Lexicon van de jeugdliteratuur

Betty van der Plaats

door Welmoed van der Goot

Siebetje (Betty) van der Plaats werd op 12 december 1906 in Leeuwarden geboren. Zij was de middelste in een orthodox-gereformeerd gezin in het Friese Minnertsga. Het gezin verhuisde naar Dordrecht, waar Betty onderwijzeres werd. Daarnaast schreef ze voor week- en maandbladen. Door haar zwakke gezondheid vond ze de combinatie van lesgeven en schrijven zwaar. Ze gaf haar vaste baan op om zich geheel aan het schrijven te wijden.

In 1939 trouwde ze met J.C. van Westering, die ze op een bijeenkomst van het Algemeen Nederlands Jongeren Verbond had ontmoet. In 1944 kregen ze een zoon. In 1949 verhuisde het gezin naar Den Haag, waar Van Westering schoolhoofd was.

Betty van der Plaats overleed na een langdurig ziekbed op 9 mei 1969 in Den Haag. Ze is vooral bekend geworden als schrijfster van meisjesboeken.

Werk

Volgens Betty van der Plaats is het leven hard en hebben kinderen daarom zo lang mogelijk recht op een gelukkige en rustige kindertijd. In de boeken die zij lezen moeten zij zich veilig kunnen voelen. Betty van der Plaats houdt niet van het beschrijven van grote problemen in kinderboeken, maar wil haar lezers daar juist tegen beschermen.

De schrijfster wil met haar boeken bijdragen aan een positieve vorming van het kind. Vanuit deze sterke overtuiging schreef ze zowel voor jonge kinderen als de oudere jeugd. Door haar pedagogische verantwoordelijkheid stelde ze hoge eisen aan zichzelf. Qua taal- en denkwereld wilde ze aansluiten bij de belevingsswereld van het kind. Het kind staat altijd centraal, en deze nauwe betrokkenheid maakt een essentieel onderdeel uit van haar boeken. Het kind zelf is haar grote inspiratiebron.

Betty van der Plaats houdt de leef- en denkwereld van een kind bewust heel simpel. De beschreven gebeurtenissen staan op zichzelf en hebben geen diepere betekenis. De handelingen staan voorop en zijn het concrete niveau waarop het verhaal zich afspeelt. De hoofdpersoon, meestal een meisje, wordt gesitueerd in een traditioneel gezin. De vader is de strenge leidende figuur en de moeder is lief. Het meisje heeft ongeveer dezelfde leeftijd als de lezer voor wie het boek bestemd is. Ook het karakter en het

gedrag worden herkenbaar beschreven, maar blijven wel aan de oppervlakte. De hoofdpersoon maakt nauwelijks een psychologische ontwikkeling door. Het weergeven van een opgroeiend kind in een beschermd milieu moet bijdragen tot het beleven van een positieve werkelijkheid.

Vanwege haar pedagogische visie kostte het schrijven van de eenvoudige verhalen haar vrij veel moeite. Een boek was voor haar nooit af; bij elke nieuwe druk werd het gemoderniseerd. Toch zijn de boeken in een vlotte stijl geschreven. Als auteur van serie-boeken heeft ze een zeer breed lezerspubliek weten te bereiken.

Sandra-serie

In deze meisjesserie staan de belevenissen centraal van het eerlijke en spontane meisje Sandra. Ze groeit op in een levendig doktersgezin, waar altijd wel wat gebeurt. Het verhaal geeft de dagelijkse gang van zaken in het gezin weer en de avonturen die Sandra beleeft. Haar belevingswereld en haar gevoelens in de puberteit staan centraal en sluiten aan bij die van de lezers. De zoon van de schrijfster zat in deze periode op de hbs en heeft model gestaan voor de middelbare schooljeugd, waar Sandra toe behoorde. Als achtergrond van het verhaal is gekozen voor het toen moderne stadsleven. Het verhaal is in een vlotte stijl geschreven, maar de karakters zijn oppervlakkig weergegeven. De opvoeding in het doktersgezin is bepalend voor het positieve mens- en wereldbeeld van de hoofdpersoon.

Waardering

Betty van der Plaats wist dat ze uit goede, pedagogische bedoelingen schreef, maar tevens was ze zich bewust van het feit dat ze geen literatuur schreef. Vanwege het triviale en vrij oppervlakkige karakter van haar boeken laten critici zich dan ook meestal minachtend uit over haar boeken. Deze kritieken hadden op de schrijfster weinig invloed. Haar man nam veel van haar boeken mee naar de school waarvan hij hoofd was. Ze stond open voor reacties en ze beschouwde dan ook als de beste critici

van haar werk de leerlingen van de zesde klas.

Zie ook: Serieboeken en Triviaalliteratuur

Bibliografie

24 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1990