Brieven 1888-1961

[p. 113]

Aan Kaya Batutaant.

London w., July 29th, 1896.

44 Albany Street.¹

Kaya chérie,

Nulle lettre de toi, ni hier ni aujourd'hui! Qu'est-ce que cela veut dire? Tu sais combien vite je suis inquiet. - Moi qui suis littéralement accablé est vrai, mais écrit tout de même. Si tu savais combien peu de temps j'ai à moi, tu comprendrais la brièveté de mes épîtres. Jamais au lit avant 2, 3 heures la nuit, jamais debout après huit heures. Cependant je m'ennuie moins qu'aux premiers jours. Il y a eu q.q. moments de passion dans cette vie monotone et abrutissante du congrès.² Une fois, comme on n'avait pas voulu m'admettre, j'ai en compagnie d'une centaine d'autres forcé la porte. Une autre fois je me suis attiré les hurlements du congres tout entier (les sociales, bien entendu) et on m'a envoyé au Figaro.³ Tu vois, ils n'ont toujours pas avalé l'article sur les pantoufles. J'ai vu Kropotkine⁴ et sa femme. Puis, hier soir, dans un meeting magnifique⁵ organisé par les anarchistes dans une des plus belles et des plus vastes salles de Londres, Helen et Mary. Comme je remarquais que Helen me voyait avec déplaisir, je n'ai fait que lui demander des nouvelles de sa santé. Elle n'avait pas bonne mine, la pauvre enfant. Elle te salue bien affectueusement.⁶ Mary passera à Amsterdam, probablement le 13 août, au cours d'un petit voyage d'agrément qu'elle fait en compagnie d'autres jeunes filles, a travers la Hollande et la Belgique. Elle te préviendra ultérieurement, et de l'heure et de l'endroit où vous pourrez vous rencontrer, si du moins tu en as l'envie. - J'ai fait deux ou trois connaissances très agréables - des amis de Bernard, des allemands, et j'ai revu beaucoup d'anciennes et plus ou moins agréables figures. Barmaand n'est pas ici; Pouget⁷ bien. Kropotkine et madame K. te saluent bien. Ainsi fait Louise Michel, Doris Zhook⁸ (Doris est très jolie et son oeil est fort bien redressé). Bernard est comme toujours adorable. Sa femme n'est pas la, elle est en Ecosse. Guyon⁹ te salue - Hamon aussi est ici, comme représentant, sans doute, de la science professionnelle. Il se démène comme un diabl... otin. Tordant! Il y a des Français qui sont trés, très bien et qui disent des vérités abominablement dures aux députés. J'ai vu (et serré la main a) ce brave Turot, qui quoique socialiste est

1 Briefhoofd: International Socialist Workers and Trade Union Congress, Queens Hall, Langham Place, London, W.

2 Het Internationale socialistische arbeiders- en vakbondscongres was op 27 juli 1896 in Londen geopend. Ongeveer 1200 afgevaardigden van vakbonden en socialistische partijen en groepen waren bijeengekomen. Cohen was op verzoek van Domela Nieuwenhuis als tolk toegevoegd aan de delegatie der vrije socialisten. Een belangrijk wrijfpunt was de kwestie of anarchisten wèl of niet welkom waren.

3 Cohens artikel in Le figaro, ‘Les social-démocrates et leur propagande’, van 31 mei 1893 was door de Duitse socialisten nog niet vergeten.

4 Prins Pjotr Kropotkin (1842-1921) sloot zich in 1872 aan bij de eerste Internationale. Hij propageerde het socialisme in Rusland totdat hij in 1874 gearresteerd werd. Na zijn ontsnapping stichtte hij de Révolté in Zwitserland. Hij nam deel aan het congres van de Internationale te Londen (1881). Na zijn gedwongen vertrek uit Zwitserland vestigde hij zich in Frankrijk. In het proces tegen 66 anarchisten te Lyon werd hij in 1883 tot vijf jaar veroordeeld, maar na drie jaar kreeg hij gratie, waarna hij naar Engeland vertrok. Daar wijdde hij zich weer aan zijn politiek en geografisch werk. In 1917 keerde hij terug naar Rusland.

5 In Holburn Town-hall werd een internationale massavergadering gehouden om de gedelegeerden van de anarchistische groepen te verwelkomen. Er was veel publiek, dat volgens The times van 29 juli 1896 enthousiast reageerde. Sprekers waren Christiaan Cornelissen, Louise Michel, Presburg, Keir Hardie, Tom Mann en J.C. Kenworthy.

6 In haar niet-gepubliceerde dagboek tekende Helen Rossetti op vrijdag 24 juli 1896 over een gemiste ontmoeting met Cohen aan: ‘When I came home I found that Cohen was in London & had been up home. Very glad to have missed him.’

7 De vakbondsman Emile Pouget (1860-1931) begon in 1875 zijn eerste krant Le lycéen républicain. Hij werkte in Parijs in een groot warenhuis, in 1879 was hij mede-oprichter van de eerste Parijse beambtenvakbond. In 1883 leidde hij met Louise Michel een demonstratie op de boulevard Saint-Germain. Pouget werd tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld, maar dankzij een perscampagne van Henri Rochefort kon hij na drie jaar de gevangenis verlaten. In 1889 kwam het eerste nummer van zijn Père Peinard uit. Het blad kende een groot succes en Pouget moest bij herhaling gedwongen verblijf houden in de gevangenis Sainte-Pélagie te Parijs. Tijdens het Proces des trente week hij uit naar Londen, waar hij in het bureau van The torch of anarchy de Père Peinard voortzette. Vanaf 1900 was hij redactie-secretaris van La voix du peuple, het centrale orgaan van de cgt.

8 De Russisch-Engelse anarchiste Doris Zhook (Zug) was een gemeenschappelijke vriendin van de gezusters Rossetti, Kaya Batut en Alexander Cohen.

9 Paul Guyon, lid van het algemeen stakingscomité te Parijs, maakte deel uit van de Franse afvaardiging op het congres.

[p. 114]

d'une honnêteté et d'une franchise admirables. Il a une fois interrompu Jaurès¹⁰ (son ami politique!) par le cri: ce que vous dites ia est une infâmie! A la bonne heure!

J'écris celle-ci avec un crayon, sur le bout d'une table, au congres. Etant donné le bruit, c'est une lettre énorme. Ecris-moi vite, vite, maintenant.

Je t'adore et je pense tout le temps a toi.

Mille millions de baisers affectueux de

ton Sandro.

10 De filosofieleraar Jean Jaurès (1859-1914) kwam al in 1884 in de kamer van afgevaardigden. In 1893 werd hij de voornaamste woordvoerder van de socialistische afgevaardigden. Hij verdedigde in 1894 Gérault-Richard, die wegens belediging van de president van de republiek vervolgd werd. Jaurès koos eind 1897 de zijde van Dreyfus. In 1902 kwam hij na een vierjarige afwezigheid opnieuw in het parlement terug. In 1904, toen de eenheid van de Franse socialisten bezegeld was, richtte hij de krant L'humanité op. Op 31 juli 1914 werd hij door een lid van de Bond van jonge vrienden van Elzas-Lotharingen vermoord.