Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 186]

XXVI Dat, nec habet.aant.

[p. 187]

XXVI.A.1
Sy gheeft, datse niet en heeft.

Ghy slijpt ons, Rosemont, wy zijn des liefdes pijlen,
Ghy zijt de wet-steen selfs, uw' oochjens zijn de vijlen;

Ghy die ons gaende maect behoudt uw' eersten stant,

De coude maeckt het vier, en 't ys verweckt den brant.

U lieffelijck ghesicht doet ons de sinnen quelen,
U neer-gheslaghen oogh kan ons het herte stelen,

Siet wat mijn lief vermach! Sy maeckt, sy doet, sy gheeft,

En datse niet en is, en datse niet en heeft.

XXVI.A.2
Dat, nec habet.

Cos obtusa manet, gladiis tamen addit acumen,

Quodque dedit ferro, non dedit ipsa sibi.

Cotis agunt partes in pectora nostra puellae,

Quasque dedere aliis, non habuere faces.

Phylli, dionaeo mihi cum iecur igne peruras,

Corda geris schytica frigidiora nive:

Me glacies torret, mihi frigora causa caloris,

Ah! calor hic tandem desinat, unde venit.

XXVI.A.3
Le rebouché esguise.

Iuriste tu ne scais que c'est de noz affaires,
Voicy les lois d'Amour a voz lois tout contraires:
Tu dis, que, nul ne peut donner ce qu'il n'a pas,
La pierre, que tu vois, & Phillis font cela.

XXVI.A.4
Ovid. 1. Metam. De amore loquens.

Deque sagittifera prompsit duo tela pharetra,
Diversorum operum; fugat hoc, facit illud amorem;
Quod facit, auratum est, & cuspide fulget acuta:
Quod fugat, obtusum est, & habet sub arundine plumbum,
Hoc Deus in nympha Peneide fixit, at illo
Laesit Apollinaeas traiecta per ossa medullas:
Protinus alter amat, fugit altera nomen amantis.
Aucta fuga forma est.

XXVI.B.1
Ghemeenlijck een verwaende geck,
Straft in een ander sijn ghebreck.

Al is de wetsteen plomp al weet hy niet te snijden
Hy wil noch evenwel gheen plompe messen lijden

Noch laet hy evenwel ter snede niet ghestelt

Noch laet hy evenwel gheen yser onghequelt.

[p. 188]

5

Hoe weet het schamper volck een yeder 'tsijn te geven

 

En 'tis doch steke-blint ontrent sijn eygen leven,

 

Maer Fop wat is u nut te maken yeders staet,

 

Nadien dat onderwijl uw' huys verloren gaet.

XXVI.B.2
Peccans peccata corrigit.

Cos acuit tritas, obtusior ipsa, secures,

Et redit a scabro splendidus axe chalybs.

Si quis in alterius sua crimina pectore sensit,

Hei mihi! quam saevas exerit ille manus?

Dum vitiis agitur, convitia spargit in omnes

Zoylus, & crimen quod petit, intus habet.

Claude domi tua vota, foris quid cernis acutum?

Crede mihi, sibimet qui sapit, ille sapit.

XXVI.B.3
Mets ta main en ton sein,
Et ne mesdiras a ton prochain.

La pierre que tu vois, agu le fer veut rendre;
Et jamais a trancher ne peut soy mesme apprendre.
Qui chastier pretend es autres leur defaut,
Ses fautes redresser premierement luy faut.

XXVI.B.4.a
Aurel. Vict. Histor. August.

Homines in ulciscendis vitiis, quibus ipsi vehementer indulgent acres sunt.

XXVI.B.4.b
Plaut.

Qui alterum incusat probri, se intueri oportet.

XXVI.B.4.c
Horat. Serm. Lib. 1. Sat. 3.

Cum tua pervidias oculis mala lippus inunctis,
Cur in amicorum vitiis tam cernis acutum,
Quam aut aquila aut serpens epidaurius?

XXVI.B.5
Peccans peccata corrigit.

1De Augusto traditur, cum esset luxuriae serviens, fuisse tamen eius-2dem vitii servissimum ultorem; idque fere universis hominibus mali 3moris est, ut acres sint in ulciscendis vitiis quibus ipsi vehementer 4indulgent. Ea utique est fatalis ingeniorum scabies (ut ille ait) ut 5omnes reprehendere ac disputare malint, quam vivere. Nemo docendi, 6nemo discendi studio unquam in calumniae hunc malignum campum

[p. 189]

7descendit. Sed quemadmodum cum aestate, ut Plinius ait, vehementius 8tonuerit, quam fulserit, ventos denuntiat; ita, ubi quis vehementer in 9aliorum vitia inclamat, ipse, vitae non sat probae, indicium est animi 10magis ambitionis vento tumescentis, quam solide pii. Apage mihi cum 11nasutis istis. Placet illud poetae,

... Non sic inflectere sensus

Humanos edicta valent, quam vita loquentis.

14Quanto amabilius erit si in omni vita cum Plauto dicamus?

Eya Lyde! leniter qui saeviunt, sapiunt magis.

Minus mirandum est, aetas si quid illorum facit,

Quam si non facit: feci ego isthaec in adolescentia.

XXVI.B.6

1Men schrijft van Augusto, hoe wel hy sijn geyle lusten vry wat veel 2was toegevende, dat hy evenwel die vuylicheden in andere, met alle 3strengicheydt plach te straffen. 'T is by-nae een ghemeen ghebreck in 4alle menschen, dat schier yeder een alderley feylen in sich selven vleyt 5ende lievekoost, in andere daerenteghens heftelijcken bestraft. 'T is als 6een aengheboren schurfte van onse verstanden, dat een yeder liever 7heeft scherpelijck een ander te berispen, als selfs wel te leven. Men sal 8even wel bevinden dat menschen, die haer werck maken van ander 9luyden ghebreken so plichtelinghe ten thoone te stellen, ende als te 10schavotteren, sulcx noyt en bestaen, noch om andere te onderwijsen, 11noch om selfs onderwesen te werden: Maer ghelijck als stercken don-12der met weynich blixem voor een teycken van windich weder werdt 13ghehouden; soo is oock het uytschetterende gheluydt van een scham-14pere tonghe (soo daer gheen stichtelijck leven by en zy) meer een tey-15cken van een winderighe eergiericheyt, als van eenighe oprechte vro-16micheyt. Wech dan met sulcke scherpgheneusde kaeckelaers.

Gheen woort soo seer de feylen breeckt,

Als doet, het leven van die spreeckt.

Dus, die een ander stichten wil,

Dient hem so langh te houden stil,

Tot dat sijn leven metter daet,

In 't goed een ander voren gaet.

XXVI.C.1
Rom. 2.21.
Ghy die een ander leert, leert ghy u selven niet?

Besiet een plompe steen ghehouwen uyt de berghen
Die komt het fijne stael, die komt het yser terghen,

Die wil dat oock het roest sal blincken als een glas,

En efter blijftse selfs, ghelijckse voortijts was.

[p. 190]

5

Daer zijnder in het lant, die al de werelt leeren,

 

En brenghen nimmer salf ontrent haer eyghen seeren:

 

Ey vrienden niet alsoo: het is de beste voet

 

Als sich de meester selfs een eyghen lesse doet.

XXVI.C.2
Docet ipse docendus.

Cos acuit ferrum, gladiisque reducit acumen,

Attamen hoc, ferro quod dedit, ipsa caret.

Si dum sancta doces alios, perversa sequaris,

Ingenium cotis, frivole doctor, habes:

Quae tu cunque mones, ea denique pondus habebunt,

Conveniant dictis si tua facta tuis.

Discrepat a monitis cui devia vita severis,

Destruit exemplo, quae monet ipse suo.

XXVI.C.3
Ne faites point selon leurs oeuvres, car ils disent & ne font pas.

O qu'il est mal seant, & de mauvaise grace
Un autre admonester & point avoir de trace
De ses enseignemens! veus estre bon docteur?
Fai tout, ce que tu dis, en reformant ton coeur.

XXVI.C.4.a
Chrys. in Lib. de Compunct. Cord.

Docere & non facere, non solum lucri nihil, sed & damni plurimum confert. Grandis enim condemnatio componenti quidem sermonem suum: vitam vero suam atque operam negligenti.

XXVI.C.4.b
August. super illud Beat. Immacul.

Iudicet ille de alterius errore, qui non habet in se ipso quod condemnet, iudicet ille qui non agit eadem, quae in alio putaverit punienda, ne cum de alio iudicat, in se ipsum sententiam ferat.

XXVI.C.5
Docet ipse docendus.

1Nonnulli ex iis, qui arcae faciendae adhibiti fuerunt, diluvio tamen 2periere. Saepe lixa, qui culinae operam dedit, nidore repletus minimum 3comedit. Fieri potest, ut cibi spiritualis administri nec eo ipsi fruantur. 4Nihil minus ferendum esse arbitror rationem vitae ab altero reposcere 5eum, qui non possit suae reddere. Bene dicta quidem non improbo, 6bene facta autem longe praefero; praesertim quidem in eo, cui popu-7lum docendi grave pondus incumbit, non enim homines tam facile 8verborum doctrina ducuntur, quam operum. recte facere principem, 9qui cives suos faciendo docet, antiqui censent. quidni idem de pastore

[p. 191]

10ac doctore dicamus? ii, si id non faciant, vitia non solum concipiunt, 11sed etiam in civitatem effundunt, plusque fere exemplo, quam peccato 12nocent. Sermo quidem animi interpres est, sed vocalis tantum; actio 13vero realis; hanc malim. Magis enim credibile puto ea unumquemque 14ex animo velle, quae agit, quam quae loquitur: ideoque saniores de 15fide cuiusque magis oculis, quam auribus credunt. Qui bene dicit & 16facit, omni exceptione maior est; duo tamen haec si separanda sunt, 17recte facientem & caetera taciturnum, praeferendum iudico.

XXVI.C.6

1Selfs eenighe van de gene die de arcke hebben helpen timmeren, zijn 2door de sondtvloet vergaen. Een kock die de spijse bereydt heeft, eet 3menichmael alderminst, als vol zijnde van den reucke. 'T kan ghebeu-4ren, dat de gene die ons de geestelijcke spijse voor stellen, selfs daer 5van geen genut en hebben. Middeler tijt en isset niet min te verdra-6ghen, als dat yemant, die reden eyscht van eens anders leven, van sijn 7eygen selfs geene geven en kan. Wel te spreken is een loffelijck dinck, 8maer wel te doen gaet noch voor: sonderlinghe inde ghene, die den 9swaren last van de ghemeente te leeren op de schouderen geladen heb-10ben: want het volck en wert niet so lichtelijck tot de deucht geleyt 11met de leere van woorden, als met de leere van wercken. De oude sey-12den dat een prince wel dede, dat hy sijn ondersaten met doen leerde. 13Het selve mach, niet sonder reden, tot een herder en leeraer des volcx 14gheseydt werden. Want in ghevalle inde sulcke de leere niet beant-15woort en wert vande daet, soo en sondighen de sodanighe niet alleen-16lijck ten opsiene van hun selven, maer gieten de feylen uyt over de 17gantsche stadt, en doen meer schade door haer exempel, als door de 18sonde selfs. De woorden diemen spreeckt werden ghenoemt tolcken 19van het gemoet, de daden zijn't noch beter: 'tis waerschijnelijcker dat 20yemandt van herten meynt, het ghene dat hy doet, als het ghene dat 21hy maer en seydt. De oude, van yemants gheloove oordeelende, ghe-22loofden ten dien aensien veel beter haer ooghen, als haer ooren. Die 23wel spreeckt, en met eenen wel doet, is een dubbel man: Indien men 24nochtans dese twee dingen soude willen scheyden, so is den genen die 25wel doet, en voorts stille swijgt, noch verre de best te houden.