|
| |
| |
| |
Leenroerig tydvak.
Opkomst en vestiging der Graefschappen en der volksgemeenten.
Hoofdstuk I.
De graeflyke Huizen van Vlaenderen, van Henegauwen, van Leuven en van Namen. - Eerste gronden der Gemeenten. - De Noordmannen. - Wonderbare ontwikkeling der staetkundige beschaving in Vlaenderen. - Oorsprong van het bisschoppelyk Prinsdom van Luik.
Van 862 tot 1007.
Tot hier toe heeft het westelyk Europa een lot ondergaen, zoo wisselvallig en zoo onbestendig, dat het byna onmogelyk is de namen en den aerd der volken in die schemering te ontwarren en eenige klaerheid by te zetten. Inderdaed, de Romeinen en de Franken hebben beurtelings de volken van Europa beheerscht en dezelve verdeeld, zonder eenige acht te geven op de tael, de zeden en gewoonten der stammen uit dewelke zy hunne staten vormden. Hierom ook bleef geen enkel Ryk, geene enkele verdeeling voortduren; want de volken, niet met hunne stam- en taelgenoten vereenigd, voedden, zoowel als hunne vorsten, eenen onverganglyken haet tegen elkander. Men voege
| |
| |
daerby dat de echte inwooners der landen, de wapenen nooit dragen mogten en zich alleenlyk met het bebouwen der akkers bezig hielden; en men zal eene genoeg klare antwoord vinden op de vraeg waerom onze voorvaderen nog geen enkel teeken van volksgeest of vaderlandsliefde gegeven hebben, en zich onverschillig aen het lot des Ryks toonen? Wat liefde konden de inboorlingen voor het vaderland gevoelen, vermits zy nooit geroepen werden om het te verdedigen, vermits het hun geen ander bestaen gaf dan dit van Slaef of iets dat er digt bykwam?
De vrye mannen, zoo noemden zich de edelen of ridders, bezaten het grootst gedeelte van den grond en vochten zonder ophouden om elkanders erfdeel aen flarden te scheuren. Het volk volgde bestendig het lot van het plekje lands, waeraen het, als een roerende eigendom, gehecht was. De Heer gaf of verkocht niet alleen den grond, maer ook de bewooners met alles wat zy mogten bezitten. Terwyl zyne Laten voor hem onophoudend zweetten, zonder dat deze ongelukkigen in eenen drukkenden arbeid eenige hoop op lotverbetering mogten zien, hield de Heer zich opgesloten in een ongenaekbaer kasteel, omringd van grachten, wallen, torens en doorboord met altyd dreigende schietgaten. In die wapenhuizen der dwingelandy, in dit verblyf der barschheid en der wilde driften, woonden een groot getal andere vrye mannen zonder eigendommen, die hunnen oversten eene eeuwige trouw toegezworen hadden en hem met de wapenen in alle omstandigheden dienden; hy noemde dezelve zyne Leuden of Lieden. De arme Laten woonden in kleine hutten rondom het slot, en zagen met schrik naer de hoogte, waer het nest stond van hunnen dwingenden meester en van zyne roofzieke Lieden. Zy hadden geenen moed tot den arbeid en slaefden al voort zonder eigenliefde of belang. Overal was de stand des volks echter zoo slecht niet. Er stonden hier en daer kloosters en abtdyen, die groote eigendommen en ook Laten hadden; maer vermits de kloosterlingen zelven in de aerde werkten, aenzagen zy de inwooners niet als vuiligheid, gelyk de Leenheeren deden. Integendeel de kristene menschenliefde, alsdan nog zuiver en vurig, deed hun deze arme Laten
| |
| |
aenschouwen als eene noodzakelyke hulp. Weldra maekten zy het lot der landbouwers nog ligter, door hun gedeelten land in pacht af te staen, tegen de opbrengst van eene bepaelde hoeveelheid vruchten. Dan begon de landman met yver te werken; hy kon iets overhouden om zynen staet te verbeteren, - de grond welke hem deze weelde schiep werd hem duerbaer - hy had een vaderland! Ongelukkiglyk, het getal der kloosterlaten was onbeduidend in vergelyking dergenen, die onder de Leenheeren stonden.
Dan, het spreekt van zich zelven dat deze tegennatuerlyke stand met eene verdere beschaving in onze gematigde luchtstreek niet kon blyven voortduren; bovenal zoohaest er groote steden zich zouden gevormd hebben, en dat de nyverheid eene verzameling van menschen in den band van een algemeen belang zou hebben gesloten. - Dit gebeurde.
Het volk der steden en vlekken, door het werk zyner handen en door eenen geringen maer levendigen koophandel, in bezit van goederen en rykdommen geraekt, begon zynen slaeflyken toestand te beseffen; het had nu ook eenen eigendom en zocht natuerlyker wyze een middel om denzelven tegen de hebzucht der Leenheeren te verdedigen. Dit middel vonden zy in de opregting van samenspanningen, die zy Gilden noemden. Deze Gilden, ook onder den naem van Eeden bekend, bestonden uit de burgers en geringe lieden, die by eede zich verbonden, elkander met lyf en goed in alle gevaren en ongelukken by te staen en altyd gewapend te zyn ter verdediging der Gilde en van elk harer leden. Al vroeg begonnen de vorsten en Leenheeren van deze samenspanningen te schrikken. Reeds onder Lodewig-de-Goede werden zy door eene wet verboden, maer niet vernietigd; want alle de steden van Vlaenderen vinden wy later op de zelfde Gilden gevestigd.
Aen Vlaenderen behoort de glorie van den eersten steen der burgerlyke vryheid in het westelyk Europa te hebben gelegd: - Aen Vlaenderen, geboortegrond der nyverheid, de eer van zich te hebben vry gemaekt door den volksarbeid!
Deze verandering in de betrekkingen tusschen de edelen en de burgers der steden, de opkomst van vrye gemeenten, is het luisterlyk
| |
| |
kenmerk van dit tydstip; niet dat dan alreeds dit groot werk voleindigd werd, maer omdat in den samenspannenden arbeid des volks de zaden der toekomende vryheid zigtbaer hunne wortelen begonnen te schieten.
De kloosters bragten op eene zydelingsche wyze veel toe tot het ontkiemen der vryheidsgedachten, en dit wel in dezen zin, dat zy door eenen kundigen en zorgenden landbouw eenen overvloed van allerlei voortbrengsels deden ontstaen, en alzoo grootelyks medewerkten tot het ontwikkelen en voeden van den koophandel en der nyverheid. Geheel anders nochtans stonden de zaken in het binnengedeelte van België, alsdan Lotheringerike genaemd. Daer woonden nog in grooter menigte de regtstreeksche afstammelingen der oorlogzuchtige Franken; daer stonden overal die versterkte kasteelen, de woonplaetsen van dwingende en altyd onder elkander strydende meesters. Het volk was er meer in slaverny gedompeld en gedurig over en weder geschokt door de twistende Leenheeren, zoodat de nyverheid en de koophandel er onbekend of onbeduidend bleven.
Het tydstip tot hetwelk wy genaderd zyn is, onder het opzigt der beschaving en der kennis van den oorsprong onzer gemeentevryheden, het belangrykst dat de jaerboeken van België behelzen; het zou misschien nuttig zyn, meer uitbreiding aen deszelfs beschouwing te geven; ook is het met tegenzin dat wy hetzelve verlaten, maer de regelmatige gang der geschiedenis dwingt ons, de kronyk der opvolging onzer vorsten te hernemen.
Wy beginnen met de vestiging van het graefschap van Vlaenderen. Karel-de-Kale, koning van Frankryk, had eene dochter geheeten Judith, dewelke weduwe was van den engelschen koning Ethelwulf. Terwyl de jonge vorstin by haren vader ten Hove was, bevond zich daer ook een voornaem ridder, Baudewyn genaemd, die Woudheer of Forestier van een klein gewest in West-VIaenderen was. Deze Baudewyn noemde men de yzeren arm, om zyne ongemeene ligchaemskracht. Hy deed zich door Judith beminnen, vlugtte, in 862, met haer naer zyn slot van Harelbeke en nam ze tot zyne wettige vrouw. De koning Karel ontstak in woede en kwam Baudewyn met eenige legerbenden aenranden; maer
| |
| |
deze magt werd door Baudewyn omtrent Atrecht verslagen en de koning zelf gewond. Na het verlies van eenen tweeden veldslag sloot
Karel-de-Kale eenen wapenstilstand met Baudewyn. In tusschentyd bemoeide de Paus Nikolaes zich als vredemaker met de zaek en deed aen den koning verstaen, hoe nadeelig het voor het Kristendom zou zyn, de magt van Baudewyn te verminderen, daer hy een uitstekend bevechter der roovende Noordmannen was. Baudewyn bekwam niet alleen verontschuldiging over de ontschaking van 's konings dochter, maer kreeg den tytel van Graef met het gebied over geheel Vlaenderen, dat zich alsdan uitstrekte van de Schelde tot byna aen de Somme in Frankryk. Veel is er getwist over den oorsprong van het woord Vlaenderen, doch tot hier toe is er nog niemand, die zich kan beroemen daerover eene gegronde uitlegging gevonden te hebben.
Ofschoon de geschiedenis weinig van Baudewyn verhaelt, zoo kan men echter zyn Ryk niet voorby zonder hem eenigen lof te geven. Zyne dapperheid en zyn roem van krygsman moesten groot zyn, want de Noren dorsten, zoo lang hy leefde, op de kusten van Vlaenderen zich
| |
| |
niet vertoonen. Terwyl alle andere streken door deze rooverbenden afgeloopen en door plundering uitgeput werden, ontwikkelde de koophandel zich vry en onbelemmerd in Vlaenderen, beschut als hy was door den yzeren arm van den graef; en welligt kwamen de inwooners van andere gedeelten des lands onder deze vaste bescherming eene schuilplaets zoeken. Brugge, Gent en Atrecht werden door hem versterkt en verder wendde hy alle zyne poogingen aen om het Land te beveiligen tegen de invallen van de heidensche Noordmannen, die geheel Europa deden beven.
De heldhaftige verdediger van het kristen België werd eindelyk, in het jaer 878, aen zyne onderdanen ontrukt, en men betreurde des te meer zyne dood, daer zyn zoon Baudewyn II, bygenaemd de Kale, die hem opvolgen moest, nog een minderjarig kind was.
Terwyl Vlaenderen alle de kenmerken van eenen vasten Staet aennam, was het overige gedeelte van België nog gedurig aen twisten, plunderingen, oorlogen en splitsingen onderworpen.
Tusschen de verschillende leenheeren, die aldaer van uit hunne sterke burgten en kasteelen zich eene dwingende heerschappy aenmatigden en door geweldenaryen den moed en de eigenliefde des volks gedempt hielden, onderscheidde zich een magtig stamhuis, dat door zyne aenzienlykheid alle andere stammen te boven ging. Zyn eerste stichter was een zekere Ghyselbrecht, die, omtrent 846, de dochter van keizer Lother had opgeligt en dezelve van haren vader eindelyk ten huwelyk had verkregen, benevens het gebied over Henegauwen en over het grootste gedeelte van Braband en de luiksche streken.
Van het jaer 846 tot 912 kende Lotheringerike geene rust, geenen vrede. Eerst vormde het een afzonderlyk koningryk, tot 868; dan begonnen de duitsche keizer en de fransche koning om deszelfs bezit te twisten. Het vuer des oorlogs vlamde lang op den geschokten bodem, tot dat Lotheringerike, in 880, geheel onder de duitsche kroon overgebragt werd. Lodewyk, bygenaemd van Saksen, alsdan heerschend keizer, liet het gebied zyner belgische bezittingen dan aen
| |
| |
den eenen dan aen den anderen graef of hertog door hem benoemd; maer derzelver heerschappy was niet zoo wel gevestigd dat zy door de leenheeren bestendig erkend werd; elk plaegde vry zyne boeren en Laten, oorloogde met zyne geburen en bekreunde zich weinig over hoogere bevelen. Dan weder stonden de hertogen zelven tegen den keizer op: - het bloed der ridderen stroomde voor onbeduidende twisten, de Noren liepen het land af, en in tusschentyd bleef de beschaving der inwooners achteruit; terwyl zy welligt, van tyd tot tyd, eenen hoopvollen blik naer het vryheid- en vredebelovend Vlaenderen stuerden.
In 880 bezat Reinier I, bygenaemd met den langen hals, het schoonste deel van Lotheringerike. Door zynen voorvader Ghyselbrecht van het koninglyk bloed der Karlings afstammende, overtrof hy de andere leenheeren, niet alleen door uitgestrektheid van gebied, maer ook in weerdigheid van geboorte. Hy bezat namentlyk het graefschap van Henegauwen, de omstreken van Diest en Luik en eene aenzienlyke streek lands by de Maes.
Het was veel in de oogen der Belgen, zich een zoon van Karl-de-Groote te kunnen noemen; ook bevindt men dat de meeste Heeren zich rondom de krygsbanier van het Huis van Henegauwen schikten, om gezamentlyk de wreede Noordmannen te bevechten. Reinier voerde het zweerd met manhaftigheid en heldenmoed tegen die vyanden van het kristendom; maer hy kon, alleen met zyne belgische ridders, de wolk van roovers die uit Denemarken was komen afgezakt, niet tegenhouden. - Vlaenderen stond onder eenen minderjarigen vorst, nog te zwak om het zweerd zyns overleden vaders op te heffen.
Het noodlottig uer der verwoesting was voor België verschenen. De Noren, aengevoerd door hunnen oversten of koning Rollo, overstroomden geheel ons vaderland; na Zeeland en Vriesland afgeloopen te hebben, klommen zy langs de Schelde en Lys, landewaerts in, plunderden de steden, kerken, kloosters en kasteelen, vernielden byna geheel Gent, en verspreidden wyd en breed den schrik, de benaeuwdheid en de verwoesting. Reinier-met-den-langen-hals werd verslagen en
| |
| |
viel in de handen van Rollo. Ondertusschen hadden andere benden
van Noordmannen, onder de oversten Godfried en Siegfried, de Maesen Rhynboorden aengedaen. Tongeren, Luik, Maestricht en alle de omliggende streken, benevens eenige duitsche Rhynsteden werden uitgeplunderd, de kerken in stallen veranderd en den kristen godsdienst allen smaed aengedaen. Dit jaer 880, alswanneer de razende Noordmannen in België met zulke verbazende magt verschenen, staet in onze geschiedenis als een jaer van bloed, van schrik en van tranen aengeteekend. De inwooners, geene hoop meer ziende dan op den bystand Gods, voegden in alle hunne litaniën deze smeekende bede: van de woede der Noordmannen verlos ons, ô Heer! Twaelf jaren lang nog bleven de Noren in ons vaderland hunne plundering voortzetten. Graef Reinier van Henegauwen werd vrygesteld tegen een groot losgeld.
De jonge Baudewyn, tot de mannenjaren geraekt zynde, toonde dat hy zyns vaders moed en dapperheid beërfd had. Hy sloeg de Noren meer dan eens en dwong hen Vlaenderen voor goed te verlaten. Dan
| |
| |
behartigde hy de herstelling der geledene schade; Brugge werd op nieuw met vestingswerken omtrokken, Gent rees langzaem maer schooner uit zyne puinen op en alles kwam in zynen vorigen of in eenen beteren stand. Hier by kan men afmeten hoe bewoond en hoe volkryk Vlaenderen dan alreeds zyn moest.
Het is omtrent dien tyd dat, volgens de gissing van eenige geschiedschryvers, de Ryksgenoten van Vlaenderen ingesteld zyn. Men heeft nochtans redenen om te denken dat die instelling tot een later tydstip behoort. Wat er ook van zy, men zegt dat Baudewyn-de-Kale twaelf der byzonderste leenheeren benoemde om met hem in 's Landsraed te zitten, zes aen de regter en zes aen de linker zyde. Deze weerdigheid werd erfelyk verklaerd en derzelver bezitters aenschouwd als de eerste heeren des ryks na den graef. Het hof van Vlaenderen verkreeg door hunne bestendige tegenwoordigheid eenen grooten luister en een koninglyk aenzien. Men vindt insgelyks dat er in Vlaenderen vier stamhuizen waren wier hoofden den naem van Beers droegen en de allernaeste by den graef in weerdigheid waren.
Onderwyl werden de Noordmannen, in 891, omtrent Leuven geheel en al vernietigd door de Duitschen en Belgen, vereenigd onder bevel van den keizer Arnold. Honderd duizend dier roovers werden verslagen of in de Dyle versmoord.
Baudewyn-de-Kale was getrouwd met Elstruda, dochter van den engelschen koning Alfried; op de genegenheid zyner talryke onderdanen steunende, wilde hy niets verdragen dat zyn regt of zynen hoogmoed kon krenken; hy had tegen den koning van Frankryk zelven eenen gelukkigen oorlog gevoerd. In het jaer 913 werd hem door den aertsbisschop van Rheims in Frankryk het regt betwist dat hy op twee abtdyen beweerde te hebben. Dry vlaemsche heeren, ongetwyfeld door den graef gezonden, vermoordden den aertsbisschop terwyl hy aen den autaer stond. Nog eene andere moord wordt hem, benevens het innemen van kerkelyke goederen ten last gelegd.
Hy stierf in 918, latende zyn Ryk verdeeld tusschen zyne twee zonen Arnold en Adolf; maer deze laetste, korts daer na gestorven zynde,
| |
| |
bleef Arnold, bygenaemd de oude, alleen in bezit van het graefschap van Vlaenderen.
Omtrent dien tyd stond het hertogdom Lotheringerike onder Zwentibold, bastaerd van den duitschen keizer Arnold. Deze jonge vorst, welke door de Belgen met den tytel van koning van Lotheringerike aenveerd was geworden, uit erkentenis voor zynen vader, die, als gezegd is de magt der Noordmannen had vernield, trok zich weldra den haet en het mispryzen der leenheeren op den hals. Eenige rampspoedige oorlogen, door hem gevoerd, deden hem als een laf en onkundig krygsman doorgaen; maer wanneer hy het bestond de magtigste heeren van hunne erfdeelen en goederen te berooven, geraekte het Land in rep en roer, tot zoo verre dat Arnold zelf uit Duitschland komen moest om de rust te herstellen. Welhaest nochtans begon de tegenstand der heeren op eene ernstigere wyze. Reinier-met-den-langen-hals wierp zich met een groot getal ridders in een sterk kasteel, op de rivier de Ourthe gelegen; van uit dit onverwinnelyk slot trotseerde hy den vergramden koning. Deze kwam met eene groote magt de verblyfplaets van Reinier en zyne makkers belegeren, doch vond zich verpligt zonder uitslag weder te vertrekken.
Met toestemming der leenheeren begaf Reinier zich naer Frankryk en bood de heerschappy over Lotheringerike aen den koning Karel-de-Eenvoudige. Deze dit aengenomen hebbende werd door de Belgen als opperheer uitgeroepen en overal door Lotheringerike en tot Aken rondgeleid. Dan, de fransche koning werd zyne nieuwe bezittingen ras moede; hy gaf dezelve terug aen Zwentibold en vertrok naer Frankryk.
Hierop kwam de woedende Zwentibold op nieuw het kasteel van Reinier belegeren, doch even vruchteloos. Geen ander middel ziende om de verschanste leenheeren te straffen, wilde hy dezelve door de geestelykheid in den kerkelyken ban doen slaen; dit hem geweigerd zynde, viel hy uit in scheldnamen tegen de bisschoppen en bragt de vermetelheid zoo ver, dat hy den aertsbisschop van Triers eenen
| |
| |
stokslag op het hoofd dorst geven. Dit schandelyk gedrag deed iedereen
tegen hem opstaen; de leenheeren spanden te samen en gaven de kroon aen Lodewyk van Duitschland, zoon van den overleden Arnold. Zwentibold vergaderde intusschen een leger en verwoestte het land; maer korts daerop, in 900, verloor hy het leven in eenen veldslag by de Maes.
Alle deze onophoudende onrusten hadden voor gevolg dat de hertogelyke of koninglyke magt door de leenheeren slechts aenzien werd als eene woordelyke overheid, en ieder die een kasteel en deszelfs omstreken bezat, gedroeg zich als of hy geenen vorst kende.
Lodewyk in 912 gestorven zynde, werd de duitsche kroon opgedragen aen Koenraed van Franconië, die niet van het bloed der Karlings was. De leenheeren van Lotheringerike waren daer over zeer verstoord;
| |
| |
zy, zich als afstammelingen der Franken aenziende, wilden niet beheerscht zyn dan door eenen vorst van frankisch bloed, en vermits de koning van Frankryk, Karel-de-Eenvoudige, een zoon der Karlings was, deden zy denzelven te Aken als hertog over Lotheringerike uitroepen. Zy smeekten vervolgens den nieuwen koning, dat hy de erfelykheid hunner leenen op nieuw bevestigen wilde: dit werd hun toegestaen. Nu waren zy tot het doel hunner poogingen geraekt; wat kon de koning zelf veel te zeggen hebben aen onderdanen die aenzienlyke gedeelten des Lands in vollen eigendom bezaten en er volstrekt naer hun welgevallen heerschten?
Reinier-met-den-langen-hals, werd erfachtig hertog van Lotheringerike gemaekt en alzoo met eene vorstelyke weerdigheid beschonken. Eenige jaren het binnen-België bestierd hebbende, stierf hy, in 916, latende den tytel van hertog van Lotheringerike aen zynen oudsten zoon Ghyselbrecht; zyn tweede zoon Reinier II, beërfde het graefschap van Henegauwen; Lambrecht werd ingesteld als eerste graef van Leuven; en Beringher, echtgenoot der dochter van Reinier-met-den-langen-hals, als eerste graef over het land van Lommen, nu Namen. Men kon hopen dat dit ongelukkig Lotheringerike nu een weinig rust zou verkregen hebben; maer de hoogmoed en de twistkoorts van de magtige bezitters der graefschappen waren nog niet gekoeld. Het bestuer van hertog Ghyselbrecht werd eene droeve aeneenschakeling van oorlogen en muiteryen. Eerst wierp hy zich op tegen den koning van Frankryk, maer zich van allen verlaten ziende vlugtte hy naer den keizer en porde hem aen om Lotheringerike met geweld van wapenen aen den franschen koning te ontrukken. Dan begon het vuer des oorlogs eerst voor goed te ontvlammen. De keizer en de koning trokken tegen elkander te velde; de leenheeren verdeelden zich in twee gezindheden en men zag de Belgen eenen langen tyd elkanders bloed vergieten, tot dat de koning van Frankryk het hertogdom van Lotheringerike aen de duitsche kroon afstond. Ghyselbrecht werd in zyn erfdeel en in zyne weerdigheid hersteld.
Het Land bleef niettemin aen de plaeg des oorlogs onderworpen:
| |
| |
Ghyselbrecht trok te velde tegen zynen eigen broeder, Reinier van Henegauwen, en tegen Beringher, graef van Namen. Daerna wierp hy zich op tegen den keizer en werd gevangen genomen; doch met edelmoed behandeld, vermits men hem losliet en hy zich weldra voor de tweede mael in zyne bezittingen hersteld zag.
De ondankbare Ghyselbrecht scheen zich de weldaden des keizers niet te herinneren en weigerde, na deszelfs dood, zynen opvolger en zoon Otho te herkennen. Alweder werd Lotheringerike het tooneel van den verwoestenden oorlog; maer toch eens moest Ghyselbrecht de straf zyner ondankbaerheid en bovenal zyner twistzucht ondergaen. In 939, met een leger tot by den Rhyn opgeklommen zynde, werd hy door den keizer verslagen en verdronk in den stroom. Na dit voorval werd Lotheringerike vaster dan te voren aen de duitsche kroon gehecht en bleef langen tyd deel maken van het keizerryk.
Arnold-de-Oude, was, in 918, zynen vader Baudewyn-de-Kale in het graefschap van Vlaenderen opgevolgd. Deze vorst oorloogde veel, doch meest om den koning van Frankryk tegen zyne opgestane leenheeren te helpen. Zoo ver was het fransche Ryk in gisting en wanorde geraekt, dat de koning zelf door de magtigste zyner onderdanen werd gevangen genomen. Arnold wendde zich tot den duitschen keizer Otho en smeekte zyne hulp af, om den koning van Frankryk tegen de muitelingen by te staen. Otho, wiens zuster getrouwd was met den gevangen koning, Karel-de-Eenvoudige of de gek, toog op het dringend aenzoek van den graef van Vlaenderen naer Frankryk met by de honderd duitsche en belgische benden, benevens de vlaemsche magt, onder bevel van Arnold. Maer deze togt liep niet wel af: Otho belegerde vruchteloos en met verlies van veel volk de stad Rouaen en werd dezen oorlog moede, zonder iets gewigtigs te hebben uitgerigt. Vervuld met spyt, en beschaemd over den slechten uitval zyner pooging, werd hy zeer op den graef van Vlaenderen verbitterd en besloot zich op hem te wreken. Het keizerlyk leger viel, in 946, in Vlaenderen en verwoestte het grootendeels. Otho deed te Gent een sterk kasteel bouwen om de omstreken te beheerschen: hy benoemde tot
| |
| |
bevelhebber over hetzelve eenen saksischen oversten of graef, met name Wichmann. Willende de grenspalen tusschen het hertogdom van Lotheringerike en het graefschap van Vlaenderen vaststellen, deed hy eene breede gracht graven van Gent tot aen den linker arm der Schelde, gekend onder den naem van de Hont. Daer door ziet men, dat het Land van Waes en van Antwerpen oorsprongelyk deel gemaekt hebben van het hertogdom van Lotheringerike.
Het jaer daerna kwam Arnold weder in gunst by den keizer en in de vrye bezitting van zyn graefschap. Hy sloot een naeuw verbond van vriendschap met de graven van Kameryk en Valencyn en gaf zyne dochter ten huwelyk aen den Saks Wichmann, die in naem des keizers over Waesland gebood.
Dezelfde Leenheeren van Frankryk, tegen dewelke by de hulp van keizer Otho had ingeroepen, kwamen om zich te wreken met een leger naer Vlaenderen; maer zy werden door Arnold manhaftiglyk bestreden en teruggejaegd.
Het graefschap van Vlaenderen moest, als gezegd is, manschap doen aen den koning van Frankryk: dat is, eenen eed van getrouwheid aen dit Land afleggen en deszelfs opperheerschappy erkennen. Arnold zich magtiger voelende dan den franschen vorst, onttrok zich aen die verpligting, nam eenen tytel van koninglyken vorm aen, en schreef: Arnold-de-Groote, door de genade Gods Markgraef van Vlaenderen.
In 958 verzwakt door den ouderdom, en willende zyne laetste dagen in rust doorbrengen, stelde hy zynen zoon Baudewyn III, bygenaemd de jonge, op den graeflyken troon.
Niettegenstaende de gedurige oorlogen, die gelukkiglyk meest buiten het Land geschiedden, hadden de koophandel en de nyverheid in Vlaenderen zich wonderlyk ontwikkeld; de troonbeklimming van Baudewyn-de-Jonge was een voorval, dat veel tot den voorspoed der werkende en handeldryvende burgers moest bybrengen. De eerste zorgen van den jongen vorst hadden 's Landswelvaert voor doel; door hem werden te Ypre, te Brugge, te Veurne, te Kassel, te Kortryk, te
| |
| |
Thourout en te Rousselare de eerste jaermarkten ingesteld en de betrekkingen tusschen de verschillende gedeelten des Lands vergemakkelykt. Door gebrek aen eene toereikende hoeveelheid gemunt geld, zag men zich in Vlaenderen gedwongen den koophandel by verwisseling te dryven: men gaf twee hinnen voor eene gans, twee ganzen voor een speenvarken, dry kalveren voor eene koe, enz. De wevery en de verschillende bewerkingen der wol, zoo lang de rykdom van Vlaenderen, werden door hem aengemoedigd. Hy was het, die de eerste wevers en volders te Gent vestigde en alzoo den grondsteen legde van de latere welvaert dier stad. Het is van dien tyd af dat Vlaenderen, als een land van koophandel en van nyverheid, in Europa begon bekend te worden.
Ongelukkiglyk overleed de jonge Baudewyn, aen de kinderpokken, in 961. Dry jaren slechts had hy den staf over Vlaenderen gevoerd, wanneer zyn stokoude vader Arnold hem reeds in het graf legde en het bewind des Lands op nieuw aennam. Er bleef hem nu, om zynen stam voort te zetten, een kleinzoon over, op wiens hoofd hy de graeflyke kroon na zyne dood wilde geplaetst zien. Dit kind, Arnold II, bygegenaemd de jonge, deed hy erkennen door alle de grooten van het graefschap en, om de geestelykheid hem gunstig te maken, gaf hy de kerkelyke goederen terug, welke hy aen dezelve eertyds had ontnomen. Dan, in het jaer 964, volgde hy zynen zoon Baudewyn in het graf, na een lang en woelig leven, latende het Land in eenen ongemeenen bloei en op den weg eener hooge en allezins vreedzame beschaving.
Vlaenderen was nu sterk door den arbeid en door de welvaert des volks: het beminde zyne graven om de bescherming, welke zy alle inwooners tegen de heeren verleenden. Door de vermenigvuldigde handelbetrekkingen tusschen de steden, ontstond er, uit de gelykslachtige belangen van allen, een vaderlandsche geest, dien men elders in België nog niet kende.
In Lotheringerike bestond nog geen volk: - het scheen niemands vaderland te zyn; want niemand had tot hier toe eenige bezorgdheid voor zyne welvaert getoond. De eigenbaetzuchtige leenheeren, die voor
| |
| |
's Lands ongeluk aldaer te magtig en te talryk waren, hielden niet op alles in te spannen om zich, ten nadeele des keizers en hunner landgenoten, met meer goederen nog te verryken. Tusschen deze bloedige en nuttelooze worstelingen schittert geene enkele strael van beschaving; de geschiedenis zwygt over de ingezetenen, als of Lotheringerike alsdan geene andere inwooners had dan zyne eergierige en woeste ridders. Niettemin mag men vermoeden dat de inwooners van Leuven, Tongeren, Antwerpen, Brussel, Luik, en van eenige andere voorname steden of vlekken, reeds eenigen handel dreven en langzaem den weg tot meer vryheid en tot meer beschaving ingestapt waren; maer, onophoudelyk teruggestooten door de oorlogen der heeren, kon de volksontwikkeling er geenen vasten voortgang verhopen.
Men heeft gezien hoe Ghyselbrecht van Henegauwen, in 939, in den Rhyn verdronk, en hoe, door zyne dood, Lotheringerike weder aen Duitschland gekomen was. De keizer, wel wetende wat woelnest dit deel van zyn Ryk was, wilde het hertogdom niet in de handen laten van Hendrik, zoon en erfgenaem van Ghyselbrecht, die nog minderjarig was: hy gaf het bewind aen eenen zyner veldheeren, genaemd Otho; maer deze stierf vier jaren daer na, in 943. De jonge Hendrik overleed in het zelfde jaer.
De keizer benoemde dan tot hertog eenen zekeren Koenraed, bygenaemd van Frankenland, beroemd krygsman, die hem altyd met trouw had gediend.
Deze benoeming van eenen vreemdeling verbitterde eenige leenheeren en bovenal Reinier, den derden van dien naem, graef van Henegauwen, aen wien het hertogdom door erfregt toekwam, als zynde hy een afstammeling der Ghyselbrechten.
Zoodanig schynt de ziekte van opstand en van dorst naer onafhanglykheid aen de bezitting van Lotheringerike te zyn gehecht geweest, dat Koenraed zelf weldra tegen zynen meester en weldoener, den keizer, opstond en eene samenzwering tegen hem aenging. Reinier III, altyd begeerig om den tytel van hertog te verkrygen, en willende zich
| |
| |
by den keizer eenig regt daer toe aenwinnen, vergaderde alle de leenheeren die met zyn Huis vermaegschapt waren, en kreeg alzoo een aenzienlyk leger te been. Dan trok hy op tegen Koenraed en versloeg hem in eenen beslissenden veldslag.
Koenraed vlugtte Duitschland in, met het voornemen van welhaest zyn hertogdom te herwinnen. Hy liep voort tot in eene streek van zuider-Duitschland, waer een woest volk, de Hunnen, zich nedergeslagen hadden. - Deze Hunnen waren de schrikkelykste onder alle de vreemde volkeren, die Europa eertyds hadden verwoest; hun gelaet was afschuwelyk, plat, beenig, hol en zwart gelyk dit van de wilde Tartaren of Mongolen, tot dewelke zy behoorden.
Koenraed kwam, in 954, met eenen zwerm der bloed- en roofzieke Hunnen naer België afgezakt. Zy plunderden en verwoestten Keulen, het Luikerland en Henegauwen, en drongen door, met vuer en zweerd, tot by de boorden der Schelde. Dan hunne tenten opnemende,
keerden zy terug naer Duitschland en begonnen de grenspalen van Beijeren aen te doen, wanneer keizer Otho, in 955, deze wreede
| |
| |
plunderaers, in eenen schrikkelyken veldslag, tot den laetsten man vernietigde. Koenraed, die onder 's keizers vaendel wedergekeerd was en mede tegen de Hunnen, die hy zelf geroepen had, in dezen veldslag streed, verloor er het leven.
De heerschzuchtige Reinier van Henegauwen kreeg de belooning niet welke hy van de hulp door hem aen de duitsche kroon toegebragt verhoopte. Gelukkiglyk voor Lotheringerike dat de keizer beter beraden was en de noodwendigheid begreep om België onder eenen wyzen en getrouwen hertog eenige rust te verleenen. Aen zynen eigen broeder, den heiligen Bruno, aertsbisschop van Keulen, vertrouwde hy het Bestuer over het afgemat en vredesmeekend Lotheringerike. De
H. Bruno begon de orde in het Land te herstellen; maer Reinier van Henegauwen, hetgeen hy zyne onterving noemde niet kunnende verkroppen, raepte even ras een leger byeen om den aertsbisschop den oorlog aen te doen. Het geviel dat de koning van Frankryk terzelfder
| |
| |
tyd op Reinier verbitterd was, om reden dat deze het erfdeel van de fransche koningin Geerberge had tot zich genomen. Dan, op het oogenblik dat de legers van den H. Bruno en van Reinier gereed stonden om elkander te bevechten, verscheen de koning van Frankryk met een ander en magtiger leger. Reinier, van allen verlaten, gaf zich over in de handen zyner vyanden die hem gevangen zetteden in Duitschland, waer hy, in 960, overleed. Zyne twee zonen, Reinier en Lambrecht, werden van hun erfdeel beroofd en vlugtten naer Frankryk. Nu zag België eindelyk eenen langen vrede te gemoet: alles scheen dien aen te kondigen onder het vaderlyk Bestuer van Bruno. Deze heilige bisschop was de eerste die in Lotheringerike aen het lot des werkenden volks dacht en de dwingelandy der leenheeren poogde te kortvleugelen; hy verleende eene krachtdadige bescherming aen de steden en vlekken, belette het bouwen en versterken van kasteelen, begunstigde de ontwikkeling van nyverheid en koophandel, en zou welligt de vaste gronden van 's Lands welvaert gelegd hebben, hadden de Leenheeren niet met nyd dit begin van den voorspoed des volks aengezien. Immond van Chevremont en Robrecht van Namen wierpen zich op tegen den goeden bisschop en versloegen zyn leger, dat hy, als priester, niet aenvoerde. In deze noodlottige gesteldtenis zag hy geen ander middel om een einde aen de muiteryen te stellen dan het verdeelen van Lotheringerike in twee krygsgewesten, in elk derwelke hy eenen getrouwen veldoversten wilde aenstellen om de leenheeren te bewaken en in den band te houden.
Het binnen-België werd dan in twee groote deelen gescheiden; het eerste, dat men Opper-Lotheringerike en by verkorting Lotherryk noemde, begreep het land ten zuiden der Moesel, namentlyk den Elzas, Triers en Luxemburg; het tweede Neder-Lotheringerike, en by verkorting Lotheringen genaemd, strekte zich uit tusschen de Moesel, Rhyn en Maes en begreep Limburg, Keulen, Gulick, Gelderland, een deel van Luikerland, Braband, Antwerpen, Henegauwen en Namen. De H. Bruno benoemde Frederik, graef van Bar, tot bestierder van Lotherryk; Lotheringen stelde hy onder het gebied van Godfried, graef
| |
| |
van Ardennen. Overigens behield hy zelf het hoog gezag met den tytel van Aertshertog.
Deze verdeeling bleef stand houden en zy verdient grootelyks onze aendacht, vermits zy het hedendaegsch België, behalven Vlaenderen, byna geheel onder den naem van Neder-Lotheringen of Lotheringen begrypt en later de belgische grenspalen ten grondsteen dient.
Gewis, de H. Bruno zou zich, als weldoener van Binnen-België en als stichter van deszelfs voorspoed en vryheid, eenen eeuwigen roem weerdig gemaekt hebben, maer de dood nam hem op tot God, in het jaer 965; zyn broeder, de keizer Otho, stierf insgelyks korts daer na, zonder eenen hertog van Lotheringen te hebben benoemd.
Zoodra was de H. Bruno niet overleden of de toorts des oorlogs werd ontsteken. Er vormde zich in Lotheringen twee gezindheden: de eene, tot dewelke alle de vermaegschapten van het Huis van Henegauwen behoorden, wilde Lotheringen onder den koning van Frankryk gebragt hebben; de andere, niet min talryk, hield het met den wettigen vorst, keizer van Duitschland. Uit deze oneenigheid sproot natuerlyker wyze een dier schandelyke burgeroorlogen, welke onze geschiedenisbladen maer al te veel bekladden en nooit iets anders dan 's volks ongeluk medebragten. Eindelyk ontstond er, in 976, weder als na gewoonte, een niets beslissend verdrag. Men kwam overeen, dat de keizer het oppergezag over Lotheringen zou behouden, maer dat hy Karel, den broeder des konings van Frankryk, als hertog zou aenstellen.
Niettemin ging de oorlog voort; Lotherryk wilde Karel niet erkennen en van dan af scheidde dit deel zich van België en vormde eenen afzonderlyken Staet, onder de benaming van Hertogdom van Moeselane. Duitschland en Frankryk, of derzelver aenhangers, bevochten elkander nog menigmael op onzen grond, tot dat, in 980, de vrede op vastere gronden getroffen werd.
De hertog Karel, bygenaemd van Frankryk, vestigde zyn Hof te Brussel, waer hy zich een paleis bouwde en aldus een beginsel legde van de spoedige vergrooting der latere hoofdstad onzes vaderlands.
| |
| |
Hy nam het Bestuer zyns hertogdoms weinig ter harte, hield zich alleenlyk bezig met in de naeste bosschen op jagt te gaen, en deed genoeg zien dat hy afstamde van de luije koningen, verbasterde zonen van Karl-de-Groote.
In Frankryk had de burgeroorlog nog niet opgehouden te heerschen; de leenheeren waren er in openbaren opstand tegen hunnen vorst Lother, en deden zigtbaer alle mogelyke poogingen om den stam der Karlings van den troon te rukken. Hug Capet, graef van Parys, de magtigste leenheer van Frankryk, was aen het hoofd van den opstand. Lother en zyn zoon Lodewig-de-Luije gestorven zynde, werd Hug Capet, in 987, als koning van Frankryk te Reims gekroond. Alzoo werd de stam der Capetings op den Franschen troon geplaetst, alhoewel er nog een wettige erfgenaem der Karlings bestond, namentlyk Karel-van-Frankryk, alsdan hertog van Lotheringen.
Zoodra deze laetste de dood van zynen neef Lodewig-de-Luije, benevens de krooning van Hug Capet vernam, wilde hy zyn regt tot den troon doen gelden. De Lotheringers en de graef van Vlaenderen kwamen by hem en vormden hem een magtig leger, met hetwelk hy in Frankryk rukte en tweemael de Capetings versloeg; doch binnen de stad Laon zynde, werd hy in zyn bed verrast en in eene gevangenis opgesloten.
Lotheringen was in tusschentyd, tot in 1005, bestierd door zynen zoon Otho, die weinig goeds en weinig kwaeds uitrigtte en allezins een onbeduidend vorst was. Ook hernamen de leenheeren onder hem eene groote magt en geenen minderen hoogmoed. Weldra zal het bloed der Karlings ook in België verdwynen en de hertogelyke weerdigheid in een ander Huis worden overgebragt.
In Vlaenderen was Arnold-de-Jonge zynen grootvader Arnold-de-Oude, in 965, opgevolgd. Het Ryk van dien graef is niet luisterlyk voor Vlaenderen, alzoo hy niet in staet was om zyn erfdeel tegen zyne vyanden te verdedigen. Hug Capet, verbitterd over den bystand door Vlaenderen aen den franschen koning gedaen, kwam met een leger naer Vlaenderen afgezakt. Arnold kon hem niet wederstaen en verloor het zuidelyk gedeelte van zyn graefschap; later herwon hy echter hetzelve,
| |
| |
wanneer de mannenjaren hem meer beleid en meer moed gegeven hadden. Als Hug Capet, in 987, de fransche kroon zich op het hoofd geplaetst had, weigerde Arnold den nieuwen koning te erkennen. Dit verwekte de woede der Franschen, die met een ontzaggelyk leger tegen Arnold optrokken; deze bevreesd en ontmoedigd, vroeg de tusschenkomst van den hertog van Normandië om de vrede te bekomen, mits zich aen Hug Capet onderwerpende.
Zyne onderdanen waren op hem verbolgen, daer hy Vlaenderen zulke vernedering had aengedaen; sommige leenheeren begonnen blyken van hun misnoegen te geven, en welligt zouden zy tegen Arnold zyn opgestaen had de dood hem niet van de aerde weggenomen, in 989.
Zyn zoon Baudewyn, bygenaemd met den baerd, nog byna in de kinderjaren, volgde hem op: dit was het teeken van den opstand der vlaemsche leenheeren. Eilbode, kastelein van Kortryk, en een groot getal anderen wierpen het juk der gehoorzaemheid af en wilden den jongen Baudewyn niet erkennen; de klaroen des oorlogs klonk over Vlaenderen en alles bedreigde het graefschap met eene gewisse ontlidting en met een lot als dit van Lotheringen.
Maer de bescherming welke de graven van Vlaenderen aen het volk verleend hadden, moest nu hare belooning vinden. Alle de inwooners der steden, uitgenomen die van Kortryk, stonden op als één man en verklaerden dat zy hun lyf en goed voor hunnen wettigen graef wilden wagen. De leenheeren werden door het geweld der wapenen tot de gehoorzaemheid gedwongen, en Baudewyn-met-den-baerd mogt, van zynen graeflyken troon, met genoegen nederzien op een arbeidzaem en moedig volk, dat hem een zoo levendig bewys zyner liefde had gegeven. Uit inborst tot den oorlog genegen, en zich nu van de trouw der Vlamingen zeker ziende, wapende hy zelf de inwooners der steden en van het platte land. Hy stelde overal edelen aen, om over de dorpelingen te gebieden, deed de boeren in den wapenhandel onderwyzen en vormde alzoo die landmagt, welke in Europa nog onbekend was en later zich meer dan eens ontzaggelyk zal toonen. Dit was de eerste mael dat men in het westelyk Europa de Laten en burgers wapende en
| |
| |
tot krygsbenden inrigtte. Hoe eenvoudig deze nieuwigheid moge schynen, is zy welligt de gewigtigste stap, die er ooit in de baen der volksvryheid gedaen zy; want, vermits de magt der wapenen toen over alles heerschte, gaf men hier door aen de burgery het middel en het regt om werkelyk deel te nemen in de beslissing van het lot des vaderlands.
Baudewyn maekte al vroeg gebruik van deze gewapende Laten om te gaen oorlogen tegen Arnold van Valencyn, wien hy zyn graefschap ontnam, zonder acht te geven op de gramschap des keizers en des konings van Frankryk, aen wien dit graefschap gezamentlyk toehoorde. Maer weldra drong er een schrikbaer onweder boven Vlaenderen te samen. De keizer Hendrik, de fransche koning Robrecht, en Rykaert hertog van Normandië bragten hunne legers by elkaêr om zich over graef Baudewyn te wreken. Deze, op zyne gewapende onderdanen steunende, gaf echter geenen moed verloren; hy sloot zich op in Valencyn en wachtte aldaer zyne vyanden af.
De dry vereenigde legers voor Valencyn gekomen bestormden het
met rammen en met allerlei oorlogstuig, zy verloren er eene menigte volks en moesten eindelyk, zonder iets uitgerigt te hebben, weder vertrekken en den onverwinbaren graef met vrede laten.
| |
| |
Het jaer daer na, terwyl Baudewyn heen getogen was om Kamerryk in te nemen, kwam keizer Hendrik eensklaps en onvoorziens met een grooter leger naer Vlaenderen; hy veinsde zich naer Valencyn te wenden, maer keerde eensklaps naer de stad Gent en meende dezelve te overweldigen. Dit gelukte hem eventwel niet, dewyl de burgers hem by elke stormlooping afsloegen. Na hy aldaer twee zyner bloedverwanten verloren had zag hy zich verpligt de belegering met schande te verlaten. Hy deed de omstreken verwoesten, maekte eenen ryken buit en voerde een groot getal edellieden en byzondere inwooners van het platte land gevangen naer Duitschland. Baudewyn dit vernemende en medelyden gevoelende over het lot zyner gevangene onderdanen, misschien dien oorlog moede zynde, deed aen den keizer den vrede voorstellen, belovende Valencyn tegen de loslating der gevangenen weder te geven.
De keizer haestte zich die voorwaerde aen te nemen, en, willende een zoo magtig Landheer als Baudewyn was, door weldaden aen zynen persoon hechten, gaf hy hem, omtrent 1007, dit zelfde graefschap van Valencyn, dat de oorzaek des oorlogs was geweest en voegde er nog by het geheele land van Waes, benevens de zeeuwsche eilanden. Door deze gift werd Baudewyn, voor het nieuw gedeelte zyner bezittingen, leenheer van het duitsch keizerryk, terwyl hy van het eigenlyk Vlaenderen manschap moest doen aen den franschen koning.
Anderhalf eeuw bestaet Vlaenderen. In dien korten tyd heeft dit graefschap eenen wonderbaren weg afgelegd. Terwyl de andere Landen van het westelyk Europa nog altyd in den barensnood der beschaving en van een vast bestaen zich bevinden, is Vlaenderen opgeklommen tot een ingerigt Volksbestuer, onder de bescherming van vorsten, die men niet als dwingelanden maer als de vaders huns volks aenschouwt. De koophandel breidt zich uit; Brugge is alreeds de vergaderplaets van vreemde kooplieden, de stapel van oneindige rykdommen; de nyverheid heft het volk uit de woeste onwetendheid; de landbouw, door de kloosterlingen bestierd, stort eenen overvloed van vruchten over den bodem; de steden vermenigvuldigen zich, de bosschen verdwynen, de dorpen
| |
| |
vergrooten, en overal heerscht orde, arbeidzaemheid, vrede en liefde tot den vorst. Vlaenderen gaet alle nieuwere volken in beschaving voor! Uit zynen schoot straelt het licht der volksvryheid over Europa: op zynen grond begint de herboring van het maetschappelyk leven; alle natiën, zelfs het hoogmoedig Frankryk, liggen nog verzonken in barbaerschheid en geketend in de slaverny der woeste leenheeren, wanneer Vlaenderen reeds byna den staetsvorm van een zuiver grondwettelyk vorstendom heeft. Bleef alleen die roem ons over, hy ware genoegzaem om ons eene schoone plaets tusschen de hedendaegsche natiën te geven.
Wy zyn nu in de geschiedenis onzes vaderlands tot het jaer 1000 genaderd. Het wordt noodzakelyk hier van de opkomst van eenen nieuwen Staet te spreken, vooraleer wy de elfde eeuw instappen; namentlyk van het latere bisschoppelyk Prinsdom van Luik, dat, tot eene groote magt en wonderbaren bloei opklimmende, dikwyls zwaer weegt in de schael der lotgevallen van België.
Dit Luik dan was in den loop der zesde eeuw een klein gehucht by de beek Legia, in een aengenaem dal op den Maesboord gelegen. De H. Monulf, bisschop van Tongeren, deed er eene kapel bouwen, en, gelyk het meest in die tyden geschiedde, het Huis des gebeds werd het middenpunt, rondom hetwelke langzamerhand meer inwooners zich kwamen vestigen. St.-Huibrecht, insgelyks bisschop van Tongeren, stichtte er eene grootere kerk en koos, in 709, Luik voor zyne verblyfplaets; hy gaf den Luikenaren goede en regtveerdige wetten en omringde het dorp, dat hy tot stad maekte, met zware vestingsmuren en hooge torens. Omtrent 900 verlieten de bisschoppen van Tongeren hunnen eersten tytel en namen dien van bisschoppen van Luik aen. In het midden der 10de eeuw was Luik reeds eene voor dien tyd aenzienlyke stad op den regter oever der Maes; doch hare ware magt begint met haren bisschop Notker. Deze bragt den omvang der stad over de Maes, omringde ze met dry vestingsmuren en met zeer hooge torens. Hy bekwam van den keizer of bezat alreeds, het regt van bestuer over de steden Tongeren, Maestricht, Visé, Hoey, Fosse, Lobbes en Mechelen. Wanneer Notker, weldoener der Luikenaren, in
| |
[pagina t.o. 72]
[p. t.o. 72] | |
Notker.
| |
| |
1007, overleed, liet hy hunne stad bestierd door goede wetten, versterkt tegen de afgunst der leenheeren en byna onafhangelyk van den keizer.
Het is by het einde dezer eeuw dat in ons Land de eerste kronyken door kloosterlingen werden opgesteld, waer uit men gissen kan dat de zucht naer wetenschap en naer geleerdheid zich onder de geestelykheid tot dan ongemerkt had ontwikkeld. Het Latyn was de tael in den opstel dezer kronyken gebezigd, vermits men de landspraek nog niet schriftelyk gebruikte. Daer het papier nog onbekend was, werden zy met grooten arbeid op perkament met de hand geschreven. Het oudste belgisch schrift van dien aerd, dat tot ons zy overgekomen, is opgesteld door eenen Folcuyn, in 966 abt van Lobbes in Henegauwen, die de kronyk zyner abtdy schreef. Hariger, abt van hetzelfde klooster en vriend van bisschop Notker, vervaerdigde omtrent dien tyd de eerste kronyk van Luik.
|
|
Auteursrechtvrij