Logo DBNL
De leeuw van Vlaenderen (1838)

De leeuw van Vlaenderen

(1838)–Hendrik Conscience–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IV.

 
Men seght diekwils dat opt velt
 
't Serpent sigh onder bloemen stelt
 
En soo verrast die wandelen gaen
 
En comen by de bloemen aen
 
'k Weet iets tot meer verraed bekwaem
 
Serpent en bloem ist altesaem
 
Vraegt ghy my wat in rechter trouw
 
Ick segh dat dinck dat is een vrouw.
 
Coes. Liedekens.

De reis welke Graef Gwyde op het aenraden van Mynheer De Valois ging ondernemen, was voor hem en voor het Land van Vlaenderen zeer gevaerlyk: er bestonden voor Frankryk te belangvolle reden om het

ryke Vlaenderen zoo lang mogelyk in bezit te houden.

Philippe le Bel en zyne gemalin Johanna van Navarre hadden, om in hunne losse verkwistingen te voorzien, al het geld des Ryks in hunne schatkisten getrokken, en nochtans waren de overgroote sommen, die hun door het volk werden toegestaen, nooit toereikend geweest om hunne onverzadelyke begeerten te voldoen. Geenen anderen middel om zich geld te verschaffen kunnende vinden, vervalschte Philippe de munten van het Ryk, bracht ondragelyke lasten op de drie staten des Lands - en echter had hy nog niet genoeg. Zyne hebzuchtige Ministers en bovenal Enguerrand De Marigny, dreven hem dagelyks aen tot het opleggen van schattingen en gabellen,(1) ondanks het gemor des volks en de voorteekenen eener omwenteling. Onbegrypelyk is het dat Philippe le Bel, die ook de Joden zoo menigmael uit Frankryk dreef om hun het verlof van weder te komen, tegen groote sommen te kunnen verkoopen, niettegenstaende zyne strooperyen altyd zoo groot gebrek aen geld had.

De vervalsching der munten was eene verderfelyke daed; want de kooplieden hunne waren voor ongangbaer geld niet willende verkoopen, verlieten Frankryk: het volk werd arm, de lasten werden niet betaeld en de Koning bevond zich in den hachelyksten toestand. Vlaenderen integendeel bloeide door de nyverheid zyner inwooners. Al de natiën der bekende wereld aenzagen het als hun tweede Vaderland, en vormden op onzen

bodem den algemeenen stapel hunner goederen. Te Brugge alleen werd meer geld en goed verhandeld dan in gansch Frankryk, en deze stad was waerlyk eene goudmyn. Dit wist Philippe le Bel. Ook had hy sedert eenige jaren alles in het werk gesteld om het land van Vlaenderen onder zyne macht te krygen. Eerst had hy van den Graef Gwyde onmogelyke dingen geëischt, om hem tot ongehoorzaemheid te dwingen; dan had hy zyne dochter Philippa in hechtenis gehouden en eindelyk het land van Vlaenderen door het geweld der wapenen ingenomen en verbeurd.

De oude Graef had dit alles overwogen en verborg zich de waerschynlyke gevolgen zyner reis niet; maer de droefheid die hy over de gevangenis zyner jongere dochter gevoelde, liet hem niet toe dezen middel, die haer kon verlossen, te verzuimen. De vrygeleide, welke hem door Charles De Valois gegeven was, mocht hem ook wel eenigzins verzekeren.

Hy begaf zich dan op weg met zyne twee zonen, Robrecht en Willem, en vyftig vlaemsche Edellieden. Charles De Valois, met een groot getal fransche ridders, vergezelde hem op de reis.

De Graef met zyne Edelen te Compiegne gekomen zynde, werd door toedoen van Mynheer De Valois, in afwachting dat een koninglyk bevel hem ten Hove zou roepen, heerlyk geherbergd. De edelmoedige Franschman deed zoo veel by den Koning zynen broeder dat deze tot de genade overhelde, en Gwyde alleen ten Hove ontbood.

De oude Graef, vol streelende hoop, begaf zich met betrouwen naer het koninglyk paleis.

Hier werd hy in eene groote en prachtige zael geleid. In de diepte van dit vertrek stond de koninglyke troon: behangsels van lazuer fluweel met gulden lelien doorwrocht, daelden van denzelven aen beide zyden tot op den grond, en een tapyt met goud- en zilverdraed doorweven lag voor de trappen van dien ryken zetel. Philippe le Bel wandelde heen en weêr door de zael met zynen zoon Louis Hutin.(1) Achter hen volgden veel fransche heeren, onder dewelke er een was, die dikwyls in de samenspraek des konings deelde. Deze gunsteling was Mynheer De Nogaret, die den Paus Bonifacius, op bevel van Philippe, dorst vangen en mishandelen(2)

Zoodra Gwyde aengekondigd werd week de Koning tot by den troon, maer klom er niet op. Zyn zoon Louis bleef aen zyne zyde: de andere heeren schaerden zich in twee reien langs den wand. Dan naderde de oude Graef van Vlaenderen met langzamen tred en boog zyne eene knie voor den Koning.

‘Vassael!’ sprak deze ‘U betaemt die ootmoedige houding, na al het verdriet dat gy ons veroorzoekt hebt. Gy hebt de dood verdient en zyt veroordeeld; echter belieft het ons in onze koninglyke genade u te hooren. Sta op en spreek!’

De oude Graef richtte zich op en antwoordde:

‘Myn Heer en Vorst! met vertrouwen in uwe koninglyke rechtveerdigheid heb ik my voor de voeten uwer Majesteit begeven, op dat zy met my na haer welgevallen handele.’

‘Die onderwerping’ hernam de Koning ‘komt laet; gy hebt u met Edward van Engeland, mynen vyand, tegen my verbonden: gy zyt als een ontrouwe Vassael tegen uwen Heer opgestaen - en gy zyt hoogmoedig genoeg geweest om hem den oorlog te verklaren: uw land is om uwe ongehoorzaemheid verbeurd.’

‘ô Vorst’ sprak Gwyde ‘laet my genade voor u vinden. Dat uwe Majesteit bedenke wat pyn en wat lyden een vader gevoeld heeft, wanneer men hem zyn kind ontrukte. - Heb ik niet met diepen weedom gebeden? heb ik niet gesmeekt om haer weder te krygen? ô Koning! indien men uwen zoon, mynen toekomenden Heer Louis, die nu zoo manlyk aen uwe zyde staet; indien men dezen u ontrukte en in een vreemd land kerkerde, zou de smart uwe Majesteit dan niet tot alles doen overgaen, om dit bloed, dat uit U gesproten is, te wreken en te verlossen? Ho ja, uw vaderhart verstaet my - ik zal genade voor uwe voeten vinden.’

Philippe le Bel bezag zynen zoon met tederheid; op dit oogenblik overwoog hy de rampen van Gwyde en gevoelde een innig medelyden voor den ongelukkigen Graef.’

‘Sire’ riep Louis met ontroering ‘ô wees hem genadig om mynentwille! Heb toch deernis met hem en zyn kind - ik smeek u.’

De Koning herstelde zich en hernam eene strenge uitdrukking:

‘Laet u door de woorden eens ongehoorzamen Vassaels zoo licht niet verleiden, myn zoon’ sprak hy ‘ik wil echter niet onverbiddelyk zyn; indien men my bewyzen kan dat hy slechts door vaderliefde en niet door trotschheid gedreven werd.’

‘Heer’ hernam Gwyde ‘het is Uwe Majesteit bekend, dat ik, om myn kind weder te krygen, alles wat mogelyk was in het werk gesteld heb. Geene myner poogingen kon gelukken; myn smeeken, myn bidden werd verworpen en alles, ook de tusschenkomst van den Paus, was vruchteloos. Wat kon ik dan doen? Ik heb my met de hoop gestreeld dat de wapenen de verlossing myner dochter mochten bewerken, maer het lot was my niet gunstig, Uwe Majesteit behaelde de zege.’

‘Maer’ viel de Koning in ‘wat kunnen wy voor u? Gy hebt een verderfelyk voorbeeld aen onze Vassalen gegeven: indien wy u genadig zyn, zullen zy allen tegen ons opstaen, en gy zult u misschien op nieuw met onze vyanden vereenigen?’

‘ô Myn Vorst’ antwoordde Gwyde ‘het believe Uwe Majesteit de ongelukkige Philippa aen haren vader weder te geven - en ik zweer u, by de eer myns Huizes, dat eene onverbrekelyke trouw my aen uwe Kroon hechten zal.’

‘En zal Vlaenderen de geeischte sommen opbrengen, en zult gy ons het noodige geld bezorgen, om de kosten die uwe ongehoorzaemheid ons veroorzaekt heeft te vergoeden?’

‘De genade die Uwe Majesteit my kan bewyzen zal my nooit te duer staen. Uwe bevelen zal ik eerbiediglyk volbrengen. Maer myn kind, ô Koning, - myn kind!’

‘Uw kind?’ herhaelde Philippe le Bel twyfelachtig. Nu dacht hy aen Johanna van Navarre, die de dochter des Graefs van Vlaenderen niet gewillig zou loslaten. Hy dorst de goede ingeving zyns harten niet volgen; want hy vreesde den toorn der trotsche Koningin Johanna te zeer. Willende derhalve aengaende deze zaek aen Gwyde niets stelligs beloven, sprak hy:

‘Wel nu, de goede woorden van onzen beminden broeder hebben veel voor u gedaen. Heb goede hoop; want uw lot treft my. Gy waert schuldig; maer uwe straf is bitter; ik zal dezelve trachten te verzoeten. Nochtans belieft het ons heden niet, u in genade te ontvangen: verdere navorsching moet deze gewichtige zaek voorgaen. Wy begeeren ook dat gy, in de tegenwoordigheid van al de heeren, onze Vassalen, uwe onderwerping doe; op dat zy aen u een voorbeeld nemen zouden. Ga en verlaet ons nu, dat wy overwegen mogen wat wy voor een' ontrouwen Leenheer doen kunnen.’

Op dit bevel ging de Graef van Vlaenderen uit de zael. Hy had het Paleis nog niet verlaten of het gerucht liep reeds onder al de fransche heeren, dat de Koning hem zyn land en zyne dochter zou wedergeven. Velen wenschten hem hartelyk geluk; anderen, die op de inneming van Vlaenderen hunne vooruitzichten van eerzucht gebouwd hadden, gevoelden hier over een' inni ge spyt. Echter, mits zy tegen den wil des Konings niet op konden, lieten zy niets daer van blyken.

Blydschap en vertrouwen kwam onder de vlaemsche Heeren: zy streelden zich met eene zoete hoop en verheugden zich, op voorhand, in de verlossing des Vaderlands. Het scheen hun dat niets den goeden uitval hun-

ner pooging kon verhinderen, mits de Koning, boven de goede onthaling die hy den Graef gedaen had, aen Mynheer be Valois de verzekering had gegeven, dat hy Gwyde met grootmoedigheid wilde behandelen.

Gy, die tegen het lot geworsteld en by dien stryd geleden en geweend hebt, hoe gemakkelyk komt de vreugde in uw langbenepen hart! Hoe licht vergeet gy uwe pynen, om een onzeker geluk te omhelzen; als of de kelk des rampspoeds voor u geledigd ware - terwyl het bitterste, de grond U overblyft. Gy vindt een' grimlach op alle wezens, en drukt de hand van allen die zich in uwen voorspoed schynen te verblyden. - Maer betrouw u niet op het wentelrad der bedriegelyke Lukvrouw, noch op de uitdrukking der genen, die in het ongeluk uwe vyanden waren. Want de nyd en het verraed schuilen onder die dubbele aenzichten, - gelyk de adder onder de bloemen, en de schorpioen onder de gulden Annanas(1) zich verbergen. Te vergeefs zoekt men het spoor der slang op het veld; men gevoelt haren vergiftigen beet, en weet niet langs waer zy tot ons gekomen is. - Zoo ook werken afgunstige en nydige menschen in het duistere; want zy kennen hunne eigene boosheid en schamen zich over hunne daden. Hunne schichten raken ons in het hart, en wy gelooven hen onze vrienden; om dat wy hunne zwarte zielen op hun streelend gelaet niet zien kunnen. Het geheim en de dubbelzinnigheid is hun eenen ondoordringbar en man-

tel; ja, het venynig ongediert wandelt wel eens onder de stralen der zon, maer zy nooit.

De Graef Gwyde maekte reeds de noodige schikkingen, om by zyne terugkomst in Vlaenderen, de bevelen des Konings uit te voeren en zyne onderdanen, door eenen langen vrede, den oorlog te doen vergeten. Robrecht van Bethune zelf twyfelde geenzins aen de beloofde genade; want sedert zyn vader aen het Hof geweest was, waren al de fransche Heeren ten uiterste minzaem en eerbiedig met de Vlamingen? Dit was, als zy geloofden, een bewys van des Konings goedwilligheid: zy wisten dat de inzichten en gedachten der Vorsten, altyd op het ongestadig gelaet der hovelingen te vinden zyn.

De Chatillon had den Graef ook menigmael bezocht en met gelukwenschingen begroet, maer er schuilde een duivelsch geheim in zyn hart, en hy grimlach te om het te verbergen. Johanna van Navarre, zyne nichte, had hem het Land van Vlaenderen ten leen beloofd: Al zyne eerzuchtige ontwerpen hadden het verkrygen van dit ryke graefschap voor doel gehad, en nu verging dit vooruitzicht als een droom.

Er is geene drift die den mensch meer tot boosheid bekwaem maekt dan de staetzucht: zy verplet onbarmhartiglyk al wat hare loopbaen belemmert, en ziet niet om naer de reeds begane gruwels; want hare oogen blyven steeds met hardnekkigheid op het nagejaegde doel gevestigd. De Chatillon van die drift bezeten zynde, besloot eene verraderlyke daed, door eigenbelang hem ingegeven; en verbloemde dezelve voor zyn geweten met den naem van plicht.

Denzelfden dag dat hy uit Vlaenderen met de an-

dere heeren by het Hof aenkwam, riep hy een' zyner trouwste dienaren, gaf hem zyn beste peerd en zond hem in allerhaest naer Parys. Een brief dien hy dezen bode mede gaf, moest de Koningin en Enguerrand De Marigny van alles berichten en hen naer Compiegne roepen.

Hy gelukte ten volle in zyn verraderlyk inzicht. Johanna van Navarre, onstak in eene hevige woede by het lezen des briefs. De Vlamingen in genade ontvangen! zy die hun eenen eeuwigen haet had toegezworen, zou hare prooi dus laten ontsnappen! En Enguerrand De Marigny, die het geld dat men uit Vlaenderen met geweld lichten moest, reeds op voorhand verspild of besteed had! Deze twee persoonen hadden een al te groot belang in het verderf van Vlaenderen, om deszelfs verlossing te gedoogen. Zoodra zy de tyding ontvangen hadden, vertrokken zy met snelle vaert naer Compiegne, en vielen, als de bliksem in de kamer des Konings. ‘Sire!’ riep Johanna ‘ben ik u dan niets meer, dat gy myne vyanden dus in genade, zonder myn oorlof ontvangt? Of heeft het verstand u begeven dat gy deze vlaemsche slangen ten uwen verderve wilt koesteren?’ ‘Mevrouw’ antwoordde Philippe le Bel met bedaerdheid, ‘het zou u betamen uwen gemael en Koning wat meer te eerbiedigen. Indien het my belieft den ouden Grave van Vlaenderen genade te verleenen, zal myn wil geschieden.’

‘Neen’ riep Johanna, rood van toorn; ‘dit zal niet geschieden. Ik wil het niet - hoort gy Sire! Ik wil het niet. Wat! zullen die muitelingen, welke myne oomen

onthalsd hebben,(1) ongestraft blyven? - Zullen zy zich beroemen ongestraft de Koningin van Navarre in haer bloed gehoond te hebben?’

‘De gramschap vervoert u Mevrouw!’ antwoordde de Koning, ‘bedenk met bedaerdheid, en zeg my, is het niet billyk dat Philippa aen haren vader wedergegeven worde?’

Nu werd de woede van Johanna nog heviger.‘Philippa wedergeven?’ viel zy uit, ‘Maer Sire gy denkt er niet aen. Dan trouwt zy Edward van Engelands zone, dan is uw eigen kind van die hoop verstoken. Neen, neen, het zal nooit geschieden - dit zweer ik u. En wat meer is Philippa is myne gevangene; het zal u aen macht ontbreken om ze uit myne handen te krygen.’ ‘Maer Mevrouw’ riep Philippe ‘gy gaet u te buiten, denk dat die hoogmoedige tael my zeer mishaegt, en dat het my vry staet, u blyken myner gramschap te geven. Myn wil is de wil van uwen Vorst?’

‘En gy wilt Vlaenderen aen den trotschen Gwyde wedergeven - gy wilt hem in staet stellen om u nogmaels den oorlog, aen te doen? Deze onbezonne daed zal u een droevig naberouw verwekken, ik verzeker het u Sire. Wat my aengaet, mits ik zie dat men my zoo klein acht, dat eene zaek, die my zoo zeer belangt, zonder myn

toedoen is besloten, zal ik my in myn Koningryk van Navarre vertrekken en Philippa zal my volgen.!’(1)

Dit laetste gezegde werkte krachtdadiglyk op het gemoed des Konings. Navarre was het beste deel van Frankryk en Philippe le Bel zou er zich niet geern van beroofd gezien hebben. Daer Johanna hem meermalen met dit vertrek bedreigd had, vreesde hy dat zy het wel eens mocht uitvoeren. Na eenig bedenken sprak hy:

‘Gy belgt u zonder rede, Mevrouw. Wie zegt u dat ik Vlaenderen wil wedergeven; ik heb nog niets aengaende deze zaek besloten.’

‘Uwe woorden geven uw inzicht genoeg te kennen’ antwoordde Johanna. ‘Maer het zy zoo het wil, ik zeg u dat, indien gy my genoeg miskent om mynen raed te verwerpen, ik u verlaten zal; - want ik wil aen de gevolgen uwer onvoorzichtigheid niet blootgesteld zyn. De oorlog tegen Vlaenderen heeft 's Ryks schatkisten uitgeput, en nu gy den middel hebt om in alles weder te voorzien, nu wilt gy die muitelingen in genade ontvangen! nooit hebben onze geldmiddelen in eenen slechteren staet geweest, Mynheer De Marigny kan u dit bewyzen.’

Enguerrand De Marigny kwam op deze woorden voor den Koning:

‘Sire, het is my onmogelyk,’ sprak hy ‘de soldeniers

langer te betalen. Het volk wil de lasten niet meer opbrengen. De Provoost der kooplieden van Parys heeft de toelaeg geweigerd, en welhaest zal ik in de uitgaven van het Huis des Konings niet meer kunnen voorzien. De verandering der munten mag ook niet meer geschieden: Vlaenderen alleen kan ons behulpzaem zyn. De Tolheeren die ik derwaerts gezonden heb zyn bezig met het heffen der gelden, die ons uit dien toestand redden zullen. - Overweeg toch, ô Sire, dat het verlaten van dit land u aen groote onheilen blootstelt’

‘Is al het geld dat men op den derden staet gelicht heeft reeds verdwenen?’ vroeg Philippe mistroostiglyk ‘Sire’ antwoordde Enguerrand, ‘ik heb aen Etienne Barbette de gelden die de Tolpachters van Parys, uwer Majesteit geleend hadden, wedergegeven. Er blyft niets of zeer weinig in 's Ryksschat.’

De Koningin Johanna zag met blydschap dat deze tyding den Koning zeer bedroefde. Nu dacht zy dat het vonnis van Gwyde niet moeielyk zou te verkrygen zyn. Zy naderde haren gemael met listigheid en sprak:

‘Gy ziet wel, Sire, dat myn raed belangryk voor u is. Hoe kunt gy toch, om opstandelingen te begunstigen, het heil van Frankryk uit het oog verliezen? Zy hebben u en my gehoond, onze vyanden geholpen, onze bevelen durven misachten. Het geld dat zy bezitten maekt hen trotsch en opgeblazen. Niets is gemaklyker dat er dit overtollig geld uit te lichten; zy mogen uwe Koninglyke handen dan nog kussen, dat gy hun het leven laet; want zy zyn allen de dood schuldig.’

‘Maer Mynheer De Marigny’ vroeg de Koning ‘weet gy geenen middel om nog eenigen tyd in de uitgaven

des Ryks te voorzien? want ik denk niet dat de gelden uit Vlaenderen zoo haest komen zullen: - Die toestand baert my de grootste wanhoop.’

‘Ik weet geenen middel, Sire. Wy hebben er reeds zoo veel gebruikt!’

‘Luister’ viel Johanna in, ‘indien gy mynen raed wilt volgen, en met Gwyde na myne begeerte wilt handelen, zal ik eene buitengewoone leening op myn koningryk van Navarre heffen, en alzoo zullen wy voorlang aen die lastige zaken niet te denken hebben.’

Het zy dat zwakheid van gemoed of lust tot geld den Koning aendreef, hy willigde in de begeerte van Johanna en de oude Gwyde werd haer overgeleverd. De verraderlyke vrouw besloot den Graef van Vlaenderen den voetval te laten doen, en hem niet naer zyn vaderland te laten wederkeeren.


Vorige Volgende