Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 240]

XXXV Ludite, sed caste.aant.

[p. 241]

XXXV.A.1
Draeghje doecken, wacht voor hoecken.

Siet wat een egel doet om sijnen cost te rapen,
Hij wort ghelijck een bol, en blijft so liggen gapen:

Wel aen nu, muysen springt; maer schout het duyster gat,

Want wie het hol genaect die is terstont gevat.

Speelt heus en open spel, want alle sluypers hoecken
Zijn lagen voor de jeught, en plagen voor de doecken:

Men schildert Venus wicht van oude tijden blint

Om datmen sijn bejagh veel in het duyster vint.

XXXV.A.2
Ludite, sed caste.

Muribus insidias glomeratus echinus in orbem

Dum struit, effingit, qua locat ora, specum:

Vicinas mures saliunt impune per herbas,

Ficta sed excurrat si quis ad antra, perit.

Nostra Venus purasque manus, & pectus honestum

Exigit, & tenebras ac vada caeca fugit.

Plectitur obscoenis qui furta tegenda latebris

Cogitat, & cuius gaudia crimen habent.

XXXV.A.3
Rire sans mal-engin.

Nul mal ont les sourys, & sentent nulle peine
Ioüants au descouvert, & sautants par la pleine:
Mais les voila perdus, en devenants fripons,
Au jeu il faut garder d'honesteté les gonds.

XXXV.A.4.a
Plutarch.

Formosas intueri iucundissimum, tangere autem & tractare sine periculo non licet.

XXXV.A.4.b
Plaut. Trin.

Amor latebricolarum hominum corruptor.

XXXV.A.4.c
Cic. Pro mar. caelio.

Detur aliquid aetati, sit adolescentia liberior, non omnia voluptatibus denegentur. Dummodo illa in hoc genere praescriptioque moderatioque teneatur, parcat iuventus pudicitiae suae, ne spoliet alienam, ne probrum, castis, labem integris, infamiam bonis inferat.

[p. 242]

XXXV.B.1
Het kleyn verdraghen, om 'tgroot te bejaghen.

De egel wort een kloot, en gaet soo leggen gapen,
Om door een open mont den kost te mogen rapen;

Doch of hy schoon een muys vry dichte by hem siet,

Hy des al niet-te-min en roert sijn leden niet;

Maer komt het weligh dier hem inden mont te dwalen,
Soo moet het metter doot sijn eerste spel betalen:

Een die bedriegen wilt verdraeght ten eersten wat,

Tot hy eens sijn bejagh met vollen monde vat.

XXXV.B.2
Parva patitur, ut magnis potiatur.

Fit globus, inque globi medio caput abdit echinus,

Et vafer in parvum contrahit ora specum:

Tegmina mus spinosa, peti se nescius, ambit;

Et vagus impunem fertque refertque gradum;

At caecas ineat latebras, &, non sua, lustra;

Tum demum in praedam promptus echinus erit.

Ut fallat tunc cum pretium putat esse laboris,

Praestruit in parvis fraus sibi magna fidem.

XXXV.B.3
Supporter peu, pour emporter tout.

Quant l'herisson les sauts de la soury supporte,
Ce n'est, que pour ouvrir a ses desseins la porte.
Au fin regnard, quitant de son droit quelque bout,
Iamais ne fie, car c'est pour ravir le tout.

XXXV.B.4.a
Pers. Satyr. 5.

Pelliculam veterem retines, & fronte politus,

Abstruso rapidam gestas sub pectore vulpem.

XXXV.B.4.b
Livius.

Fraus in parvis fidem sibi praestruit, ut, cum operae praetium est, cum mercede magna fallat.

XXXV.B.5
Parva patitur, ut magnis potiatur.

1Apposite ad aevum quod vivimus, ad rem quam tractamus, dixisse 2mihi visus est Guicciardinus, Niuno piu facilimente inganna gli altri, che 3chi è solito, & ha fama, di non gli ingannare. Nemo, inquit, facilius fallit, 4atque ille, qui in fama est non fallendi. Idem, sed aliter, Cicero, Totius 5iniustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui, cum maxime fallunt, id

[p. 243]

6agunt, ut boni videantur. Scorpius, si manu tractes, ludere paulisper 7videtur at mox obliqua cauda ferit. Qui dolos a dolis incipit, simplex 8veterator est. Fallacioribus solenne est bonae fidei actus aliquot prae-9mittere, mox laedere. Qui aucupantur, aut venantur, facilius fallunt 10aves, aut feras, si aliud agentes, hoc est, iter facientes, aut agros colen-11tes id faciant. In capiendis hominibus, idem est. Multis, inquit Cicero 12simulationum involucris tegitur, & velis quibusdam obducitur mens 13hominis fraudulenti; frons, oculi, vultus, persaepe mentiuntur, oratio 14vero saepissime. Vigor ingentibus negotiis par, eo acrior, quo som-15num & inertiam magis ostentat, inquit Tacitus. Cave, cave vulpiones 16istos.

XXXV.B.6

1Niemandt (seydt Guicciard.) bedriechter lichtelijcker een ander, als 2den ghenen die den naem heeft van niet te bedrieghen. De schorpioe-3nen by yemant ghehandelt werdende, schynen eerst wat te spelen, 4maer terstondt daer na gheven sy een doodelijcken steeck. Die sijn 5bedroch, met bedroch begint, en is in verre nae de slimste bedriegher 6niet. Andere, die hier op meer afgeveerdicht en geslepen zijn, senden 7eenighe handelinghen van goede trouwe als voren uyt, ende spelen 8daer na eerst haer personagie. Voghelaers ende jagers vanghen dan 9best en meest, wanneerse, als maer slechtelijck voorby gaende, oft 10eenich landtswerck schynen te doen, 'tgedierte onverhoets op het lijf 11vallen. Int verstricken van menschen, ist al het selve. De meeste schal-12cken trachten eerst te wege te brengen, door eenigen schijn van trou-13wicheyt, datmen hun gheloof gheve, en dan eens haer open siende, ende 14haren slach waernemende, tasten in't vet tot aen de kneuckels toe. In't 15korte, hoe een bedriegher voor min bedrieghlijck werdt aenghesien, 16hoemen door hem meer bedroghen wert.

Is eenich mensch voor goet vermaert,

Die midd'ler tijt is quaet van aert,

De sulcke door sijn slimmen gheest,

Bedrieght de werelt aldermeest;

Want op een lincker diemen kent,

Heeft yeder een het oogh ghewent;

Maer daer is niemant die hem wacht

Voor een die deughdsaem werdt gheacht.

XXXV.C.1
1. Pet. 5.8.
Weest nuchteren, waeckt; want de Duyvel gaet om u soeckende wie hy verslinde.

De egel kent den muys en sijn ghemeene ganghen
En weet daerom het dier ooc met ghemack te vangen;

Hy toont den muys een hol en tis zijn grage muyl

En siet in korten tijdt het dier is inden kuyl.

[p. 244]

5

De vyand vande mensch heeft even dese vonden,

 

Hy kent ons inder aert, hy weet ons lieve sonden;

 

En die nae vrouwen helt, die worter door bekoort:

 

En wie den wint bemint, die worter in ghesmoort.

XXXV.C.2
Obiecta movent.

Fit globus, insidias muri dum tendit echinus;

Et iacet immoto corpore fusus humi,

Os latet in medio, quod dum putat esse cavernam

Musculus, ad socios non rediturus, init.

Cum vitium, quod quisque colit, rex calleat orci;

Illius obiectu pectora nostra trahit.

Lurco cibi capitur, vinosus imagine bacchi;

Virginis aspectu mota libido furit.

XXXV.C.3
2. Corint. 11.3.
Je crains qu'ainsi que le Serpent a seduit Eve par sa ruse, semblablement en quelque sorte vos pensées ne soyent corrumpues.

Le satan est trompeur, tout d'une mesme ruse,
Dont les souris aux champs le herisson abuse:
Il scait bien quel peché chachun caresse au coeur,
Par là il nous assaut. O! garde le malheur.

XXXV.C.4
Greg. Lib. 29. Moral.

1Prius complexionem uniuscuiusque adversarius perspicit, & tunc ten-2tationis laqueos apponit. Alius namque laetis, alius tristibus, alius timi-3dis, alius elatis moribus existit. Quo ergo adversarius occultis facile 4capiat, vicinas complexionibus deceptiones parat: & quia laetitia vo-5luptas proxima est laetis moribus luxuriam proponit. Et quia tristitia 6in iram facile labitur, tristibus poculum discordiae porrigit: Et quia 7timidi supplicia formidant, paventibus terrores intentat. Et quia elatos 8extolli laudibus conspicit, eos ad quaecunque voluerit blandis favori-9bus trahit.

XXXV.C.5
Obiecta movent.

1Internas animi cogitationes diabolum non videre, certi sumus, inquit 2Augustinus; secreta enim cordis ille tantum diiudicat, ad quem dici-3tur; Tu solus nosti corda filiorum hominum: eum tamen ex indiciis signis-4que exterioribus naturales hominum inclinationes probe callere, satis 5perspicuum est; idque vel ex eo facile colligitur, quod tam artificiose 6laqueos pro cuiusque ingenio norit disponere. Non eodem astu omne

[p. 245]

7genus piscium aggreditur piscator, sed pro palato cuiusque escam prae-8parat. Non uno modo avem fallit auceps, sed has fistula, illas laqueis, 9alias visco. Generis humani adversarius uniuscuisque mores, & cui vitio 10propinqui sint, intuetur (ut vere Ambros.) ac talia homini obiicit, ad 11quae facilius cognoscit inclinari mentem; ut blandis ac laetis moribus 12luxuriam, vanam gloriam, & similia; asperis mentibus iram, superbiam, 13ac crudelitatem proponit. Quid agimus ut hosti tam callido ac calido, 14resistamus? certe cum nobis sit pugna adversus principes, potestates, 15adversus spiritualia nequitiae, adversus arma diaboli, quid restat nisi ut 16induamus armaturam Dei. Ex consilio Apostoli Eph. 6.11.

XXXV.C.6

1Wy zijn des seker (seyt Augustinus) dat de duyvel de innerlijcke ghe-2dachten des menschen geensins en weet: want de gheheymenissen des 3harten, zijn dien alleenlijck bekent, tot welcken gheseyt is; ghy alleene 4kent de ghedachten der menschen kinderen. Dat nochtans aen onsen 5vyant de natuerlijcke beweginghe van yder mensche, door het uytter-6lijck ghebaer, bekent is, kan selfs daer uyt afgenomen werden, dat 7hy so doortraptelijck sijn laghen weet aen te leggen, naer eens yders 8innerlijckste ghenegentheden. De visscher en vanght niet alderley vis-9schen, met eenderley aes. De voghelaer weet schier elcken voghel met 10een sonderlinge grepe te verrassen: 'tGaet mede soo met onsen vy-11andt. De duyvel (seyt Ambrosius) weet na te spooren tot wat sonde 12yeder van ons meest genegen is, ende daer nae leyt hy zijn laghen aen. 13Den blymoedigen sal hy ghemeenlijck komen bespringen met vlee-14schelijcke lusten, ydelen eersucht, ofte diergelijcke sonden. De ghene 15die harder van aert zijn, met gramschap, hoochmoet, ofte wreetheyt. 16Wat raed? sekerlijck nademael wy te doene hebben tegens overste, 17teghens machten, tegens geestelijcke boosheden: int korte, tegens de 18wapenen des duyvels, wat isser beter te doen als aen te doen de wape-19nen Godes.

Na ons sinnen zijn gheneghen,
Komt de duyvel ons beweghen:
Ionghe menschen, weeligh bloet,
Brenght hy wellust in't ghemoet:
Droeve sinnen komt hy quellen
Met wanhoop, en anxt der hellen:
Heete breynen dringht hy voort
Tot ghevecht en wreede moort.