Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 324]

XLIX Animos nil dirimit.aant.

[p. 325]

XLIX.A.1
Liefde schiet pylen, over hondert mylen.

Al scheyt ons menichmael zee, rotsen, ende dalen,

Dat al noch evenwel en snijt ons niet van een;

Mijn geest komt even staegh ontrent de liefste dwalen,

De seylsteen en de min die hebben dat gemeen:

Want schoon de noortsche key is van het stael verscheyden,

En of een tusschen-schot verdeylt het lieve paer,

De steen en laet niet af, het yser om te leyden:

Hoe ver mijn lief verreyst, mijn hert is even daer.

XLIX.A.2
Animos nil dirimit.

Tactus ut est magnete chalybs (licet assis utrumque

Separet) ad lapidis vertitur ora sui.

Ut semel affricuit mihi blanda venena Cupido,

Totus ab occulto glutine, Phylli, trahor:

Non mare, non montes, non intervalla locorum,

Corpore se iungunt pectora nostra tuo:

Semper amans peregre est. Mea corda per omnia tecum,

Teque abeunte, abeunt: teque manente, manent.

XLIX.A.3
Amye, ame a l'amant.

Quant de l'aymant l'acier a pris la vive force,
Il est tousiours tiré par ceste douce amorce.
Depuis que s'est frotté mon coeur a ton amour,
Par tout que vais, Margot, me guides alentour.

XLIX.A.4.a
Lucret. lib. 4.

Nam si absit, quod ames, praesto simulacra tamen sunt
Illius, & nomen dulce obversatur ad aures.

XLIX.A.4.b
Virg. 4. Aeneid. De Didone et Aenea loquens.

... Illum absens absentem auditque videtque.

XLIX.A.4.c
Eras. Apoph. lib. 5.

Cato amantis animum dicebat in alieno corpore vivere, id quod hodie quoque celebratur: Animam illic potiorem esse ubi amat, quam ubi animat.

[p. 326]

XLIX.B.1
Hoe datmen't deckt, het wert verweckt.

Wanneer des seylsteens cracht is in het stael ghetogen,
Soo wortet metten steen aen alle kant bewogen,

En schoon al tusschen bey een schutsel is geset,

Noch baert de steen haer kracht, en trect het yser met:

Wat batet ydel mensch, een quaet gemoet te decken?
God can u schuldig hert oock uyt het duyster trecken,

Wie voelt niet metter daet dat hem de ziele drilt,

Oock daer hy is alleen, en daer hy niet en wilt?

XLIX.B.2
Amota movetur.

Ut tactus magnete fuit (licet assis utrumque

Separet) in gyrum flectitur usque chalybs.

Nec Deus est, fateor, nec habet mens conscia numen,

Huic tamen aethereae portio mentis inest.

Hanc aliquis caecas pro tempore condat in umbras,

Qui penitus possit tollere, nullus erit.

Pectora nostra chalybs, divina potentia magnes;

Stare loco nescit mens, agitante Deo.

XLIX.B.3
Cacher ne sert.

L'aimant est Dieu, l'acier de nous la conscience
Laquelle n'est pas Dieu, mais du ciel la semence:
Empesche qui voudra son cours pour quelque temps,
Dieu la tire au travers de tous empeschemens.

XLIX.B.4.a
Tertullianus.

Conscientia potest adumbrari, quia non est Deus, extingui non potest, quia a Deo est.

XLIX.B.4.b
Senec. Epist. 96.

Quid prodest recondere se, & oculos hominum auresque vitare? bona conscientia turbam advocat, mala autem & in solitudine anxia est.

XLIX.B.5
Amota movetur.

1Quid hoc monstri est? scit nocens facinus in solitudine, semotis arbi-2tris, in solum aliquem a se commissum: scit cadaver hominis a se 3occisi alta terra obrutum: scit animum multis simulationum involucris 4ab oculis humanis remotum; & ecce! tremit tamen, angitur, pallescit; 5& conscientia mentem anxiam vastat. Unde hoc? a Deo, inquam, a

[p. 327]

6Deo est, cui peculiare, obstacula removere, mentem movere. Egregie 7imperator in l. ult. C. ad. l. Iul. Maiest. ex quo sceleratissimum quis 8consilium coepit, exinde quodammodo sua mente punitus est.

Continuo templum, ac violati numinis aras,
Et quod praecipuis mentem sudoribus urget,
Te videt in somnis ...

12Mala conscientia tuta est aliquando, secura nunquam, ait Seneca. Inter-13est, imo inest, non actionibus modo hominum, sed & animis Deus; 14&, ut numisma impressam habet principis imaginem; ita homo Dei: 15eaque, si uspiam, certe in conscientiis hominum quam maxime elucet.

En animum ac mentem! cum qua Dii nocte loquuntur.

XLIX.B.6

1Ist niet gantsch vreemt ende seltsaem dat een misdadighe, wetende dat 2sijn rabauwerie erghens in een bosch ofte op een heye, ende mitsdien 3buyten de ooghen van alle menschen, by hem is begaen gheweest; 4wetende dat het lichaem by hem vermoort, wel diepe onder de aerde 5is gheset; wetende dat hy sijn ghedachten in een besloten boesem 6draecht. Dat hy (seg' ick) evenwel t'elcken op alle voorvallen sittert en 7beeft, en byna op het ruysschen van elck bladt het innerste van sijn 8ghemoet voelt ommeroeren, en grondelijck beweghen? Van waer 9comt dit? ontwyfelijck van niemant, als vande hant Godes selfs, aen 10de welcke eygen is door allerley beletselen henen te dringen, ende het 11binnenste des menschelijcken ghemoedts rontsomme te keeren, en 12krachtelijck te beroeren. Soo haest (seyt de keyser Iustinianus) yemant 13voorgenomen heeft een schelmstuck aen te rechten, so haest heeft hy 14alreede, in sijn eyghen ghemoet, sijn straffe beginnen te dragen.

Wie daer heeft een quaet ghemoet,
Slaept hy, waeckt hy, wat hy doet;
't Quade feyt, by hem begaen,
Comt ghestadich voor hem staen.

19Een quaetdoender (seyt Seneca) kan somwylen wel vry zijn, maer nim-20mermeer vrymoedich. God is by ende aen den handel ende herten der 21menschen, en gelijck der princen ghedaente ghedruckt is op het ghelt, 22soo Godes beelt in 's menschen ghemoet.

Wanneer een mensch alleen vertreckt,
Of op zijn bedd' leyt uytghestreckt,
Dan wort hy dickwils seer bevreest,
Want God die spreeckt met synen geest.

[p. 328]

XLIX.C.1
1. Iohan. 3.9.
Die uyt Godt gheboren is en doet gheen sonde, want zijn zaet blijft in hem.

De seylsteen en het stael zijn op bedeckte gronden
Zijn onder een verplicht en over hant gebonden,

Al scheyt hen eenig dingh, de gheest die trecter in,

Gheen scheytsel tusschen bey, en scheyt haer soete min.

Wat kan de werelt doen? daer zijn bedeckte weghen
Waar door den hemel selfs komt over ons gheseghen:

Weest vrolijck, vroom gemoet, noyt scheyter eenich slot

Den gheest van sijn begin, de ziel van haren Godt.

XLIX.C.2
Omnia spiritui pervia.

Ut semel impertit chalybi sua munera magnes,

Cum magnete suo, se movet usque chalybs:

Haud obiecta moram faciunt huic ligna metallo,

Ne sese lapidis vertat ad ora sui.

Cum semel est imbuta Deo gens coelitus acta,

Inque sua Christi symbola mente gerit,

Se licet opponat vasto cacodaemon hiatu,

Se sacrata, Deo corda movente, movent.

XLIX.C.3
Rom. 8.34.
Qui nous separera de la dilection de Christ?

Le fer touché d'aymant se tourne avec sa pierre
Bien que soit loing de là, bien que prison l'enserre.
Qui est marqué de Dieu, & porte au coeur la foi,
Ne quite la vertu, par peine ni esmoi.

XLIX.C.4
Tertulian. Ad Martyr.

1Etsi corpus includitur, etsi caro detinetur in carcere, omnia spiritui 2patent. Vagare spiritu, spaciare spiritu, non stadia opaca, non porticus 3longas proponas tibi, sed illam viam quae ad Deum ducit. Quoties 4eam deambulaveris toties in carcere non eris. Nihil crus sentit in nervo, 5quum animus in coelo est. Totum hominem animus circumfert, &, 6quo vult, transfert.

XLIX.C.5
Omnia spiritui pervia.

1Anima (licet corporis ergastulis inclusa, licet vario tempestatum aestu, 2in hoc mundi euripo, indies circumacta) nunquam tanto mortalitatis 3corpore obruitur, quin in eam irrepat nonnunquam, imo irrumpat

[p. 329]

4aeternae foelicitatis aliquis radius. Anima sane Dei imagine insignita, 5similitudo quaedam est, & imago aeternitatis, sempiterna quippe illa, 6& nunquam desitura coeli gaudia, etiam in fragili hoc corpusculo 7praelibare nos posse, imo & debere, clara divini verbi elogia evincunt. 8Quicunque enim aeternae foelicitatis praemia desiderat, huic primus 9eius gradus etiam hic calcandus est; eque peccati sordibus ad animi 10puritatem, vitae renovationem, reconciliationem cum Deo, ac con-11scientiae pacem etiam in hac vita transeundum est. Quicunque enim 12habet partem (ut Iohan. Apoc. 20.4.) in resurrectione prima, in hoc 13secunda mors non habet potestatem. Hoc ipso die inquit Christus ad 14Sachaeum, salus huic domui contigit. Foelicem te Sachaee! cui Salva-15tor praesens praesenti veridico ore salutem asseruit. Foelices omnes! 16quorum spiritibus Spiritus Christi idem dictat.

XLIX.C.6

1De ziele, al-hoe-wel inden kercker deses lichaems besloten, alhoewel 2door menichvuldige bekommeringe, inden draystroom deses werelts, 3daghelijcx herwaerts en derwaerts ghedreven, wert evenwel niet belet, 4nu en dan, in sich te gevoelen als een staelken vande eeuwighe ghe-5lucksalicheydt. Een ghemoedt verheerlijckt met den beelde Godes, is 6als een af-beeldt ende ghelijckenisse van der eeuwigheydt.

7De begintselen vande eeuwighe welstant, oock in desen broosen 8lichame, ghevoelt te moghen, ja te moeten werden, werdt ons in den 9woorde Godes ghenoechsaem aenghewesen: een yeghelijck die de 10selve hier namaels wenscht te moghen smaecken, moet daer van den 11eersten trap betreden, selfs hier in desen leven, rysende uyt de verdor-12ventheydt der sonde, tot de vernieuwinghe des levens in ware hey-13licheydt ende gherechticheydt, versoeninghe met God, door Iesum 14Christum, en vrede met syne ghewisse.

15Die deel heeft (seydt Iohannes Apoc. 20.6.) in de eerste opstan-16dinghe, in desen heeft de tweede doodt gheen macht.

17Heden (seydt Christus tot Sachaeum) is saligheydt gheworden desen 18huyse. Gheluckighe Sachaee! aen wien de mondt der waerheydt, selfs 19met den monde, salicheydt heeft verkondight: gheluckich zijnse, die 20nu door Christi Gheest dese ghetuyghenisse aen haren gheest zijn ghe-21voelende.