Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 222]

XXXII Inter manum et mentum.aant.

[p. 223]

XXXII.A.1
Tusschen hant en tant, raect veel te schand.

De proye die ick jaegh heeft wonder vreemde streken,
Heeft, ick en weet niet wat, om lusten aen te steken;

Sy sweeft my voor het oogh, ja schier tot inden mont,

Maer als ick naerder coom so wijctse na den gront:

Dies word' ick bijster graegh, ick reyck, ick blaes, ick hijge,
Ick happ', ic grijper na, het schijnt dat icse crijge;

En siet! noch gliptse wech, dies 'thert eylaes! my berst,

Doen ic was aldernaest, doen was ic alderverst.

XXXII.A.2
Inter manum & mentum.

Post varios tandem, qui me pressere, labores,

Obtigit haec oculis praeda videnda meis:

Hanc sequor ingenti conamine, iamque propinquo,

Iam crepitant fauces, iam mihi guttur hiat.

Sed, dum capturiens vestigia proxima stringo,

Ah! reliquum video nil mihi, praeter aquas,

Somniat heu! vigilans, & se quoque ludit amator,

Bulla, vapor, nihil est, se quod habere putat.

XXXII.A.3
En Amour, en court, & a la chasse,
Chacun ne prend ce qu'il pourchasse.

Maint sot s'en va criant, ma belle se va rendre,
Mais tout est au rebours, lors quand il la veut prendre.
Le chien tout plein d'espoir croit qu'il a pris l'oiseau,
Mais a la fin helas! ne prend rien que de l'eau.

XXXII.A.4.a
Lucret. Lib. 4.

... Potiundi tempore in ipso,
Fluctuat incertis erroribus ardor amantum.

XXXII.A.4.b
Ovid.

Fallitur augurio spes bona saepe suo.

XXXII.B.1
Ydele hoop, wakenden droom.

Het wilt-braet dat ic wensch, dat jaegh ic met verlangen,
My dunct schier even staeg, my dunct het is gevangen,

Ick sie het met vermaeck, ic sie het voor my staen,

Ick hygh', ick happ', ic hoop, ic hebbet; 'tis gedaen:

[p. 224]

5

Dit roep ic menigmael, maer als ic meen te grijpen,

 

Dan isset enckel droom, en niet als leure-pijpen:

 

Eylaes! ic heb om niet mijn nutten tijt gequist,

 

Ick meynd' ic haddet al, en nu ist al gemist.

XXXII.B.2
Spes chymica, vigilantis somnium.

Dum volucrem sequitur, dum spe iam devorat escam,

Dum canis in praedam fervidus ore ruit,

Guttura latrantis, nil tale timentia fallit,

Seque paludoso gurgite mergit anas:

Ergo miser, praedam studio qui captat inani,

Ora refert solis plena molossus aquis.

Sit canis hic, ficta sub imagine, chymicus, hospes,

Spes cui semper adest, res cui semper abest.

XXXII.B.3
Il y a difference, entre espoir & avoir.

Le chien qui semble avoir pris le canart a nage,
Le voit aller au fond, plein de despit & rage;
Pendant que l'alchimiste espere tout avoir,
Helas! rien ne retient qu'un fol & vain espoir.

XXXII.B.4.a
Cicero. 3. De orat.

O fallacem hominum spem, fragilemque fortunam! & inanes nostras contentiones! quae in medio spacio saepe franguntur & corruunt; & ante in ipso portu obruuntur, quam portum contingere potuerunt.

XXXII.B.4.b
Francis. Guicciard. Hist. lib. 4.

Plerumque hominum proprium est quod ratione difficile cognoscunt, id sibi cupiditate & spe facile fingere.

XXXII.B.5
Spes chymica, vigilantis somnium.

1Spei alumnus si quisquam, certe chymicus, sive alcumista, nuncupan-2dus est. Nam, si cui unquam verba dedit lubrica illa Dea, id huic 3hominum generi contingere, usus docet. Spem enim magis ipsam, ut 4Livii verbis utar, quam spei causam intuentur. Nam quamvis plurimi 5eo rerum sese pervenisse constanter aliquando assererent, ut iam emer-6surum foetum illum aureum, lapidem, inquam, philosophicum pleno 7ore inclamarent; nihilominus, potiundi tempore in ipso, tanquam cor-8vi hiantes delusi, viderunt, non sine aliorum risu, ac suo luctu, collap-9sam in cineres facem: Idque licet illis iterum atque iterum contingat, 10ab incepto nihilomimus non dimoventur, sed indies nova spe inescati,

[p. 225]

11identidem eandem serram reciprocare non desinunt. quid mirum? cum 12propositi istam tenacitatem in principiis artis ponat Geber, proposito 13laborum praemio, ex Augurelli testimonio, ut vel minima lapidis parte,

... Argentum modo vivum si foret aequor,

Omne vel immensum verti mare posset in aurum.

16Dicamus cum Polibio, non esse sapientis praefidere constanter iis, 17quae aliter evenire nata sunt.

XXXII.B.6

1Indiender erghens een voester-kindt van hope te vinden is, seecker-2lijck den alcumist moet voor sulcx ghehouden werden: want aen nie-3mandt en heeft oyt dese glibber-gladde Goddinne soo seer den honich 4om den mondt ghestreken, als aen dese soorte van menschen, de-5welcke, schoon sy-lieden hun ten diepsten menichmael inbeelden tot 6het hoochste van haren wensch gekomen te zijn, en allen oogenblick 7dien wonderbaren steen, in sijn geheele volkomentheydt, voor haer 8meynen te sien: even wel nochtans, alst op een toegrijpen komt, so 9verliest sich veeltijts haer groote inbeeldinghe als tusschen hant en 10tant, doch wederom, gheketelt door (ick en weet niet wat) nieuwe 11hope, gaen weder en weder aen, na de lesse van haren Geber, die voor 12een grontstuck van dese konste stelt een onvermoeyelijcke hals-ster-13ckigheydt, belovende tot loon van alles dien wonderbaren steen, daer 14haren poët Augurellus aldus van schrijft:

Schoon al de Zee quickzilver waer,

En dat ghy, in haer diepten, maer

Een stucxken steens eens werpen wout,

De gantsche zee waer enckel gout.

19'T is beter, met wyse luyden, sich niet te seer te verlaten, op dingen, 20die gemeenlijck altijdt anders, alsmen meynt, uyt vallen.

Als ghy naer een saecke tracht,
Hoe de hoop u meer belacht,
Hoe de spijt u dieper bijt,
Als het hopen u ontglijt.

XXXII.C.1
Rom. 7.24.
Ick ellendich mensche! wie sal my verlossen van dit lichaem des doots? Ick dancke God door Iesum Christum.

Ick lach eens uytgestrect in bangheyt mijner zielen,
Ick sach een open graf, de doot was op mijn hielen,

De helle stont bereyt, als met een open mont,

So dat ick (waer ic socht) geen raet of rust en vont.

[p. 226]

5

Maer inden meesten noot doen is my troost verschenen,

 

Mijn druck (danck hebbe God) mijn commer is verdwenen;

 

Siet! als het diepste leet tot aen de ziele rijst,

 

Dat even is de wegh die ons den hemel wijst.

XXXII.C.2
In agone, liberatio.

Quam prope me stygio nuper canis ore vorabat!

Quam prope tartareis faucibus esca fui!

Sulfureo afflabant me guttura panda vapore,

Praeque meis oculis nil nisi funus erat.

At Pater omnipotens, mediis mihi portus in undis,

Lassa salutiferis pectora texit aquis.

Mens, age, pone metus; quae ducit ad aethera callis,

Nescio quid, tristi de Phlegetonte tenet.

XXXII.C.3
2. Tim. 4.16.
Nul ne m'a assisté en ma premiere defense, ains tous m'ont abandonnées. Mais le seigneur m'a assisté & m'a fortifié.

La mort me talonnoit, il ne falloit jà guerre,
j'Estois tout englouty de l'infernal Cerbere,
Parmi le fiel amer suis tout confit en miel:
L'enfer faut costoyer, qui veut monter au ciel.

XXXII.C.4.a
Iacob. 1.10.

Beatus vir, qui suffert tentationem: quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam, quam repromisit Deus diligentibus se.

XXXII.C.4.b
Bradfort.

Si ad superos iter tendere velis, ad inferos prius navigandum est: cuncta enim Dei opera sunt in mediis contrariis.

XXXII.C.5
In agone, liberatio.

1Sceleratos ingenti plerumque improboque somno frui, ac in utramque 2aurem dormire; pios contra dissidio interno exagitari quid mirum?

Parcere subiectis, & debellare superbos

4& principi huius seculi, diabolo inquam, solenne est. Quamdiu enim 5robustus ille possessioni suae incumbit, omnia ibi placida ac tranquilla 6sunt: at simulatque fortis fortiori succubuit, omnia in tumultu sunt, 7cunctaque sursum, deorsum aguntur. Quid te excrucias, mens pia?

[p. 227]

8Non ex peccato sensus peccati est; corruptionem tuam non per cor-9ruptionem, sed ex gratia percipis. Timor enim Dei eodem modo vul-10nerat, inquit Augustinus, quemadmodum medici ferramentum; id 11putredinem tollit, & videtur quasi vulnus augere; nam dum putredo 12esset in corpore, minus erat vulnus, sed periculosum; accedit ferra-13mentum medici, minus dolebat illud vulnus, quam dolet modo, cum 14curatur. Sed ideo plus dolet, accedente medicina, ut nunquam doleat, 15succedente salute. Periculosum fortissimis imperat dux. Nunquam im-16pugnari debilitatis est.

XXXII.C.6

1T'en is niet te verwonderen, al sien wy somwylen de goddeloose ghe-2rust, en goedts moets daer henen gaen: de vrome daerenteghen met 3innerlijcke aenvechtinghen gequelt te zijn. Niemandt en doet oorloghe 4aen, de ghene die hem onderdanich zijn: den duyvel en bestoockt niet 5de ghene, die hem alreede de overhant gegeven hebben. So langhe als 6dien stercken ghewapenden sijn vaten bewaert, soo isset al in stilte: 7maer als den stercken van een stercker bestreden en overwonnen 8werdt: dan ister al in roere. Wat quelt ghy u doch, Godtvreesende 9ziele? Ten is niet van de sonde, dat ghy u sonde ghevoelt: 't is van 10Gods ghenade, niet van uwe verdorventheydt, dat ghy uwe verdor-11ventheyt ghewaer wert. De vreese des Heeren, quetst den mensche, 12seydt Augustinus, op de selve wyse, gelijck de vliem de etterbuyle, sy 13schijnt wel de wonde grooter te maken, maer sy jaechter den etter en 14dracht uyt, want terwylen die vuylicheydt noch in het lichaem lach, 15was de wonde, 'tis waer, wel kleynder, maer veel sorghelijcker, sy is 16veel pynelijcker, nu daer de vliem by komt, als te voren eerder den 17meester aen quam: maer sy is daerom pynelijck, terwylen datmense 18meestert, om datse niet meer pynelijck zijn en soude alsse genesen is. 19Een veltoverste sendt sijn kloeckste gasten, ter plaetsen daer het ghe-20vaer alderheetst is. Nimmermeer bestreden te werden is een teycken 21van swackheyt.

Niemant treter in ghevecht, met sijn knecht,
Maer met die hem tegen streven:
Die den duyvel wederstaen, tast hy aen;
Niet die na sijn wetten leven.