Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 288]

XLIII Quid non sentit amor.aant.

[p. 289]

XLIII.A.1
Al wat mint, wonder versint.

Eens was ick op een tijt by Rosemont gecomen,
Ic hadde met beleyt twee luyten met genomen;

Op d'eene lagh een stroo (siet! wat een vreemde streeck)

Dat sprongh in haesten op, met dat de toon geleeck.¹

Ghy roert my, Rosemont, ghy roert my sonder raecken,
En, schoon ick elders ben, noch condy my ghenaecken:

Siet; daer twee herten zijn op eenen toon gepast,

Daer voeltmen menichmael ooc datmen niet en tast.

1 Waer door dese beweginghe veroorsaeckt wert, leest by Cardanum int 8. boeck de subtil.

XLIII.A.2
Quid non sentit amor!

Dum iacet in muta positum testudine stramen

Saltat, ut aequalem dat lyra pulsa sonum¹;

Chorda manu non tacta tremit, non mota movetur:

Quid mirum? quod amat, sentit adesse sibi.

Te video, mea lux, nec te mea lumina cernunt:

Audio te, loquitur cum tua lingua nihil:

Sentio te, nec me tua dextera contigit: i nunc

Et cordi, quod amat, numen inesse nega.

1 Huius rei rationem acute declarat Cardan. lib. 8. de subtil.

XLIII.A.3
Ceux qui s'entre ayment, s'entre entendent.

Remarque en ton esprit l'estrange simpathie
Des chordes de ces luths, & puis va t'en m'amie,
Pour contempler par là des deux amants le coeur
Simbolisants tousiours en un esgal humeur.

XLIII.A.4.a
Plat. lib. 6. de leg.

Vetus verbum est, similitudinem amoris auctorem esse.

XLIII.A.4.b
Cypr. Tract. de spons. Cap. 7.

1Experientia notum est arcanam quandam & occultam inter homines 2esse naturarum affinitatem aut odium, vel naturae quadam occulta vi, 3vel astrorum influentia, vel, &c. Unde fit ut aliquis ab altero toto pec-4tore abhorreat, in alterum vero propensus sit, nec rogatus causam 5dicere posset cur hunc amet, illum oderit, iuxta illud Catulli, Non amo 6te Volusi, nec possum dicere quare, hoc tantum possum dicere, non 7amo te.

[p. 290]

XLIII.A.4.c
Beroald.

Quid non cernit amor! quid non vestigat amator!

XLIII.B.1
Bly metten blyden.

Wanneer de soete luyt heeft wel gestelde snaren,
En voelt een ander luyt op haer gestalte paren,

Soo toontse bly gelaet, als ofse vreugde schiep,

Dat yemant haers gelijc tot eer en vreugde riep,

Leert hier uyt swarte nijt uyt uwen boesem weren,
Leert voordeel, leert geluck, voor uwen vrient begeeren;

Het is een wreede vreught, een vinnigh onbescheyt,

Dat yemant lacchen derf, om dat een ander schreyt.

XLIII.B.2
Gaudendum cum gaudentibus.

Apta chelys tremulo testatur gaudia motu,

Ut sociae similem sentit inesse sonum.

Barbarus est, si quis mortalia corda flagellat,

Alterius laeta conditione, dolor.

Disce tuas lachrimas lachrimis miscere sodalis,

Quisquis es, alterius gaudia disce sequi;

Nec satis hoc, sed sponte iuva, sed provehe coepta,

Et facilem placidis vultibus adde manum.

XLIII.B.3
Au jour de feste, ne fay la beste.

Tu verras resiouir du luth la chanterelle,
Lors quant un autre luth en son s'accorde a elle.
Soyez joyeux au coeur, prestez la bonne main
A la commodité & joye du prochain.

XLIII.B.4
Bernard. In cant. serm. 49.

Gaudendum in bono alieno magno, magis quam in proprio parvo. Id cum agendum sit, quam procul a livore debeat recedere aequus animus, facile quivis colliget.

XLIII.B.5
Cum gaudentibus gaudendum.

1Nihil magis inhumanum est, quam ex malo alterius boni aliquid sibi 2augurari, & nunquam, nisi ex luctu alieno, gaudium sentire.

3Nihil magis aequum, quam hominem gaudere si bene agi cum homine 4videat: nihil magis humanum, quam iniquis hominum casibus homines 5ingemiscere.

[p. 291]

6Utque sinistrarum partium ictus redundant in dexteram, ita nos 7civium nostrorum commodis & incommodis oportet affici.

8Congratulandum est, inquit Libavius, amicis, cum praeclare cum ipsis 9agitur; contra condolescendum est, si dolore afficiantur: nam quibus 10infortunia civium voluptati sunt, non intelligunt fortunae casus omni-11bus communes esse.

O miseros! quorum dolor est, aliena voluptas:

O miseros! inquam, quibus

Risus abest, nisi quem visi movere dolores.

XLIII.B.6

1Daer en is niet min menschelijck, als uyt eens anders quaedt, yet goedts 2te verhopen, en uyt eens anders droefheyt, blydtschap te scheppen.

3Daer en is niet heusscher, als verblijdt te zijn in eens anders blijdt-4schap, niet beleefder, als dat een mensche sich verheughe, wanneer het 5een ander mensche wel gaet: niet menschelijcker, als het suchten van 6den mensche, als het een ander mensche teghenloopt.

7Want ghelijck een slach inde slincker zyde ontfanghen, oock de 8rechter zyde des lichaems ontset, soo behooren wy beweecht te zijn, 9met den voorspoedt of teghenspoedt van ons even mensche. En dat 10soo verre (ghelijck Bernard. seydt, super Cant.) dat wy ons meer be-11hooren te verblyden, als onsen naesten een groot, dan als ons selfs een 12kleyn voordeel aenkomt.

13Het welck naedemael betracht moet werden, hoe verre een redelijck 14ghemoedt van haet ende nijdt moet af-wijcken, kan yeder een, uyt 't 15gunt voorschreven is, lichtelijcken af nemen.

Ach! hoe ellendigh is de man,

Die nimmer vrolijck wesen kan,

Dan als een ander is beducht,

Of in benautheyt leydt en sucht,

Ach! hoe ellendich is de mensch,

Die als een ander krijght zijn wensch,

Van spijt zijns herten bloet verteert.

O vrient, die plaghe van u weert.

XLIII.C.1
Psalm. 16.11.
Ghy doet my condt den wegh ten leven, voor u is vreughde de volheyt, ende lieffelijck wesen tot uwer rechter-hant eeuwichlijck.

De luyt, de soete luyt, by niemant aenghedreven,
Die salmen hel geklanck by wijlen hooren geven;

Daer is geen meesters hant, geen vinger aende snaer,

Maer slechts een stille lucht komt sijgen over haer.

[p. 292]

5

Daer is een soete vreugt, een heymelijcke zegen,

 

Die op de zielen daelt, door onbekende wegen,

 

Mijn herte luystert toe, het is het hoochste soet

 

Dat sonder menschen hulp beweegt een stil gemoet.

XLIII.C.2
Intacta movetur.

Chorda manu non tacta salit, non mota susurrat.

Ut chelys aequalem sentit adesse sonum.

Quanta piis tacitam pertentant gaudia mentem,

Cum Deus, occulto numine pectus agit!

Non videt assessor, non hoc notat assecla motus,

At pia mens intus sentit adesse Deum.

Mortales oculi mortalia gaudia cernunt,

Quae Deus instillat gaudia, nemo videt.

XLIII.C.3
2. Corint. 4.18.
Nous avons un poids eternel d'une gloire excellement excellente, quand nous ne regardons pas aux choses visibles ains aux invisibles.

Heureux esprit fidel! qui mesme en ceste vie,
Avec Dieu tout mouvant a grande sympathie.
On oit un luth sonner qui toutefois est coy,
Le juste sent plaisir, & nul ne scait pourquoy.

XLIII.C.4.a
Bernard. Super cant.

Iesus, mel in ore, melos in aure, iubilus in corde.

XLIII.C.4.b
Gregor. In moral.

Iubilatio dicitur, quando ineffabile gaudium mente concipitur, quod nec abscondi potest, nec sermonibus aperiri, & tamen quibusdam modis proditur. Illud est verum ac summum gaudium quod non de creatura, sed de creatore concipitur, quod cum acceperis nemo tollet a te.

XLIII.C.5
Vera gaudia non capiunt oculi.

1Vera gaudia ut ex rebus corporeis non proveniunt, ita nec oculis cor-2poreis conspici possunt. Animus incorporeus non nisi cognato sibi 3gaudio, id est, incorporali, afficitur; reliqua, cuiuscunque generis 4oblectamenta, corticem tantum, id est corpus, contingunt, ad interio-5res vero animi sensus nunquam penetrant. At pax illa conscientiae, 6vitae aeternae praenuntia, occulto numine mentibus infusa, ineffabili

[p. 293]

7atque incredibili dulcedine tacitum pectus perfundit. Nihil Deo clau-8sum, interest animis nostris, ac mediis cogitationibus intervenit. 9Amen, amen, dico vobis (inquit Servator Iohan. 5.24.) qui audit ver-10bum meum, & credit ei qui misit me, habet vitam aeternam, id est, ut 11Paulus interpretatur, pacem conscientiae, ac gaudium in spiritu sancto, 12vera futurae beatitudinis praeludia. Tanta enim alacritas animi (inquit 13Cass.) quanta fuerit consideratio rei, est enim mensura laetitiae secun-14dum magnitudinem nuntii.

XLIII.C.6

1Gelijck de ware vreucht niet en spruyt uyt lichamelijcke oorsaecken, 2soo en kan oock de selve met de lichamelijcke oogen niet werden 3aenghesien. Het onlichamelijck ghemoedt en werdt door gheen ander 4blydtschap vervrolijckt, als door de sulcke, die ghelijckmaticheyt heeft 5met haren aert, dat is, die in gheen lichamelijcke dinghen en bestaet. 6Alle de vermakelijckheden deses levens en gaen niet dieper als in de 7schorsse, dat is, en raecken maer het lichaem, ende en dringhen noyt 8in het binnenste onser zielen: Maer die lieffelijcke vrede des ghemoets, 9een voorbode der eeuwiger gelucksalicheyt, heymelijcken door Godes 10gheest in onse herten uytghestort zijnde, vervult ons den gantschen 11boesem onser zielen met onuytspreeckelijcke soeticheyt. Voor Gode 12en is niet ghesloten, hy woont in onse herten, en sweeft midden onder 13onse innerste gedachten. Voorwaer (seyt de Heere Christus Iohan. 5. 1424.) die mijn woort hoort, en gelooft den ghenen die my ghesonden 15heeft, die heeft het eeuwighe leven, dat is, (ghelijck de apostel Paulus 16'tselve uytleght) vrede des ghemoets, en blijtschap in den heylighen 17Geest, ghewisse voorteyckenen vande toekomende gelucksalicheyt. 18De Godsalighe ghevoelen midts dien oock in dit leven onbegrype-19lijcke vermakelijckheydt, want de blijdtschap die in de ghedachten is, 20heeft haer groote, na de ghelijckmaticheydt van de sake diemen be-21denckt.