Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 198]

XXVIII Nuda movet lachrimas.aant.

[p. 199]

XXVIII.A.1
Wort dit ghewas ontkleet,
Al wasset lief so worttet leet.

Vermijt u, domme jeught ajuyn te willen schellen,
Of, siet! u treurich oogh sal vande tranen swellen;

Maer sooje met de vrucht wilt spelen sonder leet,

Soo raectse sachtjens aen, en laet het ding gekleet.

Ghy meught u, jongh gesel, ter eeren wel vermaken,
Maer pleegt geen ander min als door eerbiedigh raken:

'T is noch al, soo het plach. Acteon naect verdriet,

Indien hy sonder kleet de jonge nymphen siet.

XXVIII.A.2
Nuda movet lachrimas, vestitam impune videbis.

Saepe licet tractata manu, non laedit ocellos,

Dum latus inclusum cortice caepa gerit:

Hanc tenui spoliare toga si forte iuvabit,

Protinus uda tibi lumina, nuda dabit.

Huc animos adverte, puer; mihi caepa puella est;

Quisquis amare voles, fac reverenter ames.

Ne teneram spectare iuvet, sine veste, Dianam;

Haec dea, nuda magis, quam pharetrata, ferit.

XXVIII.A.3
Qui me despouille, pleurant se mouille.

Manie tes amours en chaste reverence,
Si tu ne veus languir de longue repentence,
Tu pourras, sans douleur, tenir en main l'oignon,
Mais, pleureras, si veus oster son cotillon.

XXVIII.A.4.a
Herod. Lib. 1.

Mulier exuta tunica verecundiam pariter exuit.

XXVIII.A.4.b
Annaen. Robert. Rer. iud. Lib. 4. Cap. 10.

Nuditas in viro indecens, in muliere probrosa: unde Herodotus apud Lydos ac plerasque gentes, etiam barbaras, viris indecorum fuisse tradit se nudos ostendere, nam (ut ait Cicero) hoc solum animal natum est, pudoris & verecundiae particeps.

XXVIII.A.4.c
Adde,

Flagitii principium esse, nudare inter cives corpora.

[p. 200]

XXVIII.B.1
Na 'tis ontkleet,
Soo wortet leet.

Een waterlantsche trijn sat eens ajuyn en schelde,
En klaeghde dat de lucht haer oogen dapper quelde,

En kijck eens (sprack de meyt) ick hebber mé gespeelt,

En doen heeft my het dingh int minste niet verveelt.

Dus gatet, lieve moer, gingh Els hier tegen seggen,
Met die soo metter haest haer spillen tsamen leggen;

'T is wel soo langh men vrijt, maer trect het rockjen uyt,

Een reuck daer 'toogh af loopt verneemtmen vande bruyt.

XXVIII.B.2
Dos est uxoria lites.

Vestibus indutum nil caepe nocebit ocellis,

Tegmina tollenti fletibus ora fluunt.

Caepe quod est nobis, teneris hoc uxor ephoebis;

Cum verbis agitur, tum bene constat amor:

Intret hymen thalamos, sit zona soluta puellae,

Ibit demissis vir novus auriculis.

Mira vides, uxor quem nunc iubet esse maritum,

Vah! puer est, sed vir, cum puer esset, erat.

XXVIII.B.3
Apres la feste, on grate la teste.

L'oignon lors faict pleurer, quant on le deshabille,
Lors quant un jouvenceau espouse belle fille
Pour assouvir le feu de ses brutaux amours,
Pour quelques bonnes nuicts a force mauvais jours.

XXVIII.B.4.a
Sen. Oct.

Iuvenilis ardor impetu primo furit,
Languescit idem facile, nec durat diu
In venere turpi; ceu levis flammae vapor.

XXVIII.B.4.b
Ovid. lib. 2. de Remed. Amor.

Turpe vir & mulier, iuncti modo, protinus hostes.

XXVIII.B.4.c
Arist. Lib. 2. Reth.

Iuvenes ex corporeis voluptatibus, venereis potissimum dediti, earumque impotentes sunt, & inconstantes; resque quas concupiverunt, fastidiunt: Valde concupiscunt, sed protinus conquiescunt; quia acutas habent voluptates, non longas, ut aegrotantium fames, & sitis.

[p. 201]

XXVIII.B.5
Simul ac nudata, dolebis.

1Eos, qui ex incitato iuvenilium affectuum impetu foelices matrimonio-2rum successus augurantur, toto plerumque coelo errare, dicere non 3abhorreo. Leves enim istos ac fluctuantes iuvenum ardores, & stabile 4hoc ac venerandum matrimonii sacrum mutuas sibi operas tradere, vix 5unquam comperi. Longe quippe alius lascivi istius amoris, alius sane 6sedati coniugii scopus est; magisque contraria illa inter sese, quam cog-7nata aut coniuncta non abs re quis dixerit. Prudentes utique usuque 8edocti, & inter eos Vives, inconsultum putant eam matrimonio sibi 9copulare, cui quis in amoribus nimis sese submisit, quamque dominam, 10heram, lumen, votorumque suorum finem, non minus impie, quam 11stulte appellare, aliisque amatoriis ac hyperbolicis ineptiis extollere soli-12tus est. Iudicant enim viri prudentes nimiam istam demissionem efficere 13ut mariti dignitatem, contracto tandem matrimonio, male providus ado-14lescens sustinere non possit; Quid tandem? fit facetus iste amator, ridi-15culus maritus, ut lepide noster Heynsius.

XXVIII.B.6

1Sy vergrypen hen grootelijcx, die daer meynen dattet noodelijck een 2goet houwelijck moet zijn, alsser twee ghelievekens, die met hittige 3genegentheyt malkanderen aenhangen, te samen komen. Men heeft 4selden ghesien dat schielijcke invallen van de kalver-liefde den gheset-5ten standt ende bandt des houwelijcx eenich behulp hebben aenge-6bracht, maer menichmael het teghendeel. Een ander oogmerck heeft 7den echten en hechten staet, een andere de swevende en bevende 8minne. Veel ervaren mannen ontraden een jonckman in houwelijck te 9versamelen mette gene aende welcke hy sich door quistige beleeftheyt 10van vryagie al te seer heeft verpandt. Want hoe ist moghelijck (seg-11ghen sy) dat yemandt de selve, die hy recht te voren heeft verheven tot 12sijn meestersse, princesse, jae goddinne (en wat een vleyende tonghe, 13vervoert door dwase minne-stuypen, meer weet by te brenghen) dat 14(segghen sy) hy de selve terstondt daer na, als hooft en voocht, sal 15konnen ofte derven heten en gebieden? en of schoon hy sulcx al 16derfde bestaen, soo en is niet te vermoeden dat sy, die in so vollen 17besit is van over al het hoochste woordt te voeren, sulcx sal willen 18lyden of ghedooghen, in voeghen dat, de dese haer oude vryheydt, 19den ghenen sijn nieu-verkreghen recht pooghende voor te staen, uyt 20sulcx niet anders en staet te verwachten, als van een al te beleefden 21vryer, een al te geckelijcken man.

[p. 202]

XXVIII.C.1
Eccles. 6.
Vrient, soo langh alst dient.

Speelt yemant met ajuyn, doch sonder hem te schellen,
So sal die niemants oogh in eenich deel ontstellen,

Maer alsmen dese vrucht van haren rock ontbloot

Soo wort het gantsch ghesicht van enckel tranen root.

Veel menschen zijn beleeft, en weten schoon te praten,
Soo langh sy voor een vrient gheen hayr en moeten laten;

Maer als het qualijck gaet dan isset uytghemalt;

‘Men kent de vrienden best wanneerder schade valt’.

XXVIII.C.2
Amicus certus in re incerta cernitur.

Caepe levi tractare manu sit cura, viator,

Stringenti lachrimis lumina rubra tument.

Qui facilem laudas, & amica fronte sodalem,

Signa sodalitii num sat aperta tibi?

Dum ioca miscentur, dum luditur inter amicos,

Aspera qui moveat iurgia, rarus erit.

Damna probant socios; tunc cum de iure remittet,

Te cupiente suo, respice qualis erit.

XXVIII.C.3
En partager lict & jambon, cognoit l'homme son compagnon.

Ioüant avec l'oignon, je ne faisois que rire:
Mais il me faict pleurer, si tost je le dechire.
l'Amy, quand tout va bien, est debonnaire & doux,
Mais touche le de pres, voila un grand couroux.

XXVIII.C.4.a
Isid. Lib. 3. De sum. bon.

In prosperitate incerta est amicitia nescitur enim an persona an foelicitas diligatur.

XXVIII.C.4.b
Proverb. 17.17.

L'intime ami aime en tout temps & naistra comme un frere en la destresse.

XXVIII.C.4.c
Ecclesiastiq. 37.1.

Il n'y a point d'amy qui ne die? ie suis aussi de ses amis, mais il y en a tel qui n'est ami que de nom.

3. O meschante pensée d'ou es tu roullée pour couvrir de tromperie toute la terre!

[p. 203]

XXVIII.C.5
Amicus certus in re incerta cernitur.

1Magis moralis, quam theologici argumenti est carmen huic emblemati 2adscriptum; nos id paulo aliter, pro subiecta materia, hic interprete-3mur. Caepa, levi brachio dum tractatur, prorsus sensibus humanis 4innoxia est, durius pressa, mox odore nares oculosque offendit. Ita 5plerosque homines affectos esse accusator ille fratrum, diabolus 6inquam, in personam Iobi (licet in eo falsus) callide inclamat: nun-7quid, inquit, Iob frustra timet Deum? nonne tu operibus manuum 8ipsius benedixisti? Sed extende paululum manum tuam, & tange ea 9quae possidet; mox in faciem benedicet tibi. Ea sane est naturae huma-10nae fragilitas, Deum, dum leniter nos habet, laudamus; si castiget, 11ilico voces impiae, ac murmura. Verissime veritas; qui super petrosa 12seminatus est, inquit, hic est, qui verbum audit & continuo cum gau-13dio illud accipit, non habens autem in se radicem, temporalis est, ac 14facta tribulatione continuo scandalisatur. At tu, ne nos inducas in ten-15tationem, Domine, potiusque nobiscum age ex verbo tuo quod locu-16tus es (in Psal. 89.52.) Si iustitiam meam profanaverint, visitabo in 17virga iniquitates eorum; Misericordiam autem meam non dispergam 18ab iis.

XXVIII.C.6

1Na dien het ghedicht op dit sinne-beeldt meer op de seden-leere, als 2op een Christelijcke bedenckinghe schijnt te trecken: soo sullen wy 3d'uytlegginghe daer van wat naerder brenghen tot de stoffe, die wy in 4dit deel verhandelen. Den ajuyn maer sachtjens aengheraeckt, en 5gheeft van sich gheen quade lucht, maer gheperst zijnde, quetst beyde 6de ooghen ende den neuse vande omstanders. De menschen meest 7aldus gheneghen te zijn, poocht den lasteraer der broederen (den duy-8vel) waer te maken, in den persoon vanden lijdtsamen Iob: Meyndy 9(seyde hy) dat Iob om niet Godt vreest? ghy hebt het werck sijner 10handen gesegent, sijn huys bewaret, &c. steeckt u hant uyt, en tastet 11hem aen, hy sal u seghenen in u aensicht. 'T is een swackheyt van veel 12menschen, dat zy, soo langhe hun saken wel gaen, Godt loven, maer 13als sy eens hardt werden aenghetast, werpen strax, ick en weet niet 14wat, lasterwoorden teghens den Hemel. Het zaet (seydt den mont der 15waerheyt) dat op steenachtighe plaetsen ghezaeyt is, zijn dese, die het 16woordt hooren, en ontfanghen het selve met vreuchden, maer, den tijt 17van vervolginge komende, als gheen wortel hebbende, werden ter-18stondt gheerghert. Maer, O Heere onsen Godt, en leyt ons niet in ver-19soeckinghe: maer handelt liever met ons na uwen woorde, dat du 20door dijnen Propheet ghesproken hebst (Psal. 89.32.) Soo sy mijn 21ghebodt niet en houden, soo wil ick hen metter roede te huys soecken, 22ende hare misdaet met plaghen: Doch myne ghenade en wil ick van 23hun niet wenden.