Logo DBNL
Portael der saecken en spraecken (1658)

Portael der saecken en spraecken

(1658)–Johannes Amos Comenius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het Derde Hooft-stuck
Tertium Caput
De manieren der dingen
Modi Rervm

285Hoedaenigh sijn Alle dinghen?
Qvalia sunt Omnia?		Ghelijk,
Similia,		ofte
vel		Ongelijk.
Dissimilia.
 Hoe ondervint gy dit
Qvi cóperis hoc?		Stellende Twee dingen tegen malkander over,
Collocando Binas res opposite,		of
aut		met sijn Drie ordentlijk.
Ternas ordinatim.
286Welk ding is Iets?
Qvod nam est Aliqvid?		Dit,
Hoc.		ofte Dat,
vel Illud.		ofte een Ander.
aut Aliud.
 Hoed: is Iets ten opsicht van 't ander?
Qvale est Aliqvuid respectu Alterius?		Even 't selfe,
Idem,		ofte Verscheyden,
vel Diversum,		ofte 't Tegendeel.
aut Contrarium
287Welkerley is Niet?
Cujusmodi est Nihil?		 Gheenderley.
Nulliusmodi.		 
288Hoedanigh is Godt?
Qvalis est Deus?		Eeuwigh,
AEternus,		ende
&		Onveranderlijk.
Immurabilis.
 Hoedanig de Werelt?
Qvalis Mundus?		Tydelijk,
Temporatius,		end
&		Vergankelijk.
Cadúcus.
 Hoedanigh de Mensche?
Qvalis Homo?		Nu Sterffelijk,
Nunc Mortális,		daernae
post		Onsterffelijk.
Immortális.
289Hoedaenigh is de Saeke?
Qvalis est Res?		Soodaenigh.
Talis,		Welverstaande,
Urpata,		Eenderleyofte
Uniformis vel
  Menigerley.
Varia;		Schoon ofte
Pulchra vel		Leelijk:
Turpis;
  Nuttelijk ofte
Utilis vel		Schadelijk;
Noxia		Geheel
Tota
  ofte
vel		Half.
Semis.		 
290Hoedanigh is de Manier?
Qvalis est Modus?		Beqwaem,
Aptus,		(Welvoeghende)
(Idoneus)		ofte Onbeqwaem
vel Ineptus.
291Hoedanigh de Beweginge?
Qvalis Motus?		Snel,
Celer,		(Rasch)
(Velox)		ofte Langsaem;
aut Tardus;
  Gheduirigh,
Jugis		(Achtervolgend)
(Perpetuus)		ofte Onderbroken.
aut Interruptus.
292Hoedanigh is 't Geheel?
Qvale est Totum?		Onverseert (Gants,)
Integrum,		ofte Gescheurt
aut Lacerum,		ofte Verminkt.
aut Mutilum.
293Hoedanigh is een Deel?
Qvalis est Pars?		Groot,
Magna,		ofte
vel		Kleyn.
Parva.
294Hoedanigh is 't Gebrek?
Ovalis est Defectus?		Uitwendigh,
Externus,		ofte
vel		Inwendigh.
Internus.
295De hoemenighste is eene Saeke van de Ordeninge?
Qvora est Res ab Ordine		de Eerste,
Prima,		de Middelste,
Media,		de Laetste.
Ultima.
296Welkerhande is de Tijt?
Qvale est Tempus?		Verleeden,
Praeteritum,		Teghenwoordigh,
Praesens,		Toekomende.
Futurum.
 Hoedanigh is een ding van de Tijt?
Qvalis est res à Tempore?		Nieuw,
Nova,		ofte
vel		Oud,
Vetus,
  Onlangs geschiedt,
Nupera,		ofte
vel		Oudtijdigh,
Antiqva,
297Hoedanigh is de Plaetse?
Cujusmodi est Locus?		Wijd,
Amplus,		offt Engh;
vel Arctus;		Ledigh, ofte
Vacuus, vel
  Vol,
Refertus,		Heyligh, ofte
Sacer, vel		Werelts;
Profanus;
  in de Sonschijn gelegen
Apricus.		ofte Schaduwachtig;
vel Umbrósus;		Bebout,
Cultus,
  (Bewoont)
(Habitatus)		ofte Woest.
vel Vastus.
(Desertus)
 Hoedanig eene sake van de Plaetse?
Qvalis res à Loco?		Naest gelegen,
Vicina,		ofte
vel		Afgelegen;
Remóta;
  Nae
Propinqva		ofte
vel		Verr.
Longinqva.
298Hoedanigh is het Ghetal?
Qvalis est Numerus?		Effen,
Par,		ofte
vel		Onteffen,
Impar.
 Hoedaen. sijn de saeken van 't Getal?
Qvales sunt res à Numero?		Veel,
Multae,		ofte
vel		Weynigh;
Paucae;
  Dickwijlsch,
Crebrae,		(Hoopigh)
(Freqventes)		ofte Dungesaeyt.
vel Rarae.
299Op hoeveel manier rekent se
Qvot modis computat eas		Op Soo veel ,
Tot,		als veel 't gebruyk('t behoef)
qvot usus, (indigentia)		der sake vereyscht:
rei reqvirit:
 een Rekenmeester?
Arithmeticus?		end dat
idqve		ofte met Cijfferen,,
vel Cifris,		ofte met Rekenpenningen
vel Abaculis (Calculis)
 Indiender Een is, hoe rekent hy?
Si Unus est, qvomodo computat?		Alleen,
Solus,		ofte
vel		Vergeselschapt.
Socius.
 So daer Twee sijn, wie van beyden rekent?
Si Duo sunt, Uter computat?		Alle beyde,
Ambo,		ofte Een van beyden,
vel Alter,		of Geen van beyden.
vel Neuter.
 Indiender Meer sijn, welke rekent?
Si Plures sint, Qvi computant?		Allegaeder,
Cuncti,		ofte Eenighe,
aut Aliqvi,		ofte Niet een.
aut Nemo.
300So daer Eenighe rekenen
Si Aliqvi computent		Drie ofte
Tres vel		Vier, Vijf,
Qvatuor, Qvinqve,		Ses,
Sex,
 hoeveel sijn haer?
Qvot sunt?		Seven,
Septein,		A[ch]t
Octo,		Neghen,
Novem,
 Hoeveel, indiense deese Ghetallen
Qvot, si hos Numeros		Thien,
Decem,		Twintigh, Dertigh,
Viginti, Triginta.		Veertigh,
Qvadraginta,
 te boven gaen?
excédam?		Vijftigh,
Qvinqvaginta,		Sestigh, 't Seventigh,
Sexaginta, Septuaginta		Tachtentigh,
Octoginta.
  Neghentigh,
Nonaginta,		Hondert,
Centum.		Duysent etc.
Mille &c.
301Hoedanigh is de Maete?
Qvalis est Mensúra?		Gelijck
AEqvalis		ofte
vel		Ongelijck.
Inaeqvalis.
 Hoe groot is een saeke van de Maete?
Qvanta est res á Mensúra?		Soo groot:
Tanta:		Langh offt
Longa vel		Kort:
Brevis:
  Breet
Lata		ofte Smal;
vel Angusta;		Dick,
Crassa,
  offt Dun:
vel Tenuis:		Overgroot, offte
Ingens, aut		Geheel Klein.
Exilis.
302Hoedanigh is het Gewicht?
Quale est Pondus?		Swaer,
Grave,		offt
aut		Licht.
Leve.
303Hoedaanigh is een Geest?
Qvalis est Spiritus?		Goet,
Bonus,		ofte
vel		Qvaet.
Malus.
 Hoedanigh de Siele?
Qvalis Anima?		Godvruchtigh,
Pia,		ofte
vel		Godtloos.
Impia.
304Hoedanigh is een Lichaem?
Qvalest est Corpus?		Groot, ofte
Grande, aut		Klein:
Minútum:		Glad.
Laeve.
  ofte
aut		Rouw.
Asperum.		 
 Hoedanigh Glas en Hout?
Qvale Vitrum & Lignum?		het voorste,
prius,		Doorschijnent,
Pellucidum,		end het achterste Duyster.
& posterius Opácum.
305Hoedaenigh is de Gedaente?
Qvalis est Forma?		Schoon,
Venusta,		ofte
aut		Leelik.
Foeda.
306Hoedaenigh is de Gestalgenisse?
Qvalis est Figura?		Rond,
Rotunda,		ofte Hoeckigh:
vel Angulata:		Langwerpig rond,
Teres
  ofte Spitsrond
vel Conica;		Driekantigh,
Triqvetra,		ofte Vierkantigh
vel Qvadrata.
 Hoedanigh de Regel?
Qvalis Linea?		ofte Recht
vel Recta,		ofte Krom,
vel Curva,		ofte Scheef.
vel Obliqva.
307Hoedanig is de Groote des menschen?
Qvalis est Statúra hominis?		 Hoogh ofte leegh.
Alta vel humilis.		 
 De mensche van groote?
Homo à statúra?		Overgroot ofte
Immánis vel		dwergachtigh.
nanus.		 
308Hoedanigh is de Gelegentheid van een ding?
Qvalis est Situs rei?		Beqwaem
Commodus		ofte
vel		onbeqwaem.
incommodus.
 Een ding van Gelegentheid?
Res à Situ?		Rechts
Dextra		ofte
vel		slings (slinks)
sinistra (laeva;)
  Voorwaerts
Prona		ofte
vel		ruggelinghs,
supína.
309Hoedanigh is de Dagh?
Qvalis est Dies?		Feestheiligh,
Festus,		ofte werkdagh.
vel profestus.		 
310Hoedanig is de Son?
Qvalis est Sol?		Klaer ofte
Clarus vel		donker.
obscúrus.		 
 De Maen?
Luna?		Vol ofte
Plena vel		half.
dimidia.		 
 De Starren?
Stellae?		Vast ofte
Fixaevel		dwalent.
vagae.		 
311Hoedanigh is de Hemel?
Qvale est Coelum?		Helder ofte
Sudum vel		vochtigh.
udum.		 
 De Locht?
Aer?		Klaer ofte
Serénus vel		wolkachtigh.
nubilus.		 
 Het Water?
Aqva?		Suiver ofte troebel;
Limpida vel turbidascalida		warm ofte kout,
calida vel frigida,		ofte lauw.
aut tepida.
312Hoedanigh is de Regen?
Qvalis est Pluvia?		Dun ofte
Rara vel		dik.
densa (spissa.)		 
 De Riviere?
Flumen?		Diepofte
Profundum vel		ondiep
breve.		 
313Hoedanigh is de Aerde
Qvalis est Terra?		Droogh ofte
Sicca vel		Vochtigh; ofte
humida aut		ten minsten nat.
saltem madida.
 De Kluit?
Gleba?		 Hart ofte
Dura vel		week
mollis.
 De Akker?
Ager?		Vruchtbaar ofte
Uber. vel		onvruchtbaer.
sterilis.		 
 het Landschap?
Regio?		Vlak ofte
Plana vel		berghachtigh.
montósa.		 
314Hoedaenigh is het Metael?
Qvale est Metallum?		Suiver
Purum		(louter)
(putum)		ofte onsuiver
vel impúrum.
315Hoedanigh is het Aerdgewas?
Qvalis est Plantae?		Teder ofte
Tenera vel		sterk; Groen
robusta; Viridis		ofte dor.
vel arida.
316Hoedanigh is de Steel?
Qvalis est Caulis?		Dicht ofte
Solidus vel		Hol; Sterk
Cavus; Firmus		ofte swak.
vel debilis.
317Hoedanigh is de Boom?
Qvalis est Arbor		Laegh ofte
Humilis vel		Hoogh.
Procéra.		 
 Sijn hout?
Ejus lignum?		Bros ofte
Fragile vel		taay lentum. 
318Hoedanigh is de Vrucht?
Qvalis est Fructus?		Vroeghrijpofte laetrijp;
Praecox vel Serotinus;		Rijp ofte
Matúrus aut		Onrijp;
Immatúrus;
  Versch ofte Verwelkt;
Recens vel viétus;		Beurs
Fracidus		ofte Rot.
aut Putris.
 Hoedanigh de Noot?
Qvalis Nux?		Vol
Plena		ofte
vel		Ydel (Ledigh.)
Inátis (Cassa.)
319Hoedanigh is de Wijn?
Qvale est Vinum?		Onvervalscht of gewatert;
Merum vel dilútum;		Jarigh ofte
Hornum vel		Overjarigh.
Annotinum.
 Hoedanigh de Honigh?
Qvale Mel?		Rein
Sincérum		ofte
vel		Vermengt.
Miscellum
320Hoedanigh is een Dier?
Qvale est Animal?		Onvernuftigh
Brutum		ofte
vel		Vernuftigh
Rationále.
 Hoedanigh het Onvernuftigh?
Qvale Brutum?		Tam, ofte
Cicur, aut		wilt; Vetofte
ferum; Opimum aut		Uytgehongert
Vescum.
321Hoedaenigh is de Mensche?
Qvalis est Homo?		Levendich
Vivus		ofte
aut		Doodt.
Mortuus.
 Hoedaenigh de Levendige?
Qvalis Vivus?		Gesond,
Sanus.		ofte
aut		siek
aeger.
 Hoedanigh de Gesonde?
Qvalis Sanus?		Vet ofte magher;
Pingvis aut macer;		jongh ofte
juvenis aut		outachtich.
vetulus.
322Hoedaenigh is een Persoon?
Qvalis est Persona?		Schoon ofte lelik;
Formósa vel deformis;		Edel
Nobilis		ofte onedel;
vel ignobilis;
  Beampt
Publica		ofte
vel		Onbeampt.
Priváta.
323Hoedaenigh is een Kind?
Qvalis est Infans?		Naekt,
Nudus,		ofte
aut		Gekleedt.
Vestítus.
 Hoedaenigh is een Ionk mensch?
Qvalis Jevenis?		Opwassende
Adolescens		ofte
vel		Volwassen.
Adultus.
 Hoedaenigh een Man?
Qvalis Vir?		Ongetrouwt
Coelebs		ofte getrouwt,
aut conjugátus,		ofte Wewenaer.
vel Viduus.
324Hoedaenigh sijn de Ouders?
Qvales sunt Parentes?		Vry ofte dienstbaer;
Liberi vel servi;		Rijk
Divites		ofte Arm.
vel Pauperes.
325Hoedaenigh sijn de Kinderen?
Qvales sunt Liberi?		Echt ofte onecht;
Genuini vel Spurii;		In 't leven
Superstites		ofte overleden.
vel defuncti.
326Hoedaenigh is de Broeder?
Qvalis est Frater?		een Volle br.
ofte
Germánus vel		van eeneMoeder,
Uterinus.
 Hoe wordense gebooren?
Qvomodo nascuntur?		Een voor een
Singuli		ofte
vel		Tweelingen.
Gemini.
327Hoed. is 't Vell des menschen?
Qvalis est Cutis hominis?		Glat
Glabra		ofte
vel		Ruigh.
Hirsúta
 Hoedaenigh het Hooft
Qvale Caput?		Kael
Calvum		ofte
vel		Haerachtigh.
Crinitum.
 Hoedaenigh de Hairen?
Qvales Crines?		Gekrult ofte
Crispi vel		ofte Root,
vel Rusi,		ofte Grijs.
aut Cani.
328Hoedaenigh is het Aengesicht?
Qvalis est Facies?		Bekent ofte Onbekent;
Nora vel Ignótas;		en Vrolik
et Hilaris		ofte Droevigh,
vel Moesta,
  om blijde
propter laetas		ofte treurige
vel tristes		dingen.
res.
329Hoedaenigh is het Gelaet?
Qvales est Vultus?		Vriendelijk ofte
Blandus vel		Stuyr (Vreed,)
Torvus (Trux.)		Beleeft ofte Straff:
Comis vel Tetricus:
 Hoedaenigh het Voorhooft?
Qvalis est Frons?		Effen
Plana		ofte
vel		Rimpeligh.
Rugósa.
330Hoedaenigh is het Oogh?
Qvalis est Oculus?		Siende ofte Blint,
Videns vel Coecus		ofte Scheel; Leep ogig
vel Lusus; Lippus		ofte Dwerssiende.
aut Limus.
331Hoedaenigh is het Oor?
Qvalis est Auris?		Hoorend
Audiens		ofte
vel		Doof.
Surda.
 Hoedanigh de Neus?
Qvalis Nasus?		Ingebogen
Simus		ofte
vel		Krom.
Uncus.
332Hoedaenigh is de Buik?
Qvalis est Venter?		Rank
Gracilis		ofte
vel		Dick.
Obésus.
 Hoedaenigh de Maegh?
Qvalis Ventriculus?		Begeerigh ofte
Avidus vel		onlustigh;
segnis;		Sat ofte Nuchteren.
Satur vel Jejúnus.
333Hoedaenigh is de Handt
Qvalis est Manus?		Gauw
Agilis		ofte
vel		bevent.
tremula.
 Hoedaen. de Mensche van Hand?
Qvalis Homo à Manu?		Eenhandigh
Mancus		ofte Kromhandigh,
vel Ancus,		ofte Links.
aut Scaevus.
334Hoedaenigh is de Voet?
Qvalis est Pes?		Uitwaerts krom
Valgus		ofte
aut		Inwaerts gedraeit.
Varus.
 De Kuite?
Sura?		Vleeschachtigh,
Carnósa,		ofte
aut		Dun.
Petila.
 De Mensche van voet?
Homo à pede?		Hinkend (Kreupelt)
Claudus		ofte
aut		Verstuyckt.
Luxus.
335Hoedanigh is de Stem?
Qvalis est Vox?		Helder
Sonóra		ofte
vel		Heesch.
Rauca.
 Een mensch van Stem?
Homo á Voce?		Luitstemmig
Vocális		ofte stom;
aut mutus;		Stamerende
Balbus
336Hoedanigh is de Reuk in den Neusgaten?
Qvalis est Odor in Naribus?		Lieflijk,
Svavis,		(welriekend,) ofte lelik
(fragrans,) vel teter,		(Stinckende.)
(Graveolens,)
337Hoe is de Smaek in de Mont?
Qvalis est Sapor in Ore?		Soet ofte
Dulcis vel		Bitter: Suir
Amárus; Acidus		ofte Scherp;
vel Acer:
  Wranghen ofte
Acerbus vel		Wreed; Sout
Austérus; Salfus		ofteOngesouten.
vel Insulfus.
338Hoedanigh is de Coleur in
Qvalis est Color in		Wit, ofte
Albus, vel		Swart,
Niger,		ofte Doncker:
vel Pullus:
 de Ooghen?
Oculis?		Geel,
Flavus,		ofte Blaeuw,
vel Caeruleus,		ofte Graeu blaeu
vel Caesius:
  Donckerswart
Furvus,		ofte Root,
vel Ruber,		offt Groen.
vel Viridis.
339Hoed. is 't Begrijp der Menschen?
Qvalis est Ingenium Hominis?		Scherp,
Acútum.		ofte
vel		Bot.
Hebes.
 Hoed. is de Mensch van Begrijp?
Qvalis est Homo ab Ingenio?		een Groverd,
Bardus,		ofte Gheleerigh:
vel Docilis:		Onweetend,
Rudis.
  ofte Geleert:
vel Erudítus:		Sot, ofte
Stultus, vel		Wijs:
Sapiens:
  Dom,
Fatuus,		ofte
vel		Loos,
Vafer,
340Hoed. is 't Gemoet des Menschen?
Qvalis est Animus Hominis		Bekommert,
Solicitus,		ofte Sorgheloos:
vel Secúrus:		Vreesachtigh,
Timidus,
  ofte Stout:
vel Audax:		Nederigh,
ofte
Demissus, vel		Hovaerdigh:
Superbus.
341Hoedanigh is de Meeninge?
Qvalis est Opinio?		Seeker, ofte
Certa, vel		Twijfelachtigh:
Dubia:		Waer,
Vera,
  ofte Valsch:
vel Falfa:		ofte oock.
vel etiam.		Waerschijnlijck,
Probabilis.
 Hoedanigh is een Raet?
Qvale est Consilium?		Heymelijck
Arcánum		ofte
vel		Openbaer.
Manifestum.
 Hoedanig de Hope?
Qvalis Spes?		Vast gestelt,
Rata,		ofte Ydel,
vel Vana,		end Te vergeefs.
et Irrita.
342Hoedanigh is de Wille?
Qualis est Voluntas?		Vrywilligh,
Spontanea,		ofte
vel		Onwilligh:
Invita:
  Standvastigh,
Constans,		ofte
vel		Twijffeligh.
Ambigua.
 Hoedanigh is 'tgheene, datse will ?
Qvale est illud, qvod vult?		Billick,
Fas,		ofte
vel		Onbillick
Nefas
343Hoedanigh is de Hertstocht?
Qvalis est Affectus?		Sacht,
Lenis,		ofte
vel		Heftig.
Vehemens.
 Hoed. is de Mensch van Genegentheyt?
Qvalis est Homo ab Affectu?		Goedhertigh
Benignus,		ofte
vel		Argh; (Qvaedaerdigh)
Malignus;
  Barmhertigh,
Misericors,		offt
vel		Wreed,
Crudélis.
344Welkerley zijn de Zeeden?
Cajusmodi sunt Mores?		Deeghelijcke
Probi		ofte Qwaede,
vel Travi,		(Ondeeghelijke:)
(Perperi:)
  Sediche,
Modesti,		Geschicklijke
Compositi		ofte Dertele
ofte Procervi:
  Suyvere,
Mundi,		Reynlijckeofte Vuyle.
vel Spurci.
345Hoed. is een Mensche vanZeden?
Qvalis est Homo à Moribus?		Sachtmoedigh
Mansvetus,		ofte Wild;
vel Ferox;		Gehoorsaem
Morigerus
  ofte Hartneckigh;
vel Contumax;		Kuysch,
Castus,		ofte Gheyl;
vel Lascivus;
  Heyligh,
Sanctus,		ofte Bevleckt;
vel Pollútus;		Vromelijck,
Frugis,
  ofte
vel		een Schalck
Neqvam		(Deugheniet)
346Hoedanigh is de Redene?
Qvalis est Sermo?		Eenlijck,
Solitarius,		ofte Onderlingh;
vel Mutuus;		Eerbaer,
Honestus,
  ofte Onvlaetigh;
vel Obscoenus;		Boertachtigh,
Jocósus,		ofte Ernst.
vel Serius.
347Hoed. is de Mensche van Reden?
Qvalis est Homo Sermone?		Welspreeckent,
Facundus.		Staemerent;
vel Haesitans;		Boertigh,
Facétus,
  ofte Klapachtig;
vel Futilis;		Genoeghlijck,
Lepidus,		ofte Ongenoechlijck.
vel Illepidus.
348Hoed: is de Mensche van Krachten?
Qvalis est Homo Viribus?		Sterck,
Fortis,		ofteu Swack;
aut Debilis;		Wel te passe.
Vegetus.
  ofte
vel		Flauw (krachtloos.)
Langvidus.		 
349Hoedanigh is de Arbeyd?
Qvalis est Labor?		Licht (Doenlijck)
Facilis		ofte
aut		Swaer,
Difficilis.
 Hoedaenig de Arbeyder:
Qvalis Operarius?		Neerstigh,
Gnavus,		ofte Luy;
vel Ignávus;		Dapper (Kloeck)
Strenuus,
   offt Traegh.
vel Remissus.		 
350Hoedanigh is het Werck?
Qvale est Opus?		Gereet,
Paratum		offt Ongereet;
vel Imparatum;		Volmaeckt,
Perfectum,
  ofteOnvolmaekt;
vel Imperfectum;		Uytneemend,
Eximium,		ofte Gemeen,
vel Vulgáre.
351Hoedanig is de Wegh?
Qvalis est Via?		Rouw (Oneffen)
Scabra,		ofte Slibberachtigh;
vel Lubrica;		Seeker.
Tuta.
  ofte Sorghelijck;
vel Periculosa;		Lustigh,
Amoena,		ofte Onlustigh
vel Inamoena.
352Hoedanigh is de Looper?
Qvalis est Cursor?		Gauw,
Alacer,		ofte
vel		Luy;
Piger;
  end van de reyse
& ab itinere		Moede
Fessus		ofte Mat.
sive Lassus.
 Hoedaenigh is een Soldaet?
Qvalis est Miles?		Verwondt,
Saucius		offt
vel		Onverseert.
Sospes.
353Hoedanigh is de Scholier?
Qvalis est Scholasticus?		Vlijtigh,
Diligens,		ofte Onvlijtigh;
vel Negligens;		Yverigh,
AEmulus,
  oft Onachtsaem;
vel Socors;		end des Prijs
& Praemio		(Belooninge.)
  Waerdigh,
Dignus,		ofte
vel		Onwaerdigh.
Indignus.
354Hoed. is de eene Mensche by de ander?
Qvalis est Homo Homini?		Bemint,
Charus,		ofte
vel		Verhaet.
Invisus.
355Hoed. is een Knecht aen sijn Heere?
Qvalis est Servus suo Domino?		Getrouw,
Fidus,		ofte
vel		Ontrouw.
Infidus.
 Hoed. de Heere tegen de Knecht?
Qvalis Dominus erga Servum?		Goedertieren,
Clemens,		ofte Wreet;
vel Saevus;		Sachtsinnigh.
Placidus.
  ofte Strengh;
vel Sevérus;		Sacht (Gelind)
Mitis		ofte Fel (Straff)
vel Atrox (Dirus)
356Hoedaenigh is de Weert?
Qvalis est Activus Hospes?		Vriendelijck,
Humánus.		ofte
vel		Stuurs.
Morósus.
 Hoedanigh de Gast?
Qvalis Hospes Passivus?		Danckbaer,
Gratus,		ofte
vel		Ondanckbaer.
Ingratus.
  Genoeghlijck
Jucundus,		ofte
vel		Beswaerlijck.
Molestus.
357Hoedanigh is het Gastmael?
Qvale est Convivium?		Kostelijck,
Largum,		ofte
vel		Slechtjes.
Exiguum.
 Hoedanig de Spijsen?
Qvales Cibi?		Rouw
Crudi		ofte
vel		Gekookt:
Cocti;
  Gesoden
Elixi,		ofte Gebraden;
vel Assi;		Geroost,
Tosti,
  ofte
vel		Gefruyt.
Frixi.		 
 Hoedanigh is de Gast?
Qvalis est Conviva?		Nuchteren,
Sobrias,		ofte
vel		Druncken.
Ebrius.
358Hoedanigh is het Kleed?
Qvalis est Vestis?		Wijt,
Laxa,		ofte Naeuw;
vel Stricta;		Zierlijck,
Decóra,
  ofte
vel		Oncierlijck.
Indecóra		(Qvaelijk staende.)
359Hoedaenigh is een Koopman?
Qvalis est Mercator?		Voorsichtigh,
Cautus,		ofte
vel		Onvoorsichtig.
Incautus.
 Hoedanigh de Ware?
Qvalis Merx?		Veyl (Te Koop;)
Venális:		Van een geringe prijs,
Vilis,		ofte Duyr.
vel Cara.
 Hoedaenigh is de Prijs?
Qvale est Pretium?		Rechtveerdigh,
AEqvum,		ofte
vel		Onrechtveerdig.
Iniqvum.
360Hoedaenigh is het Geld?
Qvalis est Pecunia?		Luttel (Weynigh)
Modica		ofte
vel		Te veel
Nimia
  Eyghen
Propria,		ofte Vreemd,
vel Aliena,		ofte Gemeen.
vel Commúnis.
361Hoedanigh is het Eighen?
Qvale est Proprium?		Mijn ofte
Meum vel		Dijn (Uwe;)
Tuum;		ofte Sijne:
vel Illius:
  Onse,
Nostrum,		Uw lieden,
Vestrum,		Haer.
Illórum.
362Hoedaenigh is de Rijke?
Qvalis est Dives?		Gierigh,
Avárus,		Spaersaem,
Parcus,		Naeuw:
Tenax:
 Ofte daer en tegen
Aut contrà		Huislijk,
Frugális,		Misdaadigh,
Liberális.		Qwistachtigh.
Prodigus.
363Hoedanigh is de Beklaegde?
Qvalis est Reus?		Schuldigh
Sons		ofte
vel		Onschuldigh.
Insons.
 Hoedaenigh de Rechter?
Qvalis Jedex?		Rechtveerdigh
Iustus		ofte
vel		Onrechtvaerdigh:
Injustus;
  Gonstigh
Propitius		ofte
vel		Gram.
Insensus.
364Hoedaenigh is een Volk?
Qvalis est Gens?		Gemaniert
Culta		ofte
vel		Barbarisch:
Barbara:
  Vermaerd
Celebris		ofte
vel		Onvermaerd.
Incelebris.
365Hoed is de Uitgangh der saeke?
Qvalis est Exitus rei?		Gelukkigh
Faustus		ofte
vel		ongelukkigh,
infaustus.
  Voorspoedigh
Prosper		ofte
vel		tegenspoedigh.
improsper.
 Hoedanigh de Mensche van Uitgank?
Qvalis Homo ab Exitu?		Gelukkigh ofte ellendigh:
Felix aut Miser:		Behouden
Salvus		ofte verlooren.
aut Perditus.
366Welke sijn meer sodanigh?
Qvae sunt praeterea talia?		Andere,
Caetera,		so eenighe
si qvae		overigh sijn
reliqva sunt.

 


Vorige Volgende