Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 192]

XXVII Inverte, et avertes.aant.

[p. 193]

XXVII.A.1
'Tis maer een niet, die 't wel besiet.

Wilt ghy de swaerste straf van liefdes vierschaer weten?
Sy wort in onse tael een blauwe scheen geheten;

Y! dat's een bitebau die yeder een ontsiet,

Maer keert het spoock eens om, ten is so leelijck niet.

Dat ghy, o vryer, noemt 'tgewenschte goet te derven,
Is (na dat ick het vat) u eerste vryheyt erven:

Gheen quaet is sonder goet, voor die het wel beleyt;

Sy neemt u oock de vrees die u de koop ontseyt.

XXVII.A.2
Inverte, & avertes.

Larva quod est pueris, id amantibus esse repulsum.

Tam puer arcitenens, quam Cytherea iubent:

Frons in utraque quidem metuenda, sed inspice tergum,

Aut levis hinc cortex, aut cava pinus erit.

Quid gemis optatae te spe cecidisse puellae?

Pristina libertas hinc tibi salva redit.

Spes sublata metum quoque sustulit: Arrige mentem,

Fronte quod horrendum est, ludicra terga gerit.

XXVII.A.3
Qui le voit d'arriere, Ne faict que rire.

Le masque te faict poeur: mais, mon amy, de grace,
Regarde, aussi le dos, non seulement la face;
Tu, qui plains grievement, ton malheureux amour
Y trouveras soulas, si prens un autre tour.

XXVII.A.4.a
Plutarch. In moralib.

Ut pueris cum terrentur personis, damus eas in manus, & versatas ostendimus inanes, ut discant non timere, ita conveniet adhibita ratione res specie terrificas excutere, ut cum viderimus non esse quod apparent, contemnamus.

XXVII.A.4.b
Sen. De tranq.

Sciamus omnia aeque levia esse, extrinsecus diversas facias habentia, introrsus pariter vana.

XXVII.B.1
Let wat u ontset.

Ghy siet het momme-tuygh de kinders henen jagen,
Vermits sy dat alleen maer inder haest en sagen;

Maer wie het met ghemack en buyten vreese siet,

Die lacht met al het volck dat so becommert vliet.

[p. 194]

5

Hoe wort een schielick mensch by wijlen omghedreven?

 

Yet, ick en weet niet wat, dat doet hem dicmael beven,

 

Maer t'is recht kinderwerc so licht te zijn beducht,

 

Hoort reden, eerje schroomt; en weeght, eer datje vlucht.

XXVII.B.2
Pessimus interpres rerum, metus.

Horrendo pavidas hinc territat ore puellas,

Inde cavo risum cortice larva movet.

Deterior vero rerum sucurrit imago,

Et falsa miseros anxietate premit:

Auget homo proprios animo plerumque dolores,

Inque suam mens est ingeniosa necem.

Eia age terribilem rebus, miser, abripe larvam,

Ludicrus error erit, quod modo terror erat.

XXVII.B.3
De vaine crainte, injuste plainte.

Le masque, regardé au front du faux visage,
Aux idiots enfans abbat tout le courage,
Mais qui voit l'autre bout, y trouve moins que rien,
Nous n'aurons point du mal, si nous le prenons bien.

XXVII.B.4.a
Seneca.

Adhibe rationem difficultatibus, possunt & dura molliri, & angusta laxari, & gravia scite ferentes minus premere.

XXVII.B.4.b
Plutarch. In mor.

Terror absentium rerum ipsa novitate falso augetur, consuetudo autem & ratio efficit, ut ea, etiam quae horrenda sunt natura, terrendi vim amittant.

XXVII.B.5
Pessimus interpres rerum, metus.

1Timiditas est corruptio iudicii, aiunt Philosophi. Meticulosos utique 2non res, sed de rebus rumores, etiam incerti, & rosae (quod dicitur) 3umbra quandoque terret. saepe opinione amplius laboramus, quam re, 4ait Seneca, & quemadmodum aves inanis fundae sonus territare solet, 5ita nos non ad actum excitamur tantum, sed ad strepitum. Infirmi 6animi est, antequam malis opprimitur, queri; Propriumque est misero-7rum facile id credere quod minus volunt: utque corpora per nebulam, 8sic per metum res videntur maiores, adeo ut multi, rem quam metuunt, 9ipsi-met anticipent:

[p. 195]

 

... Multos in summa pericula misit

 

Venturi timor ipse mali.

12Reperti sunt qui dum in navi periclitarentur, non exspectata navis sub-13mersione, in mare sese praecipites dederunt. Miserum est mori ne 14moriamur. optime Sen. quid dementius quam angi futuris, nec tor-15mento se reservare, sed accersere sibi miserias?

XXVII.B.6

1Vreesachticheyt bederft het oordeel: want soo haest als yemant den 2schrick in't lijf krijcht, een blase met de boonen (somen seyt) ja de 3schaduwe van een roose, soude hem den broeck ront setten. D'inbeel-4dinghe (seyt Seneca) ontset ons gemeenlijcken meer, als de sake selfs: 5en gelijck het gesnor van een ledigen slinger het ghevogelte vervaert 6maeckt, en doet opvlieghen: so verschricken wy ons niet alleenlijck 7van de slach, maer oock van't gedreun. En gelijck de gedaenten der 8lichamen grooter toonen in mistich weder, soo doen oock alle dingen 9door de vreese: in voegen datter veel door vreese van in gevaer te 10komen, dadelijck in het uyterste gevaer zijn vervallen. Men heeft men-11schen gevonden, die, t'schepe in noot wesende, hun selven uyt vreese 12van verdrencken, buyten boort hebben gheworpen, verdrenckende 13also, om niet te verdrencken, en stervende om niet te sterven. Wat 14isser geckelicker, seydt Sen. als met toekomende swaricheden sich 15selven te quellen?

XXVII.C.1
1. Corinth. 15.54.
Doot waer is u prickel?

Het kint, aen wien een grijn in haest is voor-gecomen,
Wort vanden bleecken anxt ten hoogsten ingenomen;

Maer die het seltsaem tuygh aen alle kanten siet,

Vint slechts een leghe schors, en daerom schrict hy niet.

Wat schroomje voor de doot, o rechte pimpel-meesen?
T'is maer een bite-bau dat niet en is te vreesen

Voor die haer wesen kent. Hoe leelick datse schijnt

Doorgront haer rechten aert, en alle quaet verdwijnt.

XXVII.C.2
Mors larvae similis, tremor hinc; nihil inde maligni.

Id mors est homini, trepidis quod larva puellis;

Excitat ingentes frons utriusque metus.

Larva fugat pueros, frontem, non terga, videntes;

Ast aliis risum posteriora movent.

[p. 196]

5

Sensibus incurrit cum lurida mortis imago,

 

Hei mihi! quam multis spes animusque cadit.

 

At cui terga necis melior doctrina revelat,

 

Clamat, ades vitae mors melioris iter.

XXVII.C.3
Le fol s'enfuit, le sage s'en mocque.

Comme, aux enfans, paroist le masque espouventable;
A l'homme ainsi la mort ressemble miserable,
Mais qui, de tous costés, ces monstres taste & voit,
En fin n'y trouve rien qu'espouvanter le doit.

XXVII.C.4.a
Cassiod. In psalm.

Quis mortem temporalem metuat, cui aeterna vita promittitur? Quis labores carnis timeat, quum se in perpetua requie noverit collocandum?

XXVII.C.4.b
Psalm. 15.15.

Toute sorte de morts des bien-aimés de l'eternel est precieuse devant ses yeux.

XXVII.C.4.c
Philip. 1.23.

Mon desir tend a desloger & estre avec Christ.

XXVII.C.5
Tremor hinc, nihil inde maligni.

1Pudore suffundor quoties homines, solo naturae lumine illustratos, 2optimam illam philosophiam (mortis cogitationem dico) non tantum 3summopere coluisse, verum etiam mortalitati medium unguem osten-4disse, comperio. Philippus, rex macedonum in mediis aulae delitiis, 5puerum voluit indies sibi acclamare; Hominem te memento, Philippe. 6Aegyptiis, inter epulandum, sceleton convivis exhibere solenne fuit, 7cum elogio: Mortui sic eritis. Hegesias, de animae immortalitate gravi-8ter disserendo, mortalitatis metum multis adeo excussit, ut sponte ad 9mortem properarent. Calcar mihi addunt homines futurae foelicitatis 10ignari, quo ita me componam, ut mortalitatis exuvias animose ali-11quando deponam. Et videor oculis fixis ac irretortis mortem me aspi-12cere iam nunc posse. Et quidni id faciam? Non mundus, cum hinc 13decedam, me desideraturus est; plures enim ac meliores incolae illi 14supererunt. Non ego, cum moriar, mundum desiderabo; plurima enim, 15ipso meliora, me exspectant: in hoc ubique ingens est calamitas, extra 16hunc, summa futura est foelicitas.

[p. 197]

XXVII.C.6

1Ick schame my t'elcken als ick bemercke dat menschen, door het 2ingheven vande nature alleenlijck gheleydet zijnde, van het beste deel 3der wijsheyt (ick segghe van de bedenckinghe des doots) niet alleen-4lijck veel hebben gehouwen, maer selfs dit leven gantsch weynich heb-5ben geacht. Philips Coninck van Macedonien, midden inde weelde van 6een dertel hof, hadde een jongelinc gelast dach aen dach hem in d'oore 7te komen byten; Philips, gedenckt dat ghy een mensche zijt. Die van 8Aegypten hadden voor een gewoonte, in het vrolijckste van hare mael-9tijden, een gheraemte van een doot mensche te voorschijn te brengen, 10met een byreden aende genoode: doot zijnde, suldy aldus wesen. Hege-11sias leerde met soodanighen ghewichte vande onsterffelijckheyt der zie-12len, dat hy aen vele, niet alleenlijck de vreese des doots gheheelijck 13wech nam, maer oock lust dede krygen tot het sterven. Dusdanighe 14menschen, niet wetende van de toekomende ghelucksalicheyt, gheven 15my dagelijcx als een spoor, om dese bedenckinghe my gantsch en al 16gemeensaem te maken: Dies verhope ick oock (door Gods genade) de 17sake daer toe nu ghebracht te hebben, dat ick de doodt onder haer holle 18ooghen, sonder my t'ontstellen, soude derven aensien. En wat sou my 19doch van sulcx wederhouwen? De wereldt (of ick schoon van hier 20scheyde) en sal my niet eens missen, overmits sy noch inwoonders ge-21noech, en beter als ic ben, sal blyven behouden: Ick van ghelijcke, en 22sal de werelt niet eens missen, want veel dinghen die beter zijn als sy, 23sullen my gewerden: Inde werelt is uytnemende ellendicheyt, buyten 24de werelt onuytsprekelijcke ghelucksalicheyt.