De leeuw van Vlaenderen

[p. 17]

II.

Hebt ghy ghezien de dunne strenen van goude die in Arabien ghesponnen worden? 't hayr dat haer op de verschen hanght is noch zuyverder ende 't en blinct niet min. De oogen blaeuw, de wynbrauwen dunne ende verheven, eenen kleynen mondt, witte en kleyne tanden, blozende lippen.- De rondicheydt ende maeksel van hare kleyne borstkens wie zoudet u konnen ghefigureren! Ten waer gheen wonder dattet de menschen dede veranderen in steenen.
Calisto ende Melibea. Oud treurspel.

De lucht was met zulk een zuiver blaeuw gekleurd dat het oog derzelver diepte niet meten kon. De zon klom glansryk op de kim en de verliefde tortelduif dronk de laetste daeuwdruppels van de groene bladen der

[p. 18]

boomen. Uit het slot Wynendael ging het geblaf der honden onophoudelyk in de hoogte. Het brieschen der peerden mengde zich met het zoete geluid der jachthorens; echter hing de valbrug nog in de hoogte en de voorbygaende landlieden mochten alleenlyk raden wat er gaende was. Talryke wachten met kruisboog en schild wandelden op de buitenste wallen; men kon door de stormgaten bemerken dat veel wapenknechten heen en weêr binnen de muren liepen.

Eindelyk kwamen eenige mannen boven de poort en lieten de brug neêr: terzelver tyd werden de slagdeuren opengedraeid om den jagerstrein uit te laten. De treffelyke stoet die langzaem over de brug kwam, bestond uit de volgende heeren en vrouwen.

Vooraen reed de tachentigjarige Gwyde⁽¹⁾ Graef van Vlaenderen op eenen bruinen draver. Zyn gelaet droeg het kenmerk eener zalige onderwerping en stille droefheid; door ouderdom en rampspoed neêrgedrukt, hing zyn hoofd zwaer voorover, zyne wangen waren door lange rimpels verdiept. Een purpere kolder daelde van zyne schouders tot op den zadel en zyne sneeuwitte haren waren door eenen gelen zyden doek omvangen; dit hulsel scheen om zyn hoofd als een gulden band om een zilveren vat. Op zyne borst stond, in een hartvormig schild, de zwarte leeuw van Vlaenderen, klimmende in een gulden veld.

(1) ‘Guy van Dampyere, die sone van den houden Willem van Dampyere, die was die XXIIII Grave van Vlaenderen.’
Dits die excellente Cronike van Vlaenderen, f.^o 41.

[p. 19]

De ongelukkige Vorst zag zich nu, op het einde zyns levens, wanneer de rust als eene belooning des arbeids komen moet, van zyne kroon beroofd. Zyne kinderen waren door het lot der wapenen van al erfdeel verstoken en de armoede wachtte hen; zy die de ryksten der Europasche Vorsten zyn moesten. Zegenpralende vyanden omringden den rampzaligen Landheer, en echter kon de wanhoop in zyn hart geene plaets vinden.

Nevens hem stapte Charles De Valois, de broeder des franschen Konings. Hy redeneerde driftig met den ouden Gwyde, doch het scheen dat deze in zyne gezegden niet stemde. Nu hing er geen slagzweerd meer aen den zadel van den franschen Veldheer, een lange degen had dit zwaer wapen vervangen: de yzeren platen blikkerden ook niet meer op zyne beenen.

Achter hen reed een ridder die een ongemeen spytig en stuer voorkomen had. Zyne oogen draeiden halstarrig in het rond, en wanneer zyn blik op eenen Franschman viel, kwamen zyne lippen met zoo veel ongenoegen over elkander dat hy zichtbaer de tanden te zamen knarste. Om de vyftig jaren oud, maer nog in de volle kracht des levens, met breede borst en zware leden, kon men hem als de sterkste ridder aenzien. Ook was het peerd dat hy bereed veel grooter dan de anderen, invoege dat hy met het hoofd boven den stoet uitstak. Een blinkende helm met blaeuwe en gele vederen, een zware wapenrok en een gebogen zweerd, waren de stukken zyner uitrusting; de kolder, die achter zynen rug op het peerd nederhing, droeg ook den vlaemschen leeuw op een gulden veld. De ridders die in dien tyd leefden zouden onder duizend anderen,

[p. 20]

dezen sturen ruiter voor Robrecht Van Bethune,⁽¹⁾ den oudsten zoon van Gwyde, herkend hebben.

Sedert ettelyke jaren was hy door den Graef zynen vader, met de binnenlandsche heerschappy over Vlaenderen belast geweest. By alle veldtochten had hy de vlaemsche benden aengevoerd, en eenen ontzachelyken naem onder de vreemden verkregen. In den oorlog van Sicilië, waer hy met zyn volk in het leger der Franschen was, bedreef hy zulke verwonderlyke wapendaden,

(1) Eerst Robrecht van Nyvers (ook van Bethune) die welcke die heleghe kercke vele profyts dede, in eenen wych in Apoelgen, daer hy doot slouch den fellen viant van der helegher kercke Meinfroot.
Die excellente Cronike.
Om de inborst dezes edelen ridders te doen kennen is het noodig eenige aenhalingen te doen.
Charles d'Anjou koning van Sicilië, willende ten oorloge trekken tegen Manfried, die dit koningryk tegen den wille van den Paus bezat, vormde een leger van by de twintig duizend uitgelezene mannen, en gaf het opperbevel over dit heir aen Robrecht van Bethune, welke alsdan slechts achtien jaren oud was. Eenigen tyd hierna verwon Charles d'Anjou de jonge Conradyn, kleinzoon van den duitschen keizer Frederik. Charles willende zich van zulk eenen doorluchtigen vyand verlossen, besloot hem tot de dood te doen verwyzen. Simonde de Sismondi, Histoire desrépubliques italiennes, zegt, ‘Een enkel rechter dorst het doodvonnis uitspreken, en de jonge Conradyn werd op een schavot gebracht om het hoofd afgehouwen te worden. De rechter die Conradyn tot de dood veroordeeld had, las het vonnis tegen hem, als verrader der Kroon en vyand der Kerk. Hy eindigde juist en sprak het doodvonnis uit, wanneer Robrecht van Vlaenderen, de eigene zwager van Charles d'Anjou, zich op dien valschen rechter wierp en hem met zynen degen door de borst stootende, riep: Het behoort u niet, ellendeling, zulken edelen en schoonen heer ter dood te verwyzen! De rechter viel dood in de tegenwoordigheid des konings, en deze dorst zynen begunstigden niet wreken.’ Meer andere feiten van Robrecht, bewyzen dat hy met eenen verwonderlyken moed bezield was, en dat men van hem zeggen mocht: hy had een leeuwenhart in een yzeren lichaem.

[p. 21]

dat men hem van dan af, de Leeuw van Vlaenderen begon te noemen. Het volk dat altyd de helden bemint en bewondert, bezong de onversaegdheid van den Leeuw in zyne sagen, en verhooveerdigde zich, over dengenen die eens de kroon van Vlaenderen moest dragen. Daer Gwyde, om zynen hoogen ouderdom, het slot Wynendael zelden verliet en niet zeer door de Vlamingen bemind was, kreeg Robrecht mede den naem van Graef, en was hy door het gansche land als heer en meester aenzien en gehoorzaemd.

Aen zyne rechter zyde reed Willem zyn jongste broeder, wiens bleeke wangen en droefgeestig gelaet, tegen het bruine aenzicht van Robrecht, als het wezen eener kranke maegd schenen te zyn. Zyne kleeding verschilde niet van die zyns broeder, ten zy het krom zweerd dat men by niemand dan by Robrecht bemerkte.

Hierop volgden veel andere Heeren; zoo wel franschen als vlaemschen. De voornaemsten onder deze laetsten waren:

Wouter heer van Maldegem, Karel heer van Knesselare, Roegaert heer van Akxpoele, Jan heer van Gavere, Rase Mulaert, Diederik die Vos en Geeraert die Moor.

De ridders Jacques De Chatillon, Gui De St. Pol, Raoul De Nesle en hunne makkers, reden zonder orde tusschen de vlaemsche heeren, en spraken heuschelyk met degene die om hen waren.

De laetste was Adolf van Nieuwland,⁽¹⁾ een jonge

(1) De geschiedkundige en heraldische byzonderheden over dien jongen ridder, zyn my door mynen geleerden kunstvriend, den Heer Octave Delepierre van Brugge, medegedeeld.

[p. 22]

ridder uit een der edelste stammen der ryke stad Brugge. Zyn aenzicht bekoorde niet door verwyfde schoonheid, hy was niet van die mannen met roozenkleurige wang en lachenden mond, wien niets behoeft dan een samaer om zich tot vrouw te herscheppen, en die wel als een speeltuig der vrouwen geliefkoosd, maer nimmer als heer en meester geëerbiedigd worden. - Neen, de natuer had in hem zoo niet gedwaeld. De zon had zyne wangen een weinig gezengd en met eenen ernstigen toon geverwd, zyn voorhoofd droeg reeds die twee rimpels welke het denkvermogen vroegtydig aenkondigen. Zyn aenzicht was treffend en manlyk - en de hoekige lynen die hetzelve afteekenden, gaven hem het voorkomen van een grieksch gebyteld beeld. Zyne oogen die half onder de wenkbraeuwen gedoken waren, droegen het kenmerk eener warme en eenzame ziel. Alhoewel hy, in doorluchtigheid voor de andere ridders niet wyken moest, bleef hy nochtans achteruit en liet zyne minderen voorgaen. Meermalen had men de plaels geruimd om hem door te laten, doch hy gaf geene acht op deze beleefdheid en draeide gedurig het hoofd naer den vrouwenstoet om. Zeker was er onder haer een lieve beeld dat zyn hart aen eenen leiband hield en tot zich trok, want men zag op zyn gelaet een' zuiveren grimlach verschynen, zoodra hy het hoofd tot de vrouwen gewend had.

By het eerste gezicht, zou men dezen Adolf voor eenen zoon van Robrecht van Bethune kunnen aenzien hebben, want uitgenomen den ouderdom die zeer verschillend was, geleek hy verwonderlyk aen Robrecht: - dezelfde gestalte, dezelfde houding, de

[p. 23]

zelfde trekken in het gelaet. De kleeding verschilde ook in kleur en het wapen dat op de borst van Adolf gewrocht stond, was drie maegden met gulden hair op een rood veld. Boven het schild las men deze kenspreuk: Pulchrum pro patriá mori.⁽¹⁾

Kort na hem volgden de Vrouwen, zoo prachtig dat de oogen op het goud en zilver harer kleeding schemerden en verdwaelden. Allen waren zy op lichte hakkenyen⁽²⁾ gezeten, een lang rykleed viel over hare voeten langs de zyde der hakkeny, tot by de aerde. Keurslyven van gouden laken drukten haer de borst en hooge kappen met peerlen versierd, lieten zwierige linten van haer hoofd daelen. De meesten hadden eenen roofvogel op de hand.

Tusschen alle deze Edelvrouwen was er eene die door pracht en schoonheid de anderen verduisterde. Hare naem was Machteld, en Robrecht noemde haer zyne jongere dochter.

Onmogelyk is het de lieflykheden dezer jonge maegd te beschryven. Hare wangen waeren zoo zachtjes door ontellyke purpere adertjes gekleurd, dat het fynste roozenblad op haer aenzicht eene vale vlek ware geworden; de oogen zoo blaeuw als de hemel en de lippen zoo rood als twee boordjes van scharlaken fluweel.

(1) Het is schoon voor het Vaderland te sterven.

(2) Eene hakkeny is een klein peerd dat zachtjes rent en uitsluitelyk voor vrouwen bestemd was. Zoo waren de dravers ook lichte peerden, maer snel in de vlucht (Palefroi). De slagpeerden die men in den oorlog gebruikte, (destrier) waren groot en zwaer, gelyk de brouwerspeerden in België nog zyn.

[p. 24]

Wanneer hare grimlach, zoo zoet en zoo zalig als de hoop der menschen, haren engellyken mond bewegen deed, kwamen sneeuwwitte tanden tusschen hare lippen heen glinsteren, en twee kleine putjes vormden op hare wangen de kelken der roozen die er op blonken.

Er zyn vrouwen wier gelaet het harte der mannen als een toonkundig snarenspel vervoert en betoovert: wier gelaet zoo veel zoete vrede en onbegrypelyke schoonheid vereenigt, dat men hetzelve lang in stille verrukking beziet, zonder dat een enkel gedacht onze bespiegeling komt stomen. - Want de ziel zit gansch in de oogen, wanneer wy alzoo met jagend hart op het bekoorlykste werk des Scheppers staren en rusten mogen. - Zoo was Machteld. Wanneer een ridder haren blik ontvangen had, en haer engelenwezen eenmael had mogen aenschouwen, scheen het hem dat meer geluk hem toekwam. Dan voelde hy de zahge streeling die zyn hart met een onbekend gevoel kwam vervullen. Nochtans boezemde Machteld geene liefde in; alhoewel zy als een kind mocht aenzien worden, hadden hare wezenstrekken die statigheid in zich, welke den eerbied der mannen dwingend afeischt en nimmer toelaet dat eene vermetele liefde zich in hunnen boezem wortele.

De jonge maegd hing lieflyk als een droom, met haer tenger lichaem nevens de zyde harer hakkeny en hief het hoofd statig in de hoogte. Terwyl hare linker hand den teugel met lossen zwier vast hield, rustte een havik met roode kap en gulden belletjes op hare rechter hand. By poozen veranderde het purper harer wangen in brandend rood, en dan liep eene gelyke

[p. 25]

kleur over gansch haer aenzicht, als of zy om iets beschaemd werd. Nochtans was het door dit gevoelen niet dat de maegd bloosde; want het was merkbaer dat het rood op hare wangen niet kwam, dan op het oogenblik dat Adolf van Nieuwland, met zyne liefdevolle blikken, haer zyne aenbidding smeekend toedroeg.

Onmiddelyk na deze heerlyke Landvrouwen kwamen menigvuldige schild- en hofknapen allen halflyfs in zyde van verschillende kleuren gekleed. De knechten die tot het Huis van Graef Gwyde behoorden kon men gemakkelyk uit de anderen kennen, want hunne rechter zyde was gewaterd zwart en hunne linker zyde goudgeel. Eenigen waren purper en groen, anderen rood en blaeuw, volgens de wapenkleuren hunner meesters.

Eindelyk volgden de jagers en valkeniers. Voor de eersten liep een vyftigtal honden aen lederen leibanden; er waren winden, brakken en rekels van alle slach.

Verwonderlyk was de drift dezer ongeduldige dieren; zy trokken zoodanig op de leibanden dat de jagers zich achterover aen dezelve moesten laten hangen.

De valkeniers droegen op dwarsstokken allerlei valken en jachtvogels, als havikken, steenvalken, gieren, sperwers. Deze vogels hadden allen roode kappen met belletjes op het hoofd en eene zachtlederen broek aen de beenen. Dan nog droegen de valkeniers valsche lokvogels van scharlaken met vleugels, om de valken tydens de jacht terug te roepen.

Zoodra de stoet op eenen zekeren afstand der brug en in eene breedere baen was, mengden zich de heeren zonder onderscheid van staet onder elkander. Ieder

[p. 26]

zocht een' vriend of een' makker om de reis door samenspraek en hoertery te verkorten; zelfs waren veel Vrouwen tot by de ridders genaderd.

Niet tegenstaende was Gwyde van Vlaenderen met Charles De Valois nog voor aen, want niemand zou onbeleefd genoeg geweest zyn om hen voorby te rennen. Robrecht van Bethune en Willem zyn broeder hadden hunne dravers by de zyde huns vaders gebracht; Raoul de Nesle en De Chatillon waren insgelyks nevens Charles De Valois, hunnen Veldheer, genaderd. Deze sloeg de oogen met medelyden op de witte haren van Gwyde en op het neêrslachtig gelaet van zynen zoon Willem, - en sprak:

‘Ik bid u, edele Graef, geloof dat uw smartlyk lot my pynt. Ik gevoel uwe droefheyd als of uwe rampen my getroffen hadden. Alle hoop is niet verloren; myn koninglyke broeder zal, op myne bede, het verleden vergeven en vergeten.’

‘Mynheer De Valois’ antwoordde Gwyde ‘gy bedriegt u. Uw Vorst heeft getoond dat Vlaenderens ondergang zyn hoogste wensch is. Heeft hy myne onderdanen niet tegen my opgestookt? - Heeft hy myne dochter Philippa niet onmenschelyk van my gerukt en in eenen kerker gezet? - En wat wilt gy dan, dat hy het gebouw, het welk hy ten koste van zoo veel bloeds omvergeworpen heeft, weder opbouwe? Voorwaer gy bedriegt u; Philippe le Bel, uw broeder en Koning, zal my het land, dat hy my ontnomen heeft, nooit wedergeven. Uwe edelmoedigheid, Mynheer, zal tot het einde myns levens in myn' boezem geschreven blyven; maer ik hen te oud om my nog met eene bedriegelyke

[p. 27]

hoop te streelen. - Myn ryk is uit - zoo wil het God!’ ‘Gy kent myn koningly ken broeder Philippe niet’ hernam De Valois. ‘Het is waer, zyne daden getuigen tegen hem; maer ik verzeker u dat zyn hart zoo edelmoedig is, als dat van den besten ridder.’

Robrecht van Bethune viel De Valois in zyne rede, en riep met ongeduld:

‘Wat zegt gy - edelmoedig als de beste ridder! Breekt een ridder ooit zyn gegeven woord - zyne trouw? Wanneer wy met onze armzalige Philippa zonder argwaen te Corbeil kwamen, heeft uw Koning de gastvryheid geschonden en ons allen gekerkerd.⁽¹⁾ Betaemde deze verraderlyke daed eenen rechtzinnigen ridder - zeg?’ ‘Mynheer van Bethune’ antwoord De Valois met spyt ‘uwe woorden zyn zeer driftig. Ik denk niet dat gy het inzicht hebt my te hoonen of te bedroeven?’

‘Ho neen, op myne eer!’ sprak Robrecht, ‘uwe grootmoedigheid heeft my uw vriend gemaekt; maer gy kunt immers toch niet met overtuiging zeggen, dat uw koning een trouwe ridder is?’

‘Luister’ hernam De Valois ‘ik zeg u dat Philippe le Bel de beste inborst der wereld heeft; maer laffe vleiers

(1) ‘Daeromme, die Grave Guy meenende den coninc te gelievene, ten bevele van den coninc van Vranckerycke, sandt Phelippa zyne dochter eerlicke te Parys waert met XXX camerieren, en Rohrecht huer houdste broeder voer mede met XXX oude rudders en joncheers, en Robrecht huer broeder bi avontuere bleef buten Parys. Doen syn sustre Phelippa quam te Parys, omme te gane tot den coninc voorseyt, ende si ten pallaeyse comende, die coninghinne deedtse vanghen met alle huere cameryeren, en sciltcnapen; ende Phelippa bleef in des conincs ghevanghenesse.’
Die excellente Cronike.

[p. 28]

omringen en raden hem. Enguerrand De Marigny⁽¹⁾ is een gevleeschde duivel die hem tot kwaed dryft, en een ander persoon doet hem alle ongehoorde euveldaden bedryven. De eerbied belet my u dezelve te noemen, zy alleen is de schuld uwer rampen.’

‘Wie is dit toch?’ vroeg De Chatillon met inzicht.

‘Gy vraegt naer eene bekende zaek Mynheer De Chatillon!’ riep Robrecht van Bethune. ‘Let op myne woorden, ik ga het u zeggen. - Uwe nichte Johanna van Navarre⁽²⁾ is het, die myne ongelukkige zuster gevangen houdt: uwe nichte Johanna is het die de munt van Frankryk doet vervalschen: uwe nichte Johanna is het, die den ondergang van Vlaenderen gezworen heeft!....’

De Chatillon werd rood van toorn, hy bracht zyn peerd driftiglyk voor Robrecht, en schreeuwde hem in het aengezicht:

‘Gy liegt valschelyk!’

Door dien hoon in zyne eer geraekt, deed Robrecht met haest zyn peerd achteruit gaen en toog zyn gebogen slagzweerd uit de scheede. Op het oogenblik dat hy tegen De Chatillon meende in te loopen, bemerkte hy dat zyn vyand geene wapens had. Hy stak met een merkbaer

(1) Enguerrand de Marigny, een Edelman uit Normandië, werd onder Philippe le Bel kapitein van het paleis de Louver, Minister der financiën en gebouwen. Hy gebruikte zyne macht tot slechte daden, verkwistte 's Ryks gelden, vervalschte de munten en verarmde het volk door willekeurige lasten.

(2) Johanna, eenige dochter van Henri I, koning van Navarre, beërfde dit koningryk van haren vader en werd een der rykste vorstinnen hares tyds. Zy trouwde Philippe le Bel en vereenigde door dit huwelyk twee kroonen op haer hoofd.

[p. 29]

ongenoegen zyn zweerd weder in, kwam te rug by De Chatillon en sprak met verdoofde stem:

‘Ik denk het niet noodig, Mynheer, u mynen handschoen toe te werpen.⁽¹⁾ Gy weet dat uwe beloochening my eene vlek is, die door bloed alleen kan herkocht worden. Ik zal u vóór het dalen der zon rekenschap uwer lastering vragen.’

‘Het zy zoo’ antwoorde de Chatillon; ‘ik ben bereid de eer myner koninglyke nichte tegen al de ridders der wereld te verdedigen.’

Hier op zwegen zy en hernamen hunne vorige plaetsen. Gedurende dien korten twist hadden de andere ridders met verschillende gevoelens op de stoute woorvan Robrecht geluisterd; velen der Franschen werden gram om des Vlamings woorden, doch de wetten der eer beletteden hun zich met de twee vyanden te bemoeien. Charles de Valois schudde het hoofd met ongeduld en deed op zyne gelaetstrekken lezen dat deze twist hem grootelyks mishaegde. Een blyde grimlach zweefde op het aenzicht van Graef Gwyde; - hy sprak zachtjes tot De Valois:

‘Myn zoon Robrecht is een moedig ridder. Dit heeft uw koning Philippe ondervonden toen hy Ryssel belegerde, want dan is menig dapper Franschman voor het zweerd van Robrecht gevallen. De Bruggelingen die hem meer dan my beminnen heeten hem de Leeuw van Vlaen-

(1) Om eenen ridder tot den stryd te dagen wierp men hem eenen handschoen toe: indien hy denzelven opnam aenveerde hy het gevecht, anders hechtte men den handschoen op de deur zyner wooning of aen eenen pael; op dat ieder mochte zien; dat hy uit lafheid het gevecht geweigerd had.

[p. 30]

deren, - en dien eernaem heeft hy in den slag van Benevent⁽¹⁾ tegen Manfried wel verdiend.’

‘Ik ken Mynheer Robrecht overlang,’ was het antwoord. ‘Weet iedereen niet met welke onversaegdheid hy dit damaszweerd uit de handen van den dwingeland Manfried rukte? Zyne wapenfeiten worden onder de ridderen myns lands hoog geroemd. De Leeuw van Vlaenderen staet by ons als onverwinbaer te boek - en dit verdient hy.’

De oude vader grimlachte eerst van genoegen, maer eensklaps verduisterde zyn gelaet; zyn hoofd zonk neêr en hy zuchtte weemoediglyk:

‘Mynheer De Valois, is het niet ongelukkig dat ik zulken zoon geen erfdeel mag nalaten? Hy die het Huis van Vlaenderen zoo veel roem en luister moest bybrengen. Ho! dit en de gevangenis van myn ongelukkig kind Philippa zyn de twee spooken die my ten grave stooten.’

Charles De Valois antwoordde niet op Gwyde's klachten. Langen tyd bleef hy in diepe nadenking verzonken en liet den toom van zynen draver op den kop van den zadel hangen. Gwyde bezag hem in deze houding en verwonderde zich over den edelen moed van De Valois, want hy bemerkte dat de rampen die het Huis van Vlaenderen getroffen hadden, den goeden Franschman bedroefden.

Op eens rees Charles De Valois met een bly gelaet

(1) Die slag werd des vrydags 26 february, 1266, geleverd; Manfried verloor er de kroon en het leven.
Simonde de Sismondi:

[p. 31]

recht in den zadel, legde zyne hand op de hand van Gwyde, en sprak:

‘Eene ingeving des Heeren!’

Gwyde bezag hem met nieuwsgierigheid.

‘Ja’ hernam De Valois ‘ik wil dat myn koninglyke broeder u weder op den troon uwer vaderen plaetse!’ ‘En welken middel dunkt u krachtig genoeg om dit wonderwerk te wrochten, daer hy u myn land gegeven heeft?’

‘Luister, edele Graef, uwe dochter zit troosteloos in de kerkers van den Louver⁽¹⁾ - uw erfdeel is verbeurd en uwe kinderen hebben geene leenen⁽²⁾ meer. Ik weet eenen middel om uwe dochter te verlossen en uw graefschap weder te krygen’

‘Ja?’ riep Gwyde met twyfel ‘ik geloof het niet, Mynheer De Valois, ten zy uwe Koninginne, Johanna van Navarre, overleden ware.’

‘Neen dit niet. Onze Koning, Philippe le Bel, houdt open Hof te Compiegne. Myne schoonzuster Johanna is te Parys en Enguerrand De Marigny met haer. Kom te Compiegne met my, doe u door de beste Edelen uws lands vergezellen en val voor de voeten van mynen broeder, om hem als een boetveerdige leenheer hulde te doen.’

‘En dan?’ vroeg Gwyde met verwondering.

‘Hy zal u genadiglyk ontvangen en het land van Vlaen-

(1) Een koninglyk paleis te Parys dat zeer sterk was en ook tot bewaerplaets der staetsgevangenen diende.

(2) Een leen was het heerlyk goed dat een Edelman in bezit hield, daer van Leenheer, Leenman, leengoed enz:

[p. 32]

deren en uwe dochter doen verlossen, wees zeker van myne woorden, want myn broeder is in de afwezenheid der Koninginne de grootmoedigste Vorst.’

‘Gedankt zy uwe goede Engel om die gelukkige ingeving; en gy, Mynheer De Valois, om uwen edelen moed!’ sprak Gwyde met blydschap. ‘ô God, mocht ik door dezen middel, de tranen van myn armzalig kind zien opdroogen. Maer wie weet of de banden des kerkers my ook niet wachten in dit gevaerlyk Frankryk!’

‘Vrees niet, Graef, vrees niet’ hernam De Valois ‘ik zelf zal u verdedigen en bystaen. Een vrygeleide met mynen zegel en op myne eer bekrachtigd zal u te Rupelmonde terugbrengen, indien onze poogingen vruchteloos waren.⁽¹⁾’

Gwyde liet den toom van zynen draver los, vatte de hand van den franschen ridder en drukte dezelve met diepe dankbaerheid.

‘Gy zyt een edele vyand’ zuchtte hy.

Terwyl zy in hunne samenspraek voortgingen kwam de gansche stoel in eene vlakte van wonderbare grootte, door dewelke de Krekelbeek kronkelend stroomde. Ieder maekte zich tot de jacht veerdig.

(1) Ende die coninc sandt sinen broedere Kaerle van Valloys omme Vlaenderen met vulder macht te regierene, ende comende te Brugge hy seyde hy soude wel eenen soeten paeys maken, tusschen den coninc sine broeder ende den lande van Vlaenderen. Kaerle de Valloys hy beloefde bi sinen rudderschepe, den Grave Guy paeys te vercrygene, up condicien dat hi wilde gaen tot den coninc met vyftich van sinen edelen en Guy beloefdet te doen en hi deit.
Die excellente Cronike.

[p. 33]

Elke vlaemsche ridder kreeg zynen valk op de vuist⁽¹⁾ De honden werden in verscheidene hoopen verdeeld en de leibandjes van de valken losgemaekt.

De Vrouwen waren nu tusschen de ridders gekomen en het geviel dat Charles De Valois, zich nevens de schoone Machteld bevond.

‘Ik geloof behaeglyke Edelvrouwe’ sprak hy ‘dat de prys der jacht voor u zyn zal; want nooit zag ik schooner vogel dan dezen. Zoo gelykelyk gevederd, zoo sterken zwing, - zoo geel geschubden klaeuw! Weegt hy ook zwaer op de vuist?’

‘Ho ja! - zeer zwaer, Mynheer’ antwoordde Machteld ‘en alhoewel hy alleenelyk tot de lage vlucht is afgericht zou hy ook wel reigers en kranen in de lucht najagen.’

‘Het schynt my’ bemerkte De Valois, ‘dat uwe Edelheid hem te veel in vleesch laet groeien. Het ware beter zyn eten wat te laten wyken.’

‘Neen, neen. Verschoon my Heer De Valois’ riep het meisje met hoogmoed, ‘maer gy bedriegt u grootelyks: myn valk is juist goed. Ik ben in de valkery niet onkundig. Zelf heb ik dezen fraeien havik opgevoed, tot de jacht afgericht, en des nachts by keerslicht bewaekt...... Uit den weg heer De Valois, uit den weg! - Want boven gindsche beek vliegt eene snep!’

Terwyl De Valois de oogen naer de aengewezene

(1) De byzonderheden over de valkery welke hier voorkomen, zyn uit desaengaende werken getrokken.

[p. 34]

plaets wendde, trok Machteld de kap van het hoofd des haviks, en wierp hem uit.

De vogel deed vier of vyf vleugelstreken en dreef kunstiglyk voor zyne meestersse op de lucht.

‘Ga dan myn lieve havik!’ riep Machteld.

Op dit bevel steeg de vogel als een pyl hemelwaerts; het gezicht kon hem niet volgen. Eenigen tyd bleef hy als beweegloos op zyne vlerken hangen en zocht met zyne doordringende oogen naer het bedoelde wild. Weldra zag hy de snep in de verte vliegen. Sneller dan een steen die valt daelde de valk op den armen vogel en neep hem in zyne scherpe klaeuwen te pletten.

‘Ziet gy Mynheer de Valois?’ riep Machteld met vreugde ‘ziet gy dat de hand eener vrouw ook wel valken kan africhten? - Daer komt myn trouwe vogel zoo lieflyk met zyne vangst terug!’

Deze woorden waren haren mond nog niet gansch ontgaen of de havik viel reeds met de snep op hare hand.

Adolf van Nieuwland bevond zich sedert weinig oogenblikken in de nabyheid der schoone Machteld. Zyne blikken stuerde hy met bange liefde op haer; niet in haer aenzicht, maer op hare kleederen, op hare hakkeny - op al wat haer omringde. In de oogen dorst hy ze niet bezien. Andere ridderen spraken en lachten vryëlyk met haer; de verliefde Adolf alleen was voor haer zoo bevreesd dat hy zelden een woord in hare tegenwoordigheid dorst wagen. Terwyl zy de snep aen haren havik ontnam naderde Adolf haestiglyk voor haer, en vroeg met smeekend gelaet om het wild uit hare aengebeden handen te mogen ontvangen. Zoodra de

[p. 35]

oogen van Machteld op Adolfs aenzicht vielen, werden hare wangen met schaemrood gekleurd.

‘Mynheer van Nieuwland’ sprak zy stamerend ‘ik acht Uwe Edelheid te hoog en mag zulken dienaer niet hebben......... En hier mede gaf zy de snep aen eenen schildknaep.

Aen deze woorden had zy eenen zonderlingen nadruk gegeven, als of de bede van Adolf lastig en vervelend voor haer geweest ware. De Jonker wendde zyn peerd langzaem om en rende ver van den stoet. Wie hem nu gevolgd had, zon bemerkt hebben dat hy twee minnetranen van zyne wangen vaegde, en dat de twee rimpels op zyn voorhoofd dieper werden.

‘Gaeuw, Mynheer van Bethune!’ riep de Hoofdvalkenier, ‘maek de kap van uwen giervalk los, en werp hem uit! want ginds loopt een haes.’

Eenen oogenblik hierna zweefde de vogel reeds boven de wolken en viel loodrecht op het vluchtende dier. Zonderling was dit om zien; want daer de valk zyne klaeuwen in den rug van den loopenden haes geslagen had, bleef hy er op staen en zy dreven te gelyk als de wind voort. Nochtans duerde deze vaert niet lang want zoodra zy voorby een boompje vluchtten sloeg de valk zynen eenen klaeuw er aen en hield met de anderen het wild zoo vast, dat het ondanks het spartelen en wringen niet meer voort kon. Hierop werden er eenige honden van den leiband gelaten. Dezen liepen recht op den haes en ontvingen hem van den valk. De moedige vogel dreef zegenpralend boven de honden en verzelde hen tot by de jachtknechten; dan vloog hy hoog in de lucht

[p. 36]

en gaf door zeldzame wendingen zyne blydschap te kennen.

‘Mynheer van Bethune’ riep De Valois, ‘dit is een vogel die zyne zaken dapper aflegt: het is een schoone giervalk’

‘Ja, heer, en een allerschoonste’ antwoordde Robrecht, ‘ik zal u zyne arendsklaeuwen aenstonds laten bewonderen.’

By deze woorden hief hy den lokvogel in de hoogte. De valk dit ziende daelde onmiddelyk op de vuist van zynen meester terug.

‘Ziet gy?’ hernam Robrecht terwyl hy den vogel aen De Valois toonde ‘ziet gy wat schoone blonde vederen, wat zuivere witte borst en wat hooge blaeuwverwige pooten?’

‘Ja heer Robrecht’ antwoordde De Valois ‘het is inderdaed een vogel die voor eenen adelaer niet wyken moet; maer het schynt my dat er bloed op zynen bil druipt.’

Robrecht de beenen van den giervalk bezien hebbende riep met ongeduld:

‘Komt gaeuw hier valkeniers! Myn vogel heeft zyne broek gescheurd en is deerlyk gekwetst. Och God, het arme dier heeft te veel geweld met zyne klaeuwen gedaen! Dat men hem wel bezorge. Gy, myn africhter Steven, genees hem; want zyne dood zou my zeer spyten?’

Hy Gaf den gekwetsten valk aen Steven die schier om den voorval weende; want daer zyn ambt het onderwyzen en africhten der valken was, lagen deze dieren hem als kinderen aen het hart.

Zoodra de voornaemste heeren hunne valken uitge-

[p. 37]

worpen hadden begon de jacht in het algemeen. Men ving nog gedurende twee uren allerlei wild van hooge vlucht, als eenden, wouwen, reigers, kranen, en ook veel wild van lage vlucht, waeronder patryzen, lysters en wulpen waren. De zon op haer hoogste zynde, galmden de jachthorens met heldere toonen door de vlakte. De gansche stoet kwam by een, en men spoedde zich op eenen matigen tred naer Wynendael terug.

Onderwegen hernam Charles De Valois zyn gesprek met den ouden Gwyde. Alhoewel de Graef van Vlaenderen niet zonder mistrouwen aen zyne reis naer Frankryk dacht, wilde hy echter uit liefde tot zyne kinderen dien gevaerlyken tocht aennemen, Hy besloot op het aendringen van den franschen Veldheer, zich met al de Edelen die hem bygebleven waren, voor de voeten van Philippe le Bel te gaen werpen, en hem door deze ootmoedige hulde tot medelyden te brengen. De afwezenheid der Koningin Johanna streelde hem met de hlyde hoop dat Philippe le Bel niet overbiddelyk zyn zou.

Robrecht van Bethune en De Chatillon kwamen niet meer by elkander; zy ontweken alle wegen die hen mochten vereenigen en geen van beide sprak nog een woord. Adolf van Nieuwland rende vooraen met gebogen hoofde; droefheid en smart verbleekten zyne wangen en zwarte droomen vervulden zyn gemoed. - Machteld had hem verstooten! Machteld minde hem niet - en hy, wiens ziel geen ander gevoel dan liefde tot haer voeden kon, hy mocht niet spreken.......

‘Ja,’ morde hy in zich-zelven,’ ten tyde dat Gwyde nog Graef van Vlaenderen was, had ik het wel durven

[p. 38]

wagen haer myne liefde te betoonen, alhoewel ik haer onweerdig ben. Maer nu - nu haer Vader geene kroon meer draegt, zou die uitdrukking haer als eene kleinachting voorkomen. Wist zy nochtans wat eerbied, wat aenbidding voor haer in mynen boezem woont! Maer wat helpt dit! ziet zy in myne ziel? - ô Valsche droomen, streelt my niet meer met logenachtige schimmen; nooit zal de Leeuw van Vlaenderen op het schild van Nieuwland blinken....... En dan glinsterde eene droeve traen onder de oogleden van den edelen jongeling. Hy bleef zoo lang in bedenking verzonken tot dat de voeten der peerden op de brug van Wynendael galmende, hem uit zyne mymering deden opstaen.

De gansche stoet ging in het slot. Men haelde de brug achter hen niet omhoog en de egge viel ook niet neêr. Eenige oogenblikken later kwamen de franschen heeren met hunne wapens aengetogen uit het kasteel. Over de brug rydende sprak De Chatillon tot zynen Broeder: ‘Gy weet dat ik de eer onzer nichte dezen avond te verdedigen heb; ik maek staet op u om myn wapenmakker te zyn.’

‘Tegen dien barschen Robrecht van Bethune?’ vroeg De St.-Pol. ‘Ik weet niet; maer my dunkt dat gy er slecht zult van afkomen; - want de Leeuw van Vlaenderen is geene kat, die men zonder handschoen mag aenpakken. Dit weet gy ook wel.’

‘Wat doet dit?’ viel De Chatillon spytig uit, ‘een ridder betrouwt zich op behendigheid en moed, en niet op zyn lichaem.’

‘Gy hebt gelyk, myn broeder: een ridder mag voor niemand wyken; maer het is beter zich niet onbezon-

[p. 39]

nen bloot te stellen. Ik zou in uwe plaets den grammoedigen Robrecht hebben laten zeggen. Wat geven zyne woorden, nu hy zonder leen en onze gevangen is?’

‘Zwyg De St.-Pol gy spreekt onbetamelyk. Feilt het u aen moed?’

Terwyl hy deze woorden eindigde verdwenen zy met de andere ridders achter de boomen.

De wapenknechten meenden de valbrug op te halen; maer zy bemerkten dat er nog iemand uit wilde.

Daer kwam Adolf van Nieuwland alleen en geheel mistroostig aengestapt. Het scheen dat zyn draver in zyne smart deelde; want het dier liet onachtzaem het hoofd hangen.

Ongetwyfeld hebt gy in de vurigste jaren uws levens eene vrouw bemind, - uwe oogen hebben op het wezen van een schoon beeld gerust, en uw hart heeft aen het gevoel der min meer kracht ontleend om sneller te jagen en inniger te aenbidden. Lang hebt gy eene geheime vlam gekoesterd - lang hebt gy gezucht en gebeden; uwe ziel was in eene begeerte ontsteken die met eenen oogslag kon voldaen worden: een woord kon u op aerde zalig maken. - Wanneer gy, na lange pynen dit woord, ik min u - uit den mond der engelinne hoordet, en dan uwe lippen op haer brandend voorhoofd eene bron van nog onbekende zielsvreugde mochten vinden - dan hebt gy geweten wat geluk en zaligheid in de wereld is.......

Maer, indien dit afgodinnenbeeld uwer ziel, waer van het aendenken alle de oogenblikken uws levens, zelfs in den slaep vervulde - indien die vrouw, die

[p. 40]

gy zoo teder en zoo minnend droomde, uwe blakendeliefde met verachting of hoonende onverschilligheid betaeld heeft - dan hebt gy gelyk den treurigen Adolf de slang des nayvers in uwen boezem voelen wroeten; dan zyn misschien ook voor de eerste mael twee twyfelachtige rimpels op uw voorhoofd gekomen.

Het hart van den wanhopigen minnaer Adolf, was door somber wee benepen; want hy herhaelde gedurig de woorden van Machteld. Nochtans zoodra zyn peerd over de brug geraekt was, sprong het als een hert vooruit; want hy had het grammoedig met de spoor in de zyde gestampt.

Nu lieten de wapenknechten de egge vallen; haelden de brug op, en verdwenen.