Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 306]

XLVI Nescit habere modum.aant.

[p. 307]

XLVI.A.1
Van groot tot grooter.

De groenen crocodil ontrent den nijl geschapen
Dien noem ic met bescheyt het rechte minne-wapen;

Dit beest wast alle tijt, en wort geduerigh groot

Tot aenden ouden dach, ja midden inden doot.

Ick dacht al over langh, hoe kan ick hooger minnen?
En noch so gingh het vier mijn dieper inde sinnen;

En hoe het langher duert, hoe dattet heeter gloeyt;

Siet dat is rechte min die sonder eynde groeyt.

Van het ghestadich wassen des crocodils ende des selfs groote. Siet Plin. lib. 8. cap. 25.

XLVI.A.2
Nescit habere modum.

Crescit in immensum phariis crocodilus in arvis,

Inque dies nili maior ab amne redit:

Augendi metas non huic dedit aegra senectus,

Morsque vel ipsa paret vulnera, crescit adhuc.

Tu genuina mei, crocodile, furoris imago,

Augetur nostro pectore semper amor.

Frigida mors calidos olim mirabitur ignes,

Cum gelida tanget fervida corda manu.

Crocodilum crescere quamdiu vivat, & excrescere ad longitudinem duodeviginti cubitorum, & alia vide apud Plin. lib. 8. cap. 25.

XLVI.A.3
Bien que grand, tousiours croissant.

Le crocodil si long temps que sa vie dure,
Sent de l'accroissement tousiours en sa stature,
Il n'est touché au vif des traicts du vrai amour
A qui l'affection ne croist de jour en jour.

XLVI.A.4.a
Ovid. 10. Metam.

Nec modus aut requies, nisi mors, reperitur amoris.

XLVI.A.4.b
Sen. Oct. Act. 1.

Amor perennis coniugis castae manet.

XLVI.A.4.c
Auson.

Uxor vivamus, quod viximus, & teneamus

Nomina quae primo sumpsimus in thalamo;

Naeve sit ulla dies ut commutemur in aevo.

Quin tibi sim iuvenis, tuque puella mihi, &c.

[p. 308]

XLVI.B.1
Noyt groot ghenoech.

Al is de crocodil maer uyt een ey gekomen,
Hy wort een grousaem beest waer van de menschen schromen

Hy sloct gelijck een vraet en wast noch alle tijt,

Tot dat de bleecke doot hem opte leden rijt.

Wie sucht van hooger staet, of gelt-begeerte quellen,
Die willen even staegh tot meerder hooghte swellen:

Al wat een mensch gelijckt dat heeft een kantigh hert,

En siet! daer is een hoeck die nimmer vol en wert.

XLVI.B.2
Non modus augendi.

Cum, crocodile, tibi praecordia vasta replevit

Praeda petita solo, praeda petita salo,

Crescis, & exiguo quamvis progressus ab ovo,

Exsuperat cubitos bis tua forma novem:

Incrementa tibi non sistit anhela senectus,

Finis & augendi vix tibi funus erit.

Ambitiose tibi, tibi convenit istud avare;

Scilicet augendi nescit uterque modum.

XLVI.B.3
Chiche jamais riche.

Le corps du crocodil, bien que la mort le presse,
De devenir plus grand, de jour en jour, ne cesse.
Qui ont l'ambition ou l'avarice au coeur,
Ne trouveront jamais un accompli bonheur.

XLVI.B.4.a
Boët. De cons. Lib. 2.

Quis tam compositae foelicitatis ut non aliqua ex parte cum status sui qualitate rixetur? Anxia enim res est humanorum conditio bonorum, ut quae vel nunquam perpetua subsistat.

XLVI.B.4.b
Senec. Trag. 4.

Quod non potest vult esse, qui nimium potest.

XLVI.B.4.c
Horat. Od. 24. Lib. 3.

... Scilicet improbae
Crescunt divitiae, tamen
Curtae, nescio quid, semper abest rei.

[p. 309]

XLVI.B.5
Augendi modus omnis abest.

1Qui naturae arcana scrutati sunt, asinas per omnem vitam gignere tra-2diderunt, nec unquam provectae adeo aetatis fieri quin partui partum 3identidem accumulent. de homine ambitioso simile quid dici posse, 4nemini, cui id vitii innotuit, obscurum est. Adepti aliquid inexperti 5boni (ait Thucyd.) semper, propter praesentem ex inopinato prosperi-6tatem, plura sperantes, maiora concupiscunt. Notantur hanc ob cau-7sam plerique principum, quod nimis effuse, & celerius quam par est, 8honores, in eos quibus favent, conferant, quos non nisi carptim ac 9paulatim depromere, magis consultum est: idque duplici ratione: 10primo, ne merces totius diei summo mane, vel circa meridiem exso-11luta, reliquum lucis non iusto labore, sed ignavia, consumendi occasio-12nem praebeat. Secundo, ne quis exquisitis honoribus tempestivius 13decoratus, identidem ad altiora enitens (prout mores sunt ambitionis) 14tandem maiora, quam par est, audeat, & res novas moliatur. Corrum-15puntur enim homines magnitudine honorum, nec cuiuslibet est, in re-16bus tam prolixis, magnam fortunam concoquere, inquit Dio.

XLVI.B.6

1De ghene die de gheheymenissen der natueren ondersocht hebben, 2schryven dat d'eselinnen (hoe oudt sy oock zijn moghen) altijdt noch 3jonghen voort-brenghen.

4Van eergierighe menschen yet sulcx gheseydt te konnen werden, 5weten alle de ghene, die den aert van dit ghebreck bekent is. Elck 6(seydt Thucyd.) die eenich onverwacht gheluck aenkomt, is ghene-7ghen altijdt nae meer te trachten.

8Hierom verloopen haer veel princen, midts de selve ghemeenlijck te 9grooten weerdicheden al te schielijck, en veel te vroech, aen haer troe-10tel-kinderen toevoeghen: dewelcke veel beter allenxkens en met tus-11schen-val van tyde dienden uytghegheven.

12Om verscheyden redenen; eerstelijck, op dat de loon des gheheelen 13daechs des morghens vroech betaelt zijnde, het overighe vanden dach 14in luyernie niet deurghebracht en soude worden.

15Ten tweeden, op dat niemandt te vroech al te hooghe gheset zijnde, 16en altijdt (naer de wyse vande eergierighe) verder willende gaen, eyn-17delijck niet hoogher dan het betamelijck is, en soude opstyghen, en 18nieuwicheden ter hant trecken.

19De menschen (seydt Dion) werden veeltijdts door te grooten eere 20diemen hun aendoet, buyten de palen van hun schuldighen plicht 21wech gheruckt, want voorwaer t'en is alle mans werck niet, grooten 22voorspoedt en uytmuntende eer-ampten te konnen verdouwen.

[p. 310]

XLVI.C.1
Galat. 6.9.
Laet ons wel-doende niet vertraghen.

De groote crocodil die noyt en laet te wassen,
Die is met alle vlijt ons ziele toe te passen;

Ghy, die oyt zijt een stap ghenaerdert totte deught,

Weet dat ghy naderhant noyt stille wesen meught.

Laet daer Hiskias son, die wert te rugh ghetogen,
Laet Josua de sijn' die niet en wert bewoghen,

Maer let op Davids son die staegh en veerdigh rijt,

Want wie hier stille staet die is sijn voordeel quijt.

XLVI.C.2
Nullum virtuti solstitium.

Crescis, & extremis vel iam, crocodile, sub annis,

Maius adhuc nili tollis ab amne caput.

Incrementa decent Christum, tam longa, professos,

Nescius augmenti vir bonus esse nequit.

Nuniades sistat, retrotrahat Hiskia phoebum,

Dux solymi vatis sol tibi solus eat:

Ille, velut sponsus thalamo redit, altaque lustrat

Sidera. virtutem non decet ulla quies.

XLVI.C.3
Philip. 1.13.
En oubliant les choses qui sont en derriere, & m'avancant aux choses qui sont en devant, ie tire vers le but.

Non Iosue ton soleil, non ton soleil Hiskie,
Mais David ton soleil, soit guide de ma vie.
Le corps du crocodil, & du Chrestien l'esprit,
S'augmente, si long temps, que l'un & l'autre vit.

XLVI.C.4
Hieronim. Ad Demetr.

Sanctae vitae ratio processu gaudet, & crescit: cessatione torpescit & deficit: Quotidianis & recentibus incrementis instauranda mens est, & vivendi hoc iter non de transacto, sed de reliquo metiendum.

XLVI.C.5
Virtuti nullum solstitium.

1Nec oscitatio, nec torpor, sed cura diligens, atque actio continua 2hominem christianum decent. Coeli proprium est, animique ad coeles-3tia properantis, moveri semper, ac progredi. Inque id nisi summa nita-4tur opum vi mens pia, facile impetuoso decursu humanae corruptionis 5abripietur:

[p. 311]

 

Ac veluti si quis adverso flumine lembum

 

Qui subigit remis, si brachia forte remisit,

 

Ecce! illum in praeceps prono rapit alveus amne.

9Nec utique vere bonus est, qui indies, ut melior fiat, operam non dat. 10Saepe nos nobis examinandi sumus, saepe conscientia velut interro-11ganda est, ecquid profecerimus, ecquid iracundiae, avaritiae, ac reli-12quis vitiis decesserit, ecquid virtutibus accesserit, nisi enim in illis 13decrementum; in hisce accrementum percipimus, vero divini Spiritus 14oestro percitos nos esse certi esse non possumus. Sane apud viros pios 15magnum fluxae fidei indicium esse solet, non proficere. Quid de exter-16nis hisce, deque status nostri conditione futurum sit, haud quidem sci-17mus; nec id quidem multum curandum est: animae sane ut indies adii-18ciam aliquid, in animo nobis, & in votis est. Lumen ad hoc nobis 19infunde, o Numen.

XLVI.C.6

1Geen ledicheyt, maer een ghestadige besigheydt, is het ghene dat ey-2ghentlijck een christen mensche betaemt. 't Is den hemel, en alle die ten 3hemel-waerts hun spoeden, gantsch eyghen, haer gheduerichlijck te 4beweghen: want indien sulcx niet met alle ernst en werdt betracht 5(nadien wy inde verdorventheydt der werelt woonen) soo sullen wy 6lichtelijck, door de kracht der selve, als door het aendringen van een 7nederloopende riviere, werden wech gheruckt.

Die tegens stroom zijn schuytjen roeyt,
Dient nimmermeer te zijn vermoeyt;
Want, rust hy maer een cleyne tijdt,
Hy is terstont zijn voordeel quijt:
Midts, t'wijl zijn riemen liggen stil,
Hy swiert, al waer het water wil;
En wert soo, door den snellen val,
Ghedreven teghens leegher wal.

16Hy en is niet recht goet, die van dage tot dage niet en tracht om beter 17te werden. Wy dienen onse eygen ziele menichmael te vragen, wat sy, 18sedert eenigen tijt herwaerts, ghevoelt heeft in Godtsalicheydt ghe-19voordert te hebben, watse op de giericheydt, korselheydt, en andere 20onse gebreken verneemt gewonnen te hebben. Want ten zy sake wy 21int quade eenige afbreucke, int goede eenigen aenwas, van tijde tot 22tijde, ghewaer werden, laet ons vryelijck dencken, dat wy de ware 23kracht des geestes noch niet recht en hebben. Wat ons in het uytwen-24dighe sal ghewerden, is ons onbekent: Maer wat het inwendige be-25langt, wy hebben, door Gods genade, vaste hope om tot het selve van 26tyde tot tijde wat goets te sullen toebrengen. De Heere, die den wille 27geeft, geve oock het volbrengen.