Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 252]

XXXVII Affluit incautis.aant.

[p. 253]

XXXVII.A.1
Die ledigh sit wort licht verhit.

Daer was geen vinnigh dier dat oyt de slanghe quelde,
Soo langh sy besigh was te midden op den velde;

Maer doen sy lagh en keeck, en socht maer tijt-verdrijf,

Soo quam de lose spin, en viel haer op het lijf.

De prickel vande lust die komt van ledigh wesen,
Dus wie sigh besigh hout, die worter van ghenesen;

De min ghelijckt de spin: noyt mensch en is ghewont,

Als daer hy sat en keeck, of doen hy ledigh stont.

XXXVII.A.2
Affluit incautis.

Dum praedas agit anguis, & ardua saxa pererrat,

Ambulat innocuas, tutus ab hoste, vias:

Hunc improviso perstringit aranea telo,

Cum iacet, in molli gramine, fusus humi.

Lascivas abigunt tractata negotia flammas,

Quis videt intentos rebus amore trahi?

Cum vacat, & molli colit otia pectus in umbra,

Tum patet, occulto tum subit igne Venus.

XXXVII.A.3
Un coeur oisif, d'Amour captif.

L'araigne ne peut oncq attrapper la couleuvre,
Lors, quant elle est au bois empesché de quelque oeuvre,
Le coup mortel, helas! luy vient en reposant,
Rien, que le coeur oisif, le fol amour surprend.

XXXVII.A.4.a
Chrysost.

Definitio amoris haec est, animae vacantis passio.

XXXVII.A.4.b
Laert. Lib. 6.

Diogenes dixit amorem otiosorum esse negotium, quod hic affectus potissimum occupet otio deditos: ita fit ut dum otio vacant, in rem negotiosissimam incidant.

XXXVII.A.4.c
Ovid.

Quaeritur Aegistus quare sit factus adulter,

In promptu causa est, desidiosus erat.

[p. 254]

XXXVII.B.1
Die niet ontsiet, is haest te niet.

Hoe magh de kleyne spin doch vechten mette slangen?
Sy is te bijster swack, om oorlogh aen te vanghen,

Haer vyand is te sterck; en des al niettemin

Soo wort de felle slangh verwonnen vande spin:

Vraeght ymandt hoe het koomt? de slanghe saght geleghen
Vermaeckt haer in het groen; de spinne daerenteghen

Gantsch wacker inde weer bestoockt het vinnigh beest.

O vreest doch voor een mensch, die niet een mensch en vreest.

XXXVII.B.2
Periculum venit, cum contemnitur.

Imbelli noceat cui mollis araneus ictu?

Et quis non rigido tactus ab angue cadat?

Huic tamen incumbens victrix dominatur arachne,

Et vastum tenui perforat ense caput.

Unde fit, ut coluber parvo cadat ictus ab hoste?

Languebat serpens, & vigil hostis erat.

Quam facile est struere insidias nil tale timenti!

Est, quod ei metuas, cui metus omnis abest.

XXXVII.B.3
Crains ton ennemy, bien que petit.

L'araigne, bien que soit foible & petite beste,
Rompt neantmoins par fois au grand serpent la teste,
Qui ne redoute rien, est aisement attaint,
Crains pour un tel, amy, qui rien jamais ne craint.

XXXVII.B.4.a
Iuvenal. Sat. 6.

Nunc patimur longae pacis mala, saevior armis

Luxuria incubuit, victumque ulciscitur orbem.

XXXVII.B.4.b
Seneca. Agam.

Victor timere quid potest? quod non timet.

XXXVII.B.4.c
Baud. Dissert. De induc.

Nulli facilius opprimuntur, quam qui nihil timent,

Et imparati sunt ad resistendum.

XXXVII.B.5
Ex securitate cura.

1Maiores interdum copiae sternuntur a minoribus, potentiores a debi-2lioribus, ait Halicar. nihil est tam firmum, cui periculum non sit, etiam

[p. 255]

3ab invalido: & leo ipse aliquando minimarum avium fit pabulum, in-4quit Curtius. Vis rationem? securitas, tam in publicis quam privatis, 5certissimum calamitatis initium est: solute viventes undique patent, & 6oportuni iniuriae multas occasiones praebent insidiantibus, ait philo-7sophus. Saepe etenim & contemptus hostis cruentum certamen edidit, 8& inclyti populi regesque, perlevi momento, victi sunt, ait Livius. 9Inimicum sane quamvis humilem, docti est metuere, ex consilio Sene-10cae. Metus quippe prudentiam docet; quique insidias timet, haud facile 11in eas impingit. Timor securitatis dux, periculorum praesumptio: 12metuendo quippe sapiens vitat malum. In ipsa igitur securitate animus 13ad difficilia sese praeparet, ut contra iniuriam fortunae inter beneficia 14firmetur. Timidi matrem non flere vetus adagium est.

XXXVII.B.6

1Menichmael werden groote heyr-krachten van kleyne, machtighe, van 2swacke gheslaghen; seydt Halicarnas. Niet en isser soo vast, dat gheen 3ghevaer en lijdt, oock van het swacke.

4De leeu wert oock selfs wel tot aes van het kleynste ghevoghelte. 5Wildy hier van de reden weten? Sorgheloosheydt, soo in ghemeene als 6eyghen saecken, is een seecker beginsel van onheyl.

7Die sonder achterdencken leven, staen als open, en zijn onderhevich 8om ghehoint te werden.

9Verachte vyanden hebben menichmael een bloedighen slach veroor-10saeckt, en machtighe vorsten en volckeren haestelijck t'onderghe-11bracht, seydt Livius. En hierom is een vyand (hoe gheringhe hy oock 12zy) altijdt te duchten.

13Vreese leert wijsheydt, en die voor lagen beducht is, wert selden 14betrapt.

15Achterdencken leyt tot gerusticheyt, onvoorsichtigen hoochmoet 16tot ghevaer: al sorgende ontgaet de wijse het quaet: Latet ons daerom 17houden met ons out spreeck woordt: Die niet en sorcht, en heeft 18gheen eere: ofte met de by- spreucke vande oude Romeynen: de moe-19der van vreesachtighe ofte vervaerde kinderen schreyt selden.

XXXVII.C.1
Math. 26.41.
Waeckt ende bidt; op dat ghy niet en komt in versoeckinghe.

Wanneer de leuye slangh is in het gras gheleghen,
En dat de guide Son komt over haer gheseghen,

Soo is van stonden aen de spinne daer ontrent,

Die flux een boose strael haer inde leden prent.

Wie ledigh sit en gaept, en leuyert gantsche daghen,
Die lijt gheduerigh noot van duysent quade slaghen

Tot ondienst vande ziel. O vreest, ghesellen, vreest

De weelde schiet haer gif tot midden inden gheest.

[p. 256]

XXXVII.C.2
Quid dormitis? surgite & orate, ne intretis in temptationem.

Fronde super viridi, radiis tepefactus Eois,

Otio dum serpens desidiosus agit,

Ex alto tenui se liberat aranea filo,

Et colubrum parva cuspide fundit humi.

Otia virus habent, & habet sors laeta venenum;

Delitiis vitiis mentis aperta via est.

Sperne voluptatum illecebras, puer, otia sperne,

Hoste sub aerio ni cecidisse velis.

XXXVII.C.3
D'oisivité, tout peché.

Assaillir le serpent l'araigne oncques n'ose,
Si non quant il au bois, se laschement repose.
Nul est plus aisement du tentateur surpris,
Qu'un tel, qui a les sens d'oisivité saisis.

XXXVII.C.4.a
Math. 13.

Cum autem dormirent homines, venit inimicus, & superseminavit Zizania in medio tritici.

XXXVII.C.4.b
Hieron. In serm.

Aliquid operis facito, ut te diabolus inveniat occupatum, non enim facile capitur a diabolo qui bono vacat exercitio.

XXXVII.C.4.c
1. Iean. 5.18.

Nous scavons que quiconque est né de Dieu, ne peche point: mais qui est engendré de Dieu, se contre garde soi mesme, & le malin ne le touche point.

XXXVII.C.5
Ne diabolus te otiosum inveniat.

1Vitii aut virtutis animus domus est, inquit Philo: vel ut Bernard. cor 2hominis, sicut molendinum, volvitur velociter, & quidquid imponi-3tur, molit; si autem nihil imponitur, seipsum consumit. Omnia otio 4deteriora sunt. Lapis non revolutus obducitur musco. Ferrum, nisi 5utaris, rubigine consumitur; aqua nisi moveatur, vitium capit; vestis 6seposita tinearum fit habitaculum: otiosa mens, vitiorum domicilium. 7Transivi, inquit sapiens Proverb. 24.30. agrum hominis pigri, & ecce! 8totum repleverant urticae, & maceria lapidum distructa erat. Otiosas 9viduas notavit apostolus, 1. Tim. 5. ut verbosas, & loquentes quae 10non oportet. Quid plura? Otium nugarum mater est, noverca virtu-

[p. 257]

11tum, ait Bernard. Nihilque tota vita adeo bonae menti adversum, 12quam nihil agere. Semper aliquid honestae rei agamus, ne aut Deus, 13cum nos invisit, aut diabolus ubi nos tentat, oscitantes & vacuos nos 14inveniat.

XXXVII.C.6

1Het ghemoet des menschen (seydt Philo) is een woonplaetse ofte 2vande deucht, ofte van ontucht: ofte (ghelijck Bernardus seydt) des 3menschen herte is als een mole, het draeyt ghestadelijck omme, ende 4maelt al watter wert inghebracht, maer indien ment ledich laet, soo 5verteert het sick selven. Door stilstant vererghen alle dinghen. Een 6steen, soo hy niet dickwils omghewentelt en werdt, is seer haest over-7loopen van mos en ruychte. Als het yser rust, so roest het. Stilstaende 8wateren werden haest stinckende. Opgesloten cleederen crielen van 9motten ende schieters. Een ydel ghemoet is een herberghe van sonden. 10Een ledich mensche, des duyvels oorkussen. Ick ginck, seydt de wijse-11man, voorby den acker der leuyen, en siet! daer waren enckel netelen 12op, ende hy stont vol distelen, ende de muyr was nedergevallen. Prov. 1324.30. De ledighe weduwen beschuldicht de Apostel als klapachtich, 14ende sprekende dat niet en betaemt, 1. Tim. 5. Int korte, ledicheyt is 15een moeder van beuselinghen, een stijfmoeder van deuchden. Laet ons 16dan sorghe draghen, dat, en God, als hy ons komt besoecken, en de 17duyvel, als hy ons komt quellen, ons besich moghen vinden, met eer-18lijcke oeffeninghen.

Een die voor quaet hem mijden wil,
En magh niet ledich zijn of stil;
Want tis gantsch seker ons ghemoet
Doet quaet, wanneer het niet en doet.