Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 210]

XXX Fugat, non capit.aant.

[p. 211]

XXX.A.1
Hy jaeght, maer laes! verjaeght.

Noyt cond' ic gunstig woort van Rosemont gewinnen,
Tot Floor, een rechte kluts, haer eens bestont te minnen,

Die stont haer geensins aen, haer moeder niet-te-min

Gaf aen den bloet gehoor, ooc tegen haren sin:

Doen wast de rechte tijt om op mijn stuck te letten,
't Wilt dat een ander joegh viel in mijn eyghen netten;

Siet, Floor is hier het fret, mijn lief het schou conijn:

Sy wenscht te zijn gevat, om niet gevat te zijn.

XXX.A.2
Fugat, non capit.

Dum cava lustra subit viverra, cuniculus, hostem

Ut fugiat, celeri deserit antra pede:

Morderi metuens laqueis se tradit habendum.

Saepe, labor socio quod negat, arte feres.

Anxia virgo fugit, cum rusticus instat amator;

Et fruitur praeda, cui magis apta manus.

Vicisti, sis capta licet, lepidissima rerum,

Nam fuit in votis, ne capiare, capi.

XXX.A.3
Tel bat les buissons, qui ne prend les oisillons.

Margot fuit Coridon, qui tasche de la prendre,
Mais elle, par despit, a Thirsis se va rendre:
La proye fuit de l'un, a l'autre prend la retz.
Voyla! un sot amant ne sert que de furet.

XXX.A.4
Haec Galatea apud Ovid. 13. Metam.

Acis erat Fauno nymphaque Simethide cretus,
Magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,
Nostra tamen maior ...
Hunc ego, me cyclops nullo cum fine petebat;
Nec, si quaesieris odium cyclopis, amorve
Acidis in nobis fuerit praestantius, edam:
Par in utrumque fuit.

XXX.B.1
Soeckers van kunsten, vinders des bedelsacx.

Of schoon het gau Furet gaet woelen inder aerden,
Een, die maer sat en keec, die comt het wilt aenvaerden;

De blaser alchimist haelt wonder aen den dagh,

Dat yemant van het volck ten nutte dienen mach;

[p. 212]

5

Maer hy is sonder vangh, en sijn bestoven keucken,

 

Al rooctse jaren langh, en geeft maer vijse reucken:

 

De man verstooct sijn broeck het wijf haer beste keurs,

 

Een ander heeft de baet, en hy de leghe beurs.

XXX.B.2
Artium tristis ianua.

Dum cogit viverra feras exire latebris,

Mox aliquis praedam, qui nihil egit, habet.

Ingenio penetras imae per viscera terrae,

Dum male quaerendo, chymice, perdis opes;

Multa quidem nobis non contemnenda dedisti,

At, miser, hoc nunquam, quod tibi quaeris, habes:

Igne licet caleat, caret, ah! nidore culina,

Pyxida tu vacuam, caetera vulgus habet.

XXX.B.3
D'invention neuve, point de gain a qui la treuve.

Que sert croupir par tous entrailles de la terre,
Et faire tous les jours aux mineraux la guerre?
Ou rien ne trouveras, ou n'auras point de gain;
Un autre a le profit, & tu la vuide main.

XXX.B.4
Mart. Delrio. Disquis. Mag. lib. 1. cap. 5.

1Artem chymicam, quae medicinae adminiculatur, sane laudo, & vene-2ror, ut phisiologiae foetum praestantissimum: inventricem auri pota-3bilis: spiritus enim subtilissimos ex metallis plantis, gemmisque 4educens, quo subtiliora hoc puriora, & quo puriora, hoc efficaciora 5remedia praebet, &c. Interea tamen haec ars non convenit nisi opulen-6tissimis: multi enim hac arte depauperantur, & in causa sunt ut uxores 7& liberi cogantur indigno quaestu se sustentare, idque vel ipsi chymici 8scriptores testantur: nam Geber; non ergo, inquit, haec scientia egenti 9& pauperi convenit, sed potius est illis inimica.

XXX.B.5
Artium tristis ianua.

Sic vos non vobis fertis aratra boves,

2Et reliqui eiusdem sententiae versiculi in vulgus chymicorum non 3inepte dici poterunt, si ea, quae ex officina istius artis indies prodeunt, 4consideremus. Ea vero sitne chrysopoeia, id est, ad aurum faciendum 5efficax, Item anne exemplis probari possit vere aliquando hac arte 6aurum factum esse, nec ne, non est nostri instituti hic inquirere. haec 7si quis velit consulat auctorem mag. Disq. Lib. 1. cap. 5. Illud tantum 8hic dicam, chymicos quidem multa egregia, humanoque generi plane 9utilia incidenter, & veluti aliud agentes, in usum mortalium protulisse,

[p. 213]

10plurimos tamen eorum, non modo nihil ex arte ista compendii fecisse, 11sed omnibus exhaustos prope cladibus, omnium egenos facultates suas in 12fumo, situ, ac pulvere, misere absumpsisse; idque ipsi alchymiae auto-13res & fautores, Geber, Lullus, & alii satis indicant, cum suos monent 14ne animis destituantur, quoties oleum & operam perdidisse sese non 15raro animadvertunt; sed ex integro philosophari incipiant, (ita isti stu-16dium chymicum satis superbe tanquam per excellentiam, nuncupant.) 17Quid dicam? frustra sapit, qui sibi non sapit.

XXX.B.6

1Indienmen recht wil insien watter daghelijcx uyt de smisse der alcu-2misten voortkomt, men sal aen de selve dese veerskens van Virgilius 3wel moghen toepassen.

Dat het schaepjen wolle gheeft,

Dat de by' om honich sweeft,

Dat den os uyt ploeghen gaet,

Komt niet tot der dieren baet.

8Ick en wil hier niet treden inde bemerckinge of dese konste waerachtig 9gout kan voortbrengen, dan niet: andere hebben daer van wijt en 10breet geschreven. Dit wil ic hier alleenlijck aenwysen, dat wel waer is, 11dat de alcumisten wel veel nutte dingen, als int voorby gaen, hebben 12ontdect: maer de nutticheyt daer van komt de vinders der selver minst 13te passe, alsoo meest al wat by henlieden gevonden is, de vinders so 14diere heeft ghekost, dat vele van henlieden in stof, roock, en stanck 15haer middelen verblasen hebbende, eyntelijck totte uyterste armoede 16zijn komen te vervallen, ende door het onnoodighe te soecken, het 17noodige quijt geworden zijnde, hebben alsoo vrouwen en kinderen 18naeckt en bloot of op den dijck, of voor het gasthuys henen ghestelt.

XXX.C.1
Psalm. 39.7.
Sy vergaderen ende en weten niet wie het krijghen sal.

Wat lust het menigh mensch met handen ende voeten
Hier in dit aerden hol, gelijc een mol te wroeten?

Het gaet hem als het fret, hy woelt sijn leven langh

En siet, ey lieve, siet; een ander heeft den vangh:

Den loon van sijn gewoel, en van sijn angstigh slaven
Is maer een oude slet, om in te zijn begraven.

Rijst hooger, weerde ziel, en vry al verder siet;

Dat u geluckigh maeckt is hier beneden niet.

[p. 214]

XXX.C.2
Quod capis, alter habet.

Ecquid adhuc atris caput abdis, homuncio, lustris?

Ecquid adhuc vili pectora condis humo?

Tu viverra tuis, tu mente manuque laboras,

Et mox qui praeda gaudeat, alter erit:

Alter erit; qui vina cadis depromat avitis,

Vah! dabitur cineri trita lacerna tuo.

Si sapis, ergo putri tandem caput exere terra;

Quaeque rapi nequeant praemia, disce sequi.

XXX.C.3
Eccles. 4.17.
Mon oeil ne voyt jamais assez de richesses, & ne pense point pour qui travaille ie & prive ma personne de bien?

A quoy te sert, mortel, par avarice, & rage,
Par peine, par labeur de consumer ton age?
Ne vois tu pas qu'aux tiens ne sers que de furet?
La peine est seule a toy, un autre a le banquet.

XXX.C.4
Luc. 12.

1Stulte, hac nocte anima repetetur a te, quae autem parasti, cuius erunt?

2De imperatore Severo memoriae proditum est: eum, cum sensim 3mortem sibi imminere sensisset, linteum, in quo tumulandus erat per 4castra conto levatum circumferri & per praeconem edici iussisse; En! 5ex amplissimis regni opibus, quod unicum Severus imperator secum 6auferet.

XXX.C.5
Quod capis, alter habet.

O Curas hominum! O quantum est in rebus inane!

2Hic tametsi liberis orbus, censum tamen alieno haeredi nutrire non 3desinit: iste, cum diu parce vixerit, opibusque familiae congerendis 4aevum consumpserit, quot filios, totidem cadaver exspectantes vultu-5res circum sese habens, tandem exspectato fine supremum diem clau-6dit, ac personato fletu nudus in terram abditur. Saladinus, qui Syriam, 7Aegyptum, ac Africae bonam partem subegit, vicinus morti, in cogita-8tionem hanc serio descendisse dicitur, ac proinde suprema voluntate 9voluisse, pro omni pompa funebri, tunicam tantum interiorem in hasta 10sublimem offerri, cum acclamatione: Unum hoc ex domitore orientis res-11tare. Est sane, est, inquit Eccle. 5.12. alia infirmitas pessima, quam 12vidi sub sole, divitiae conservatae in malum domini sui: pereunt enim 13in afflictione pessima. Sicut egressus est nudus de utero matris suae, 14sic revertetur, & nihil auferet secum de labore suo. Quid ergo prodest

[p. 215]

15ei, quod laboravit in ventum, cunctis diebus vitae sua? Cognovi, inquit 16idem cap. 3.12. quod non esset melius, quam laetari & bene facere in 17omni vita, hoc enim donum est Dei.

XXX.C.6

Ach! hoe ydel zijn de sorghen,
Die den armen mensch verworgen,

3Den desen, al hoewel sonder kinderen, en laet niet af schatten te versa-4melen voor een erfgenaem, die hy niet en kent. Den ghenen, kinderen 5hebbende, mitsgaders langhe en veel voor de selve hebbende gesorcht, 6en heeft menichmael, voor al sijn sorghen, gheen andere vergeldinge, 7als de sorge van syne kinderen, duchtende dat hy te lange leven sal: 8werdende dagelijcx vande selve niet anders besien, dan gelijck een 9stervende ghedierte, van een gragen giervoghel: tot dat hy ten laet-10sten, met ghemaeckte ende uytgheperste tranen, naeckt in het diepte 11der aerden neder wert gelaten. Saladijn die Syrien, Aegypten, ende een 12groot deel van Africa t'onder heeft gebracht, gevoelende sijn tijdt daer 13te zijn, na dat hy sich selfs ernstelijck in dese bedenckinghe hadde 14ghegheven, heeft eyndelijck by uyterste wille bevolen, datmen voor de 15bare in plaetse van pronck-kleederen, prachtighe wapenen, ofte andere 16lijckcieringhe, alleenlijck sijn hemdenrock, aen een lance ghehecht, 17soude omdragen: met een by-roep; van de overwinner van oosten, is 18dit maer alleen overich. Dat is een boose plaghe, seydt Salomon, die 19ick sach onder der sonnen: Rijckdom bewaert tot schade, diens, die 20hem heeft: want den rijcken komt om met grooten jammer. Ghelijck 21hy naeckt van sijns moeders lijf ghekomen is, soo vaert hy weder henen. 22Wat helpet dat hy in den wint ghearbeyt heeft? alle sijn leefdaghe heeft 23hy in duystere ghegeten, &c. Ick mercke, seyt den selven, datter niet 24beter en is als wel doen en vrolijck zijn.