Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 294]

XLIV Amor, tela Penelopes.aant.

[p. 295]

XLIV.A.1
Maken en breken, zijn liefdes treken.

Comt siet hier, soete jeugt, de krachten deser beken,
Haer nat plach uytter aert een fackel aen te steken,

En so daer eenich licht ontrent het water quam,

Dat gingh in haesten uyt en treurde sonder vlam.

Dus gaet mijn lief te werck, mijn droefheyt doetse spelen,
Mijn water maectse vier, mijn vreugde doetse quelen;

Siet dus staen sy en ick geduerigh in geschil,

Omdat sy niet en doet, als dat ick niet en wil.

XLIV.A.2
Amor, tela Penelopes.

Flumine cum Dodona tuo fax viva rigatur,

Stridet, &, a gelido victa liquore, perit:

Fer, puer, huc sine luce facem, mirabitur hospes

E medio flammas prosiliisse lacu.

Mira cano, sed amica modo me tractat eodem;

Hanc ego vim graii fontis habere putem:

Illa movens calidoque gelu, gelidoque calorem,

Me cupiente fugit, me fugiente cupit.

XLIV.A.3
Alterner faict aymer.

Quant je suis esschauffé, tu refroidis mon ame,
Quant je suis refroidi, renaistre fais ma flame,
Donnant un contre-poix a l'un & l'autre humeur:
D'une immortelle mort ainsi, helas! je meurs.

XLIV.A.4.a
Dan. Heyns. Lib. 4. Eleg. 11.

Basia poscebam paucissima, Rossa negavit;

Nil petii, vultus iunxit amica suos.

Scilicet haec voto gens est contraria nostro,

Sit pacata magis, protenus ibit amor.

XLIV.A.4.b
Terent. Eun.

Ubi velis nolunt, ubi nolis, volunt ultro.

XLIV.B.1
In 's princen hof, wort gout tot stof,
En stof tot gout, wee! die'r op bout.

Dodona 't wonder nat, een prince van de beken,
Can blussen watter brant, dat niet en brant, ontsteken.

Vraeght yemant wat dit beelt den leser seggen wilt?

Weet dat het seltsaem vocht niet van het hof verschilt:

[p. 296]

5

De groote lieden cleyn, de cleyne groot te maken,

 

Zijn veel-tijts in het hof niet als gemeene saken:

 

De knecht wort daer een heer, maer strax verloopt de cans,

 

Want die het al vermocht is weder sonder glans.

XLIV.B.2
Fons Dodonae, aula.

Mira tuis (ita fama canit) Dodona scatebris

Prosiliit graio lympha sacrata Iovi.

Haec solet accensos extinguere fontibus ignes,

Nec minus extinctas igne ciere faces.

Regis habet genium, regi sacra lympha deorum,

Dodonae procerum limina fonte madent.

Clara tenebrosis, illustribus aula tenebras

Mutat, & alternas gaudet habere vices.

XLIV.B.3
A la court du roy, grand desarroy.

Veus tu sçavoir, amy, que c'est l'eau de Dodone?
C'est ce que font couler les princes de leur throne.
Le roturier vilain splendide tost devient,
L'illustre cependant son lustre ne retient.

XLIV.B.4.a
Senec. Agamem.

Iura pudorque
Fugiunt aulas,
Sequitur tristis
Sanguinolenta
Bellona manu;
Quaeque semper
Urit Erynnis,
Tumidas semper
Comitata domos,
Quas in plano
Qualibet hora
Tulit ex alto.

XLIV.B.4.b
Salust. Iugurt.

Regum voluptates ut vehementes, sic mobiles sunt, saepe sibi ipsi adversae.

[p. 297]

XLIV.B.4.c
Pierr. Math. lib. 2. Nart.

Il faut a la court, comme en païs d'ennemy avoir l'oeil par tout, tourner la teste a tout ce qui se remue, jamais on y est sans batement de coeur.

XLIV.B.5
Fons dodonae aula.

1Polybius aulicos assimiles dixit calculis abacorum, qui & secundum 2voluntatem calculatoris modo obolum aeneum, modo talentum valent: 3cum plerumque, ut videmus, superiores calculi, si latius sese extendant, 4ilico in inferiorem locum redacti, nullo fere sint numero. Gaudent pleri-5que principum summos imos, imos summos reddere, & solo nutu quos-6libet aut miseros, aut beatos efficere. Tota sane aulica haec comitia affec-7tus dirigit, & fato quodam, ait Tacitus, ac sorte nascendi, ut caetera, ita 8principum inclinatio in hos, offensio in illos est, & saepe unius causae 9diversi, imo contrarii eventus. Alexander pyratam, quod liberius in eum 10dixisset, a consiliis sibi esse voluit. Ramirus Hispaniarum rex undecim 11viros nobiles, eadem fere de causa, gladio percuti iussit, addito elogio; 12Non sabe la volpeja, con quien trobeja. Passus ergo hic lubricus, & ad lap-13sum pronus. quid remedii? nullum aliud nisi veterani istius, iniurias 14facere, gratias agere.

XLIV.B.6

1De hovelinghen werden van Polybio vergheleken met reken-pen-2ningen, die naer de wille vanden rekenaer, somtijdts ponden, som-3tijts penninghen, somtijdts maer myten en doen, en veeltijts als de 4hoochste leg-penninghen by hem wat te breet uytgestreckt zijn, so 5kort hy die weder op, en leydtse in een leegher plaetse neder. Voor-6waer gheheel dese hoofsche verheffinge hanght gantsch en al aen den 7inval vande princen: Want door seker heymelijck gheluck, ofte on-8gheluck valt der selver gheneghentheydt op dese, en haer onwille op de 9ghene, en menichmael uyt een en de selve oorsaecke rysen verschey-10den, ja strydige werckinghen. Alexander maeckte een zeeroover tot sijn 11raedtsheer, om dat hy vry uyt, en leppich ghenoech op hem gesproken 12hadde. Ramirus daer-en-teghen dede, om ghelijcke oorsake, elf edelluy-13den vande beste des landts, de kop af-houwen, een quinck-slach daer by 14voeghende,

't Vosje en weet niet met wie het speelt,

16seyde hy. 't Is dan op dese padt gantsch slibberich om te gaen, gantsch 17sorghelijck om te vallen. Wat raedt hier teghens? Gheen andere, als 18die vanden ouden hovelinck, dewelcke ghevraecht zijnde, by wat mid-19del hy tot een seltsaem dingh (te weten tot ouderdom) te hove gheko-20men was, gaf voor antwoorde: met onghelijck te lijden, en danck hebt toe 21te segghen.

[p. 298]

XLIV.C.1
2. Corinth. 2.7. Exod. 7.8.
Den duyvel quelt de gheloovighe, helpt de goddeloose.

Men vont wel eer een beec ontrent de griecsche stranden
Die bluschte fackels uyt hoe krachtig datse branden;

Die gaf in tegendeel een vier, een helle vlam,

Die gaf een fackel licht, die sonder luyster quam.

Wat leert dit seltsaem nat? de viant vander hellen
Die pooght de strenge wet den vromen voor te stellen;

Dies staet haer swack gheloof om uyt te zijn geblust,

Terwijl een werelts kint in Christi lijden rust.

XLIV.C.2
Sic rerum invertitur ordo.

Fax lymphis Dodona tuis immersa necatur

Quae micat igne; nitet, quae sine luce fuit:

Fons sacer iste Deo, sic pristina credidit aetas,

At Deus hic stygii rex Acherontis erat.

Patrat idem cum fonte suo regnator averni,

Ordinis inversi gaudet & ille dolis:

Nempe pios rigidae percellit acumine legis,

Blanditurque malis sanguine, Christe, tuo.

XLIV.C.3
2. Corinth. 2.11.
Que satan ne gaigne le dessus, car nous n'ignorons point ses machinations.

Dodone, par ton eau, la mesche tost s'enflame,
Et le flambeau bruslant pert aussi tost son ame.
Le satan met les bons en doubte, par la loi,
Blandissant les meschans par une vaine foi.

XLIV.C.4
Gregor. 14. Moral.

Hostis noster quanto magis nos sibi rebellare conspicit, tanto amplius expugnare contendit: Eos autem pulsare neglegit, quos quiete inter se possidere sentit.

XLIV.C.5
Sic rerum invertitur ordo.

1Inter plurimas diaboli fraudes ac astutias, non infimum locum ea obti-2nere mihi videtur, qua verum lumen, id est, fiduciam piorum in Deum 3rigori legis, tanquam aquae immersam, extinguere satagit; & contra 4facem emortuam, id est, impiorum conscientiam igne, ex aquis petito, 5id est, praepostera ac perversa fide, studet accendere. Sed de his

[p. 299]

6emblema. In multis aliis adeo magna est vicinitas, ac similitudo veri ac 7falsi, ut facillime, vel naturali hominum corruptione, vel machinatione 8diaboli, alterum loco alterius obtrudi nobis possit. Ex multis exemplis 9unum habe, sed quotidianum. Tametsi malum nihil aliud sit, quam 10defectus boni, persuadet tamen sibi unusquisque se viri boni nomen 11implevisse, si malum forte vitaverit, id est, si nec sicarius, nec fur, nec 12foenerator, dici possit; cum sane multo altius, ut bonus quis dici pos-13sit, enitendum sit: amandum quippe est, dandum est, adiuvandum est. 14Virtutem enim non defectum, sed opus esse; non in otio aut quiete, 15sed in ipsa actione consistere, nec satis esse malo abstinuisse, at bonum 16insuper faciendum esse, in Christi schola indies docemur. Securis, cla-17mat baptista, arbori apposita est, quae fructus bonos, &c.

XLIV.C.6

1Onder andere listighe aenslaghen des duyvels, en is gheensins de 2minste, dat hy het ware licht der gheloovighe ('twelck is haer vast ver-3trouwen op Gode, in Christo Iesu) in de strengicheyt des wets, als in 4een doodelijck water, soeckt te versmoren: ghelijck hy daeren teghen 5den dooden en uytgheblusten fackel, (dat is de afghebrande ghewisse 6der goddeloosen) met een vyer uyt het water ghenomen, dat is, met 7een verkeert en averechts gheloove, poocht te ontsteken. Doch hier 8van werdt int sinne-beeldt ghesproken. In veel andere saken is sooda-9nighen grooten nabuericheydt des goedts ende quaets, des waerheydts 10ende der leughen, dat lichtelijck, ofte door den bedorven aert der 11menschen, ofte door de listicheydt des duyvels het eene voor het 12andere ons inde hant kan ghesteken werden. Van veel exempelen isser 13dit eene. Hoe wel het quaedt niet anders en is, als ghebreck of der-14vinghe van goedt, nochtans laet een yeghelijck sich voorstaen, den 15naem van een goedt man verdient te hebben, soo hy sich maer van het 16quaet en onthoudt: dat is, soo hy misschien gheen moordenaer, geen 17dief, gheen woeckenaer bevonden en wert, daer nochtans, om een 18goet man te wesen, al vry vorder ghegaen moet zijn. Men moet niet 19alleenlijck nalaten de ghebreken voren vermelt, maer in plaetse van de 20selve lief hebben, geven, en helpen. Want de deucht gheen gebreck, 21maer een werck te zijn, niet in ledicheyt, maer in arbeyt ende wer-22ckinghe te bestaen, werdt ons inde schole Christi daghelijcx gheleert. 23De byle, roept Iohannes de dooper, is aen den boom gestelt, en die 24geen goede vruchten en draecht sal uytgheroeyt werden.