Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 156]

XXI Reperire, perire est.aant.

[p. 157]

XXI.A.1
'Tvlucht, krijghet lucht.

Els in haer eerste jeucht quam veel haer minne vraghen
Waer dat haer maegdom was; ja woudet Ritsaert klagen,

Indien men't haer versweegh: ten lesten sprack de min,

Kint houdt dit doosjen toe, hier is de maeghdom in;

(Int kistjen sat een vinck) de min is nau vertoghen,
De doos is opghedaen, de voghel uytghevlogen;

Ach! maeghdom, teer gewas, dat ons soo licht ontglijt!

Met soecken raecktet wech, met vinden isset quijt.

XXI.A.2
Inveniendo, amittitur.

Virgineum Caieta decus dum laudat Alumnae,

Virginitas ubi sit, Lydia nosse cupit,

Dum, mage suspectum ne consulat illa, veretur;

Exiguam nutrix pyxide claudit avem:

Hoc cape, virginitas latet hic; ait, arca repente,

Ut stetit in thalamo sola puella, patet.

Vix bene tegmen hiat, volat irrevocabilis ales,

Hei mihi virginitas, dum reperitur, abit.

XXI.A.3
Trouver, est perdre.

Lors quant l'oiseau caché te donna ta nourice,
De curiosité vouloit oster le vice
Hors ton esprit: Margot jamais scavoir convient
A fille tout cela, qu'a fille n'appartient.

XXI.A.4.a
Ambros. de virg.

Claude vas tuum ne unguentum effluat, claude virginitatem verecundia loquendi, & abstinentia.

XXI.A.4.b
Hieron. Ad salvian.

Tenera res in foeminis pudicitia est; &, quasi flos pulcherrimus, cito ad levem marcessit auram, levique flatu corrumpitur, maxime ubi & aetas consentit ad vitium.

XXI.A.4.c
Annaen. Robert. Lib. 2. Rei. Iud. Cap. 12.

Saepe explorando, an, & ubi virginitas sit, virginitas amissa est.

[p. 158]

XXI.B.1
Een open mondt toont 'sherten grondt.

Uw' doosje soete maegt, was lustich aen te schouwen,
Dies heeft meest al het volc het oogh daer op gehouwen

Om t'innich moy te sien; maer als het open ginck,

Doen was de gantsche schat niet anders als een vinck.

Fop hadde, doen hy sweegh, een grooten naem verworven
Maer als sijn flabbe gingh, doen wasset al verkorven:

Wie niet te wijs en is, en niet wil schijnen geck,

Die spreke niet te veel, so heelt hy sijn gebreck.

XXI.B.2
Silendo stolidus sapienti par est.

Hac, dum clausa fuit, sub pyxide mira latere

Regalesque tegi quisque putavit opes;

Mox, ut aperta fuit, spectacula ludicra vulgo

Praebet, & e capsa parva volavit avis.

Dum siluit tua lingua, virum te, Basse, putavi:

Testatur puerum te sine mente sonus.

Qui loquitur, populo se praebuit ille videndum,

Vel fatuus; presso dum silet ore, sapit.

XXI.B.3
Sans langage, le fol est sage.

Tout semble bel & bon, quant ceste boite est close,
Mais quant un malotru ouverte la propose,
Le jeu est tout gasté, le monde voit que c'est;
Pour sage on tient le fol, si long temps qu'il se taist.

XXI.B.4.a
Martialis.

Cum te non nossem, dominum regemque vocavi:

Cum bene te novi, iam mihi Priscus eris.

XXI.B.4.b
Erasm. In apopt.

Est aliqua sapientiae pars, silentio stultitiam tegere.

XXI.B.4.c
Alciat. Ex Graeco.

Quum tacet haud quidquam differt sapientibus amens,

Stultitiae est index linguaque voxque suae.

Ergo premat labium, digitoque silentia signet,

Et sese Pharium vertat in Harpocratem.

[p. 159]

XXI.B.5
Silendo stolidus sapienti par est.

1Multis praeclarum videtur bene loqui, prudentioribus apposite tacere. 2Quoties enim, extra notam simulationis, aut ignorantiae, tacere fas est, 3silentium non loquacitatem, hominem cordatum indicare cordati iudi-4cant: nec quanta quis, sed qualia loquatur; nec verborum molem, sed 5pondus attendendum esse. Ut moneta illa optima est, quae praetii plu-6rimum habet in parva mole, sic sermo qui sensus, ait prudens vir, & 7confidenter addit; Quid visurus sim nescio, sed verbosos valde & una 8sapientes nondum vidi, Cor fatui (inquit Salom.) eructat stultitiam. 9Aut nihil igitur, aut accurate loquendum; ne lingua, quae in humido 10ac lubrico est, (ut antiqui dicebant) alibi titubet, aut vacillet; nec enim 11turpe adeo pede, quam mente labi, ait Stobaeus. Concludo, & cum 12Maximo silentium optimum atque tutissimum rerum administranda-13rum vinculum esse definio.

XXI.B.6

1Veel achten't een groote sake wel te konnen spreken: wyse luyden 2houden meer van wel te konnen swijghen, ja oordeelen dat so menich-3mael yemandt swijghen mach, buyten verdachtheyt van onwetenheydt 4ofte gheveynstheydt, dat het swyghen, en niet het spreken een waer-5teycken is van een rechtsinnich verstant. Niet hoe vele, maer hoeda-6nighe reden dat yemandt voortbrenght, niet de menichte, maer het 7ghewichte der woorden, is bedenckelijck: Ende ghelijck dat voor het 8beste gelt werdt ghehouden, 'twelck in weynich stoffe, groote waerde 9vervat: so moeten oock de redenen, die weynich woorden, en veel 10sins in hebben, hoochst gheacht werden. Ick en weet niet, seyter een 11gheleert man, wat ick noch sien sal, maer tot noch toe en hebbe ick 12noyt veelsprekenden mensche wijs gevonden. 'T schijnt stout ghe-13seydt te zijn, doch Salomon selfs is al mede van dat ghevoelen: waer 14veel woorden zijn, seydt hy, daer hoortmen den sotten. Ghelijck het 15metael door sijn klanck, soo wordt den mensche door sijn reden 16onderscheyden, seydt Quintilianus. Het is daerom oorboir ofte gheene, 17ofte welvoeghende redenen voort te brenghen, op dat de tonghe, die 18in het natte gladde haer woonplaetse heeft, (ghelijck de ouden seyden) 19niet erghens in en glibbere: want ten wordt niet soo quaedt ghehouden 20metten voeten, als mette tonghe, te struyckelen.

XXI.C.1.a
In wetenschap, maticheyt.

Het was u aengeseyt, en dier genoech bevolen,
Dat eenich diep gheheym hier binnen was verholen,

Maer ghy en ruste niet, o al te lossen maeght,

Tot dat ghy 't al te mael tot uwer schande, saeght.

Laet daer des Heeren arck. des hemels diepe saken
En staen u niet te sien, en minder aen te raken;

Niet soecken is hier best, niet weten hier verkiest,

Die soeckt, en vintet niet, of die het vint, verliest.

[p. 160]

XXI.C.2.a
Tegenda non detegenda.

Fida tibi nutrix hac pixide sacra latere

Dixerat, & satis hoc debuit esse tibi;

Quid tractare manu, quid cernere, virgo, requiris,

Quaeque tenere manu, quaeque videre nefas?

Sacra Dei reverenter habe; quid foederis arcam

Tangis? io, cohibe stulta puella manus.

In multis nescire iuvat, scivisse nocebit,

Saepe perire fuit, quod reperire vocant.

XXI.C.3
Eccles. 3.22.
Tu n'as que faire de voir de tes yeux les choses secretes.

Quel curieus desir ton pauvre esprit incite,
Pour voir ce que ne dois? trouvant en seras quite,
Ne sonde les secrets, ains mets au ciel ton coeur:
Ne touche de la main a l'arche du Seigneur.

XXI.C.1.b
Anders, op het selve beelt.

Ten is van gheenen noot een voghel uyt te dryven,
Hy wil oock even selfs niet in sijn hutte blyven;

Want als hy maer en siet het open vande lucht,

Soo springht hy veerdich op, en gheeft hem totte vlucht.

Het lichaem is de koy, die houdt de ziel ghevanghen;
De doot die maecktse los, die maecktse vrye ganghen;

Waerom, o christen hert, waerom doch hier ghevreest?

Al velt de doot het lijf, sy maeckt een vryen gheest.

XXI.C.2.b
Idem Emblema, alio sensu.

Carcere nil opus est captam pepulisse volucrem,

Sponte sua fugiet, tu modo pande fores;

Pande fores caveae, mox, qua data porta, volabit;

Inque suum fugiet libera facta nemus.

Corporis angusto mens enthea clauditur antro,

Mors libertatem reddere sola potest:

Mens age, pone metus; nec enim nisi vincula rumpit,

Abrumpit quoties de tribus una colum.

[p. 161]

XXI.C.4.a
Ios. Schaliger.

Nescire velle quae magister optimus docere non vult erudita inscitia est.

XXI.C.4.b
Basil.

Animi morbus est, male & superflue de Deo quaerere.

XXI.C.4.c
Hilar. De trin.

Deus religione intelligendus est, pietate profitendus est, sensu vero persequendus non est, sed adorandus.

XXI.C.4.d
Deut. 29.19.

Les choses cachées apartiennent a l'Eternel nostre Dieu: mais les choses revelées sont pour nous & nos enfans.