Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 180]

XXV Qui captat, capitur.aant.

[p. 181]

XXV.A.1
Die greep, is in de neep.

De meeu vlieght over al, om haren kost te rapen,
En vint ontrent de strant een oester ligghen gapen,

Dies picktse na het aes; maer, eer de voghel at,

So sluyt de mossel toe, daer is de meeu ghevat.

Siet daer een eyghen beelt voor dese losse gasten,
Die sonder na-ghepeys in alle schotels tasten;

Sy zijn te bijster graegh, maer, siet! ten lijt niet langh

De grijper is ghevat, de jager wort de vangh.

XXV.A.2
Qui captat, capitur.

Laeda vagis iuvenes vocat in certamen ocellis,

Vidit, & insidias, nerva paremus ait.

Dat faciles aditus, dat basia, fertque vicissim,

Qualia vel passer, vel dare concha solet:

Omnia cum servent, dextram petit illa, fidemque,

Igne furens iuvenis, quod petis, inquit, habe.

Ostrea non aliter rostro penetravit acuto,

Et quae captabat, capta remansit avis.

XXV.A.3
Chasse penible, ou le veneur est pris.

Voyant ces dous appast je me faisois accroire,
D'aller, non au combat, mais bien a la victoire:
Mais en prenant, helas! sans y penser, je suis,
Par mon butin, que je pensois avoir, surpris.

XXV.A.4.a
Plaut. Trin.

... Da mihi hoc, hoc mel meum, si me amas, sodes.
Ibi ille cucullus; ocelle mi, fiat, & istud: & si
Amplius vis dari, dabitur; ibi illa pendentem ferit.
Fit ipse, dum illis comis est, inops amator.

XXV.A.4.b
Terent. Eunuch.

Id vero est quod mihi puto palmarium,
Me repperisse, quo modo adolescentulus
Meretricum ingenia & mores posset noscere
Mature, & cum cognorit, perpetuo oderit:
Nosse omnia haec, &c.

[p. 182]

XXV.B.1
Konst van bewaren, gaet voor't vergaren.

De meeu is inde klem, de meeu die is ghegrepen,
De voghel is bekayt de vogel is benepen:

Maer wat baet dit de schelp? ké siet een vreemt gheval

De vangher is bedut hoe hy het redden sal,

De vangh is hem een pack, de vangh die is hem teghen,
De vangh is hem verdriet hy isser me verleghen.

Wat isser menich mensch dien gelt noch goet en past,

Want daer beleyt ontbreeckt daer is de rijkdom last.

XXV.B.2
Fortunam citius reperias, quam retineas.

Tegminibus patulis iacet ingens littore concha,

Dum perit hanc, rostrum pressa tenetur avis;

Capto quidem premitur volucris, sed capta repugnat,

Et salit, & pennis ostrea dura quatit:

Concha, diu luctata, nequit retinere volucrem,

Dumque fugit, clamat; praeda molesta vale.

Parta per incertos numerosa pecunia casus,

Aut perit, aut onus est, ars nisi servet opes.

XXV.B.3
Un fol ou beste
Faict bien conqueste,
Mais bon mesnage
C'est faict du sage.

Bien que l'oiseau, soit pris, ce non obstant le huistre
N'en a que du travail, & n'en a nul honneur:
Bien, par cas fortuit, acquis par un belistre,
Ne faict jamais du bien a son lourd acquereur.

XXV.B.4.a
Ovid.

Non minor est virtus, quam quaerere, parta tueri:
Casus inest illis, hic erit artis opus.

XXV.B.4.b
Sen. Lib. 1. Epist. 2.

Immodicae divitiae sunt veluti ingentia & enormia gubernacula, facilius mergunt, quam regunt: cum habeant irritam copiam, & noxiam nimietatem.

XXV.B.5
Fortunam citius reperias, quam retineas.

1Ingentia & ramosa cornua cervis magis oneri, quam adiumento esse, 2cum iis uti nesciant, facile perspicimus. Parum est, opibus affluere si

[p. 183]

3desit ars utendi. Francesi, inquit Guicciardin, sono piu prompti a acquis-4tare, che prudenti a conservare. Id omnibus in universum hominibus fere 5accidit. Multi sunt quibus aut regna, aut opes, summo labore adquisi-6tae, postea defectu providi regiminis e manibus elabuntur. Magnae 7opes non tam multa capiendo, quam haud multa perdendo quaeruntur, 8ait Dio. Excellentibus ingeniis, inquit Liv. citius defuerit ars qua civem 9regant, quam qua hostem superent. Rationem acute tangit Zonaras; tu-10eri quaesita, inquit, difficilius est quam adquirere, quoniam in adqui-11rendo ignavia possidentis saepe plus confert, quam propria virtus. 12Tueri autem, quaesita sine propria virtute, nemo potest. Bene igitur 13ille, qui malle se dixit virum pecunia, quam pecuniam viro indigentem 14filiae in maritum dare.

XXV.B.6

1De hoochghetackte hoornen zijn voor de herten veel eer beswaerlijck, 2als behulpsaem, uyt oorsaecke dat de selve gheen handelinghe en heb-3ben om die wel te konnen ghebruycken. Ten heeft niet veel om 'tlijf 4treffelijck gegoet te zijn, indienmen geen bequaemheyt en heeft om 5sijn middelen wel te besteden en te bestieren. Den Fransman, seyt 6Guicciardijn, is veel handigher en gauwer om yet te winnen, als voor-7sichtich om 'tghewonnen te bewaren. 't Gaet byna so met alle men-8schen, hooghe en leege. Men vint die met een sekere behendicheyt den 9eenen treffelijcke heerlijckheden, den anderen schoone goederen, by 10den anderen gheraept hebben, aen de welcke nochtans, by ghebreck 11van goet beleyt, alles naderhandt door de vingheren is ghedropen. 12Uytmuytende verstanden, seydt Livius, sal veel eer de wetenschap ont-13breken om hare burgherije wel te bestieren, als om haer vyanden haes-14telijck t'overwinnen. De redene hier van werdt aerdelijck verklaert by 15Zonaras; te beschermen, seyt hy, het gene dat gewonnen is, valt 16beswaerlijcker als het winnen selfs, overmits dickwils, tot het verkrij-17gen van eenich dingh, meer helpt de laffe onachtsaemheyt vanden genen 18die het sijne slechtelijck hem laet ontfutselen, als u eygen kloeckheyt: 19maer 'tghene dat eens ghewonnen is, en kan sonder eygen goet beleyt 20niet bewaert, of recht gebruyckt werden. Hy dede dan wijsselijck die 21sijn dochter liever te besteden hadde aen een man die goet ontbrack, als 22aen goet dat een man van doen hadde.

XXV.C.1
Psal. 127.3.
Sijne vrienden gheeft hy het al slapende.

De meeu die soect haer aes, en geeft haer op de sanden,
Sy flickert over zee, sy wandelt aende stranden;

De mossel roert haer niet, maer leyt alleen en gaept:

Het schijnt of datse rust, of datse leyt en slaept;

[p. 184]

5

En desen onverlet soo wort de meeu gevangen

 

Van yet dat niet en doet als aen de klippen hangen.

 

Ey waerom dus gewoelt om staten, rijckdom, eer?

 

Ons doen en gelter niet, 'tis al uw' segen Heer.

XXV.C.2
Non labore, sed munificentia Domini.

Saxa solent volucres circumvolitare marinae,

Praedaque dum petitur, non datur ulla quies.

Concha loco non mota, sui non anxia victus,

Nunc bibit, aequoreum nunc spuit ore salem:

Hanc, dum testa patet, rigido petit improba rostro,

Dumque petit, rostro capta remansit avis.

Quos manus alma Dei beat, hos beat absque labore,

Sponte replet placidos praeda petita sinus.

XXV.C.3
Ecclesiastiq. 11.14.
Les biens & les maux, la vie & la mort, la pauvreté & richesses sont du Seigneur.

L'Huystre est tout en repos, sans oncq changer de place:
L'oiseau de mer par tout, sans s'arrester tracasse,
Qui rien ne faict, il prend: l'oiseau travaille en vain,
Ce qui nous enrichit, est, Dieu, ta riche main.

XXV.C.4.a
Salomon. Proverb.

Benedictio Domini divites facit, nec sociabitur iis afflictio.

XXV.C.4.b
Eccles. 9.11.

I'ai veu sous le soleil que la course n'est point aux legers, ni aux forts la bataille, ni aux sages le pain, ni aux prudens les richesses, ni la grace aux scavans.

XXV.C.5
Non labore sed domini munificentia.

1Rhombum, & squatinum, & rhaiam, & pastinacam, cum tardissimi 2sint piscium, saepe tamen mugilem piscium velocissimum in ventre 3habere, piscatores observarunt. Simile in terra, & ipsis quidem homi-4nibus contingere, quis non videt? eius rei rationem si quis inquirat, 5nec velocium esse cursum, nec fortium bellum, nec sapientium panem, 6nec doctorum divitias, nec artificum gratiam, cum sapiente hebraeo, 7respondebo. A Deo sane ista omnia, a Deo sunt. Dei arbitrio expendi-8tur victoria, ait ille, neque ad insolentissimos quosque illa accedit, sed

[p. 185]

9ad eos duntaxat, ad quos conditor ille rerum & moderator accedere 10voluerit. Ille quoties suis auxiliari statuit, externis illis plerumque se 11astringi non vult; imo ea aversatur potius, instrumentisque debiliori-12bus magis, quam robustis, iuvare mavult. Loquuntur id exempla 13Gidionis, Ionathae, & aliorum. Cuius rei illa haud dubie est ratio, ut, 14bona, quae insperata nobis eveniunt, recta e manu Dei in nos delata 15intelligamus, eique tanto impensius grati animi victimam offeramus. 16Eam rationem expressit ipse Deus Iud. 7.2.

XXV.C.6

1De zee-luyden hebben menichmael voor wat vreemts aenghemerckt, 2dat inde roppen ende buycken van traghe ende lompe visschen dick-3wils de snelste en rapste overvlieghers vander zee ghevonden wer-4den. Yet sulcx ghebeurt oock niet selden op den aertbodem, en selfs 5onder de menschen: En de reden daer van is, 'tghene Salomon seydt, 6Eccles. 9.11. Dat ten loope niet en helpt, snelle zijn; ten strijde niet 7en helpt sterck te zijn: ten rijckdom niet en helpt kloeck te zijn, &c. 8Die en diergelijcke segheningen dalen alle vanden hemel. Na den raet 9Godes (seyter een) wert de overwinninge uytghemeten, en den seghen 10volcht juyst niet die stout en vermeten zijn, maer alleenlijck de ghene 11die het God behaecht dien toe te schicken. Ten is den Heere niet 12swaer (seyde Ionathan, 1. Sam. 18.6.) door vele ofte weynighe te hel-13pen: En veeltijdts, selfs inde meesten noot, behaghet Gode de sijne, 14door kleyne en gheringhe middelen, uyt het ghevaer te trecken: onder 15andere redenen sonderlinghe, op dat den mensche gheen stoffe en 16soude hebben sich selven in sijne verlossinghe yet wat toe te schrij-17ven: maer alles reghel-recht uyt Godes milde hant soude bekennen 18ontfangen te hebben, en dies te meer verweckt soude werden met ware 19danckbaerheyt sich voor God te vernederen. Dese reden wert selfs van 20Gode uytghedruckt. Recht. 7.2. Israel mochte sich beroemen teghens 21my, en segghen: Mijne handt heeft my verlost.