‘Zy gebenedyd, ô edelmoedig Priester’ riep Adolf ‘u wacht een zalig leven! Maer, ik bid u, hoe vaert Mynheer van Bethune?’

‘Laet my voortgaen, ik zal u wat langer over hem spreken. Hy zit in eenen duisteren toren, te Bourges in het Land van Berry. Ongelukkiger kon zyn lot wel zyn, want hy is van band en keten vry. De kastelein die hem moet bewaren, is een oude krygsman die zich in den oorlog van Sicilië ridderlyk heeft gedragen, en onder de baniere van den zwarten Leeuw heeft gevochten. Ook is hy Mynheer Robrecht veel eer een vriend dan een bewaerder.’

Adolf luisterde met de grootste nieuwsgierigheid: menigmael kwamen woorden van blydschap op zyne lippen doch hy weêrhield zich. De monnik ging voort: ‘Zyne gevangenis zou dus geen onlydelyk verblyf voor hem wezen, indien zyn hart hem niet elders voerde; maer hy is vader en alle droeve vooruitzichten martelen zyn hart. Zyne dochter is in Vlaenderen gebleven, en hy vreest Johanna, de nydige en wreede Koningin van Navarre, die zyn kind ook zal vervolgen, en misschien ten grave leiden. Dit smartvol gedacht foltert den tederen vader, en zyne gevangenis wordt hem ondragelyk: de bitterste wanhoop vervult zyne ziel, en de dagen zyns levens zyn pynlyker dan de dagen eener gedoemde ziel.’

Adolf wilde zyn medelyden door woorden te kennen geven en zou gewis van Machteld gesproken hebben, maer een dwingend teeken van den monnik doofde de stem op zyne lippen.

[p. 190]

‘Overweeg nu’ hernam deze met plechtigen toon ‘of gy uw leven waerlyk voor den Leeuw, uwen Heer, durft wagen. De kastelein van Bourges wil hem op zyn eerewoord, voor eenigen tyd in vryheid stellen; maer een trouwe en liefderyke onderdaen, moet zich in zyne plaets laten kerkeren.’

De jonge ridder viel op zyne beide kniën voor den Priester en kuste weenend zyne handen.

‘ô Zalig uer!’ riep hy ‘zal ik Machteld dezen troost verwerven. - Zal zy haren vader zien, ô God! En zal ik die heilige zending volbrengen? Hoe bly klopt my het hart! De gelukkigste mensch op aerde zit voor uwe voeten, ô Priester. Wist gy, wat heilvol oogenblik - wat zuivere vreugd uwe woorden my doen smaken. Ja ik zal de keten als een kostelyk halssnoer, met dankbaerheid ontvangen. Geen goud mag my zoo zeer als het yzer der boeien behagen. - ô Machteld, Machteld! de wind drage u het heuglyk nieuws.’

De monnik liet de opgetogenheid van den ridder voorbygaen, en stond op; Adolf stapte na hem in de baen en zy gingen beide langzaem naer de stad.

‘Mynheer’ hernam de Priester ‘uwe edele gevoelens verwonderen my met rede: ik twyfel geenzins aen uwen moed - maer hebt gy wel overwogen, in welk gevaer gy u gaet stellen. Zoodra den list ontdekt wordt, zult gy uwe liefde met de dood boeten.’

‘Een vlaemsche ridder vreest den dood niet’ antwoordde Adolf ‘niets kan my wederhouden. Indien gy wist dat ik sedert zes maenden, nacht en dag, myne inbeelding folter om te vinden hoe myn leven voor het Huis van Vlaenderen te wagen, dan zoudt gy my

[p. 191]

niet van gevaer en vrees spreken. Nog op het oogenblik dat ik daer even, mistroostig by de baen zat, vroeg ik hiertoe de ingeving des Heeren, en gy, ô Priester, zyt zyn tolk geweest.’

‘Het is noodig dat wy dezen nacht vertrekken, opdat dit geheim niet ontdekt worde!’

‘Hoe eer hoe liever want myne gedachten zyn reeds te Bourges by den Leeuw van Vlaenderen, mynen heer en Vorst.’

‘Gy zyt zoo jong heer ridder, uwe gelaetstrekken gelyken wel naer die van Mynheer Robrecht, maer het verschil van jaren is te groot. Dit kan ons echter geen beletsel zyn, want myne kunst zal u den ouderdom die u ontbreekt, in weinig oogenblikken geven.’

‘Wat wil dit zeggen Vader, kunt gy my onder maken dan ik ben?’

‘Ho neen! maer ik kan uw gelaet zoodanig veranderen dat gy uw zelven niet meer herkennen zoudt. Hiertoe gebruik ik kruiden welkers krachten my bekend zyn: denk niet, dat ik my van eenig goddeloos geheim bedien. Maer, Mynheer, nu wy de stad Brugge zoo naby zyn, zoudt gy my kunnen zeggen waer een zekere Adolf van Nieuwland woont?’

‘Adolf van Nieuwland?’ riep de ridder. ‘Hy is de geen die u verzelt, ik ben het!’

De verwondering van den Priester scheen groot; hy bleef in de baen staen en bezag den Jonker met eene geveinsde verbaesdheid.

‘Hoe gy zyt Adolf van Nieuwland, dan is Machteld van Bethune in uwe wooning?’

‘Die eer is myn Huis ten lot gevallen’ antwoordde

[p. 192]

Adolf. ‘Uwe komst Vader zal haer grootelyks verblyden: de troost die gy haer brengt komt spade, want zy treurt en kwynt als of zy sterven wilde.’

‘Hier is een brief van haren vader, dien gy haer geven moogt; want ik hoor wel dat het u eene vreugde zyn zal hare smart hierdoor te verlichten.’

Hier by haelde hy een perkament, hetwelk met eenen zyden draed en eenen zegel gesloten was, uit zyn onderkleed en gaf het den ridder. Deze bezag het slilzwygend en met de grootste opgetogenheid. Zyne gedachten voerden hem reeds voor Machteld, en hy smaekte op voorhand de vreugd die hy uit de blydschap der Jonkvrouw moest putten. Nu was de gang van den monnik hem te langzaem, en hy was altyd eenen stap vooruit, zoo zeer dreef hem het ongeduld.

Wanneer zy in de stad en by de wooning van Adolf waren, bezag de Priester de byliggende gebouwen als of hy dezelve wilde herkennen en sprak:

‘Mynheer van Nieuwland, ik wensch u vaerwel. Dezen avond zal ik wederkomen - misschien wat laet. Doet intusschen uwe uitrusting klaer maken.’

‘Zult gy met my niet tot de Jonkvrouw gaen. Gy zyt zoo vermoeid. Laet my u de rust met alles wat myne wooning bevat, aenbieden - ik bid u.’

‘Ik dank u, Mynheer, myne plichten als Priester roepen my elders. Ten tien uren zal ik u wederzien.- God hebbe u onder zyne hoede!’

By dezen groet verliet hy den verwonderden ridder, en ging tot in de Wolstraet, alwaer hy in het huis van Deconinck verdween.

Opgetogen van vreugd over dit onverwacht geluk,

[p. 193]

dat hem als een gulde droom was toegekomen, klopte Adolf met het grootste ongeduld aen zyne deur. De brief van Mynheer van Bethune was gloeiend in zyne handen; en wanneer de dienstbode hem opende, liep hy als een zinnelooze in den gang.

‘Waer is Machteld, waer is de Jonkvrouw Machteld?’ vroeg hy op eenen toon, die een spoedig antwoord gebood.

‘Op de zael tegen de straet’ riep de dienstbode.

De ridder vloog op de trappen en stiet de deur der zael met onstuimigheid open.

‘ô Edelvrouw! Machteld!’ riep hy ‘droog uwe tranen. Laet de zuiverste vreugd uw hart vervullen! Onze rampen zyn gedaen!’

De jonge Gravin zat, by het inkomen van Adolf, aen het venster mistroostig te zuchten; zy bezag den vervoerden Jonker met een zonderling gelaet, waer op twyfel en ongeloof te lezen waren.

‘Wat zegt gy!’ riep zy eindelyk, terwyl zy opstaende haren valk haestiglyk op den stoel plaetste. ‘Onze rampen zyn gedaen?’

‘Ja myne edele Jonkvrouw, een beter lot wacht u. Hier is een zalig schrift - zeggen de jagingen uwes harten niet welke dierbaere hand..........’

Eer hy deze spreuk kon eindigen, sprong Machteld met hygenden boezem en als uitzinnig naer het schrift, en rukte het uit zyne handen. Een ongemeen vuer had hare wangen met rood gekleurd, en tranen van blydschap borsten uit hare oogen. Zy scheurde den graeflyken zegel en de zyden draedjes van den brief en las hem driemael eer zy er iets scheen van te verstaen; - zy

[p. 194]

verstond hem maer al te wel, de rampzalige maegd! Hare tranen hielden niet op, maer de oorzaek derzelve veranderde; want nu was het geene vreugde meer, maer bitter wee dat het smartwater uit hare oogen dreef. ‘Mynheer Adolf’ riep zy met pynlyken toon ‘uwe vreugde verscheurt myn hart. Onze rampen zyn gedaen, zegt gy? Daer.... lees, en ween met my over mynen ongelukkigen vader.’

De ridder nam het schrift uit de handen van Machteld, en liet het hoofd by de lezing op de borst nederzinken. Hy dacht in den eerste, dat de Priester hem had bedrogen en tot bode van een schrikkelyk nieuws gebruikt had, maer wanneer hy den inhoud gansch kende verging dit vermoeden; hy bleef eenige oogenblikken aen zyne onvoorzichtige uitroeping denken, en sprak niet. Machteld werd voor hem met medelyden ingenomen; de blydschap, om de ontvangene boodschap door hem getoond, was een sprekend bewys zyner liefde tot haer, en zy had zich hierover geenzins bedrogen. Nu zy hem zoo treurig op het schrift zag staren, verweet zy zich innerlyk de spytige woorden, die zy hem had toegestuerd. Zy naderde den peinzenden Jonker, en sprak met eenen grimlach door hare tranen:

‘Vergeef my, Mynheer Adolf, bedroef u niet. Denk niet dat ik op u gestoord ben om dat gy my te veel heil hebt voorspeld. Ik ken de vurige wenschen, die gy voor het geluk eener arme Jonkvrouw vormt. Geloof, ô Adolf, dat myn hart niet koud blyft by uwe edelmoedige opoffering.’

De ridder liet op dit gezegde den brief uit zyne han-

[p. 195]

den vallen, en zyn gelaet kreeg eene heldere uitdrukking van opgetogenheid en blydschap.

‘ô Edele Machteld’ riep hy ‘geweerdigt gy uwen dienaer Adolf met zulke zoete woorden te beloonen? Ho, ik smaek reeds het geluk dat my wacht Neen myne vreugd is niet over: den inhoud van den brief kende ik, maer daer in was het niet dat ik my verblydde. Droog uwe tranen, Jonkvrouw; ik herhael het, treur niet meer, want gy zult eer lang op de borst uws vaders kunnen rusten.’

‘ô Heil!’ zuchtte Machteld ‘zou dit waer zyn? - zou ik mynen vader zien en spreken? Maer waerom pynigt gy my, Mynheer, waerom verklaert gy my dit raedsel niet? ô spreek, op dat de twyfel uit my verdwyne.’

Een licht misnoegen verduisterde de heldere gelaetstrekken van den Jonker. Hy zou zoo graeg aen Machteld de gevraegde verklaring gegeven hebben, maer zyne edele ziel kon hare eigene verdiensten niet aen den dag brengen; hy antwoordde op eenen toon die zyne droefheid hier over te kennen gaf:

‘Ik smeek u, doorluchtige Jonkvrouw, neem myn stilzwygen niet ten kwade. Wees verzekerd dat gy uwen heer vader zien zult, en dat hy zyne dierbaere dochter op vaderlandschen grond zal mogen spreken en omhelzen; maer het is my niet geoorloofd u iets meer te zeggen.’

De jonge Gravin liet zich hier door niet vergenoegen. Twee gevoelens dreven haer tot het ontdekken van het raedsel: de vrouwelyke nieuwsgierigheid en de twyfel die haer nog overbleef; een zichtbaer spyt trok hare roosverwige lippen te samen en zy sprak:

‘Mynheer Adolf, och zeg my de zaek die gy verbergen

[p. 196]

wilt. - Denk niet dat ik onbezonnen genoeg zyn zou, om het ter myner schade te ontdekken.’

‘ô Jonkvrouw ik mag - ik kan niet.’

‘Het zou my zoo verblyden, Mynheer Adolf. Nu geloof ik uwe woorden niet: gy berooft my van de vreugde welke ik moest smaken. - Zeg het my toch.’

‘Ik bid u om verschooning Edelvrouw, ik kan het niet doen.’

De nieuwsgierigheid van Machteld groeide meer en meer by de woorden van den ridder; zy vroeg hem nog meermalen naer het geheim, doch alles was vruchteloos. Eindelyk kwam ongeduld haer vervoeren, en zy sprak met dien streelenden grammoed, die zoo tooverend op het hart der mannen werkt:

‘Ik dacht dat gy my meer beminde, Mynheer van Nieuwland!’

Adolf verbaesde zoo zeer dat zyn adem gansch ophield. ‘Dat ik haer meer beminde?’ was zyn zucht.

‘Gy plaegt my’ ging Machteld voort ‘en gy blyft onverbiddelyk voor myn smeeken. Hoe machtig zyt gy toch tegen het gebed eener zwakke vrouw! Adolf! Adolf! ik had meer genegenheid van u te verwachten.’

Adolf stond verslagen voor haer en antwoordde niet. Dan veranderde zy van toon en ging voort:

‘Myn vriend, verdryf toch mynen twyfel. - ik zal u zoo dankbaer zyn.’

De Jonkvrouw had by deze woorden zulke smeekende houding, dat Adolf het niet langer kon uithouden. Hy besloot haer alles te zeggen, wat de bekentenis zyner opoffering hem ook moest kosten. Machteld bespeurde hare overwinning op zyn aengezicht en kwam

[p. 197]

met eenen minnelyken grimlach by hem, terwyl hy dus tot haer sprak:

‘Luister, Machteld, hoe wonderlyk ik den brief en de kennis van dit gelukkig nieuws verkregen heb. Ik zat by Sevecote, in diepe mymering verzonken, en bad vuriglyk om de genade des Heeren over mynen ongelukkigen Landheer te roepen. Maer hoe groot was myne verwondering, wanneer ik het hoofd opheffende eenen Priester voor my zag staen. Oogenblikkelyk dacht ik dat myn gebed verhoord was, en dat my door dezen mensch eenigen troost moest toekomen; - het was ook zoo, Edelvrouw, want door zyne hand ontving ik den brief en uit zynen mond vernam ik de zalige tyding. Uw vader mag zyne gevangenis voor eenige dagen verlaten, maer een ander ridder moet de keten voor hem aennemen.’

‘Ho blydschap!’ viel Machteld uit ‘ik zal hem zien en spreken! ô myn vader - myn dierbare vader, hoe hygt myn hart naer uwe zoenen. Adolf gy vervoert my van vreugd, uwe woorden zyn zoo zoet, myn vriend! Maer wie zal de plaets van mynen heer vader nemen willen?’

‘Die man is gevonden’ was des ridders antwoord.

‘De zegen des Heeren dale over hem’ riep de Jonkvrouw ‘hoe edelmoedig is hy die mynen vader aldus wil verlossen, en my het leven wedergeeft. ô Dien mensch zal ik altyd beminnen en danken; want hy verdient nog meer.’

De ridder luisterde met het innigst genoegen op de blyde uitroepingen der Jonkvrouw. Zy wist niet dat degeen, die haren vader wilde verlossen voor haer

[p. 198]

stond, en zyne belooning reeds genoot. Na dat de uitdrukking harer dankbaerheid allengskens in zachtere spreuken was geeindigd vroeg zy:

‘Maer wie is toch die edelmoedige ridder?’

Adolf boog zyne eene knie voor de Jonkvrouw en riep met vurige drift:

‘Wie anders dan uw dienaer Adolf, o edele dochter van den Leeuw, mynen heer?’

Machteld had zich, op het oogenblik dat de ridder voor haer knielde, grootelyks verschrikt; hevig schaemrood had haer hoofd gekleurd, maer zoodra zy zyne opoflering verstond, verging dil gevoel om haer hart met liefde en dankbaerheid te laten vervullen: zy vatte de hand van den Jonker en hem minnelyk van den grond heffende sprak zy:

‘Adolf, myn dierbare Adolf, hoe kan ik u dit betalen? Wat vraegt gy van Machteld om zulke liefde en zulke trouw te vergoeden?’

‘Uwe woorden, ô Machteld’ riep hy ‘maken my reeds zoo gelukkig, dat my geen wensch meer overblyft.’

Terwyl aenzag de Jonkvrouw hem met styve blikken; en zy bewonderde de grootheid van dengenen dien zy zoo teder beminde. Zy bracht zyne hand met de hevigste aendoening aen hare oogen, en twee tranen vielen warm en glinsterend op de vingers van den bevenden Jonker.

Het zou moeielyk zyn de vervoerende blydschap van Adolf te beschryven. Hy scheen eer een zinnelooze dan een redelyke mensch: onstuimig waren zyne bewegingen, onbekende woorden ontvielen zynen mond en hy vergat zich zoo ver dat hy zyne lippen op de hand van

[p. 199]

van Machteld dorst plaetsen. Als of hy, door deze eerste plichtschennis, stouter ware geworden, verlengde hy zynen zoen en liet de hand der Jonkvrouw niet los dan op het oogenblik dat hy de huisdeur hoorde opendoen.

Machteld liet zich hygend in eenen zetel nederzinken: de ontsteltenis eener zedige schaemte blonk op hare wangen. Niet dat zy zich als plichtig aen een zondig bedryf erkende, want haer hart was zuiver, maer de uitdrukking van Adolfs gelaetstrekken en zyne gloeiende woorden, hadden haer iets gezegd dat haer fel geschokt had.- Even als een mensch die uit eene sluimering ontwaekt, en zich zyne nare of blyde droomen wilt herinneren, stond de ridder met gebogen hoofde voor de Jonkvrouw. Tusschen het zacht genoegen dat zyn hart overstroomde, kwam eene bange vrees zich mengen, en hy wachtte angstig op het vonnis of het genadewoord der maegd.

Terwyl zy aldus beide spraekloos in gedachten dwaelden, kwam de dienstbode de komst van den Priester aenkondigen, en deze werd op bevel van Adolf in de zael geleid.

‘Wees gegroet, doorluchtige dochter van den Leeuw, onzen heer’ sprak hy, zich met eerbied buigende, terwyl hy de kap van zynen kolder op den rug wierp.

Machteld bezag den monnik met eene hardnekkige aendacht, en folterde zich het geheugen om den naem van dengenen, wiens stem haer zoo zeer ontroerde, te kennen. Eensklaps vatte zy hem de hand en riep met hevige drift, terwyl hare oogen van vreugde blonken:

‘ô God! Ik zie den boezemvriend myns vaders. ô Die-

[p. 200]

derik! Ik dacht dat allen, behalven Mynheer van Nieuwland ons verlaten hadden; maer nu heb ik den Hemel te danken, dat hy my eenen tweeden beschermer heeft toegezonden. En ik, - ik dorst u in mynen geest van ontrouw beschuldigen! Vergeef die dwaling aen myn benepen hart, Mynheer de Vos?’

Diederik stond verslagen, daer een vrouwenoog zyne kunst had doen feilen; hy deed zynen baerd spytig af en vertoonde zich dan meer kenlyk voor de Jonkvrouw. Adolf viel in dankzeggingen uit en drukte hem de hand met tedere vriendschap. Diederik zich tot Machteld keerende sprak:

‘Voorwaer Mevrouw, ik moet bekennen dat gy een scherp gezicht hebt, nu ben ik gedwongen myne natuerlyke spraek te hernemen. Ik ware nochtans liever onbekend gebleven; want het masker dat gy doorgrond hebt, is ten hoogste noodig voor het heil van mynen meester, den Leeuw. Ik bid u derhalve mynen echten naem voor niemand uit te spreken: dit zou my wellicht het leven kosten. Uw gelaet Jonkvrouw getuigt uwer lange smart; maer dezelve zal niet blyven duren, indien onze vooruitzichten zich verwezentlyken. Nochtans, zoo de gevangenis uws vaders zich tegen onze hoop verlengde, gebiedt u de godsdienst, dat gy op de rechtveerdigheid des Heeren betrouwe. Ik beb Mynheer van Bethune gezien en gesproken, zyn lot is door de goedwilligheid van den Kastelein verzacht, - en hy verzoekt u om zynentwille niet te weenen.’

‘Vertel my toch wat hy gezegd heeft, Mynheer de Vos? Laet my weten hoe zyn kerker is, en wat hy doet,

[p. 201]

op dat ik my, by het hooren van zynen dierbaren naem, moge verheugen?’

Diederik de Vos begon eene wydloopige beschryving van den toren te Bourges en verhaelde het meisje alles wat hy zelf wist. Met de grootste dienslwilligheid antwoordde hy op hare minste vragen, en trooste haer by gelukkige voorspellingen. Intusschentyd was Adolf uit de zael gegaen om zyne zuster Maria over zyn vertrek te onderhouden, en had geboden dat men zyn peerd en zyne wapens tot de reis zou klaer maken. Ook had hy zynen tocht aen eenen trouwen dienaer bekend gemaekt, op dat hy hetzelve aen Deconinck en Breydel zou boodschappen, en om hunne waekzaemheid over de jonge Gravin te roepen; dit was echter onnoodig, mits Diederik de Vos reeds met geheime bevelen by den Deken der wevers geweest was.

Zoodra Adolf in de zael terugkwam, stond Diederik van zynen zetel op en sprak:

‘Mynheer van Nieuwland, ik mag hier niet lang meer blyven, derhalve verzoek ik u een weinig geduld om aen uw gelaet den noodigen ouderdom te geven. Vrees niet dat iets u schaden zal, en laet my zonder stoornis begaen.’

De ridder plaetste zich op eenen zetel voor Diederik, en liet het hoofd achterover hellen. Machteld die niet bedenken kon wat dit mocht beduiden, stond met de oogen opgespalkt en vol verwondering nevens hen, zy volgde nieuwsgieriglyk den vinger van Diederik, welke op het aenzicht van Adolf menigvuldige gryze vlekken en zwarte lynen teekende. By elken trek verstomde het

[p. 202]

meisje meer en meer, want het wezen van den ridder veranderde, en kreeg iets dat baer de gelaetstrekken hares vaders herinnerde. Het hart van de Jonkvrouw klopte onstuimig op het gezicht van dit wonderwerk. Na alle de lynen en vagen wel geteekend waren, bevochtigde Diederik de wangen en het voorhoofd van Adolf met een blaeuwachtig water, en gebood hem op te staen.

‘Het is gedaen’ sprak hy ‘gy gelykt aen Mynheer van Bethune als of dezelfde vader u beide had geteeld, en indien ik zelf u zoo niet had veranderd, zou ik u met den doorluchtigen naem van den Leeuw begroeten: ja ik ben met eerbied voor uw nieuw gelaet ingenomen, geloof my.’

De jonge Machteld stond sprakeloos en als verdwaeld voor Adolf: hare oogen kon zy niet verzadigen, en zy bezag beurtelings de twee ridders, gelyk iemand die naer het raedselwoord van eene onverstaenbare gebeurtenis vraegt. Nu geleek Adolf zoo naeuwkeurig aen Mynheer van Bethune, dat zy genegen was te gelooven, dat haer vader wezentlyk voor haer stond; zy dorst echter dezen twyfel door woorden noch gebaren te kennen geven, want sedert eenige uren vreesde zy de liefde van Adolf te zeer.

‘Heer van Nieuwland’ sprak Diederik de Vos ‘indien gy uw edel voornemen gelukkig wilt volbrengen, is het raedzaem dat wy deze plaets verlaten, en dat gy spoedig vertrekke; zoo een vyand of ontrouw dienaer, u onder deze gedaente ziet, zyt gy in groot gevaer van uw leven zonder vrucht bloot te stellen.’

Adolf begreep de redelykheid dezer woorden, en staerde met droeve blikken op Machteld.

[p. 203]

‘Vaerwel ô edele Jonkvrouw!’ riep hy, terwyl eene warme traen op zyne wang rolde ‘vaerwel, en denk soms aen uwen dienaer Adolf.’

Het is onmogelyk te zeggen hoe zeer het meisje by die woorden ontroerd werd. Wanneer de jonge ridder haer bekend maekte dat hy naer Bourges zou gaen, om Mynheer Robrecht in den kerker te vervangen, had zy slechts de schoonste zyde van die reis, in de wederkomst haers vaders beschouwd; maer nu zy zag dat de man welke haer zoo lief was, haer op staenden voet ging verlaten, beneep haer hart zich met eene grievende wanhoop. Zy riep:

‘Wat beteekent dit! Waer toe dit plechtig vaerwel? Zal ik u niet meer zien Adolf - en wilt gy my doen sterven? ô blyf hier - verlaet my niet, ik bid u, gy myn eenige troost, myn eenige vriend op aerde, aenhoor myn smeeken; want zonder u, Adolf, kon ik niet meer leven!’

Welke drift was nu de sterkste in het hart des ridders? De vervoerende blydschap, welke deze liefdewoorden hem gaven, of de droefheid die hy by 's meisjes druk gevoelde? Smart en wellust verwisselden zich in hem, en hy werd door diepe aendoening geschokt, nochtans kon dit hem geen oogenblik aen zyn loffelyk voornemen onttrekken. Hy knielde nogmaels voor de jonge Gravin en zuchtte:

‘ô Edelvrouw, geloof my, het pynt my even zeer u te verlaten. Een grooter geluk zou my ten deel vallen, indien ik myn leven als uw dienaer en knecht, in uw byzyn kon verslyten, maer de plicht eens trouwen ridders mag ik niet vergeten. Geheug dat uw heer vader my

[p. 204]

in den kerker wacht. Vaerwel dan, bedroef u niet in myne afwezenheid, zy moet u zoo veel zoete vreugde toebrengen.’

De wezenstrekken der Jonkvrouw veranderden eensklaps van uitdrukking, en zy viel uit:

‘Myn dienaer en knecht? gy, ô edele Adolf? Neen.....!’

Met opgetogenheid en als uitzinnig wierp zy zich vooruit en liet zich tegen de borst van den Jonker vallen; hare twee armen dan om zynen hals slaende riepzy: ‘Ga, myn lieve Adolf, verdien de achting myns vaders, gelyk gy myne liefde hebt verdiend. - Ja, dit geheim heeft lang onbekend in myn hart gewoond; maer nu gy my verlaet, nu kan ik het niet meer in mynen boezem besloten houden. Hoor Adolf: - ja ik bemin u! - niet als eene zuster, met meer kracht, met onrustiger drift. Deze bekentenis zy u eene belooning, een troost op de eenzame baen, en belette u by een goed werk te lyden. Dit is het inzicht dat my myne plicht zoo ver doet vergeten. Gy Diederik, ontvang van my den last dit geheim mynen vader bekend te maken - zeg hem dat ik zyne genade voor dit verbreken met onderwerping te gemoet zie.’

‘Gy engellyke Jonkvrouw’ zuchtte Adolf met doffe stem ‘gy overlaedt my met onuitsprekelyke vreugde. Ik kan dit onverhoopt geluk niet dragen; de krachten ontgaen my, neen myne ziel is niet voldoende voor zulk een innig genot.......’

De Jonker leunde by dit gezegde met den elleboog op den rug van eenen zetel. Hy was waerlyk zoodanig ontroerd dat het leven in hem scheen op te houden. Machteld liet hare handen bevend over zyne wangen gaen, en

[p. 205]

poogde hem door meer streelingen te versterken. Op eens borst een vloed van wellusttranen uit de oogen van den gelukkigen Adolf, en dan eerst kon hy de tedere Jonkvrouw weder tegen zyne heigende borst drukken.

Met medelyden en bewondering had Diederik dit tooneel van zuivere liefde aenschouwd. Deukende dat het tyd was om een einde aen die driftige uitstortingen te stellen sprak hy:

‘Mynheer van Nieuwland, het dunkt my dat gy u niet over het lot te beklagen hebt. Hoe zeer het my pynt uw geluk te verstooren, moet ik u echter van elkaer scheuren; want daer hoor ik de peerden op den voorhof briesschen en met de voeten stampen. De tyd verloopt!’

Machteld ontknoopte den groenen sluier die in haer hulsel hing, en gaf denzelven met eenen minnelyken grimlach aen den Jonker.

‘Daer!’ sprak zy ‘dit diene u tot gedachtenis der gene die aen u gedurig zal denken. Dit is myne geliefde kleur.’

De ridder ontving dit pand op de eene knie gebogen en bracht het met eenen dankbaren blik aen zyne lippen.

‘ô Machteld!’ riep hy ‘ik heb deze gunsten niet verdiend, maer kome eenmael het oogenblik dat myn bloed voor het Huis van Vlaenderen moge stroomen, - dan zal ik my uwer weerdig maken, of den dood zal my het onverdiend geluk ontrooven.....’

‘Mynheer! het is tyd, ik bid u staek uwe dankzeggingen’ viel Diederik uit.

Hierby voegde hy een gebaer dat als een onherroepe-

[p. 206]

lyk vonnis de gelieven met pyn bevong. Zy onderwierpen zich aen het lot:

‘Vaerwel Machteld.’

‘Vaerwel myn Adolf.’

En de ridder ging zuchtend uit de zael. Op den voorhof gekomen zynde klom hy en ook Diederik in den zadel;- eenige oogenblikken later liepen twee peerden met weêrgalmende stappen door de eenzame straten der stad, tot dat zy onder de Gendpoort verdwenen.

einde van het eerste deel.