Lexicon van de jeugdliteratuur

Jeugdbibliotheekwerk
3. Functie en beleid

door Riana Luiks-Kramer

De hoofdtaken van een jeugdbibliotheek zijn het opbouwen, ontsluiten, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van een collectie boeken, periodieken en andere materialen en het geven van informatie en advies. De leiding van een jeugdafdeling van een openbare bibliotheek is doorgaans in handen van een jeugdbibliothecaresse. Samen met de medewerkers van de afdeling zorgt zij voor de dienstverlening aan kinderen en in jeugdliteratuur geïnteresseerde volwassenen. Uitgangspunt voor deze dienstverlening is de landelijk aanvaarde doelstelling van het jeugdbibliotheekwerk. Soms is op basis hiervan een plaatselijke doelstelling geformuleerd.

Beleidsvoorbereiding

Politieke en sociale ontwikkelingen hebben hun weerslag op het jeugdbibliotheekwerk. Het is zaak deze ontwikkeling tijdig te signaleren en het beleid hierop af te stemmen. De dienstverlening dient bovendien afgestemd te zijn op de behoeften van het werkgebied. Dit betekent dat de jeugdbibliothecaresse kennis moet hebben van het aantal kinderen en het aantal scholen en andere instelling ten behoeve van kinderen in het werkgebied. Op basis van deze gegevens levert zij regelmatig een bijdrage aan de beleidsplannen van de openbare bibliotheek. Zo zullen wijzigingen in samenstelling van de bevolking (bijvoorbeeld een sterke toename van Turkse kinderen) tot gevolg hebben dat het aanbod van de jeugdafdeling zich op dit punt uitbreidt. De opmars van audiovisuele media in het onderwijs (en in de toekomst: software voor computers?) heeft er in een groot aantal jeugdafdelingen toe geleid dat dit materiaal in de collectie werd opgenomen. Bij de beleidsvoorbereiding en de uitwerking hiervan dient echter rekening te worden gehouden met de mogelijkheden die er binnen de totale bibliotheekorganisatie zijn. De jeugdafdeling is geen zelfstandig ‘eiland’, maar heeft meestal nauwe banden met andere afdelingen; bijvoorbeeld de schoolbibliotheekdienst, de uitlening voor volwassenen en de lees- en studiezaal.

Beheer van de collectie

De materiaalvoorraad waar de jeugdafdeling over beschikt is geen statisch geheel. Wekelijks komen er nieuwe materialen in de kasten en worden verouderde materialen verwijderd (→ collectievorming). Om deze voortdurende stroom zo goed mogelijk te laten verlopen dient het marktaanbod kritisch

gevolgd te worden en op de vraag te worden afgestemd, in het kader van de doelstelling van de jeugdbibliotheek. Financiële, ruimtelijke en personele mogelijkheden geven hierbij de ‘speelruimte’ aan. Elke wijziging in de samenstelling van de collectie dient uiteraard verwerkt te worden in de → catalogi.

Uitlening

Het lenen van materiaal uit de jeugdafdeling is gratis voor kinderen tot 18 jaar. Hiertoe wordt een lezers- en uitleenadministratie bijgehouden. De registratie van uitgeleende materialen varieert. Maar of dit nu gebeurt met behulp van een handmatig, een gemechaniseerd of een geautomatiseerd systeem, overal wordt geregistreerd welke gebruiker welk materiaal meeneemt en wanneer dit uiterlijk teruggebracht moet zijn. Als de uitleentermijn verstreken is, is het doorgaans mogelijk de termijn te verlengen. Er dient een boete te worden betaald als deze verlenging niet tijdig wordt aangevraagd door de gebruiker. Materiaal dat niet aanwezig is kan dikwijls worden gereserveerd of aangevraagd bij een andere bibliotheek, soms tegen vergoeding van kosten.

Informatie en advies

De medewerkers van de jeugdafdeling verschaffen informatie en advies aan zowel individuele gebruikers als aan groepen. Dit varieert van het wegwijs maken in de afdeling en het uitleggen van catalogi tot het beantwoorden van vragen op het terrein van de jeugdliteratuur en andere materialen voor de jeugd. Voor het geven van adviezen staan de medewerkers verschillende hulpbronnen ter beschikking (→ Vakliteratuur zoeken). Vragen die niet ter plekke zijn op te lossen kunnen worden doorgestuurd naar de inlichtingendienst van een grotere bibliotheekorganisatie of het nblc. Om dit inlichtingenwerk zo goed mogelijk te verrichten dienen de betreffende medewerkers zich op de hoogte te houden van nieuwe hulpbronnen en van adequate middelen en methoden voor het overbrengen van kennis.

Promotie van materiaal en bibliotheek

Begeleiding van de gebruikers is een essentieel onderdeel van het werk. Binnen deze begeleiding is het stimuleren van het leesplezier en het kennis laten maken met het gevarieerde aanbod aan materiaal van grote betekenis. Daartoe stelt de jeugdbibliothecaris zich actief op om zowel de gebruiker als de niet-gebruiker te bereiken. Om dit te bewerkstelligen, onderhouden de medewerkers van de jeugdafdeling contacten met instellingen op het sociale, culturele en educatieve terrein. Groepen (bijvoorbeeld schoolklassen) worden vaak ontvangen buiten de uitleenuren. Zelfstandig of in samenwerking met andere jeugdafdelingen worden activiteiten ondernomen om de dienstverlening onder de aandacht te brengen: tentoon stel-

lingen, leesprogramma's, keuzelijsten, vertel- en voorleesuren, boekbesprekingen, het organiseren van ontmoetingen met schrijvers (Boekpromotie in de jeugdbibliotheek). De hiertoe benodigde hulpmiddelen worden dikwijls in provinciaal of landelijk verband (→ nblc) samengesteld. Deze promotie-activiteiten vergen een planmatige aanpak, waarbij ten behoeve van groepen doorgaans met afspraken wordt gewerkt.

Bibliografie

9 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1985