Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 246]

XXXVI Odit amor medicum.aant.

[p. 247]

XXXVI.A.1
Die bluscht mijn vlam, dien word' ick gram.

Wanneer de smit het stael gaet in het water steken
Om door het koele nat den brant te mogen breken,

Siet wat een wonder ding! het maect een groot gerucht,

Het schijnt of dattet kijft, of immers dattet sucht.

Moet niet de minne-brant een seltsaem plaghe wesen!
Hoe seer de minnaer klaeght, hy vreest te zijn genesen;

'T is dwaesheyt hier een vrient te trecken uytte pijn,

De siecke schout behulp, en wil ellendigh zijn.

XXXVI.A.2
Odit amor medicum.

Ferrea massa rubens, furvis educta caminis

Quam faber in tepidam forcipe mergit aquam,

Sibilat, & totas implet stridoribus aedes;

Hoc indignari, vel gemuisse voces.

Omnis amans rapidis uri sibi pectora flammis

Et gemit, & dominae saepe recantat idem:

Hunc aliquis sanare velit, subit ira: quid hoc est?

Infoelix medicam respuit aeger opem.

XXXVI.A.3
Qui guerrit l'amant luy faict tourment.

Le fer du mareschal, quand on le veut esteindre
En le plongeant en l'eau s'en va gronder & plaindre.
Offrir a l'amoureus santé, est tout en vain;
Car il se plaist au mal, & ne veut estre sain.

XXXVI.A.4.a
Ovid.

Sentit amans sua damna ferens, tamen haeret in illis;

Materiam culpae praesequiturque suae.

XXXVI.A.4.b

l'Amour est un plaisir si doux,

Le mal en est si desirable,

Que je me dirois miserable,

Si jestois exempt de ses coups;

s'Il faut mourir un jour,

Ie veus mourir d'amour.

XXXVI.B.1
't Zijn stercke beenen, die weelde draghen.

Wanneer het yser gloeyt te midden inde kolen,
Bevochten vande vlam, en in het vyer verholen,

Dan buyght het als een was, maer raecktet in het nat,

Strax heeftet wederom sijn harden aert ghevat.

[p. 248]

5

Hoe dwee is ons de ziel wanneer ghewisse slaghen

 

Ons treffen aen den gheest, of inde leden plaghen!

 

Wy leven nae de tucht soo langh de roede slaet,

 

De mensch is alderbest wanneert hem qualick gaet.

XXXVI.B.2
Superba foelicitas.

Sunt humiles animi rebus plerumque sub arctis,

Et rigidos mores fata sinistra fugant:

Res ut laeta redit, mens ebria surgit in altum:

Optima sors homini pessima corda facit.

Anne vides? chalybs mitescit in igne metallum,

Dum fornax rapidis follibus acta gemit:

At faber hunc tollatque foco, mergatque sub undas;

Maior erit subito, quam fuit ante, rigor.

XXXVI.B.3
L'office & la somme, monstrent quel soit l'homme.

Le fer est doux au feu, mais hors de la fornaise
S'endurcit de-rechef. Quant l'homme est en desaise,
Le voilà tout mollet; mais retrouvant son heur,
Tu le verras soudain tout eslevé de coeur.

XXXVI.B.4.a
Virg.

Nescia mens hominum fati sortisque futurae:

Et servare modum rebus sublata secundis.

XXXVI.B.4.b
Terent. Heauton.

Nam in metu esse hunc, illi est utile.

XXXVI.B.5
Superba foelicitas.

1Qui necessitate magis, quam voluntate ad vitae temperantiam acce-2dunt, quoties nihil est quod prohibeat, relabuntur ad ingenium (ait 3Halicar.) eaque genuina humanae naturae descriptio est: nam sane 4bona opera, ait Agathocles, ita demum necessitate cogente degusta-5mus, quamdiu metus premit; & contra, ex sententia Iosephi, solet in-6solentia fere crescere rebus quietis. Vidimus pueros, dum saevit tem-7pestas, sub arbores confugere, ibique quiete sese continere; serenitate 8vero subsecuta aufugientes, ramos arborum per lasciviam avellere: ita 9& nobis rebus afflictis ad Deum perfugium est, vitia devovemus, vitae 10sanctimoniam praeferimus: at vix dum afflictio desaevit, lascivimus 11ingrati in Deum, imo & iniuriosi verissimumque fit illud Poetae,

Rarae fumant foelicibus arae.

[p. 249]

XXXVI.B.6

1De ghene die meer door noot, als door wille een matich leven ter 2handt trecken, soo haest de dwangh wech is, gaen weder den ouden 3karre-pat in, (seyt Halicar.) sulcx is de rechte afbeeldinghe vanden aert 4der menschen: want, ghelijck Agathocles seydt, wy doen soo langhe 5wel, als wy in ancxt zijn; en in teghendeel van dien soo de saecken 6weder beginnen wel te gaen, terstont weyckt de dertelheyt weder uyt. 7De kinderen ter wijlen het onweer raest, loopen onder de boomen 8schuylen, ende onthouden hun daer in stillicheydt: maer soo haest alst 9moy weder werdt, scheurense de tacken van de boomen af, en loopen 10daer henen. De mensch plach in tegenspoet sijn toevlucht tot Godt te 11nemen, 'thooft te laten hangen, als een biese: maar soo haest alst hem 12beter gaet, het hooft inde windt te steecken, ende als voren sijn oude 13ganghen te gaen. 'tIs midtsdien waer 'tghene den Poët seydt:

Soo lang de mensch is fray en kloeck,
Soo leyt de Gods-dienst in den hoeck;
Maer alsmen valt in teghenspoet,
Dan heeftmen God als by den voet.

XXXVI.C.1
Ist dat ghylieden de kastydinghe verdraeght, God sal u als kinderen aengaen, maer ist dat ghylieden sonder kastydinghe zijt, so zijt ghy dan bastaerden ende niet kinderen.

Als 'tyser leyt en gloeyt te midden inde kolen,
Men siet, men hoortet niet, het isser in verholen;

Maer so het yemant lescht, dan schijntet dat het klaeght,

En dat het eenigh leet, oock inde vreughde, draeght.

Als God de sijne straft, sy duycken ende swijghen,
Maer voorspoet in het vleesch die doet hun vreese krijgen;

Sy houden gantsch verdacht des werelts loosen schijn,

Ey laet, o God, mijn deel niet inde werelt zijn!

XXXVI.C.2
In laetis gemit.

Ingemit, in tepidis ferrum dum mergitur undis,

In flamma, rapido dum calet igne, silet.

Mens pia divinas, sine murmure, sustinet iras,

Quodque gemat, coeli si cadat aestus, habet.

Ergo dolens, suspecta mihi mea gaudia, dicit;

Quid? mea sancte Parens, portio mundus erit?

Absit; & hic potius fremat orbis, & orcus, & aether;

Dum mihi des alio gaudia vera loco.

[p. 250]

XXXVI.C.3
Gal. 6.14.
Ia ne m'adviene que je me glorifie si non en la croix de nostre Seigneur Iesus Christ, par lequel le monde m'est crucifié, & moy au monde.

Le genereux acier est coi en la fournaisse,
Mais, s'il est mis en l'eau, lamente de son aise;
Le noble esprit chrestien gai en adversité
Gemit, comme en suspens, sur sa prosperité.

XXXVI.C.4
Gregor. In moral.

Sancti viri cum sibi suppetere prospera huius mundi conspiciunt, pavida suspicione turbantur: timent enim, ne hic laborum suorum fructus recipiant: nec timent quod divina iustitia latens in iis vulnus aspiciat, & exterioribus eos vulneribus curans, ab intimis repellat.

XXXVI.C.5
In laetis, gemit.

1Suspecta est fidelibus, nec immerito, huius saeculi foelicitas: didice-2runt enim Deum ita nobiscum plerumque agere, ut cum aegris medici; 3ii, malo iam inveterato ac incurabili, ad exitium aegrotos vergere dum 4considerant, omnia iisdem, in quae appetitus rapitur, dari permittunt; 5aliis contra, quibus iam melioris valitudinis spes affulgere coepit, suc-6cos amaros propinant, anxia victus ratione coercent, imo & (morbo 7interdum id exigente) urunt, ac secant. Deus quos servatos vult, hos 8stricte habet, reliquis ut lasciviant, permittit.

9Pueris inter sese depugnantibus, si alterum a superveniente aliquo 10plagis excipi, alterum impunem dimitti videmus, castigantem vapulan-11tis patrem esse optima illatione concludimus. Quem Dominus diligit 12(inquit sapiens) hunc corripit ac castigat, & quasi pater in filio com-13placet sibi, Proverb. 3.12.

XXXVI.C.6

1'Tgheluck en voorspoet deses werelts wert niet sonder redenen ver-2dacht ghehouden by de godtsalighe: want ten is hun niet onbekent dat 3Godt de Heere met ons ghemeenlijck also placht te handelen als de 4medecijnen mette siecken doen, de welcke, oordeelende de sieckte 5ongheneselijck, en siende dat het met den siecken wel haest mochte 6gedaen zijn, laten opentlicken toe datmen den selven al te eten ende 7te drincken gheve daer hy eenichsins treck ofte lust toe heeft: aen 8andere daerenteghens, aen welcker ghesontheyt sy nu meynen wat 9gewonnen te hebben, gheven sy bittere en walghelijcke drancken in, 10schrijven hun scherpe eetreghels voor, ja vliemense en schroyense

[p. 251]

11somwylen, als de sieckte sulcx vereyscht. Godt plachse t'onder te hou-12den die hy behouden wil, die andere laet hy int wilde buyten den 13bocht springen. Soo wanneerder kinderen onderlinghe pluyckhayren, 14indien wy sien datter yemand vande omstanders eenen jongen uytkipt, 15ende den selven berispt, ofte met slaghen kastijt, sonder sick den ande-16ren aen te trecken, wy oordeelen terstont met seer goet besluyt, dat 17den ghenen die slaet den vader, die gheslaghen werdt, des selfs sone 18moet wesen. Wie den Heere lief heeft (seyt Salomon) die straft hy, 19ende heeft een welbehagen aen hem, als een vader aen sijnen sone. 20Prov. 3.12.