Logo DBNL
De leeuw van Vlaenderen (1838)

De leeuw van Vlaenderen

(1838)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VI.

 
Arme roosje! pas ontloken,
 
Eerst sinds dezen morgenstond,
 
Ligt gy van den stem gebroken,
 
Reeds vertrappeld op den grond?
 
Pas geboren, reeds aen 't treuren
 
Pas in 't bloeyen, reeds vergaen
 
Arme roosje, met uw kleuren,
 
Wie heeft u zoo vreed verdaen?
 
F. De Visser.

In dien tyd bestonden er in Vlaenderen twee gezindheden die tegen elkander opwilden, en niets spaerden om zich onderling al het mogelyke nadeel toe te brengen. De meeste edelen en bewindhebbers hadden zich in

alle gelegenheden voor het fransch Bestuer verklaerd, en kregen daerom den naem Leliaerts, als zynde het leliewapen van Frankryk toegedaen.(1) Waerom zy aldus de vyanden des vaderlands begunstigden zal by de volgende rede licht verstaen worden.

Voor eenige jaren, hadden de kostbare ridderspelen, de inlandsche oorlogen en de verre kruisvaerten de meeste edelheeren verarmd. Hier door werden zy genoodzaekt hun recht op de steden of heerlykheden aen de inwooners voor groote sommen te verkoopen en hun vryheden of privilegiën te geven. De steden verarmden zich oogenblikkelyk, maer weldra droeg hunne gekochte verlossing de schoonste vruchten. Het lagere volk dat voortyds met lyf en goed den Edelen toehoorde, begreep nu dat het zweet zyns aenschyns niet meer voor onrechtveerdige meesters stroomde: het koos zich Burgemeesters en Raedsheeren en vormde eene regering waer de Heeren des Lands zich niets het minste mede te bemoeien hadden. De ambachten werkten gezamentlyk voor de algemeene welvaert en stelden Dekens aen die het bewind over hunne zaken hadden.

Door de gunstigste gastvryheid aengelokt, kwamen de vreemdelingen uit alle gewesten naer Vlaenderen en de koophandel kreeg een leven, eene werkzaemheid die onder het dwingend bestuer der Leenheeren onmogelyk was geweest. De nyverheid bloeide, het volk

werd ryk, en, trotsch over zyne zoo lang miskende weerde, stond het meer dan eens gewapender hand tegen zyne voormalige meesters op. De edelen die hunne rechten en goederen hier door grootelyks verkort zagen, poogden door list en geweld de groeiende macht der volksgemeenten te verminderen. Dit was hun echter nooit gelukt; want de rykdommen der steden lieten hun ook toe een leger op de been te brengen, en alzoo de bestaende vryheden te verdedigen en ongeschonden te bewaren. In Frankryk was het zoo niet gesteld. Philippe le Bel had, uit nood van geld den derden staet, of de lieden der goede steden, wel eens tot de algemeene vergadering geroepen; maer dit gaf aen het volk slechts eene tydelyke weerde, die onmiddelyk door de Leenheeren werd te niet gedaen.

De overblyvende Edelen, die in Vlaenderen niet veel meer te zeggen hadden, en alleenyk met iedereen de rechten van eigendom bezaten, betreurden hunne verlorene macht zeer: de eenigste middel tot het wederkrygen der zelve was het omverwerpen der bloeiende gemeenten. Mits de vryheid in Frankryk nog niet gestraeld had, en dat de beheersching der Leenheeren er nog uitsluitend en dwingend was, hoopten zy dat Philippe le Bel den staet van zaken in Vlaenderen ook veranderen zou, en dat zy in hunne vorige rechten zouden hersteld worden. Diensvolgens begunstigden zy Frankryk tegen Vlaenderen en kregen den naem Leliaerts als een schandmerk. Dezen waren te Brugge, alsdan met Venetië de rykste handelstad der wereld, zeer menigvuldig; zelfs de Burgemeesters en verdere bestuerheeren, door Franschen invloed benoemd, waren allen Leliaerts.

De aenhouding van den Graef en der trouwgeblevene Edellieden werd door hen met blydschap vernomen; want nu was Vlaenderen ten voordeele van Philippe le Bel verbeurd en deze kon diensvolgens de wetten en voorrechten der gemeenten geheel te niet doen.

Het volk vernam de meineedigheid van het fransche Hof met de grootste verslagenheid: de liefde die het altyd tot zyne Graven gedragen had werd door medelyden nog heviger en het borst in gemor tegen die eedverbreking uit. Maer de fransche Krygsbenden, die overal in menigte lagen, en de oneenigheid die onder de Burgers heerschte, maekte de oprechte Klaeuwaerts(1) voor dien tyd moedeloos. - Philippe le Bel bleef rustig in het bezit van Gwyde's erfdeel.

Zoodra het droeve nieuws in Vlaenderen aenkwam, begaf Maria, de zuster van Adolf van Nieuwland, zich met talryke dienaren naer Wynendael, en deed haren gewonden broeder in eene draegkoets naer het vaderlyke huis te Brugge overvoeren. De jonge Machteld, die zich nu zoo pynlyk van alle hare bloedverwanten gescheurd zag, volgde deze nieuwe vriendin en verliet het slot Wynendael, hetwelk eene fransche bezetting had ontvangen.

Het huis van Nieuwland was in de Spaensche-straet

te Brugge gelegen. Twee ronde torentjes staken aen beide hoeken van den gevel met hunne weêrhanen boven het dak, en beheerschten al de omstaende gebouwen: twee arduinen pylers van grieksche bouworde ondersteunde het welfsel dat de poort vormde; boven dezelve stond het schild van Nieuwland met dit afschrift boven den helm: Pulchrum pro patria mori. Aen wederzyde van het schild was een Engel met palmtakken in de hand.

In eene kamer, welke diep genoeg gelegen was om voor het onophoudend gerucht der straet bevryd te zyn, lag de zieke Adolf op een kostelyk bed. Bleek was hy uitermate, en de pyn, welke hem zyne wonde aendeed, had hem zoodanig vermagerd, dat hy niet meer kennelyk was. Aen het hoofdeinde der bedstede, op een tafeltje, stond eene kleine kruik en eene zilveren drinkschael: aen den wand hing het harnas dat onder de speer van De St. Pol had gefeild en door hetwelk Adolf zyne wonde had ontvangen. Alles was om hem doodsch en stil; de vensters half gesloten zynde, was het vertrek slechts by eenen twyfelachtigen schyn verlicht, en niets kon men hooren dan de lastige hygingen des ridders en het gekraek van een zyden kleedsel.

In eenen hoek der kamer zat Machteld met de hand voor de oogen: tranen lekten in stilte door hare fyne vingers en doffe zuchten ontvlogen hare beklemde borst. De valk, die op den rug van haren stoel zat, scheen aen de droefheid zyner meestersse niet ongevoelig; want hy had zyn hoofd mismoedig tusschen de pluimen gestoken en bewoog zich geenzins.

Het jonge meisje, hetwelk voorheen zoo gulhartig en

zoo blymoedig was dat geene smart haer kon raken, was nu geheel veranderd. De gevangenis van al wat haer duerbaer was; had haer jeugdig harte zoo fel geschokt dat alles in hare oogen zwart en duister was geworden. De hemel was voor haer niet meer blaeuw, de velden niet meer groen - hare droomen waren niet meer van goud-en-zilverdraed doorvlochten. Nu konden droefheid en stille wanhoop alleen de baen tot haer hart vinden: by het pynend aendenken der gevangenis haers vaders mocht niets haer troosten.

Na zy aldus eenigen tyd beweegloos had gezeten, stond zy langzaem op en nam haren valk op de hand. Zy bezag al weenende den vogel, en sprak met zeer zachte stem, terwyl zy van tyd tot tyd de tranen van hare bleeke wangen droogde:

‘ô Myn trouwe vogel, treur zoo niet: onze heer vader zal haest wederkomen. De booze Koningin van Navarre zal hem geen kwaed doen; - want Mynheer Sinte Michiel(1) heb ik zoo vurig voor hem gebeden. En God is immers rechtveerdig! Treur dan niet meer, myn lieve havik.’

Het meisje weende met warmer tranen. Alhoewel hare woorden troostend en vol hoop schenen, was het

echter in haer hart zoo niet: de diepste droefheid had het benepen. Zy hernam:

‘Myn arme valk, nu moogt gy niet meer in de dalen van het vaderlyke slot ter jacht gaen, want de Franschen woonen in ons schoone Wynendael. Zy hebben onzen ongelukkigen vader in eenen kerker gezet en aen zware ketens geboeid. Nu zit hy in het duistere kot zoo ellendiglyk te zuchten - en wie weet of de wreede Johanna hem niet zal doen sterven! o myn lieve vogel, dan sterven wy ook van angst. - De gedachte, de schrikkelyke gedachte alleen, doet my de krachten ontgaen. ô Zit daer neêr; want myne bevende hand kan u niet meer dragen.....’

Het wanhopige kind zonk afgemat in den zetel; nochtans werd haer aengezicht niet bleeker, want sedert lang waren de roozen op hare wangen verwelkt, en hare oogleden hadden zich by het gedurig weenen met eene roode kleur geverwd. De liefiykheid harer gelaetstrekken was verdwenen en hare oogen waren zonder vuer of levendigheid.

Lang bleef zy in hare treurgeestigheid verzonken; zy dacht beurtelings aen alles wat haer nog meer in wanhoop mocht dompelen. Dan bracht het duistere aendenken de naerste droomen om haer: zy zag haren rampzaligen vader in eenen vochtigen kerker geboeid, hoorde het geratel zyner ketens en de galmen, die in het aklig verblyf zyne pynlyke zuchten herhaelden. Het vergif, dat men zoo dikwils in Frankryk gebruikte, speelde ook gedurig in hare verbeelding, en de schriklykste tooneelen dreven afwisselend voor hare oogen. Op deze wyze

werd het meisje zonder ophouden gefolterd en tot de dood toe bedroefd.

Een doffe zucht kwam uit de bedstede.

Haestelyk droogde Machteld de tranen van hare wangen en liep met bange zorg tot den zieken. Na zy den drank in de zilveren schael geschonken had, stak zy hare rechter hand onder het hoofd van Adolf en het wat oplichtende, bracht zy de schael aen zynen mond.

De oogen des ridders gingen wyd open en hechtten zich met eene vreemde uitdrukking op de jonge maegd. Dankbaerheid en liefde heerschten in zyne flaeuwe blikken, en een onuitsprekelyke grimlach liep over zyn bleek gelaet.

Wie Machteld nu gezien had, zou bemerkt hebben dat hare wangen met de levendigste verwen gekleurd waren. Zy kon het gezicht van Adolf niet verdragen zonder dat het rood der schaemte op haer voorhoofd klom. Ondanks hare koude droefheid klopte haer hart zoo hevig, en het bloed stroomde haer zoo krachtig door de aderen dat zy oogenblikkelyk weder de schoone Machteld werd. Nu geleek zy eene fraeie roos, op welkers zachte bladen de daeuwdruppelen by de morgenzon, als diamanten glinsteren; - want de tranen van het meisje rolden nog gedurig over hare rykgekleurde wangen.

De ridder had sedert zyne wonde nog niet verstaenbaer gesproken; zelfs scheen het, dat hy de woorden die men hem toestuerde niet hoorde. Dit was echter niet waer. Wanneer Machteld hem in de eerste dagen zyner ziekte vriendelyk toesprak, met de woorden:

‘Genees, myn arme Adolf, myn lieve Adolf, ik zal voor u bidden; want uwe dood zou my nog ongelukkiger

op aerde maken, en meer andere gezegden die zy zonder achterdocht by zyne bedstede suisde, dan had Adolf dit altemael wel gehoord en verstaen, alhoewel hem de macht om te spreken ontbrak.

Gedurende den voorbyzynden nacht, was er eene merkelyke verbetering in den toestand van Adolf omgegaen. De natuer door de zoete woorden van Machteld geholpen had hem, na lang stryden, eenen heilzamen slaep verleend en uit denzelven meer kracht en leven laten putten. De zucht, die by zyn ontwaken uit zyne borst opging, was luider en langer dan de ademingen die zyne wonde hem immer had toegelaten.

Zoodra Machteld de drinkschael van zynen mond had weggenomen verbaesde zy niet weinig; want hy sprak met zwakke doch klare stem:

‘ô Edele maegd! ô myn Engelbewaerder! - Ik dank den goeden God dat hy my zoo dicht by het graf gebracht heeft. Ben ik uwer zorg weerdig, ô Edelvrouw, dat uwe doorluchtige hand myn hoofd zoo vriendelyk ondersteunt? Wees gebenedyd om uwe zorg voor eenen armen ridder.....’

Het meisje beefde by het hooren dezer woorden. De moed begaf haer gansch, en wellicht zou deze aendoening haer de spraek benomen hebben, indien andere droeve gedachten dezelve niet hadden verminderd.

‘Mynheer van Nieuwland’ sprak zy den ridder zachtjes toe ‘gy hebt uw leven voor mynen vader gewaegd en by kans verloren; gy bemint hem gelyk ik hem bemin. Betaemt het my dan niet, u myne dankbaerheid te betoonen en u als een' broeder te bezorgen?’

‘Ho! zalig woord!’ riep Adolf met al de kracht die hy

herkregen had. ‘Uw broeder? ô Jonkvrouw, gy geneest my met dit enkel woord. Ware myn lichaem gansch doorstoken zou ik echter niet sterven kunnen, nu gy my uw broeder noemt. Wat hebt gy niet al voor my gedaen, ô doorluchtige dochter van mynen Heer? Uwe gebeden hebben zoo gedurig in myne ooren gezongen, uwe troostende stem heeft my het hart zoo menigmael versterkt. - En het heeft my in myne pynlyke sluimering toegeschenen, dat een Engel Gods den dood van myne bedstede afkeerde: - een Engel die my het hoofd ondersteunde, die mynen brandenden dorst met medelyden laefde, en my onophoudelyk verzekerde dat ik niet zou sterven. - Die Engel alleen heeft my gered, want myne ziel woonde zoo graeg dicht by hem; zy zou het zwakke lichaem voorzeker verlaten hebben, indien de Engel het had verlaten.’

Terwyl de ridder dit zegde staerde hy met liefdesblikken op Machteld. De jonge maegd had de oogen reeds tweemael opgeheven en weder neêrgeslagen. In haer hart galmde de toonen van Adolf met eene onbegrypelyke tooverkracht; want zy heigde snellyk en scheen by eenen hevigen zielstryd te lyden.

‘Mynheer Adolf, zwyg om Gods wil’ riep zy ‘Gy zult u schade doen. Meester Rogaert heeft gezegd dat men in uwe kamer niet spreken mag. De engel die gy gezien hebt was Mynheer Sinte Michiel, dien ik voor u gebeden heb, opdat hy u kwame bystaen.’

‘Ja’ antwoordde Adolf ‘ik geloof dat het een geest des hemels was; maer nu heeft dit zalig verschynsel my nog niet begeven. Gy, ô edele Machteld - gy zyt het die myne ziel wederhouden hebt - uwe stem heb ik

gehoord: uwe hand was het die myn hoofd oplichtte; gy hebt my gelaefd en getroost. Ho, gy weet niet wat dankbaerheid voor u in myn hart gegroeid is! Zoo geve God my eenmael de gezonde uren weder, opdat ik uwe hooge goedheid erkennen moge.’

‘Och God!’ riep Machteld ‘leg uw hoofd neêr Mynheer, ik bid u, spreek niet meer, want ik mag u niet aenbooren. Ik ga haestelyk uwe goede zuster Maria halen, dat zy zich met my over uwe betering verblyde.’

Zy verliet den ridder en kwam eenige oogenblikken daer na, door Maria vergezeld, in de kamer terug. Door het byzyn barer vriendin versterkt, was zy zoo beschaemd niet meer; echter bleef het rood op hare wangen. De blydschap, welke zy over den gunstigeren toestand van Adolf gevoelde, was tegen haren dank, op hare wezenstrekken en in hare gansche houding zicht baer. Sneller en onrustiger waren hare bewegingen: hare tranen vloeiden niet meer, en de trouwe vogel kreeg weder vrolyker woorden. Zoodra zy met Maria in de kamer gekomen was, had zy den valk van den stoel op hare hand genomen en was met hem by het bed van Adolf genaderd.

‘Myn weerde broeder,’ riep Maria, hem eenen zoen op zyne bleeke wang gevende, ‘gy geneest! Nu zullen die nare droomen my verlaten. Ho, ik ben zoo blyde! Hoe dikwyls heb ik by uwe bedstede, met bitter hartzeer geweend - hoe dikwyls heb ik gedacht dat gy sterven gingt! - maer nu verdwynt myne droefheid. Wilt gy drinken, myn broeder?’

‘Neen, myne goede Maria’ antwoordde Adolf ‘ik heb nooit in myne ziekte dorst geleden - die edelmoedige

Machteld heeft my zoo zorgelyk gelaefd! Zoo zal ook, de eerste mael dat ik naer Sinte Kruis(1) mag gaen, myn gebed den zegen Gods over haer roepen, opdat nooit ramp haer moge raken.’

Terwyl hy dit zegde was Machteld bezig met haren valk de blyde verbetering in het oor te praten. De vogel die zyne meestersse zoo vrolyk zag, schudde zyne vederen als of hy zich tot de jacht bereiden moest.

‘Zie myn trouwe vogel’ riep het meisje, terwyl zy den valk, met het hoofd naer Adolf keerde, ‘zie, nu geneest Mynheer van Nieuwland, dien wy zoo lang sprakeloos hebben zien liggen. Nu mogen wy weder te zamen spreken, en nu zullen wy niet altyd zoo in het duister zitten. Thans verdwynt onze vrees en zoo zullen misschien onze andere droefheden ook verdwynen: want nu ziet gy wel dat God goed en rechtveerdig is. Ja, myn schoone havik, zoo eindigt ook eenmael de bittere gevangenis van..............’

Hier gevoelde Machteld dat zy iets zeggen ging dat de zieke ridder niet weten mocht. Hoe kort zy hare rede ook afbrak, klonk het woord, gevangenis, echter zeer vreemd in de ooren van Adolf. De tranen, die hy by zyn ontwaken op 's meisjes wangen bemerkt had, gaven hem een angstig voorgevoel.

‘Wat zegt gy Machteld?’ riep hy, ‘De gevangenis van wie? Gy weent! Hemel! wat zou er u gebeurd zyn?’

Machteld dorst niet antwoorden; maer Maria, die met meer voorzichtigheid begaefd was, bracht haren mond aen zyn oor en suisde:

‘De gevangenis van Philippa hare moeie - spreek er haer niet meer van; want zy weent geduriglyk. Nu gy beter zyt zal ik straks, indien meester Rogaert het toelaet, met u over gewichtige zaken handelen; maer de jonge Vrouw mag ons niet hooren; ook verwacht ik meester Rogaert. Nu hou u stil myn broeder, ik zal Machteld in eene andere kamer leiden.’

De ridder plaetste zyn hoofd op het kussen en veinsde te rusten. Hier op keerde Maria zich tot Machteld en spark:

‘Mevrouw, het gelieve u met my te gaen; want Mynheer Adolf wil wat slapen: zyne dankbaerheid voor u doet hem te veel speken.’

Daer het meisje niet beter wenschte dan de kamer te verlaten, mits zy niet meer alleen met Adolf dorst blyven, volgde zy gewillig hare vriendin.

Een weinig hierna kwam de wondheeler Rogaert aen de deur en werd door Maria by haren broeder geleid. ‘Wel Mynheer Adolf’ riep Rogaert, terwyl hy hem de hand vatte; ‘het gaet goed, zie ik. Nu alle vrees ter zyde, - wy zyn gered. Het is niet noodig dat ik uwe wonde op dit oogenblik verbinde. Drink maer overvloedig van dit water, en hou u zoo beweegloos als gy kunt. In min dan eene maend zullen wy te samen eene wandeling doen. Dit is myne gissing, nochtans kunnen onvoorziene toevallen ons verachteren. Dewyl uwe geest niet zoo krank is als uw lichaem, laet ik toe dat Jonkvrouw Maria u van de droeve gebeurtenis kennis geve;

maer ik bid u, Mynheer Adolf, ontstel u niet te zeer en wees steeds bedaerd.’

Maria had reeds twee stoelen bygetrokken: zy plaetste zich met meester Rogaert by het hoofdeinde neder. De zieke ridder bezag hen met de grootste nieuwsgierigheid, en merkbaer was het op zyn gelaet, dat hy zich reeds by vooruitzicht bedroefde.

‘Laet my tot het einde spreken’ ving Maria aen ‘breekt myne rede niet af, en hou u kloek, myn broeder. In den avond die u zoo noodlottig was, riep onze Graef zyne getrouwe Leenheeren by eenen verklaerde hun dat hy naer Frankryk reizen wilde, om den Koning Philippe le Bel te voet te vallen. Het werd alzoo besloten, en Gwyde van Vlaenderen vertrok met de Edelen naer Compiegne: maer daer gekomen zynde werden zy allen in hechtenis genomen, en nu is ons Land onder fransch bestuer: Raoul De Nesle beheerscht Vlaenderen......’(1)

De aendoening welke den ridder by dit kort verhael beving, was zoo hevig niet als men zou verwacht hebben. Zonder te antwoorden scheen hy in eene diepe bedenking verzonken.

‘Is dit niet ongelukkig?’ vroeg Maria.

‘ô Grooten God!’ galmde Adolf uit, ‘welke zoete zalig-

heid bewaert gy dan voor Gwyde, dat hy zoo veel verzoekingen op deze wereld moet doorstaen! - Maer zeg my, Maria, is de Leeuw van Vlaenderen ook gevangen?’ ‘Ja, myn broeder, Mynheer Robrecht van Bethune zit te Bourges in Berry gevangen, en Mynheer Willem te Rouaen. Van al de Edelen die met u by den Graef waren, is er slechts één dit droevig lot ontkomen - en dit is geen andere dan de listige Diederik.’

‘Nu begryp ik het afgebroken woord en de tranen der ongelukkige Machteld. - Zonder vader, zonder huisgezin, moet de dochter der Graven van Vlaenderen by vreemden om onderstand zoeken! - Hoe pynlyk ô God! wordt myne wonde nu - hoe onverdraeglyk dit ledekant! Myn weerde vriend Rogaert, och genees my toch ras om Gods wille - dat ik ook iets doe voor diegene welke my zoo liefderyk in myne ziekte heeft bewaekt. Spaer geen geld, gebruik de kostelykste kruiden, de edelste gesteenten opdat ik uit het bed komen moge; - want nu is er geene rust meer voor my!’

‘Maer mynheer van Nieuwland,’ antwoordde Rogaert, ‘het is niet mogelyk de heeling uwer wonde te verhaesten: de natuer moet immers tyd hebben om de gekwetste deelen weder te vereenigen. Geduld en rust zullen u beter helpen dan kruiden en gesteenten. - Maer dit is niet alles wat wy u zeggen wilden. Weet dan dat de Franschen overal meester zyn, en dat zy hoe langer hoe stouter worden. Tot hier toe hebben wy de jonge Machteld aen hunne kennis onttrokken; maer wy vreezen dat zy wel eens zal ontdekt worden; en het is denkelyk dat die arme Jonkvrouw dan ook aen Johanna van Navarre zal worden overgeleverd.’

‘ô God!’ riep Adolf uit, ‘gy hebt gelyk, meester Rogaert, zy zullen haer niet sparen. Maer wat zullen wy doen? - Hoe rampzalig lig ik hier nu uitgestrekt, terwyl zy myne hulp noodig heeft......’

‘Ik weet eene plaets’ hernam Rogaert ‘waer Machteld in veiligheid zyn zou.’

‘Ho, gy red my uit de wanhoop! Noem toch ras deze plaets?’

‘Dunkt het u niet, Adolf, dat zy in het land van Gulik(1) by haren neve Willem in alle gerustheid zou kunnen verblyven?’

De ridder verschrikte zichtbaer by deze vraeg. Zou Machteld in een ander land eene schuilplaets zoeken en hem verlaten! Dit gedacht beneep zyn hart met knellend wee; terwyl spande hy al zyn zielsvermogen in om eenen anderen middel te vinden, die haer zoo zeer van hem niet zou verwyderen. Wanneer hy denzelven meende gevonden te hebben, liep er eene zoete uitdrukking over zyn aenzicht en hy antwoordde:

‘Waerlyk, meester Rogaert, dit verblyf zou ten hoogste gunstig zyn; maer volgens uw gezegde zyn de fransche benden over gansch Vlaenderen verspreid; derhalve schynt het my zeer gevaerlyk voor eene vrouw, deze reis aen te nemen. Een geleide mag haer niet vergezellen; want dit ware nog erger. - En zou ik Jonkvrouw Machteld alleen met eenige dienaeren laten gaen? Ho

neen! ik moet ze zoo zeer als myne zaligheid bewaken; want Robrecht van Bethune zal my eens zyne dochter wedereischen.’

‘Maer, Mynheer Adolf, laet my toe u te zeggen, dat gy de Jonkvrouw nog meer blootstelt, indien gy ze in Vlaenderen houdt. Want wie toch zal haer beschermen? Gy niet - gy kunt niet. De Heeren der stad zullen het ook niet doen, zy zyn aen Frankryk te zeer onderworpen. Wat zou de arme Edelvrouw dan geworden indien zy door de Franschen ontdekt werd?’

‘Ik heb haren beschermer reeds gevonden’ antwoordde Adolf, - ‘Maria, wilt gy eenen knecht naer den Deken der wollewevers zenden dat hy my kome bezoeken? Meester Rogaert, ik ben voornemens onze jonge Edelvrouw onder de bescherming der Gemeente te stellen. - Denkt gy niet dat dit eene goede ingeving zy?’

‘ô Ja, dit is geen slecht gedacht; maer het zal u niet gelukken, want het volk is op al wat zich edel noemt zeer verstoord: zy willen er geenzins van hooren. - En waerlyk, Mynheer Adolf, zy hebben geen ongelyk; want de meeste Edellieden spannen met onze vyanden aen en willen de rechten der gemeente te niet doen.’ ‘Dit kan my in myn voornemen niet stooren, wees daer van zeker, meester Rogaert. Myn vader heeft der stad Brugge veel voorrechten door zyne tusschenspraek verkregen; en dit heeft de Deken der wevers niet vergeten of zyne gezellen ook niet. Zoo echter myne poogingen niet gelukten, zouden wy eenen veiligen middel zoeken, om de Jonkvrouw naer het Land van Gulik te doen vervoeren.’

Na dat zy ruim een half uer over dit onderwerp gesproken hadden, kwam meester Deconinck Hoofddeken der wollevers in de kamer van Adolf.

Een kolder van bruin wollenlaken hing hem van den hals tot aen de voeten; dit kleedsel zonder sieraed of boordsels verschilde oneindig van de fraeie kleeding der Edelen. Merkbaer was het dat de Deken der wevers, met inzicht, allen zwier verworpen had, om zynen lagen staet aen te toonen, en alzoo hoogmoed tegen hoogmoed te stellen; - want die wollen kolder dekte de machtigste man van Vlaenderen. Op zyn hoofd droeg hy eene platte muts waer onder zyne haren een halve voet lang over zyne ooren hingen. Een gordel bracht de wyde vouwen van den kolder om zyne lenden en het gevest van een kruismes blonk aen zyne zyde. Daer hy een oog verloren had, waren zyne wezenstrekken niet zeer aengenaem. Eene bovenmatige bleekheid, beenige wangen en diepen rimpels op zyn voorhoofd, gaven aen zyn gelaet een diepzinnig voorkomen. Gewoonlyk kon men in hem niets bespeuren dat hem van andere mocht onderscheiden; maer zoodra iets hem meer bekommerde of belangde, werd zyn blik doordringend en levendig: dan schoten stralen van vernuft en manlykheid uit het oog dat hem overig was, en zyne houding werd trotsch en grootsch. By zyn inkomen bezag hy als een wantrouwende vos, de persoonen die in de kamer waren, en wel byzonderlyk meester Rogaert; want hy bemerkte in hem meer listigheid dan in de anderen.

‘Meester Deconinck’ sprak Adolf ‘gelief my te naderen, ik heb u iets te verzoeken, dat gy my niet wei-

geren zult, indien myne hoop op u gegrond is. - Maer gy moet my eerst beloven dat gy het geheim, het welk ik u gaen vertrouwen, aen niemand zult ontdekken.’ ‘De rechtveerdigheid en de gunsten des Heeren van Nieuwland zyn onder de wollewevers nog niet vergeten’ antwoordde deconinck; ‘diensvolgens mag UEdele op my, als op een' dankbaren dienaer rekenen. Nochtans, Mynheer, indien uw verzoek met de rechten des volks en der Gemeente strydig is, zou ik u raden het geheim te bewaren en my niets te vragen.’

‘Sedert wanneer’ riep Adolf eenigzins verstoord - ‘sedert wanneer, Meester, hebben de Heeren van Nieuwland uwe rechten verkort? Die tael hoont my!’ ‘Verschoon my, Mynheer, indien myne woorden u gehoond hebben’ antwoordde de Deken, ‘het is zoo moeielyk de goeden uit de kwaden te kennen, dat men zich met recht van allen mistrouwt. Veroorlof my u een woord te vragen, op dat allen twyfel in my verdwyne: is UEdele een Leliaert?’

‘Zoo straffe my de Heer met ongeneeslykheid’ riep Adolf ‘neen, meester Deconinck, in my klopt een hart dat den Franschen in het geheel niet gunstig is; want het verzoek dat ik u wilde doen was juist tegen hen.’

‘ô Spreek dan vryelyk, Mynheer, ik ben dienstveerdig.’ ‘Wel nu, gy weet dat onze Graef Gwyde met al zyne Edelen gevangen is; maer er is iemand in Vlaenderen gebleven die nu van alle hulp en bystand beroofd, het medelyden der Vlamingen om haren rampspoed en doorluchtigheid verdient.’

‘Gy spreekt van Jonkvrouw Machteld, de dochter van Mynheer van Bethune’ viel Deconinck in.

‘Hoe weet gy dit?’ vroeg Adolf verbaesd.

‘Nog meer weet ik Mynheer, gy hebt Machteld zoo geheimlyk niet in uwe wooning kunnen brengen dat Deconinck het niet geweten heeft, en zy zou dezelve zonder myne kennis niet verlaten hebben. Stel u echter gerust; want ik mag UEdele verzekeren, dat weinig persoonen in Brugge dit geheim met my bewust zyn.’

‘Gy zyt wonderlyk meester. Uwe edelmoedigheid verzekert my dat gy deze jonge dochter van den Leeuw van Vlaenderen tegen het geweld der Franschen zoudt beschermen, indien het noodig ware.’

Deconinck was een man uit het volk geboren; maer een dier zeldzame zielen, die met verstand en vernuft begaefd, als beheerschers hunner tydgenoten ter wereld komen. Zoodra de jaren zyne bekwaemheden ryp gemaekt hadden, riep hy zyne broederen uit hunne slaefsche sluimering, deed hun de macht der samenspanningen begrypen en stond met hen tegen de dwingelanden op. Dezen wilden die ontwaking hunner voormalige slaven met geweld tegengaen; maer het was hun onmogelyk: Deconinck had door zyne welsprekenheid de harten zyner broederen zoo groot gemaekt dat zy geen jok meer konden dragen. Wanneer zy echter somtyds door de wapenen overrompeld werden, bogen zy allen gehoorzamelyk den nek, en Deconinck veinsde tydelyk als of hem de spraek of het verstand ontgaen ware; maer dan sliep de vos toch niet, want na dat hy den moed zyner broederen weder in stilte had verstaeld, wierpen zy zich tegelyk tegen de beheerschers op, en de Gemeente raekte telkenmael hare banden kwyt. Al de staetkundige ontwerpen der Edellieden vergingen

in rook tegen het vernuft van Deconinck, en zy zagen zich door hem alle hunne rechten op het volk ontrooven, zonder dat zy zulks konden beletten. Met waerheid mag men zeggen, dat Deconinck een der grootste hervormers van de staetkundige betrekkingen, tusschen de Edelen en de Gemeenten was; ook bestonden de droomen van dezen beroemden man alleenlyk in de grootmaking eens volks, dat zoo lang in de duistere slaverny der Leenheeren had gelegen.

Wanneer Adolf van Nieuwland de jonge Machteld onder zyne bescherming stelde, grimlachte hy van genoegen; want dit was een zegenprael voor het volk dat hy vertegenwoordigde. Hy berekende de voordeelen welke de tegenwoordigheid der doorluchtige maegd, hem tot het uitvoeren van het groote verlossingsontwerp kon toebrengen.

‘Mynheer van Nieuwland’ antwoordde hy ‘uwe vraeg vereert my grootelyks. Niets zal er tot het bewaren van zulk eene edele spruit gespaerd worden.’

Willende de Gemeente nog meer gewicht verkrygen voegde hy er met inzicht by:

‘Het is echter mogelyk dat zy van hier vervoerd worde, eer ik haer moge ter hulp komen.’

Dit gezegde verdroot Adolf zeer: hy verstond uit de woorden van den Deken, dat hy zich niet uiterharte aen deze zaek wilde toewyden, en hernam:

‘Indien gy ons niet met der daed helpen kunt, verzoek ik u, meester, dat gy my raedt wat er best voor de bescherming der dochter van onzen Landheer kan gedaen worden.’

‘Het weversambacht is sterk genoeg om de Edelvrouw

voor al onheil te bewaren’ antwoordde Deconinck met listigheid ‘ik mag u verzekeren, dat zy hier in Brugge, zoo veilig als in Duitschland zou kunnen woonen, indien ik haren raedsheer zyn mocht.’

‘Maer wie belet u dit?’ vroeg Adolf.

‘Ho Mynheer! het is eenen geringen Laet niet gegeven over zyne Landvrouw te gebieden; nochtans zoo zy zich volgens myne begeerte geliefde te gedragen, zou ik voor haer verantwoordelyk blyven.’

‘Ik versta uw inzicht niet wel, meester. Wat zoudt gy van de Jonkvrouw eischen? Gy wilt ze toch niet in eene andere plaets brengen.’

‘Ho neen! maer dat zy zich zonder myne kennis niet in de straet begeve, en dat zy ook niet weigere uit te gaen indien ik het noodig oordeel. Overigens, zal het u vry staen my deze macht te onttrekken zoodra gy aen myne rechtzinnige gevoelens twyfelt.’

Dewyl Deconinck in Vlaenderen voor een der verstandigste mannen gehouden werd, dacht Adolf dat zynen eisch op de voorzichtigheid gegrond was en stond hem derhalve alles toe wat hy vroeg, op voorwaerde dat hy persoonlyk voor de Jonkvrouw zou instaen. De Deken verklaerde vervolgens dat hy de edele Machteld niet kende. Hier op werd zy door Maria in de kamer gebracht.

Deconinck boog zich diep en zeer ootmoedig voor haer; intusschen bezag het meisje hem met verbaesdheid, want zy wist niet wie hy was. Terwyl hy in deze houding voor haer stond, hoorde men eensklaps een groot geraes in den gang, als of twee menschen bezig waren met kyven.

‘Wacht dan!’ riep een van hen ‘dat ikga vragen of gy moogt binnen gaen.’

‘Wat?’ riepeene andere stem met meer kracht ‘wilt gy er de beeuhouwers uitsluiten, terwyl er de wevers in zyn? Ras, maek u uit den weg, of het zal u berouwen!’

De deur ging open en een jonge man met sterke leden en fraeie gelaetstrekken trad in de kamer. Een kolder als die van Deconinck, maer met meer smaek versierd was zyn kleedsel, en een groot kruismes hing aen zynen gordel. Op het oogenblik dat hy in het vertrek stapte, wierp hy zyne blonde haren op de schouders, en bleef verbaesd by de deur staen. Hy had gedacht dat hy den Deken der wevers met eenige gezellen zou gevonden hebben; maer nu hy deze prachtige Jonkvrouw, en Deconinck voor haer gebogen zag, wist hy niet wat er over te gissen. Echter liet hy zich hierdoor noch door de ondervragende blikken van Meester Ro gaert ontstellen. Hy ontdekte zyn hoofd, boog zich haestiglyk voor al de byzynde persoonen en ging recht by Deconinck. Hem gemeenzaem op de schouder kloppende riep hy:

‘Wat duivel, meester Pieter, ik zoek alreeds twee uren naer u. De gansche stad heb ik afgeloopen en nergens kon ik u aentreffen; - maer gy weet niet wat er gaende is en wat tyding ik u breng?’

‘Wel wat weet gy dan meester Breydel?’ vroeg Deconinck met ongeduld.

‘Bezie my toch zoo styf niet met uw grys oog, Deken van de wollevers!’ riep Jan Breydel ‘want gy weet wel dat ik van uw' kattenblik niet bang ben, - maer

dat is het zelfde. Wel nu, Koning Philippe le Bel en de vervloekte Johanna van Navarre komen morgen te Brugge. - En die schoone heeren van het Magistraet hebben honderd wevers, veertig beenhouwers, en ik weet niet hoe veel volk meer tot het maken van praelbogen van wagens en van schavotten gevraegd.’

‘En wat beduidt dit dan zoo verwonderlyk, dat gy u te barsten loopt?’

‘Hoe Deken - wat beduidt dit? Meer dan gy denkt; want er is geen enkele beenhouwer die ergens handen wil aensteken, en er staen drie honderd wevers voor den Pand(1) naer u te wachten. - Wat my aengaet, myne armen moeten lam worden indien ik iets er toe doe. De Goedendags(2) staen gereed, de messen zyn geslepen en zoo voorts. - Gy weet wel, Deken van de wollewevers! wat dit onder myn ambachtzeggen wil.’

De tegenwoordige persoonen luisterden met nieuwsgierigheid op de losse rede van den Deken der beenhouwers. Zyne stem was aengenaem en zoetluidend, alhoewel zy den laffen vrouwentoon niet bezat. Deconinck in zichzelven oordeelende dat het voornemen van Breydel schadelyk was, antwoordde:

‘Meester Jan ik ga met u uit - wy zullen onder ons de noodige maetregelen beramen. Maer eerst moet gy deze edele Vrouwe voor de dochter van Mynheer Robrecht van Bethune erkennen.’

Breydel wierp zich verbaesd voor Machteld op beide knieën ten gronde, hief zyne oogen opwaerts tot haer en riep:

‘ô Myne doorluchtige Vrouw! vergeef my de onbezonne woorden die ik onwetend voor u gesproken heb. De edele dochter van den Leeuw, onzen Heer, neme het eenen Laet niet ten kwade.’

‘Sta op, meester’ antwoordde Machteld vriendelyk ‘uwe woorden hebben my niet gehoond. Liefde tot het Vaderland en haet tegen onze vyanden hebben u dezelve ingeboezemd. - Ik dank u om uwe trouw.’ ‘ô Genadige Gravin’ hernam Breydel opstaende ‘UEdele kan niet gelooven hoe nydig ik tegen Snakkers(1) en Leliaerts ben. Mocht ik het leed dat het Huis van Vlaen deren aengedaen is, wreken - ho mocht ik! Maer die Deken van de wollewevers houdt my altyd tegen;

misschien heeft hy gelyk, want wat uitgesteld wordt is niet verloren; nochtans kan ik my moeielyk wederhouden. Morgen komt die valsche Koningin van Navarre in Brugge, maer God geve my andere gedachten, of zy zal nooit haer hatelyk Frankryk wederzien.’

‘Meester’ sprak Machteld ‘wilt gy my iets beloven?’ ‘Ik u iets beloven, Edelvrouw? Hoe vriendelyk spreekt gy toch tot uwen onweerdigen dienaer! Een gedacht van u zy my een heilig gebod, ô doorluchtige Jonkvrouw?’

‘Wel ik begeer dat gy de rust niet stoore, terwyl uwe nieuwe Vorsten hier zyn zullen.’

‘Het zy zoo’ antwoordde Breydel met droefheid ‘ik had liever gehoord dat UEdele mynen arm en myn mes geëischt had. Maer wat niet is, mag komen.’

Dan boog hy nogmaels zyne eene knie voor de jonge Machteld en hernam:

‘Ik bid, ik smeek u, ó edele dochter van den Leeuw, dat gy uwen dienaer Breydel niet vergete indien gy ooit moedige mannen noodig hebt. Het beeuhouwers ambacht zal zyne Goedendags en messen, ten uwen dienste geslepen houden.’

Het meisje verschrikte eenigzins op die bloedige aenbieding; maer de gelaetstrekken van den genen die ze haer deed behaegden haer zeer.

‘Meester’ antwoordde zy ‘ik zal mynen heer en vader, indien God hem my wedergeeft, uwe trouw kenbaer maken: - Ik kan u slechts myne dankbaerheid uitdrukken.’

Na deze woorden stond de Deken der beeuhouwers op en trok Deconinck met den arm voort. Wanneer zy

beide de kamer en het huis van Nieuwland verlaten hadden, spraken de overblyvende persoonen nog lang over dit onverwacht bezoek.

De twee Dekens in de straet zynde, begon Deconinck: ‘Meester Jan, gy weet dat de Leeuw van Vlaenderen altyd de vriend des volks geweest is, diensvolgens is het onze plicht zyne dochter als een heiligdom te bewaken.’ ‘Zwyg maer’ antwoordde Breydel ‘de eerste Franschman die haer wat linksch beziet zal met myn kruismes kennis maken. Maer meester Pieter, dat wy de poorten sloten en Johanna niet in de stad lieten, ware dat niet beter? Al de beeuhouwers zyn gereed: de Goedendags staen achter de deuren en op den eersten roep zyn de Leliaerts naer..........’

‘Wacht u wel iets geweldigs te ondernemen’ hervatte Deconinck. ‘Zynen Landheer met pracht in te halen is overal de gewoonte: - dit kan de Gemeente niet onteeren. Het is beter de macht tot gewichtigere poogingen te bewaren. Het Vaderland is overdekt met fransche krygsknechten en wellicht zouden wy tegen hen te kort schieten.’

‘Maer meester dit duert reeds zoo lang. Laet ons liever den knoop met een goed mes door snyden, dan zoo langen tyd te werken om hem los te maken. Gy verstaet my wel!’

‘ô Ja, maer dit is niet goed gedacht. De voorzigtigheid, Breydel, is het krachtigste mes, - het snydt wel langzaem, maer het wordt nooit bot en breekt ook niet. - Wat wilt gy nu de poorten sluiten? Hier mede is er niets gewonnen. Luister, en hou het u voor gezegd: laet het onweder slillekens wat afdryven; laet de krygs-

knechten gedeeltelyk naer Frankryk vertrekken; geef den Franschen en Leliaerts wat toe, opdat zy in hunne waekzaemheid verslappen.....’

‘Neen’ viel Breydel in ‘dit mag niet zyn. - Zy beginnen reeds zoo verwaend en zoo dwingend te worden: zy rooven de boeren van het Vrye, verkrachten maegden en vrouwen, als of wy hunne slaven waren.’

‘Zoo veel te beter, meester Jan, zoo veel te beter!’

‘Zoo veel te beter! wat wil dat zeggen? sa meester! hebt gy uwen kolder omgekeerd, en zoudt gy uw vosseverstand willen gebruiken om ons te verraden? - Ik weet niet, maer het schynt my dat gy terdege naer de Lelie begint te rieken. Dan moet de pest u besmetten, indien dit waer is!’

‘Neen, neen, myn vriend Jan; overweeg met my dat hoe meer zy de gemoederen verbitteren hoe sneller de verlossing naekt. Want indien zy hunne daden bewimpelden, en onder schyn van rechtveerdigheid heerschten, zou het volk onder het jok in slaep vallen, en dan zou het gebouw onzer vryheid voor altyd in den grond zinken Weet dat de dwingelandy der Heeren, de vryheid van het Volk als eene moeder uitbroeid. Nochtans indien zy aen de voorrechten onzer stad dorsten raken zou ik de eerste zyn, die u tot wederstand zou vermanen; - maer echter nog niet door openbaer geweld; er zyn andere wapenen die men met meer veiligheid kan gebruiken.’

‘Meester’ viel Jan Breydel uit ‘ik begryp u. - Gy hebt altyd gelyk als of uwe woorden op parkement geschreven stonden. Dit valt my echter zeer lastig, die trotsche Franschen zoo lang te dulden; - want zoo

straffe my God, liever Saraceensch dan Walsch!(1) - Maer gy zegt het zeer wel; hoe meer een vorsch zich opblaest hoe gaeuwer hy barst. Ik moet het tegen dank bekennen, het verstand is by de wevers.’

‘Wel meester Breydel, zoo ook is de onversaegdheid en de heldenmoed onder de beenhouwers. Indien wy deze twee deugden, voorzichtigheid en moed, steeds by elkander voegen, zullen de Franschen geenen tyd hebben om de boeien aen onze voeten vast te maken.’

De Deken der beeuhouwers gaf door eenen helderen grimlach zyne blydschap over deze loftuiting te kennen. ‘Ja’ antwoordde hy ‘onder myn ambacht zyn dappere mannen, meester Pieter. - En de Wallen zullen het wel eens weten wanneer de bittere appel zal ryp zyn. Maer ter goeder ure! hoe zult gy de dochter van den Leeuw onzen Heer, aen de kennis der Koningen onttrekken?’

‘Ik zal ze haer by het zonnelicht zien laten.’

‘Hoe dat meester? de Jonkvrouw Machteld aen Johanna van Navarre zien laten? Gy feilt in uw oordeel - ik geloof dat gy ergens een' slag op het hoofd gekregen hebt.’

‘Neen, toch niet. Morgen by de intrede des vreemden Meesters, zullen alle de wollewevers onder de wapens zyn, de beeuhouwers zult gy aenvoeren. Wat vermogen de Wallen dan? Niets dit weet gy. - Wel nu, dan stel ik Jonkvrouw Machteld vooraen, dat Johanna van Navarre haer wel bemerke. Met een weet ik wat de Koningin in haren boezem heeft, en wat wy voor Machteld te vreezen hebben.’

‘Juist, zoo is het meester Pieter. Gy hebt te veel verstand of de toover hale my! Ik zal de dochter van den Leeuw bewaken, en ik wenschte wel dat de Franschen haer beledigden; want de vuisten jeuken my geweldig. Maer heden moet ik nog eenig hoornvee te Sysseele gaen koopen, dus hebt gy de wacht over de jonge Gravin.’

‘Nu wees maer bedaerd, myn vriend Jan, en laet het bloed u niet te veel koken. - Daer zyn wy by den Pand van het weversambacht.’

Gelyk Breydel het gezegd had stonden er ontellyke wevers voor de deur. Allen hadden zy kolders en mutsen van dezelfde vorm als hun deken. Hier en daer stond een jonge gezel, met langere haren en meer versiersels aen zyne kleederen, doch dit ging niet ver; want men gedoogde in het ambacht niet veel ydelheid.

Jan Breydel sprak nog eenige stille woorden met Deconinck en verliet hem vergenoegd.

By het naderen van hunnen Deken openden de wevers hunne scharen en ontdekten zich eerbiediglyk het hoofd. Zy gingen allen in den Pand na hunnen meester.


Vorige Volgende