Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 162]

XXII Laedit ineptos.aant.

[p. 163]

XXII.A.1
'T is quaet, voor die't mis-vaet:
'T is goet, voor die't wel doet.

De Pieterman is nut voor spijs te zijn gegeten
Van die sijn vreemden aert en loose rancken weten;

Maer die hier onbewust of onervaren zijn

Vervallen in geraes, door onverwachte pijn:

Ghy sult daerom den visch van desen hooren prijsen,
Ghy sult om desen visch een ander hooren grijsen;

Ey siet! uyt een gheval lacht d'een, en d'ander schreyt:

De min is Pieter-man, daer isset al gheseyt.

XXII.A.2
Laedit ineptos.

Extrahitur nostro mirabilis aequore piscis,

(Effuge piscator ni tibi docta manus:)

Quem si forte rudi quis tangere sustinet ausu

Ille venenata cuspide laesus, abit:

Qui caute tenet hunc doctaque eviscerat arte,

Mox impune coquo tradere monstra potest;

Hic quod edat, quod laedat habet contrarius alter,

Quid multis opus est? hoc in amore valet.

XXII.A.3
L'addroict n'a mal.

Cil qui la vive prend, & ou qu'il faut, la touche;
Appreste, quant il veut, viande pour sa bouche;
La mal addroicte main produira l'enrager,
Dy, n'est ce pas l'amour dont tu me veus parler?

XXII.A.4.a
Ovid. 1. Amand.

Arte citae remoque rates veloque reguntur,

Arte leves currus, arte regendus amor.

XXII.A.4.b
Veget. Lib. 3. In praef.

Qui secundos optat eventus dimicet arte non casu.

XXII.A.4.c
Apul. Ex afran.

Amabit sapiens, cupient caeteri.

XXII.B.1
't Is kunst te leven.

Siet hoe de werelt gaet, daer twee gesellen vissen
Heeft dickmael een het nut, en d'ander moetet missen:

Een lachter inde vuyst, gantsch blijde metten vangh,

En d'ander schreyter om, en jammert uren langh;

[p. 164]

5

Daer is een seker greep om dit en gint te raken,

 

Niet yeder is bequaem tot alderhande saken;

 

Wat desen heeft verrijckt, heeft ghenen uytgeput,

 

't Was yeder even na, maer gheensins even nut.

XXII.B.2
Non omnibus, omnia.

Pascitur ille cibo, depascitur iste veneno;

Inque pari causa quod gemat alter habet.

Res eadem quare iuvet hunc, cur torqueat illum

Quaeritis; in causa est laeva, vel apta manus:

Apta manus festos & tristia vertit in usus,

Ipsa vel evertit gaudia laeva manus.

Artis opus vita est, non omnibus omnia quadrant

Quod nocet huic, illi commoda saepe tulit.

XXII.B.3
Deux mendians a un huis,
L'un a le blancq, & l'autre le bis.

Deux touchent un poisson, dont l'un est mis en rage,
Et l'autre estant joly, s'en rit de bon courage.
Tout n'est pas propre a tous; dont l'un faict son profit
Un autre pert ses biens, & creve de despit.

XXII.B.4
Theodoret.

Neque ensis caedium causa est, sed is qui ense male usus est, neque divitiae & paupertas, aliaeque vitae prosperitates & adversitates reprehendi & accusari merentur, sed qui unoquoque eorum praeter leges utuntur.

XXII.B.5
Non omnibus, omnia.

1Nec satis clavus, nec satis est fraenum, nisi adsit qui arte moderetur, 2non satis cythara, nisi qui scite moduletur. omnia non pariter rerum 3sunt omnibus apta. Egregie, ut caetera, Arist. tantum, inquit, ad unum-4quemque foelicitatis pervenit, quantum cuique virtutis ac pruden-5tiae. priscis mortalibus ferae damno fuere, utpote identidem ab eis 6laesis; posteriores etiam in suum commodum vertere coeperunt, carni-7bus vesci, pellibus vestiri, felle mederi. Nam quemadmodum unius & 8eiusdem herbae apis florem sequitur, capra fruticem, sus radicem, bos 9folium, aves semen; ita quisque pro ingenii modo utilia aut futilia ex 10re quapiam colligit. Aqua maris inutilis est potui, sed alit pisces, ac 11servit navigantibus. Ars utentis rerum usum distinguit, & sapiens, ut 12ait comicus, fingit fortunam sibi. longe aliter Penelopen Ulysses, aliter

[p. 165]

13Eurimachus spectabat; aliter solem Pythagoras, aliter Anaxagoras; ille 14ut Deum, hic ut lapidem prospectabat: virtutem denique ipsam non 15eodem modo Socrates atque Epicurus. Socrates quidem tanquam bea-16titudinis, Epicurus tanquam voluptatis amator sequebatur. Quid tan-17dem: Peregrinemur ut apes, non ut araneae, &, quod in quaque re 18commodi est, id excerpamus.

XXII.B.6

1Noch het roer aen het schip, noch den toom aen het peert baten yet, 2sooder niemant en is diese wel bestiere. Luyt ende cyther zijn ver-3gheefs, sonder goede meester die daer op spele. Alle dingen staen alle 4man niet even wel ter handt, maer yeder een treckt soo veel voordeels 5uyt eenich dinck, als hy wijsheydt heeft. De wilde dieren zijn in oude 6tyden by de onervaren menschen schadelijck gheacht gheweest, midts 7zy-lieden t'elcken daer van gequetst wierden. De nakomelingen daer-8enteghen hebben uyt de selve groot voordeel weten te trecken, als 9der selver vleesch tot spyse ghebruyckende, de vellen tot kleedinghe, 10de galle tot ghesondtmaeckinge: want ghelijck aen een ende het selve 11kruyt de bie na de bloeme tracht, de geyte na de spruyte, het vercken 12na de wortels, den os naer het blat, den voghel na het zaet: alsoo plach 13een yeghelijck na den inval van sijn vernuft, uyt een en de selve sake 14den eenen nutte dingen, den anderen niet dan beuselinghen te trecken. 15Een purpuren kleedt sal den mensche verheugen ende tot vreuchde 16verwecken, ende den stier doen woeden. Het zee-water en deught niet 17tot dranck, is evenwel bequaem totte visscherie ende de schipvaert. De 18konste des gebruyckers onderscheyt de dinghen, ende een vernuftich 19mensche kan sijn eyghen gheluck smeden. De deucht selfs en werdt 20niet op eene wyse by Socrates en by Epicurus betracht, want den eenen 21volght dese om der ghelucksalicheydt, den anderen om der wellust 22wille. Voor besluyt, laet ons handelen ende wandelen als byen; ende 23niet als spinnen, op dat wy uyt alle dinghen het beste verkiesen.

XXII.C.1
2. Corinth. 2.16.
Den desen een reuck des doots, ter doot: Ende den genen een reuck des levens ten leven.

Daer wort een seker visch hier uyt de zee ghetogen
Daer, by een handich mensch, wort voetsel uyt gesogen;

Maer die het seltsaem dier niet recht en heeft gevat

Die raest gelijck een hont, oock schoon hy niet en at.

Siet wat misbruycken werct. Het boeck van God geschreven
Doot somtijts die het leest, en siet! 'tis enckel leven:

Daer 't bietje suycker vint, juyst uyt dat eyghen kruyt

Daer suyght de vuyle spin vergiftich voetsel uyt.

[p. 166]

XXII.C.2
Eccles. 32.
Qui quaerit legem replebitur ab ea, & qui insidiose agit, scandalizabitur ab ea.

Piscis idem genus huic alimenta benigna ministrat,

Piscis idem genus huic causa doloris erit:

Cur aliquis piscem pronuntiet esse malignum?

Cum nocet, haud piscis, sed, coce, culpa tua est.

Sancta Dei lex est, fert pagina sacra salutem,

Quo pereat, tamen hinc lector iniquus habet.

Libet apis violas, & aranea libet easdem;

Haec aconita trahit floribus, illa favos.

XXII.C.3
Le fol est l'auteur, de son malheur.

Deux prenent un poisson, poisson de mesme sorte,
L'un en sent grand tourment, & l'autre bien s'en porte:
La cause est du malheur la mal adroite main:
Ta loy est juste, o Dieu, meschant le coeur humain.

XXII.C.4.a
Prov. 8.

Iusti sunt omnes sermones mei, non est in iis pravum quid, neque perversum: recti sunt intelligentibus & aequi invenientibus scientiam.

XXII.C.4.b
1. Corinth. 1.18.

A ceux qui perissent la parolle de la croix leur est folie, ains a nous qui obtenons salut, elle est vertu de Dieu.

XXII.C.5
Bonis bona, malis mala.

1Ab ipso conditore nihil malum aut turpe, ait Hermes: turpia enim 2sunt affectiones inhaerentes generationi, sicut aerugo aeri, sordes cor-3pori; atqui nec aeruginem fecit faber, nec sordes auctor produxit, nec 4malitiam Deus. Scripturam sacram, ad stabiliendas omnium fere aeta-5tum haereses, detorquere omnes videmus; atqui id non scripturae 6vitio, sed naturali hominum sive ambitione, sive pravitate fieri, ratio 7docet. Vultures ad male olentia corpora, praeteritis amoenis ac odori-8feris, feruntur; muscae sana corpora praetervolant, ad ulcera prope-9rant. Ita isti, claris ac perspicuis scripturae locis omissis, obscuris ac 10dubiis adhaerescunt, aut non raro perversa interpretatione dubios 11facere conantur. Imo vero quemadmodum eadem purpura homines 12delectat, ac ad gaudium provocat, tauros offendit, ac irritat ad pug-13nam: sic ex eodem loco, hic doctrinae salutaris, ille schismatis ac sec-

[p. 167]

14tae occasionem saepe arripuit. Unde hoc? verbo dicam: Deus bonus, 15scriptura sancta, homo perversus.

XXII.C.6

1Van den schepper en komt niet quaedts, seydt Hermes, want het 2ghene dat inden mensche quaedt is, zijn des selfs aengheboren ghene-3ghentheden, hem aenhanghende gelijck den roest het yser, ende de vuy-4licheydt het lichaem doet, nochtans en is de smit geen oorsaecke van 5den roest, noch den ghenen die het lichaem geteelt heeft van de vuy-6licheyt, noch Godt van den quade. Dat de heylighe schrift tot ver-7sterckinghe van alle ketterijen werdt te berde ghebracht, ofte door 8verdorventheydt, ofte door eergiericheydt der menschen, leert de 9ervarentheydt. De giervoghels, al wat wel rieckt voorby vlieghende, 10vallen op de stinckende en bedorven lichamen. De vlieghen ghesonde 11leden verlatende, gaen suyghen aen sweeren ende etter-buylen. Veel 12menschen effene en nutte schriftuer-plaetsen van de handt slaende, 13nemen geneuchte vremde besluyten te smeden, uyt eenighe twijfelach-14tighe ofte duystere redenen. Ia gelijck een ende het selve purperen 15kleedt de mensche vervrolickt, de stieren vergramt en doet rasen; op 16ghelijcke wijse sal den eenen somwylen Godsalighe leerstucken, een 17anderen schadelijcke ketterijen, uyt een en de selve plaetse trecken. 18Wat is hier de reden van? int korte; Godt is goedt, de schrift is hey-19lich, maer den mensche is verkeert.

Als quaet, uyt goedt, ons wedervaert,
Dat komt uyt ons verdorven aert.