Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 282]

XLII Furentem quid delubra iuvant?aant.

[p. 283]

XLII.A.1
Ist wijs, ist mal,
't Lief boven al.

Een vrijer gingh te kerc, om God te mogen dancken,
Van dat hy was geraect uyt alle minne-rancken;

Maer siet! hem comt te moet sijn lieve viandin,

Die blies hem, even daer sijn eerste wesen in:

Sy gaf hem maer een lonc, daer gingh de Godsdienst henen,
Sy gaf hem maer een lach, sijn yver is verdwenen:

‘De sim vergeet de maet, en pleeght haer oudt ghebaer,

Als sy haer eersten wensch, de noten wort gewaer’.

XLII.A.2
... Furentem
Quid delubra iuvant?

Iane, Deo grates actum cum nuper abires,

Laxa forent paphio quod tua colla iugo,

Forte Tryphoena tibi medio venit obvia templo,

Dumque venit, dulci risus ab ore fluit.

Da veniam pietas, Dominae succumbimus, inquis,

Relligionis amor, victus amore, iacet.

Non aliter gestu saltare parata decoro,

Fertur in obiectas simia stulta nuces.

XLII.A.3
Voila de mes devotions.

Robin guari d'amour a Dieu va rendre grace,
La veüe de son feu ce bon dessein efface,
Le singe va quiter le bal, pour peu de nois.
l'Amour montant au coeur, devotion n'a poix.

XLII.A.4.a
Sen. Hippol.

... Amor per coelum volat
Regnumque tantum minimus in superos habet.

XLII.A.4.b
Ovid. De rem. Lib. 2.

Forte aderam iuveni, dominam lectica tenebat,

Horrebant saevis omnia verba minis;

Iamque vadaturus, lectica prodeat, inquit,

Prodierat; visa coniuge mutus erat;

Et manus, & manibus duplices cecidere tabellae

Fertur in amplexus, atque ita, vincis, ait.

[p. 284]

XLII.B.1
Al setm' een puyt hoogh op een stoel,
Sy springt al weder na de poel.

Al gaet de baviaen met opgerechte leden
Iuyst op de rechte maet, en als een mensche treden,

Hy des al niet-te-min tijt haestigh opte loop,

Al worter maer een noot geslingert inden hoop:

T'is al om niet gepooght een seugh te willen eeren,
Sy wil doch wederom tot haren modder keeren;

Al wort een lichtekoy oock tot een echte vrou,

Noch kijckt het oude mal by wijlen uyte mou.

XLII.B.2
Semper in antiquum sordida corda ruunt.

Simius e silvis mediam perductus in urbem,

Ad cytharam choreas ducere doctus erat:

Iamque salit, comitesque simul, spectante popello,

In medio sparsae cum cecidere nuces:

Ille videns quod amat, frustra indignante magistro,

In sua vota ruit, deseruitque chorum.

Nequidquam viles animae tolluntur in altum.

Simia, quidquid agas, simia semper erit.

XLII.B.3
Au vilain, honneur en vain.

Le singe au lieu d'aller au bal, & la cadence,
Courir apres des noix se vilement avance.
Fay grand, tant que voudras, un gueux ou vil cocquin,
Il panchera tousiours a son vieil chemin.

XLII.B.4.a
Horat.

Naturam expellas furca, tamen usque recurret,

Et mala perrumpet furtim vestigia victrix.

XLII.B.4.b
Menand.

Natura omnibus doctrinis imperat.

XLII.B.5
Usque recurret.

1Ii, quibus de administris principi eligendis diligens tractatus est, inter 2caetera, bonos bonis prognatos, honestaque familia oriundos praeci-3pue assumendos inculcant. Fortes quippe fortibus creari, melioresque 4melioribus propagari, secundum naturam putant; Animi vilis in viro 5principe indicium esse, viles sibi adhibere, inclamant.

[p. 285]

6Magnos libertos certissimum non magni principis argumentum esse, 7confidenter pronuntiat Plinius.

8Quid ita? quia fortuna, ut inquit ille, non mutat genus, & difficile 9omnino insitam homini naturam honoribus superare. Erepent, imo 10erumpent haud dubie etiam in mediis saepe splendoribus agnatae aut 11innatae sordes, & identidem aliqua parte sese exeret plebeia humilitas.

12Asellum, licet exuviis leonis bestiam hinc inde diligenter obducas, 13nunquam tam exacte velabis, quin alibi identidem emergent infames 14auriculae. Bene ergo poeta.

XLII.B.6

1Die haer werck maken vande princen voor te schrijven, wat voor die-2naers de selve ontrent haer behooren te gebruycken, meynen dat men 3niet dan goede, en vande goede ghecomen, daer toe behoort te vorde-4ren: oordeelende dattet natuerlijck is, datter vrome van vrome herko-5men; en dattet een teycken is van een laegh ende onvorstelijck ghe-6moet, slecht en gheringh volcxken ontrent sich te lyden. Ten moet 7geen grootmoedich prince wesen, die een hoop vry gelaten slaven 8groot maect (seyt Plinius.) En waerom dat? groote staten en verande-9ren niemandts gheslachte; een ingheboren aert en wert nimmermeer 10door eer-ampten wech ghenomen, de vilsicheydt sal altijt hier of daer, 11selfs dickwils alsser meest eer te kavelen sal zijn, erghens uytpuylen, 12ende haer laten sien: want schoon ghy een esel met een leeuwen huyt 13wel ter keure om end' om pooght te bedecken, hoe behendelijck ghy 14dat oock sult meynen te doen, soo salder noch evenwel hier of daer 15een esels oore uytkijcken.

XLII.C.1
2. Corinth. 11.14.
Dewijle de satan verandert wort in een engel des lichts, so en ist dan geen wonder dat syne dienaers verandert worden, als dienaers der gherechticheydt, der welcker eynde sal wesen na haer wercken.

De sim gingh opte maet, zy hadde leeren springen,
Sy trat gelijck een mensch, het schenen moye dingen,

Maer alsse noten sach geslingert inden griel,

Soo wast dat flux het beest ter aerden neder viel.

Dus gaettet met het volck, dat niet op ware gronden,
Maer uyt gewoont alleen is aen de deught gebonden;

Want komter maer een schijn van eenigh kleyn ghewin,

De tucht en haer gevolgh is flux haer uyt den sin.

XLII.C.2
O curvae in terras animae!

Dum salit ad numeros, erectaque corpora tollit

Simius, hunc aliquis iam negat esse feram.

Forte nuces alius medium proiecit in agmen,

Vidit, & in praedam bestia stulta ruit,

[p. 286]

5

Nil hominis retinens. Quibus, assuetudine tantum,

 

Futilis in vano perstrepit ore fides,

 

His, modici dum spes affulgeat ulla lucelli,

 

Excidit, heu! fluxae relligionis amor.

XLII.C.3
Hebr. 12.16.
Que nul ne soit paillard ou profane comme Esau, qui pour une viande vendit son droict d'ainesse.

Le singe va au bal, portant en haut la teste,
Mais, pour cueillir des nois, se va courber en beste.
Qui leur devotions ne font que pour le train,
Le quitent, aussi tost qu'il ont espoir de gain.

XLII.C.4.a
Iob. 8.20.

Gaudium hypocritae ad instar puncti: si ascenderit usque ad coelum quasi sterquilinium in fine perditur, & qui eum viderant, dicent, ubi est?

XLII.C.4.b
Math. 6.33.

Cerche premierement le regne de Dieu & sa justice, & toutes ces choses vous seront baillées pas dessus.

XLII.C.5
O curvae in terras animae.

1Atalantam, magnae pernicitatis virginem, in medio cursus certamine, 2magno conatu ad metam properantem, aurei mali iactu remoratam 3fuisse ab Hippomene, tradunt poetae: Eodem fere calliditatis genere 4miseros non raro mortales supplantat vafer ac versipellis humani gene-5ris adversarius, quoties aliquem accinctum iam, ac ad vitae melioris 6metam properantem alibi conspicit; Protinus enim, obiecto aliquo 7malo aureo, id est, oblato sive divitiarum splendore, sive honorum 8gloria, sive alio illecebrarum genere, curvas in terram animas de foelici 9statu deturbat, & ad vetera ac absoleta retrahit. Tigridis impetum, uno 10foetuum obiecto, frangit venator, & belluam ad antrum, unde prodie-11rat, remittit: idem nobis non raro usu venit. Saepe rerum fluxarum 12abdicationem, coelestium amorem, ac desiderium animo concipimus; 13at vix sacer iste furor in cursu est, cum ilico, nescio quid, quod animo 14nostro blandiatur, nobis obiicit diabolus, quo veluti nobis ipsis erepti, 15in antiquum relabimur. Caveamus, & meminerimus, bene incipere egre-16gium, bene disinere regium esse.

[p. 287]

XLII.C.6

1De poëten verhalen ons dat Hippomenes de snelle Atalanta, hem nu 2bynaest voorby gheloopen zijnde, met het uytwerpen van eenen gul-3den appel, soo heeft weten te verlocken, dat sy haren loop strem-4mende, om dien op te grypen, eyntelijck in de loopbane is verwonnen 5ghebleven. Dierghelijcken treck wert ons menichmael gespeelt van 6onsen erf-vyant den duyvel; want so wanneer hy gewaer wert datter 7yemandt sich heeft opgheschort, ofte syne voeten opgheheven, om te 8trachten na de mate van een beter leven: soo weet hy terstont ons eeni-9gen gulden appel van eere, rijckdom, of dierghelijcke lock-aes voor 10te stellen, om ons daer mede uyt den rechten wegh te trecken, en alsoo 11in ons goedt voornemen te vertraghen. De jagers hebben een gewoonte 12(alsse jonghe tyghers uyt haer holen gherooft hebben, ende vande oude 13in groote snelheydt werden naergevolcht, ontsiende den rasenden yver 14van't vinnige ghedierte) dat sy een vande selve jongen laten vallen: het 15welcke het beest vindende, neemt het op, laet af van haer na te jagen, 16en draechtet weder inden nest: en middeler tijdt ontkomen de jaghers 17met de reste. Even soo gaettet met ons toe: 't schijnt somwylen dat wy 18zijn uytghegaen om met vierigher herten te loopen den wegh onser 19saligheydt, maer so ons middeler tijdt yet, den vleesche aenghenaem, by 20onsen vyandt wert voorgheworpen, wy nement op: ende en jaghen niet 21vorder, maer kruypen wederom als in onse oude holen. Hier voor staet 22te wachten, ende staech in ghedachtenisse te houden, dattet eerlijck is 23wel te beginnen, maer heerlijck wel te eyndighen.