Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 174]

XXIV Fac sapias et liber eris.aant.

[p. 175]

XXIV.A.1
Waer hier verstant, daer waer gheen bant.

Moy Brechtje speelt de beest, en Fop laet met hem gecken,
'Ken can (so roept de vent) mijn hert niet van haer trecken,

Sy is vol enckel gheest, vol alle moy ghetast,

Dies ben ick aen mijn lief met stale ketens vast.

Maer segh eens, lieve Fop, en hebje noyt ghevonden,
Een nar, die met een stroo was aen een pael ghebonden,

En die noch efter stont als met een boey aen't been?

Ghy zijt (al weetjet niet) van dese gecken een.

XXIV.A.2
Fac sapias, & liber eris.

Usque rogas, negat usque tibi crudelis amica:

Ecquid adhuc duro mens in amore gemit?

Me remorantur, ais, formosae vincla puellae,

Vincla vel herculea non solvenda manu:

Vincla genae mihi, vincla comae, mihi vincla papillae:

Hei mihi? quot vinclis corda ligatur amans.

Stulte puer, stulti vel stramine crura tenentur,

Et, moriar, vinclum tu nisi tale geras.

XXIV.A.3
Qui veut, il peut.

Ne vistes vous jamais un fol lié de paille
N'avoir l'entendement ny force qu'il s'en aille?
Ie vais le vous monstrer, voila ce sot languir
En malheureux amour, & ne s'en peut partir.

XXIV.A.4.a
Tibull.

Servitium mihi triste datur teneorque catenis

Et nunquam misero vincla remittit amor.

XXIV.A.4.b
Ovid. 3. Metam.

Sed tamen haeret amor crescitque dolore repulsae
Et tenuant vigiles corpus miserabile curae
Adducitque cutem macies,

XXIV.A.4.c
Ovid.

Dii faciant possis dominae transire relictae
Limina, proposito sufficiantque pedes,
Et poteris, modo velle tene.

[p. 176]

XXIV.A.4.d
Dan. Heyns.

Scilicet angusto nimium concludimur orbe:

Iudicio peccat qui sapienter amat.

XXIV.B.1
Der dwasen bant, is onverstant.

Wat isser menich mensch in onsen tijt te vinden
Die aen een enckel stroo sich plach te laten binden.

Wat isser menich mensch die wat een ander doet

Houdt voor een stalen bant die niemant breken moet.

So plach het domme vee met onghewisse schreden
Oock op een quaden wegh een ander na te treden.

Ghy leeft ghelijck een mensch dat is na wijsen raet

Doet na de reden eyscht niet so de werelt gaet.

XXIV.B.2
O demens! ita servus homo est?

Multa quidem totam patrantur inepta per urbem,

Cumque petis causam, mos iubet ista, ferunt.

Anne igitur stolidi nos stringat opinio vulgi?

Regula num vitae factio plebis erit?

Stamine sic fragili, vel stramine morio vinctus

Vah! sibi compedibus crura sonare putat.

Serviles vilesque sumus: pro vincimur, imo

Vincimur miseri, causaque nulla subest.

XXIV.B.3
Ce que me lie, c'est ma folie.

Force actes, que faisons, sont pleines de bestise,
Demandez en raison, on vous les autorise
Par la costume, helas! un fantastique lien,
Le fol se tient lié, & que le tient, n'est rien.

XXIV.B.4.a
Sen. Epist. 51.

Non ego ambitiosus sum, sed nemo aliter Romae potest vivere. Non ego sumptuosus, sed urbs ipsa magnas impensas exigit. Non est meum vitium quod iracundus sum, quod nondum constitui certum genus vitae, adolescentia haec facit. Quid nos decipimus?

XXIV.B.4.b
Idem Epist. 58. In fin.

Inter causas malorum nostrorum est, quod vivimus ad exempla, nec ratione componimur, sed consuetudine abducimur. Quod pauci faciunt, nolumus imitari: quum plures facere coeperunt, quasi honestius sit quia frequentius, sequimur, & recti apud nos locum tenet error, &c.

[p. 177]

XXIV.B.5
O demens! Ita servus homo est.

1Sensus morbi, & origo eius detecta initium sanitatis est. Magna vitio-2rum scaturigo est, consuetudinis, plerumque non bonae, impressa 3nobis auctoritas. Vivimus plerique ad exempla, &, non quid rectum, 4sed quid usitatum sit, inquirimus. Quis nostrum, lautitiarum aut su-5perflui sumptus si culpetur, non statim recurret ad antiquam illam, 6& non probam excusationem, non ego sumptuosus sum, sed mores, 7ut hodie sunt, tantas impensas exigunt? Nae nos lepidi sumus! Sump-8tuositatem excusando, dementiam culpamus. Nihil peccati antiquitas, 9nihil errantium multitudo nos moveat. Mala consuetudo; vetustas 10erroris est, dixit Theologus. non exemplis, sed legibus iudicandum 11pronuntiant iurisconsulti. non consuetudine, sed ratione vivendum cla-12mant Ethici. Concludo antecedentium gregem sequi, pecudum esse, 13non hominum. Nec enim bene currere potest, cui cura est alienis vesti-14giis pedem infigere.

XXIV.B.6

1Een ingebeelde grootachtinge van de gewoonte des volcx, is als een 2spring-ader van alderley misgrepen. Vele van ons leven alleen maer na 3exempelen van andere, niet ondersoeckende wat recht, maer wat ghe-4bruyckelijck is. Wie doch berispt zijnde over onmaticheyt van spijse 5in maeltijden, en gaet niet terstondt sijn toevlucht nemen tot de oude, 6doch ondeugende, uytvlucht. 'Tis so de maniere? ist niet wat frays? 7met ons te willen verontschuldigen van kostelijckheyt, beschuldigen 8wy ons inder daet van dwaesheyt. Niemant bedriege sich selven: noch 9de outheyt vande misbruycken, noch de menichte van die hun misgrij-10pen, kan immermeer dat slim is, recht maken. Quade gewoonten zijn 11oude dwalingen. Men moet na wetten, niet naer exempelen wijsen. 12Men behoort na reden, niet na ghewoonte te leven. Slechtelick sijn 13neus te volgen, en, de ghene die voorgaen na te loopen, is beesten, 14geen menschen werck. Niemant gaetter wel die sijn voeten gedue-15richlijck wil voegen na eens anders voetstappen.

XXIV.C.1
Gal. 5.13.1.
Ghy zijt tot vryheydt gheroepen broeders, staet dan inde vryheyt, alleenlijck dat ghy de vryheyt niet en ghebruyckt tot een oorsake den vleesche.

Hoe staet de geck en kijckt al waer hy vast gebonden!
En daer is maer een draet hem om het been gewonden;

Een stroo, een eenich stroo is hem een stalen bant,

Siet waer de mensche valt door enckel onverstant.

[p. 178]

5

Wat zijn, o weerde ziel, wat zijn doch al de touwen

 

Die ons den Christen aert hier vast gheknevelt houwen?

 

'Tis lucht tot ydel eer, of seght tot vuyl ghewin,

 

Al niet als enckel stroo, ja webben van de spin.

XXIV.C.2
Stultitia ligamur, non compedibus.

Spiritus excelso se tollit in astra volatu,

At caro, compedibus deprimor, inquit humi.

Tu quid vincla voces, age, nunc videamus inepta;

Morio vel stramen, compedis instar, habet.

Vile lucrum, popularis honos, fugitiva voluptas,

Haeccine sint pedibus pondera iusta tuis?

Pro viles animas! devotaque crura catenis!

Vincimur, nervus nec tamen ullus adest.

XXIV.C.3
Eccles. 10.2.
Le sage a le coeur a sa droite: mais le fol a le coeur a sa gauche.

L'esprit soushaite au ciel son noble coeur estendre,
Mais cest amas de chair au monde se va rendre,
Causant captivité, esclave se faisant;
Un sot est garotté de paille seulement.

XXIV.C.4.a
Paul. Rom. 7.22.

Delector lege Dei secundum interiorem hominem, video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae: & capientem me sub lege peccati.

XXIV.C.4.b
August. Lib. confes.

O Amator mundi! cuius Dei gratia militaris? hic quid nisi fragile nisi plenum periculis, & per quot pericula pervenitur ad maius periculum? pereant haec omnia, & dimittamus haec vana & inania: conferamus nos ad solam inquisitionem eorum quae finem non habeant.

XXIV.C.5
Stultitia ligamur, non compedibus.

1Quoties rerum humanarum interior aliqua cogitatio animum mihi 2subit, non possum non serio deplorare, imo & indignari, affectuum 3nostrorum, non inscitiam modo, sed insaniam. Irretitos nos mundi, 4nescio quibus, illecebris sat scimus, & futile iugum excutiendi ardor 5nos aliquis interdum invadit: sed irrito plerumque conatu. Quin age, 6& serio rem tangamus. Quid si tota haec machina plena manu, quid-

[p. 179]

7quid in sese delitiarum complectitur, in nos parata sit effundere, qualia 8tandem aut quanta nobis conferre possit, enumeremus. Honores dabit, 9inquies; fumi sunt. Divitias; umbrae. Nomen ac famam, aura ac strepi-10tus. Voluptatem denique; fallax prurigo est, primo blandiens, postea 11dolens. Et quidem ista omnia deteriores non raro nos reddiderunt, 12meliores fere nunquam. Nec enim aut firmiora latera, aut vita longior, 13aut mens beatior hinc alicui futura est. Ex adverso, quidsi, effusis 14habenis, in nos saeviat orbis terrarum, adeo ut

Ruina coeli sidera misceat,

16Ingens tamen solatium in praesentium brevitate, in futurorum perse-17verantia.

XXIV.C.6

1Als ick somwylen, met innighe ghedachten de menschelijcke dinghen 2in my selven overweghe, so en kan ick niet laten droevich, ja gram te 3werden, over de slofficheydt, jae dwaesheyt, onser gheneghentheden. 4Wy sien voor de handt dat wy inde wereldtsche saken gantsch verwer-5ret zijn, des kryghen wy somtijts goeden wille, om ons daer van te 6ontwerren: maer, och armen! wy slabacken telcken in ons goet voor-7nemen. Wel aen dan, laet ons teghenwoordelijcken eens de sake wat 8naerder ondertasten. Ghenomen dan dat de gantsche wereldt haren 9schoot als open dede, om ons, met al datse weet by te brengen, op het 10vriendelijckste te troetelen, wat soudt doch al te beduyden hebben? Sy 11kan ons eer-staten geven, suldy segghen. Maer wat zijn die anders, als 12roock? Sy kan ons rijckdom toe brenghen. Maer wat zijn die anders 13als een schaduwe? Sy kan ons een heerlijcken naem verheffen. Maer 14wat is die anders als een suysende windeken? Sy kan ons met wellust 15vrolijck maken. Maar wat is dat anders, als een bedriechelijcke kete-16linghe? Dit alles, maeckt ons veeltijts slimmer, selden beter. Ten 17gheeft ons noch langher leven, noch stercker lichaem, noch geruster 18ghemoet, maer wel het teghendeel. Of dan schoon de wereldt, ons al 19quame af nemen, watse kan en mach, soo sal, in allen ghevalle, voor 20ons groote vertroostinghe ontstaen, eerstelijck uyt de kortheydt van 21de jegenwoordighe ellende, ende ten tweeden, uytte lanckduyricheyt 22vande toekomende gelucksalicheyt.