Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 234]

XXXIV Sibi nequam, cui bonus.aant.

[p. 235]

XXXIV.A.1
Sich self quaet, niemant nut.

Vrijt met een lustig hert. Waer toe bedroefde sinnen?
Doet als het velthoen¹ plach; dat weet hem vet te minnen;

Doet als het geestich dier², dat aen den rijcken Nijl

Eet sat, en niet-te-min bedient den crocodijl.

'T is dwaesheyt, soete jeught, en rechte vise-vasen,
Door al te grooten brant te quelen of te rasen:

Ghy, die een frissche maeght uyt reyner minne dient,

Belieft haer na den eysch, maer blijft u eyghen vrient.

1 La perdris s'engraissit a couvrir la femelle, Plutarch.

2 Van dit voghelken trochilos ghenaemt, siet Plin. lib. 8. cap. 5.

XXXIV.A.2
Sibi nequam, cui bonus.

Stulte aliquis nimio languet miserabilis igne,

Stulte aliquis tigno flebile pendet onus.

Sit tibi cura tui, dum te concedis amicae;

Quid lacus, aut laqueus, quid tibi mucro subit?

Se quoque curat¹ avis, tibi dum, crocodile, ministrat;

Et perdix, veneris munere, pinguis abit.

Et curare cutem potes, & servire puellae:

Quod nimis, ut passim, sic in amore nocet.

1 De trochilo sive avium rege crocodilo dentes scalpente & se saginante consule Plin. lib. 8. cap. 25.

XXXIV.A.3
Sois serviteur, sans crevecoeur.

Veus estre sage amant? va t'en de telle sorte
Que rien, que tout plaisir ton ame n'en rapporte:
Va suy le roitelet, lequel est si habil,
Qu'il se rapaist, alors qu'il sert au crocodil.

XXXIV.A.4.a
Ovid. Lib. 1. de Remed. Amor. ad Cupidinem.

Et puer es, nec te, quidquam nisi ludere oportet.

Lude, decent annos mollia regna tuos.

Cur aliquis rigido fodiat sua pectora ferro?

Invidiam caedis pacis amator habes.

XXXIV.A.4.b
Hieron.

Amor immoderatus ipsi amori novissime inutiles facit: nam quum fruendi cupiditate insatiabili quis flagrat, tempora suspicionibus, lachrimis, querelis perdit, otium sui facit & novissime sibi est odio.

[p. 236]

XXXIV.B.1
Onder vrientschaps schijn, besorght hy 't sijn.

Een voghel wel bekent ontrent de nijlsche stranden
Bedient den crocodil, en peutert hem de tanden,

Hy swiert ontrent het beest, waer dattet henen gaet,

En siet! hoe schoon het dient, ten soect maer eygen baet.

Al schreeut men overluyt; Diane van Ephesen
Gaet let eens watter schuylt, het sal wat anders wesen:

Neemt hier op u gemerck, wie sloct gelijck een struys,

En dient de landen niet, maer eer sijn eyghen huys.

XXXIV.B.2
Publica praetexuntur, privata curantur.

Aegipti cum pinguis ager, tibi bellua nili,

Nilus & ipse pater prandia bina dedit,

Regulus ut dentes curet tibi, guttura lustrat;

Scilicet: at saturo ventre recedit avis.

Fana licet iactet Demetrius alta Dianae¹,

Nil nisi privatas pectore versat opes.

Res agis ipse tuas, bone vir, dum publica tractas,

Idque patet, redeas cum gravis aere domum.

1 Actor. 19.35.

XXXIV.B.3
A la court du roy, chacun pour soy.

Robin faict grand devoir, tout pour la republique,
Ainsi le dit il, mais remarquez sa practique
Vous trouverez en fin qu'il soit un vrai trochil,
Lequel s'est engraissi servant au crocodil.

XXXIV.B.4.a
Lips. De const. Lib. 1.

1Vidimus agrestes saepe trepidare, & concurrere, & vota facere, cum 2calamitas ingruit aut tempestas; sed tu, cum desaevit, eosdem sevoca 3& examina, reperies unumquemque timuisse duntaxat segeti & agel-4lulo suo (& infra) mundus universus exercet histrioniam (ait Arbiter) 5comoediam, o boni, luditis, & veluti persona patriae rem privatam 6curatis.

XXXIV.B.4.b
Mich. Montagn.

Quelque personage que l'homme joue, il joue tousiours le sien parmy.

[p. 237]

XXXIV.B.5
Non id agis, quod agis.

1Praestat tales, inquit Tacitus, reipublicae adhibere qui pares negotiis, 2neque supra sunt, hebetiores enim, quam acutiores, ut plurimum, 3melius rempub. administrare, multis creditum est. (Thucyd. lib. 3.) Ob 4rationes, inter alias, quia multiplici cautione (si mala fide eos agere 5contingat) nimisque callide artes suas tegant, &, specioso reipublicae 6praetextu, suas res agant; adeo ut vel emunctissimae naris homines aut 7fallaciam non discernant, aut impedire non possint. De talibus Guic-8ciardinus, chi da il consiglio, inquit, se non è molto fidele, per ogni piccolo suo 9commodo, per ogni leggier occasione, drizza spesso il consiglio a quel fine, che 10piu gli torna a proposito, o di che piu si compiaci. Dic, quaeso, trochilum 11dentes crocodili sedulo, ut videtur, curantem, ventri suo consulere 12quis non credat? ingenui autem isti, & paulum modo supra vulgus, 13strategemata huiusmodi vel omnino non tentant, ingenio suo diffisi, 14vel non tam caute, quin facile detegantur. Bona hic ergo Tiberiana 15cautio, ille nec eminentes virtutes sectabatur, & rursus vitia oderat; ab 16optimis periculum sibi, a pessimis dedecus publicum metuebat, inquit 17Tacit.

XXXIV.B.6

1'Tis best, seydt Tacitus, de soodanighe in dienste vanden lande te ghe-2bruycken, die wel mans ghenoech zijn om haer saecken te verrichten, 3evenwel nochtans niet al te grooten overvlieghers: want, ghelijck 4Thucydides meynt, ronde ghesellen die maer eenen derm en hebben 5(ghelijckmen seyt) en die recht uyt, zijn immers soo dienstich totte 6beleydinghe van 's landts saken, als de spitsvinnighe hayrklyvers. De 7reden daer van is, onder andere, dat dese scherp-voghels, alsse qualijck 8willen, al te veel kromme spronghen ter hant hebben, om haer loos en 9boos voornemen voor de oogen vande gemeente te bewimpelen, als 10wetende so behendelijck haer eyghen voordeelen metten deckmantel 11van 't gemeene te bekleeden, dat selfs de sneeghste van allen niet en 12konnen mercken waer't vast is. Daer in tegendeel van dien, dese effene 13en eenvoudighe verstanden ghemeenlijck ofte gheen slimme streecken 14en derven aenrechten, ofte wel sulcx bestaende, werden lichtelijck 15achterhaelt, en betrapt. So is dan best het ghevoelen van Tiberius, die 16en hielt niet van uytmuytende deuchden, hatende oock sodanighe ghe-17breken: vreesende van de beste eyghen ghevaer, vande quaetste ghe-18meene schade.

Wat zijnder al gheslepen gasten,
Soo afghericht om toe te tasten,
Dat al hun doen schijnt voor 't ghemeen!
En siet! tis maer voor hun alleen.

[p. 238]

XXXIV.C.1
Philip. 3.19.
Daer wandelen vele, wiens God den buyck is, dewelcke aerts ghesint zijn.

Wanneer de crocodil is sat en vol gesopen
So komt tot sijnen muyl een vogel ingekropen

Die suyvert hem den mont, en al om weynigh aes:

Wat gaet het beesken aen? voorwaer het is te dwaes.

Maer segh eens, arrem dier, ist niet een beter leven
Te nutten slechter kost, en vry te moghen sweven?

Hoe geeft sich menigh mensch tot alle vuyl gebruyck!

En al dat maer alleen ten dienste vanden buyck.

XXXIV.C.2
O prodiga rerum luxuries!

Dum satur, ad fulvas Nili crocodilus arenas,

Turpiter eructans littora vasta quatit,

Regulus, ore trahens haerentes dentibus escas,

Relliquias pretium vile laboris habet.

Nonne foret melius nulli servire tyranno?

Perque nemus victu liberiore frui?

Turpe ministerium satanae praestamus, & orbi:

Vah pudeat! solus praemia venter habet.

XXXIV.C.3
Proverb. 9.17.
Les eaux desrobées sont douces, & le pain prins en cachette est plaisant.

As tu doncq, pauvre oiseau, la bouche si friande,
Que tu vais t'hasarder, pour si peu de viande,
Prostituant ton corps au monstre si hideux?
Qui sert aux appetits, o qu'il est malheureux.

XXXIV.C.4
Innocent. de Vil. Vitae Hum.

Gula paradisum clausit, primogenituram vendidit, suspendit pistorem, decollavit baptistam: Nabuzardam princeps coquorum templum incendit, & Ierusalem totam evertit. Balthasar manum contra se scribentem conspexit in convivio, & eadem nocte interfectus est a Chaldaeis.

XXXIV.C.5
O prodiga rerum luxuries!

1Si quoties cibum sumimus, non voluptatis potius, quam valetudinis 2negotium ageremus, atque ibi desineret cupiditas, ubi finitur necessi-3tas; sane nec patrimoniorum exitium culina, nec animorum pernicies 4foret gula. Avem aliquam (vah dementiam!) millies pascimus, ut semel

[p. 239]

5ab ea pascamur; quod vero aeterni alimenti occasionem liberalissime 6nobis offert, vix potu frigidae dignamur. Terram, ac mare scrutamur, 7ut cibis exquisitis corpus saginemus; ut animae bene sit, vix aliquis 8seipsum inspicit. Ecquid homini magis indignum, quam ventrem, & 9quae ventri vicina sunt, tanquam pro Deo, habere? Sapientia in sicco 10habitat, inquit ille, non in paludibus, ac lacunis. Fundi nimio humore 11diffluentes nil fere praeter bufones, ranas ac hydros generare solent, 12utpote frugibus ferendis inutiles. Venter mero aestuans, inquit Hieron. 13despumat in libidinem. Abstinentiam, ut corpori bonam, laudat medi-14cus; ut ingenio, philosophus; ut animae, theologus. Si omnibus & sin-15gulis bene velimus, ipsa colenda est.

XXXIV.C.6

1Indien den mensche, terwylen dat hy besich is met eten en drincken, 2niet meer sijn lusten als den nootdruft, en sochte in te volghen, ende 3dat de begeerlijckheyt altijts ophielt met den hongher: voorwaer hy en 4soude niet beschadicht werden, noch door de keucken in sijn goet, 5noch door de gulsicheyt in sijn ghemoet. Wat een dwaesheyt! men 6spijst een vogel duysentmael, al om eens vande selve ghespijst te wer-7den: ende aen het gene, dat ons voor eeuwich soude konnen spysen, 8en weetmen nauwelijcx een koude soop waters te wille. Men door-9snuffelt lant en zee om het lichaem met alderley leckernien vet en dick 10te maken, en middeler tijt en neemtmen nau eens de pyne sijn eyghen 11selfs recht te ondersoecken, op dat de ziele haer rechte bekomste 12hadde. Sekerlijck hy betoont hem der zielen onwaerdigh te zijn, die 13meer te doen heeft met sijn lichaem, als met haer op te koesteren. Wat 14voeghter doch een mensche minder als den buyck, ende 't ghene den 15buyck nabuerich is, als voor een God te achten? De wijsheydt (seyter 16een wijs man) woont in't drooge, niet in poelen of morassen. Al te 17vochtighe landen, brengen niet als puyten en padden voort, als onbe-18quaem zijnde tot goede vruchten. De buyck opwallende van overda-19dicheyt, werpt niet uyt als schuym van onkuyscheydt. De medecijn 20leert sparigheydt goet te zijn voor het lichaem: de wijsgierighe voor 21het verstandt, de leeraer der Godheydt, voor de ziele. Willen wy alle 22ende yeder van de voorschreven dinghen goedt doen, laet ons met 23maten sparigh zijn.